Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Anonn agus Anall</title><author><name type="main">Tomás Ua Conceannainn</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_08_26_373</note>
                         <note type="L">373</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_08_26_373</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tomás Ua Conceannainn</author><title>Anonn agus Anall</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Anonn agus Anall</span>
<lb n="2"/><span>(ó Thomás Ua Conceannainn)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Ní raibh sé mórán achair thar éis mo chuid greagaireacht</span>
<lb n="5"/><span>leis na mná go dtárla mé i mbaile Thuama, príomh-</span>
<lb n="6"/><span>chathair na hEaglaise i gCúige Connacht.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>A' dul amach ó dhoras an stáisiúin dom bhí seisear</span>
<lb n="9"/><span>carréirí taobh amuigh agus gach duine aca agus a lámh</span>
<lb n="10"/><span>sínte amach, a laisg go dlúth daingean 'na ngloic, agus</span>
<lb n="11"/><span>iad ag uallfairt amach go tréan i "mBéarla, chodail</span>
<lb n="12"/><span>amuigh," mar deir an tAthair Peadar.  "Wunt ye have</span>
<lb n="13"/><span>a k'yar sur."  "Is fiúntaighe dhíbh Gaedhilge láidir</span>
<lb n="14"/><span>bríoghmhar a labhairt," arsa mise le duine aca, "ná</span>
<lb n="15"/><span>bheith 'caraidheacht leis an mBéarla gránna sin."</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>"M'anam nach bhfuil tú a' rádh aon cheó acht an</span>
<lb n="18"/><span>fhírinne ghlan, a dhuine chóir, acht is truagh, mar deir tú</span>
<lb n="19"/><span>é, leis an uaibhreas agus an phostamhlaidheacht.  Ní</span>
<lb n="20"/><span>bheimuid i bhfad mar sin anois le congnamh Dé.  Cloisim</span>
<lb n="21"/><span>go bhfuil muinntir Bhlá' Cliath le fear chur amach go</span>
<lb n="22"/><span>gairid ar fuid Chonnachta brosdughadh na ndaoine, agus</span>
<lb n="23"/><span>ag iarraidh orra an teanga chur faoi mheas arís agus</span>
<lb n="24"/><span>tá 's ag Dia go dtastuigheann sin.  Léigh mé san</span>
<lb n="25"/><span>Weekly Freeman gur geárr go dtiubhradh sé cuairt ar</span>
<lb n="26"/><span>Thuaim agus diabhal bhfuil 'fhios agam nach thú fhéin é."</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>"Bladaire maith atá ionnat," arsa mise.  "Díon</span>
<lb n="29"/><span>deifir anois, má 'sé do thoil é, agus tiomáin suas go</span>
<lb n="30"/><span>dtí an teach ósda mé."</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Chuaidh sé ar an taobh deas de'n chárr agus mise ar</span>
<lb n="33"/><span>an taobh clí.  Bhuail sé buille de'n laisg ar an sean-</span>
<lb n="34"/><span>ghiorrán bán, agus d'imthigh léi ins na foiridhe glinnte.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>"Tá eolas agad ar gach uile dhuine san mbaile,"</span>
<lb n="37"/><span>adeirim-se.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>"Maiseadh go deimhin tá.  Ní féidir fear ar bith</span>
<lb n="40"/><span>eile fhagháil ann, 'bhfuil aithne aige ar mhuinntir na háite</span>
<lb n="41"/><span>seo chomh maith liom-sa.  Ní'l bean, leanabh ná páisde</span>
<lb n="42"/><span>an nach bhfuil 'fhios agam-sa, chómh maith agus tá fhios</span>
<lb n="43"/><span>agam, "aon, dí, trí.""</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>"Tá aithne agad ar Sheaghán MagFhlionn mar sin."</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Maiseadh go deimhin tá, le bliadhanta móra fada."</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>"Goidé an sórt fir é féin?"</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>"Anois creidim gur chuala tú trácht ar Gholdsmith</span>
