Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Seanchus Grinn na Tuaithe.  XI - Nuair is cruaidh don chailligh caithfidh sí rith.</title><author><persName>Ó Conchubhair, Micheál</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG19-11686</note>
		 <note type="L">241</note>
		 <note type="B">1909</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1909</date><idno>IG19-11686</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">19</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Conchubhair, Micheál</author><title>Seanchus Grinn na Tuaithe.  XI - Nuair is cruaidh don chailligh caithfidh sí rith.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Seanchus Grinn na Tuaithe.  XI - Nuair is cruaidh don chailligh caithfidh sí rith.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1909</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Seanchus Grinn na Tuaithe.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>MICHEÁL Ó CONCHUBHAIR </span>
<lb n="3"/><span>do scríobh.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>XL. - "NUAIR IS CRUAIDH DON CHAILLIGH CAITHFIDH SÍ </span>
<lb n="6"/><span>RITH"</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Tá sé isteach is amach le dafhichid bliadhain ó </span>
<lb n="9"/><span>bhí tigh comhnuidhthe 'san láthair mar a bhfuil </span>
<lb n="10"/><span>an cheárdcha anois ar chiumhais an bhóthair,</span>
<lb n="11"/><span>leathmhíle slighe soir ó phort na traeneach i </span>
<lb n="12"/><span>nDoire na Saor.  Tigh aonair a b'eadh é.</span>
<lb n="13"/><span>Mar is gnáthach le tigh i mbéal bóthair</span>
<lb n="14"/><span>phuiblidhe, bhíodh siubhal ag a lán daoine air.</span>
<lb n="15"/><span>'San tsaoghal úd, bhíodh lucht déirce seacht n-uaire níos iomad-</span>
<lb n="16"/><span>amhla 'ná mar atáid indiu.  Ní fheadar cia aca deaghchomhartha nó </span>
<lb n="17"/><span>drochchomhartha ar saoghal na haimsire seo é na daoine bochta </span>
<lb n="18"/><span>bheith ag dul i ndísc.  Is fánach a chíotar aon truaghbhochtán ag </span>
<lb n="19"/><span>taisteal na mbóthar indiu - is gnáthaighe go fada stailicidhe</span>
<lb n="20"/><span>láidre lúthmhara leisceamhla ag imtheacht ó thigh go tigh ar lorg a</span></p>
</div>
<pb n="242"/>
<div><lb n="21"/><p><span>gcoda; agus - ní dhá mhaoidheamh ortha é - gan fiú sailm na </span>
<lb n="22"/><span>mbacach ná paidear d'aon tsaghas ina bpus ag a bhfurmhór.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>Bhí rud eile fós a tharraing aghaidh na mbocht ar an dtigh seo </span>
<lb n="25"/><span>áirithe.  Níor tugadh riamh diúltadh d'éinne a d'iarr óstaidheacht</span>
<lb n="26"/><span>oidhche ann ar son Dé.  Níor charthannaighe Tadhg Ó Móinéal - </span>
<lb n="27"/><span>fear an tighe - 'ná Síghle a bhean; agus níor thruaighe le Sighle</span>
<lb n="28"/><span>naoidhe an dealbhais 'ná le Tadhg.  Bhí rath dá réir sin ortha féin</span>
<lb n="29"/><span>is ar a gcuid.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Bhailigheadh buachaillidhe óga na háite isteach go tigh an </span>
<lb n="32"/><span>Mhóinéalaigh gach oidhche gheimhridh is earraigh.  Is iomdha greann</span>
<lb n="33"/><span>is sult is caitheamh aimsire bhíodh ann aca.  Dheineadh na taist-</span>
<lb n="34"/><span>ealuidhthe a lán grinn dóibh; acht níor ghreann go dtí an greann </span>
<lb n="35"/><span>a baineadh as imtheachtaibh mná áirithe a thóg Sighle isteach chum a </span>
<lb n="36"/><span>bheith ina banaltra leanbh aici.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Bhí sé ag druideam amach le haimsir chrúidhte na mbó tráth-</span>
<lb n="39"/><span>nóna lae samhraidh an uair do rith ceann de leanbhaíbh an Mhóin-</span>
<lb n="40"/><span>éalaigh isteach an doras chum a mháthar, agus saothar air.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>"Cad tá ort, a leanbh?" ars' an mháthair.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>"Ó! a mham," ar seisean, "tá bacach mná ag gabháil anoir </span>
<lb n="45"/><span>ó Thobar na gCeann, agus tháinig scannradh orm roimpe."</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Go deimhin, ní gábhadh dhuit sin, a thaisce.  Nách minic roimis </span>
<lb n="48"/><span>seo a chonnaicís mná bochta, agus féach nár dheineadar aon </span>
<lb n="49"/><span>dóighbháil duit.  Bean mhacánta is eadh í seo, leis, geobhad-sa </span>
<lb n="50"/><span>orm."</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>"Ní fheadar, a mham.  Ní fheaca riamh im' shúilibh cinn a léith-</span>
<lb n="53"/><span>éid seo de mhnaoi.  Tá a ceann is a cosa beagnach buailte ar a </span>
<lb n="54"/><span>chéile.  Tá maide croise fé n-a hascall aice agus mála mór ar </span>
<lb n="55"/><span>a drom.  Ní fheacaís oidhre ar an gcamall go bhfuil a phictiúir i </span>
<lb n="56"/><span>leabhar Mháirín acht í, acht an ceathramhadh cos a bheith i n-easnamh </span>
<lb n="57"/><span>uirthe, mar gur cosmhail leis an dtríomhadh cois na maide </span>
<lb n="58"/><span>croise."</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>"Á! a leinbh mo chroidhe," ars an mháthair, "ní ceart bheith ag </span>
<lb n="61"/><span>déanamh magaidh fé n-a leithéid.  Nách é Dia na glóire do chúm</span>
<lb n="62"/><span>agus do cheap í siúd chomh maith linne!"</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>"Ó, a mháthair, nílim-se ag déanamh magaidh fúithe.  Agus </span>
<lb n="65"/><span>nách de dhéantús láimhe Dé an camall bocht leis?"</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>"Éist, a dhalta, tá sí chughainn."</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>D'airigheadh coiscéim na mná agus cnag-cnag an mhaide </span>
<lb n="70"/><span>croise ar na leachachaibh páile ar an dtaobh amuigh dhen doras.</span>
<lb n="71"/></p>
</div>
<pb n="243"/>
<div><lb n="72"/><p><span>Bheannuigh an bhean bhocht do mhuinntir an tighe i n-ainm Dé </span>
<lb n="73"/><span>agus Mhuire.  Do tugadh an bheannacht chéadna dhi, agus d'iarr </span>
<lb n="74"/><span>Sighle uirthe teacht isteach agus a scíth do leogaint.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Bhí an ceart ag an leanbh ó chianaibh an uair adubhairt go raibh</span>
<lb n="77"/><span>a ceann is a cosa beagnach buailte ar a chéile.  Pé máchail a bhí </span>
<lb n="78"/><span>ar chnáimh a droma bhí a ceann ar cromadh aici agus an t-ualach </span>
<lb n="79"/><span>ar a muin, i dtreo nár mhíochosmhail le camall an leinbh í, </span>
<lb n="80"/><span>acht amháin ná raibh an ceann caol uirthe.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Dhein Sighle truagh an domhain di.  D'fhiafruigh sí dhi cá </span>