<lb n="52"/><span>go minic."</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>"Chualas, acht ní fhaca mé riamh an fear."</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>"Goldsmith eile is eadh é Seaghan.  Feairín gan</span>
<lb n="57"/><span>gleó gan torann, agus an Gaedhilgeóir is fearr i gCon-</span>
<lb n="58"/><span>nachta - ní chuirfidh mé níos faide é.  Ní'l aon fhocal</span>
<lb n="59"/><span>dá bhfiafróchthá dhe go maidin, ná ar feadh sé lá na</span>
<lb n="60"/><span>seachtmhaine, nach gcuirfeadh sé Gaedhilge dhuit air.  Is</span>
<lb n="61"/><span>iongantach bhain sé an ghaoth as seólta buicín mhóir an</span>
<lb n="62"/><span>lá faoi dheireadh a shíl é chur i gcúinne, acht mo léan</span>
<lb n="63"/><span>géar chuaidh sé chruaidh air.  "Now, Misther Glynn, wud</span>
<lb n="64"/><span>you put Irish on the two inds of a shtick for me."</span>
<lb n="65"/><span>"Dhá chrích an mhaide," arsa Seaghán, agus creid mise ann</span>
<lb n="66"/><span>gur chuir sin "na thost an spreallaire."</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Thosuigh an tiománaidhe ag caint leis an gcapall.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>"Fo, fo" now Jim.  Fy dunt ye stop, I say, till I let</span>
<lb n="71"/><span>the gintleman -"</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>"Seo é arís é.  Caithfidh tú ionntughadh ar an</span>
<lb n="74"/><span>mBéarla salach a chaint leis an gcapall bocht féin!"</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>"Cleachdadh ghníos é sin, a mhic ó, acht is gearr go</span>
<lb n="77"/><span>mbrisfeamuid sinn féin as agus caithfeamuid go dtí</span>
<lb n="78"/><span>an bailséiridhe é, agus beimuid 'nar nÉireannaigh níos</span>
<lb n="79"/><span>feárr as so amach."</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>"Grádh mo chroidhe annsin thú!  Tá tú 'do bhuachaill</span>
<lb n="82"/><span>mhaith cheana, ní déarfad é sin acht fear maith, beannacht</span>
<lb n="83"/><span>leat!"  agus isteach liom, gur ghlan mé mé féin agus</span>
<lb n="84"/><span>fuair rud le n'ithe.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Ní raibh sé i bhfad go raibh mé os comhair an Árd-</span>
<lb n="87"/><span>easbuig Seaghán Mac a' Mhíleadh.  Fuair mé é go rí-</span>
<lb n="88"/><span>shásta agus fabharach do chúis na teanga.  Tá a chroidhe</span>
<lb n="89"/><span>agus a inntinn leis, adeir sé, agus tá a sparán</span>
<lb n="90"/><span>osgailte le cabhair do thabhairt dúinn leis an gcúis</span>
<lb n="91"/><span>bheannuighthe thíor-ghrádhach so chur ar a haghaidh, agus</span>
<lb n="92"/><span>gheobhamuid a bheannacht mar an gcéadna.  Is deas an</span>
<lb n="93"/><span>chosamhlacht na hEasbuig agus an chliar bheith 'thabhairt</span>
<lb n="94"/><span>congnadh an phóca dhúinn, mar go deimhin ní féidir an</span>
<lb n="95"/><span>chúis seo ná cúis ar bith eile chur 'un tosaigh muna</span>
<lb n="96"/><span>bhfuil an t-airgead le fagháil, agus nuair bheas sé</span>
<lb n="97"/><span>againn, ní'l baoghal ar bith nach dtiucfá an obair 'un</span>
<lb n="98"/><span>cinn.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Bhí comhradh beag deas agam i nGaedhilge leis an</span>
<lb n="101"/><span>Árd-Easbog.  Chuaidh mé faoi Láimh Easbuig aige chúig</span>
<lb n="102"/><span>bliadhna déag ó shoin, agus is an-mhór de'n tsaoghal</span>
<lb n="103"/><span>chuaidh sé i n-aosdacht ó shoin.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>"Is mór mór an náire," adeir sé, "do Éireannaigh</span>
<lb n="106"/><span>an teanga bhreágh mhín mhilis a thug Dia dhóibh ligean ar</span>
<lb n="107"/><span>lár," agus ní'l 'fhios aige ar thalamh an domhain goidé</span>