<lb n="83"/><span>gcuirfeadh sí fúithe an oidhche sin.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>"Mhaise, ní fheadar san fós," ar sise; "níor ghabhas an treo </span>
<lb n="86"/><span>so riamh roimhe seo, agus, dá bhrígh sin, ní heolach dom aon tigh </span>
<lb n="87"/><span>go bhfaghainn bheith istigh go maidin ann.  Ní'l agam acht a bheith </span>
<lb n="88"/><span>ag cuardach rómham."</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>"Dhe, ná fágadh san gan lóistín oidhche thú," arsa Sighle.</span>
<lb n="91"/><span>"Níor eitigheamair-na riamh díon na hoidhche ar éinne iarr é ar </span>
<lb n="92"/><span>son Dé.  Gheobhair adhbhar leabthan agus do leordhóthain le n-ithe </span>
<lb n="93"/><span>agus le n-ól.  Féach, suidh annsan cois an chliabháin, agus </span>
<lb n="94"/><span>ní gábhadh dhuit corruighe as an dtoirt sin go mbeir a </span>
<lb n="95"/><span>cóiriughadh do leabthan pé uair is mian leat do chnámha bochta </span>
<lb n="96"/><span>do shíneadh."</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>"Dar mo mhóide, a bhean mhórchroidheach," ars' an bhean </span>
<lb n="99"/><span>tsiubhail, "nach é do chuireadh-se cuireadh mná an doichill.  Ar a </span>
<lb n="100"/><span>shon gur cromtha é mo chuma agus gur mall é mo thriall</span>
<lb n="101"/><span>is iomdha áit siubhalta agam i gcaitheamh mo shaoghail, agus riamh </span>
<lb n="102"/><span>go dtí so níor tairgeadh lóistín oidhche i n-aiscidh dhom gan </span>
<lb n="103"/><span>é iarraidh ar dtúis."</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>"Tá fairsinge tighe annso againn," arsa Sighle, "agus ó's é </span>
<lb n="106"/><span>Dia a bhronn orainn é is é ár ndualgas é roinnt leis na </span>
<lb n="107"/><span>bochtaibh, A theachtairaidhe féin.  Acht cad é an saghas cuireadh</span>
<lb n="108"/><span>é siúd a fuairis ó bhean an doichill?"</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>"Ó, náire chúiche, ní dhom-sa thug sí é.  Bean a b'eadh í gur </span>
<lb n="111"/><span>bhuail taom breoidhteachta í.  Deir an seanfhocal gur fearr an </span>
<lb n="112"/><span>t-imreas ná an t-uaigneas, acht b'fhearr leis an mnaoi seo an </span>
<lb n="113"/><span>t-uaigneas 'ná éinne bheith ag déanamh cumhangais tighe uirthe.</span>
<lb n="114"/><span>Tháinig cara mná di dá féachaint.  Bhí an bhean bhreiodhte i n-a </span>
<lb n="115"/><span>luighe go tréith ar a leabaidh.  Ba ghairid Dia le n-a thuilleadh </span>
<lb n="116"/><span>bhéadh i n-a cás cara nó comhursa do theacht dá bhfiosrughadh.</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="117"/><p><span>Níor bh'amhlaidh di-si.  Chuir sí comharthaidhe sóirt d'fháilte roimh a </span>
<lb n="118"/><span>caraid agus annsan adubhairt:</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p>
<lb n="121"/><span>"Suidh, má shuidheann tú,</span>
<lb n="122"/><span>Acht ní deallramhthach go suidhfir,</span>
<lb n="123"/><span>Mar bíonn deabhadh ar do leithéid choidhche</span>
<lb n="124"/><span>Dá mbeinn-se ag ad' thigh-se, </span>
<lb n="125"/><span>Fé mar taoi-se ag am' thigh-se, </span>
<lb n="126"/><span>Ní stadfainn den rith sin go rachainn dtí </span>