<lb n="108"/><span>an fáth do rinneadar é, agus goidé an chaoi i bhféadfadh</span>
<lb n="109"/><span>siad Éireannaigh thabhairt orra féin ó n-a gcroidhe</span>
<lb n="110"/><span>amach, nuair nach bhfuil aca acht teanga ghágach na</span>
<lb n="111"/><span>Sasanach.  "Is cladhaire an sgéal é go deimhin,</span>
<lb n="112"/><span>acht tá súil agam go mbrosdóchthar anois iad, go</span>
<lb n="113"/><span>músglóchthar ó'n gcodladh agus ó'n trom-shuan sinn bhí</span>
<lb n="114"/><span>orainn le bliadhanta móra fada, agus nach mbeidh sé</span>
<lb n="115"/><span>le rádh go deó gur leig sinn 'un báis le faillighe le</span>
<lb n="116"/><span>tarcaisne agus le mí-mheas an teanga is uaisle is</span>
<lb n="117"/><span>binne agus is milse a tháinig amach as béal aon fhir</span>
<lb n="118"/><span>riamh."</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Dá mbeith an Ghaedhilge chomh binn agus comh blasda</span>
<lb n="121"/><span>ag gach uile dhuine i nÉirinn agus tá sí ag an Tighearna</span></p>
</div>
<pb n="374"/>
<div><lb n="122"/><p><span>Árd-Easbuig, creid mise ann go mbeadh athrughadh</span>
<lb n="123"/><span>sgéil againn le n'innsint do'n tsaoghal mór.  'Sé mo</span>
<lb n="124"/><span>mheas nach bhfuil aon Ghaedhilgeoir i nÉirinn níos fearr</span>
<lb n="125"/><span>ná níos cliste ná é, agus is riméadach atá sé aisti,</span>
<lb n="126"/><span>nídh nach iongantas dó.  Sheasfá san sioc agus san</span>
<lb n="127"/><span>sneachta ar feadh seachtmhaine ag éisteacht leis, tá</span>
<lb n="128"/><span>suaim na teangan chomh binn chomh milis sin aige.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Tar éis imtheacht ó theach an Árd-Easbuig, chuadhas</span>
<lb n="131"/><span>go dtí an tAthair Mac Diarmada, stiúrthóir na deoi-</span>
<lb n="132"/><span>ghise agus mar bhí súil agam, bhí seisean i bhfabhar na</span>
<lb n="133"/><span>cúise, acht shíl sé go mbudh fhearr é chur ar gcúl go</span>
<lb n="134"/><span>ceann a trí nó a ceathair do sheachtmhaine mar bhí togha</span>
<lb n="135"/><span>na Comhairle Conndae le bheith ann go dlúth tar éis an</span>
<lb n="136"/><span>lae sin - an 5adh lá d'Aibreán sílim - agus bhí gach uile</span>
<lb n="137"/><span>nidh measgtha corruighthe 'na chíor-thuaithbhil aca sin, agus</span>
<lb n="138"/><span>nach mbeadh na daoine socruighthe ceart 'na n-aigneadh</span>
<lb n="139"/><span>go mbeadh an togha thart, agus rud eile dhe, bhí an</span>
<lb n="140"/><span>tseachtmhain chráibhtheacht le tosughadh an Domhnach bhí</span>
<lb n="141"/><span>chugainn.  Idir sin agus súd bhí inntinne na ndaoine</span>
<lb n="142"/><span>tógtha suas, acht 'na dhiaidh sin féin má cheapadh muinn-</span>
<lb n="143"/><span>tir an bhaile mhóir go bhféadfaidhe craobh a chur ar bun</span>
<lb n="144"/><span>ar feadh an ghleadhraigh mhóir, go ndéanfadh sé féin gach</span>
<lb n="145"/><span>nidh dá raibh 'na chúmhachta.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>(Leanfar de sgéal Tuama)</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>postamhail = self-important.  The Irish for "the</span>
<lb n="150"/><span>two ends of a stick" is a favourite catch, though a</span>
<lb n="151"/><span>very stupid one, with people who wish to ridicule</span>
<lb n="152"/><span>Irish.  Ceann being the usual Irish for "end", they</span>
<lb n="153"/><span>say, "Is it not a funny language that talks about the</span>
<lb n="154"/><span>two heads of a stick?"</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Anonn agus Anall

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Anonn agus Anall

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