<lb n="127"/><span>m'thigh féin."</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>"Nár mhíochuibhsach an t-ainmhidhe mná í" arsa Sighle, "agus </span>
<lb n="130"/><span>nách mór an truagh éinne ná féadann an droichmhianach atá i n-a </span>
<lb n="131"/><span>chroidhe do mhúchadh.  Nár chóir go mbeadh áthas uirthe siúd duine </span>
<lb n="132"/><span>do theacht dá fiosrughadh.  Is greannmhar é meón daoine áirithe.</span>
<lb n="133"/><span>Dá mbmeinn-se i n-inead na mná eile úd, is ró-fhada arís go </span>
<lb n="134"/><span>dtiocfainn idir mhnaoi an doichill agus solas a dorais féin."</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Im briathar nach fada bhí an bhean déirce istigh gur dhein sí </span>
<lb n="137"/><span>muinnteardhas le leanbhaíbh óga an tighe.  Mheall sí chúiche i n-a</span>
<lb n="138"/><span>hucht an té a b'óige ortha.  Thug sí an maide croise mar bhréag-</span>
<lb n="139"/><span>án do dhuine eile aca.  Níor ghnáthach leo bheith chomh suaimhneasach</span>
<lb n="140"/><span>is bhíodar an oidhche sin.  Ní raibh de chabhair ban san dtigh acht </span>
<lb n="141"/><span>Sighle bhocht féin, agus ba dheacair di teacht ar ghnóithíbh an tighe </span>
<lb n="142"/><span>thall is abhus.  Ba mhinic í dá cháiseamh go raibh sí an-chiotach gan </span>
<lb n="143"/><span>cailín aimsire no duine éigin a thabharfadh aire dho sna leanbhaíbh </span>
<lb n="144"/><span>dhi.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>I gcaitheamh na hoidhche do léirigh Gobnait, an bhean tsiubhail, </span>
<lb n="147"/><span>a stair bheathadh do mhuinntir an tighe.  Mangaire do b'eadh a </span>
<lb n="148"/><span>fear, acht bhí sé ag tabhairt an fhásaigh le corraidheacht is dhá </span>
<lb n="149"/><span>bhliadhain.  Ní raibh éinne cloinne aca.  Bhí sí i n-a mairtíneach </span>
<lb n="150"/><span>ag na dathachaibh le chúig bliadhna.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Cad a dhéin Sighle lá ar na bháireach 'ná margadh dhéanamh le </span>
<lb n="153"/><span>Gobnait.  D'fhanfadh Gobnait i mbun na leanbh go ceann </span>
<lb n="154"/><span>bliadhna ar an áirmhithe sin tuarastail.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Ní raibh aon teora le n-a feabhas chum na leanbhaidhe do </span>
<lb n="157"/><span>bhréagadh.  Is fánach a ghabhadh sí amach, acht go dtéigheadh sí chun </span>
<lb n="158"/><span>aifrinn uair no dhó 'san mhí.  Lá Fhéile Pádraig na bliadhna bhí </span>
<lb n="159"/><span>chúcha, ámhthach, do chroith sí suas í féin, agus má dhéin is í chuir </span>
<lb n="160"/><span>iongnadh agus alltacht ar an bpobul.</span>
<lb n="161"/></p>
</div>
<pb n="245"/>
<div><lb n="162"/><p><span>Lá breagh grianmhar a b'eadh an Lá Fhéile Pádraig sin.  Bhí </span>
<lb n="163"/><span>na sluaighte daoine ag déanamh ar an mbaile mór.  Bhí coisidhthe</span>
<lb n="164"/><span>agus marcaigh agus trucaillidhe lán de dhaoinibh ag gabháil thar </span>
<lb n="165"/><span>brághaid ó mhaidin.  Nuair bhí na ba crúidhte ag Sighle, dubhairt </span>
<lb n="166"/><span>an bhanaltra léi go rachadh sí féin ar an mbaile mór mar gur </span>
<lb n="167"/><span>theastuigh uaighe adhbhar gúna do cheannach.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>"An í do mheabhair a bheadh agat dá cailleamhaint, a bhean?"</span>
<lb n="170"/><span>arsa Sighle.  "Ciannos a mheasann tú dul ann?  Ní'l trucaill </span>
<lb n="171"/><span>a gheobhaidh an bóthar indiu ná fuil gabhtha siar fadó, agus thógfadh</span>
<lb n="172"/><span>sé an lá uait é shiubhal; ní áirmhighim-se go mbeadh an oiread </span>
<lb n="173"/><span>san coisidheachta ró-mhaith dhuit."</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>"Is dóigh," arsa Gobnait, "tá bogadh agus faoiseamh agam</span>
<lb n="176"/><span>ó sna piantaibh le cúpla lá ó chuaidh an aimsear i bhfeabhas.</span>
<lb n="177"/><span>Beidh mé ag ciorrughadh an bhóthair liom ar mo shuaimhneas, </span>
<lb n="178"/><span>agus béarfaidh trucaill éigin orm a thabharfaidh marcaidheacht </span>
<lb n="179"/><span>dom."</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>D'imthigh sí, agus bhí ag cur an bhealaigh di ar a socaracht.</span>
<lb n="182"/><span>Do casadh Nóra Ní Mhodhráin uirthe ag crosaire an Phóna Bháin,</span>
<lb n="183"/><span>agus má deineadh ba shuarach í an fháilte bhí ag an mnaoi eile</span>
<lb n="184"/><span>roimpe féin ná roimh a chuideachtain.  Gheobhadh duine aca </span>
<lb n="185"/><span>marcaidheacht an uair ná faghadh beirt í, agus ba lag le </span>
<lb n="186"/><span>tiománuidhe trucailleach duine eile d'fhágaint i n-a dhiaidh.</span>
<lb n="187"/><span>Níor ró-fhada ag coisidhecht i dteannta chéile iad gur ghearán </span>
<lb n="188"/><span>Gobnait ar an dtuirse.</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>"Bí-se ag bogadh leat, a laogh," ar sise leis an mnaoi eile;</span>
<lb n="191"/><span>"ní fhéadfad-sa coiscéim do shiubhal choidhche go n-imtheochaidh an </span>
<lb n="192"/><span>greim tinnis seo atá i mbéal mo chléibh."</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>Chrom Nóra ar thruaighíntheacht léi.  "Ní fhágfad-sa annso id </span>
<lb n="195"/><span>aonar thú," ar sise.  "Dá dtiocfadh laige no fanntais ort, ní</span>
<lb n="196"/><span>mhaithfeadh Dia go deo dhom é."</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"Ní baoghal dom, a thaisce; gread leat ar do dhicheall, nó </span>
<lb n="199"/><span>beir déadhnach chun Aifrinn.  Béad-sa id dhiaidh sara fada."</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>B'fhearr léi anois ná rud maith go mbéadh sí scartha le Nóra.</span>
<lb n="202"/><span>Ní fheadar sí cad é an neoimeat ina mbeadh trucaill chucha.  Ba </span>
<lb n="203"/><span>ró-ghearr ámhthach gur baineadh geit asta araon a chuir ar a </span>
<lb n="204"/><span>mbonnaibh iad.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>D'airigheadar an liughraigh agus an fothrom ar an mbóthar </span>
<lb n="207"/><span>tamall siar uatha.  D'airigheadar leis sceamh gadhair, agus </span></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="208"/><p><span>chonncadar an gadhar féin ag déanamh ortha aniar agus ceo aige </span>
<lb n="209"/><span>dá bhaint as an mbóthar.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>"A Mhuire na ngrás, céad moladh go deo leat," arsa </span>
<lb n="212"/><span>Gobnait, "seo chughainn an madradh uilc.  Cad a dhéanfam i </span>
<lb n="213"/><span>n-aon chor?  Cad é an crann a bhí orm-sa agus gluaiseacht</span>
<lb n="214"/><span>amach ag aeridheacht dom féin, mise ná fuil siubhal na slighe</span>
<lb n="215"/><span>ionnam!  Cosain mé, a Nóra, a bhuidheanach, nó stollfaidh an </span>
<lb n="216"/><span>annspioraid sin as a chéile mé.  Ó, mhaise, nach ró-thruagh é mo </span>
<lb n="217"/><span>chás!  Bean iolghalrach mar mé domh chur féin i bhfionntar an </span>
<lb n="218"/><span>bháis, agus gan sagart ná bráthair im ghaor!"</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>Níor mhór dóibh a bheith dá gcur féin i bhfuirm chosanta um an </span>
<lb n="221"/><span>dtaca so.  Ní raibh an gadhar dhá chéad slat uatha.  Is iontuigthe</span>
<lb n="222"/><span>go ndubhairt Gobnait ina haigne féin gur bhuaine an fear a </span>
<lb n="223"/><span>dheineann rith maith ná an té dheineann droichsheasamh.  Chaith sí dhi </span>
<lb n="224"/><span>a clóca, d'fhág sí an maide croise i mbolg an bhóthair, agus siúd </span>
<lb n="225"/><span>fé dhéin an chlaidhe í.  Ba ghearr an mhoill uirthe é chur di.</span>
<lb n="226"/><span>Dubhairt Nóra Ní Mhodhráin gur chuaidh sí de ghlanléim thairis; </span>
<lb n="227"/><span>acht bhí crot na háithbhéise ar chainnt Nóra, agus níor géilleadh </span>
<lb n="228"/><span>di.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>Bhí Gobnait ag greadadh léi go mear trasna na ngort, agus </span>
<lb n="231"/><span>chun a ceart a thabhairt di ba mhaith chuige í.  Níor fhéach sí </span>
<lb n="232"/><span>go raibh aon dathacha is na cnámhaibh aici, pé áit gur fhág sí i n-a </span>
<lb n="233"/><span>diaidh iad.  Dá mbeadh súil i gcúl a cinn aici an lá soin thiocfadh </span>
<lb n="234"/><span>sí an-áiseamhail di, óir d'inneosadh sí dhi an fada uatha bhí </span>
<lb n="235"/><span>an tóir.  Dá gcaitheadh sí súil thar a gualainn siar, chuirfeadh</span>
<lb n="236"/><span>san an iomarca moille uirthe.  B'fhearr go mór fuireach no go </span>
<lb n="237"/><span>mbéadh sí as baoghal.  Nuair bhí sí ag cur di beárnan a tháinig</span>
<lb n="238"/><span>roimpe, samhluigheadh di gur baineadh miotóg as a cois dheis.</span>
<lb n="239"/><span>Chur sí scread uamhnach aiste, acht níor stad sí dá dianghluais-</span>
<lb n="240"/><span>eacht ná níor tharraing srian go ndeachaidh ar bharr binne an </span>
<lb n="241"/><span>tsean-Teampuill Léith.  Pé bóthar a thug an gadhar isteach </span>
<lb n="242"/><span>ní raibh aon radharc anois aici air.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>"B'fhéidir le Dia," ar sise, "nár lean sé i n-aon chor mé ó</span>
<lb n="245"/><span>bhí Nóra aige."</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>D'fhéach sí síos ar a cois.  Bhí mion-srothán fola ar sileadh go </span>
<lb n="248"/><span>talamh léi.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>"Mhaise, moladh leat, a Aoin-Mhic!" ar sise, "is orm a bhí an </span>
<lb n="251"/><span>pláinéad an mhaidin bheannuighthe seo.  Béarfaidh galar an </span></p>
</div>
<pb n="247"/>
<div><lb n="252"/><p><span>ghadhair mhíofhoirtiúnaigh sain anois mé, agus má théighim i measg </span>
<lb n="253"/><span>leanbh na ndaoine úd a bhí go maith dhom nach baoghal dóibh mé!</span>
<lb n="254"/><span>Cad a dhéanfad!  Go stiúraighidh Dia ar mo leas mé!"</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Do theith Gobnait i ndeireadh a hanma ó chianaibh gan fiú </span>
<lb n="257"/><span>ceileabhradh do Nóra Ní Mhodhráin.  Bhí Nóra féin dá cóiriughadh </span>
<lb n="258"/><span>féin chum reatha nó gur bhreathnuigh sí an gadhar.  Ba ghéire a </span>
<lb n="259"/><span>radharc 'ná radharc Ghobnaite.  D'aithin sí an gaidhrín, agus </span>
<lb n="260"/><span>chonnaic sí leis gur ar teicheadh bhí sé féin agus a chúis aige chuige.</span>
<lb n="261"/><span>Ba dhéine míle uair an tóir a bhí air 'ná  ar Ghobnait.  Is amhlaidh </span>
<lb n="262"/><span>a bhí galún stáin ceangailte go daingean doscaoilte dá ear-</span>
<lb n="263"/><span>ball, agus b'fhearr leis 'ná béile maith go bhféadfadh sé scar-</span>
<lb n="264"/><span>amhaint leis.  Acht bhí san ag dul de.  Níor ghábhadh d'éinne eagla </span>
<lb n="265"/><span>bheith air roimis.  Bhí a dhá dhóthain cúraim air féin i n-éagmuis</span>
<lb n="266"/><span>bheith ag cur isteach ar Ghobnait.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>Ní fheadar éinne ó shoin cá fada gairid a chaith Gobnait ar </span>
<lb n="269"/><span>mhullach binne an Teampuill Léith.  D'fhill sí a-bhaile díreach agus </span>
<lb n="270"/><span>na daoine dá nglaodhach isteach chun Aifrinn.  Ar Shighle is eadh</span>
<lb n="271"/><span>bhí fanamhaint i mbun an tighe an lá soin.  Baineadh preab aiste </span>
<lb n="272"/><span>nuair chonnaic sí Gobnait chúiche isteach, gan fiú an mhaide croise </span>
<lb n="273"/><span>aici.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>"Airiú, a Ghobnait," ar sise, "cad d'imthigh ort?  Tá dath</span>
<lb n="276"/><span>milítheach an bháis ort, agus na braonacha fuaralluis ag tuiteam</span>
<lb n="277"/><span>go talamh leat."</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>"D'imthigh an donas orm, a Shighle," arsa Gobnait; agus </span>
<lb n="280"/><span>d'eachtraigh sí a scéal féin agus scéal an ghadhair di.  "Agus,"</span>
<lb n="281"/><span>ar sise, mar earball thiar as, "is fearra dhom dul siar go dtí </span>
<lb n="282"/><span>an óispidéal amáireach.  Má thagann gubh orm, rud a thiocfaidh,</span>
<lb n="283"/><span>d'íosainn a bhfuil sa tigh agaibh idir óg agus críonna."</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>"Árduigh do chos chugham go bhféachfad uirthe," arsa Sighle.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Leag Gobnait a cos ar stól chúiche.  D'infhiúch Sighle go </span>
<lb n="288"/><span>géar í.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>"Go maithidh Dia dhuit é, a Ghobnait," ar sise, "níor bhain </span>
<lb n="291"/><span>gadhar ná coileán greim asat, agus ní chreidim go rabhadar </span>
<lb n="292"/><span>ar do thóir acht an oiread.  Ná feiceann tú, a óinseach, gur </span>
<lb n="293"/><span>scríobadh sceiche é seo.  Dá chomhartha san féin tá dealg sceiche </span>
<lb n="294"/><span>'san ngearradh."</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Bhí a fhios ag an ndúthaigh roimh thuiteam oidhche cad iad </span>
<lb n="297"/><span>na cúrsaidhe gur ghaibh Gobnait tríotha i gcaitheamh an lae sin.</span></p>
</div>
<pb n="248"/>
<div><lb n="298"/><p><span>Bhailigh cuid mhaith de sna comhursanaibh isteach i dtigh an Mhóin-</span>
<lb n="299"/><span>éalaigh le súil go bhfaighdís nochtadh an scéil uaithe féin.</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>"Seadh, a Ghobnait," arsa Seán Óg, máineáluidhe buachalla bhí </span>
<lb n="302"/><span>ar an gcuideachtain, "is aoibhinn go léir linn a chlos gur chaithis</span>
<lb n="303"/><span>díot na dathacha.  Tá súil agam nach ormsa a bhronnfair iad.  Tá </span>
<lb n="304"/><span>dóthain triúir ar m'athair díobh, agus ní beag d'aon tigh aon </span>
<lb n="305"/><span>mhairtíneach amháin ann."</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>"Ní mór liom duitse ná d'éinne eile iad," arsa Gobnait.</span>
<lb n="308"/><span>"Agus má theastuigheann maide croise uait, gheobhair iasacht mo </span>
<lb n="309"/><span>mhaide-se, agus fáilte; ní bheidh aon ghnó agamsa dhe feasda.</span>
<lb n="310"/><span>Ní fheadar an bhfuil fagháil air anois ámhthach."</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>"Go raibh maith agat, a Ghobnait," arsa Seán.  "Chuir Nóra </span>
<lb n="313"/><span>Ní Mhodhráin do mhaide agus do chlóca i bhfolach i dtor aitinn.</span>
<lb n="314"/><span>An inneósfá dhúinn, led' thoil, cionnus ar chaithis díot na dathacha</span>
<lb n="315"/><span>chomh hobann san."</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>"Ó," ar sise, "ní dócha gur i n-aoinfheacht a dh'imthigheadar.</span>
<lb n="318"/><span>Gan amhras bhíodar ag bogadh dhíom le tamall, aganfhios dom.</span>
<lb n="319"/><span>Nuair baintear a laincis de chaoirigh ní bhíonn a fhios aici ar </span>
<lb n="320"/><span>dtúis í bheith bainte dhi, agus dá bhrigh sin siubhlann sí chomh </span>
<lb n="321"/><span>crapaithe is dhein sí an fhaid a bhí an laincis fúithe.  Sáthaidh </span>
<lb n="322"/><span>gadhar léi, agus beidh fhios aici láithreach é.  B'shin é díreach mo </span>
<lb n="323"/><span>dhálta-sa.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>"Dar mo mhacántacht, a Ghobnait," arsa Tadhg Ó Móinéal,</span>
<lb n="326"/><span>"acht go raghadh d'fhear dlighe freagra níos oireamhnaighe do </span>
<lb n="327"/><span>sholáthairt do cheist Sheáin Óig."</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>(CRÍOCH).</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Seo beannacht do chur Micheál Óg Ó Longáin go dtí Liam Mac Coitir, go </span>
<lb n="332"/><span>Cluain Molt ar an 9adh lá de Bhealtaine na bliadhna 1831:</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>Sin nochad ar chéad béithe is geanamhail gnúis,</span>
<lb n="335"/><span>Gan foithin ar ghaéth fhraochta, ar ghailliomh ná ar dhrúcht,</span>
<lb n="336"/><span>Go brostuightheach, béalbhéasach, dá seachaint ar phúir </span>
<lb n="337"/><span>Don Choitireach chaomh léigheanta nach cealgach rún.</span></p>
<lb n="338"/>
<lb n="339"/><p><span>Is áil liom bean cháirdeamhail óg,</span>
<lb n="340"/><span>Is áil liom a beith ró-dheas suairc;</span>
<lb n="341"/><span>Is áil liom a beith geanmnaidhe módhmhail,</span>
<lb n="342"/><span>Is áil liom iomad óir léi mar dhuais.</span></p>
<lb n="343"/>
<lb n="344"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seanchus Grinn na Tuaithe. XI - Nuair is cruaidh don chailligh caithfidh sí rith.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seanchus Grinn na Tuaithe. XI - Nuair is cruaidh don chailligh caithfidh sí rith.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
