Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Tar Lear</title><author><name type="main">Conán Maol</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_08_26_370</note>
                         <note type="L">370</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_08_26_370</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Conán Maol</author><title>Tar Lear</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Tar Lear</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ní fhuil beirt fhear le faghail indiu is mó tá i mbéa-</span>
<lb n="4"/><span>laibh daoine na Kruger agus Dreyfus agus b'fhéidir ná biadh</span>
<lb n="5"/><span>éinne amháin bliadhain ó 'ndiu ag luasgadh béil ortha.</span>
<lb n="6"/><span>Támuid bodhar leis an mbeirt anois go h-áirighthe agus go</span>
<lb n="7"/><span>mór-mhór le comhradh baoth gach cabaire ná fuil púinn</span>
<lb n="8"/><span>le déanamh aige.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Dála an Fhranncaigh bhí sé le cheithre bliadhna i mbraigh-</span>
<lb n="11"/><span>dineas ghéar mar gheall ar an gcraobh-sgaoileadh do</span>
<lb n="12"/><span>cuireadh na leith - gur dhíol sé rúna a thíre le cúmhacht</span>
<lb n="13"/><span>iasachta.  Fuair taoiseacha an airm cionntach an fear</span>
<lb n="14"/><span>so agus creideann a lán gur daoradh i n-éagcóir é.  Sin</span>
<lb n="15"/><span>é an fáth go mb'éigéan d'Árd-Chúirt na Fraince an</span>
<lb n="16"/><span>cás d'aith-éisteacht agus do b'é a toil agus a riarughadh go</span>
<lb n="17"/><span>raibh sé riachtanach ar thaoiseachaibh an airm an cimidh nó</span>
<lb n="18"/><span>an príosúnach do thabhairt chum córa arís.  Is maith an</span>
<lb n="19"/><span>rud do'n fhear so go bhfuil árd-chúirt sa bhFrainc.  Ní</span>
<lb n="20"/><span>fhuil a leithéid ag baile againn-ne, agus dá ndaorfaidhe is</span>
<lb n="21"/><span>ná críochaibh seo é bhí sé daortha go deo gan fóirithin.</span>
<lb n="22"/><span>Tá dlighe mhaith sa bhFrainc agus gheobhaidh an fear so cóir agus</span>
<lb n="23"/><span>ceart.  Deir daoine gan chéill gan tuigsint gurab é</span>
<lb n="24"/><span>an mairtíreacht is mí-ádhmharaidhe ar domhan é mar dar</span>
<lb n="25"/><span>leo tá sé neamh-chionntach agus d'fhulaing sé braighdineas</span>
<lb n="26"/><span>cheithre mbliadhan.  Siúd agus go bhfuil is iomdha fear lem'</span>
<lb n="27"/><span>linn féin do bualadh fá ghlas le feall agus le fiadhnaiseacht</span>
<lb n="28"/><span>éithigh agus atá fós i gcuibhreach.  Is é mo ghuidhe go saorfar</span>
<lb n="29"/><span>an duine bocht so má tá sé neamh-chionntach acht is</span>
<lb n="30"/><span>deacair a rádh go bhfuil agus is é mo thuairim féin go</span>
<lb n="31"/><span>ndaorfar arís é agus go dtuilleann sé é.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Bhí fear cosanta ag Dréafus darab ainm Labori an</span>
<lb n="34"/><span>dlightheóir ceistiughadh is mó teist i bPáris agus do sgaoil</span>
<lb n="35"/><span>malluightheoir meata piléar leis an lá eile i ndiaidh a</span>
<lb n="36"/><span>chúil, d'aimsigh é idir an dá shlinneán agus atá an dligh-</span>
<lb n="37"/><span>theóir bocht i mbéalaibh báis dá dheasagaibh.  Níor rugadh</span>
<lb n="38"/><span>fós ar an mbiothamhnach féill so mar do sceinn sé leis</span>
<lb n="39"/><span>le cosa luath d'éis na coire.  Thug beirt nó triúr</span>
<lb n="40"/><span>iarracht ar thuisleadh bhaint as acht bhagair sé ortha le-n</span>
<lb n="41"/><span>úirlis teineadh agus ghlan as a radharc.  Fear cumasach,</span>
<lb n="42"/><span>calma, is eadh Labóri, agus gidh go bhfuil an liathróid fós</span>
<lb n="43"/><span>curtha ós cionn a chaoil agus pian agus teinneas air go leór</span>
<lb n="44"/><span>tá súil go dtiocfaidh sé as.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>A ghnó féin gnó gach einneach, adeirthear, agus ní dócha,</span>
<lb n="47"/><span>dá réir sin, go bhfuil Pól Kruger an aimsir seo ag</span>
<lb n="48"/><span>machtnamh ar chúrsaidhe na Fraince mar tá sé ag</span>
<lb n="49"/><span>faireadh ar Sheághan Bhuidhe.  Is glic an mada ruadh Pól</span>
<lb n="50"/><span>agus ní misde a rádh go bhfuil a dhóthain le déanamh aige</span>
<lb n="51"/><span>chum é féin do sheachaint ar Sheághan, agus ar fhearaibh na</span>
<lb n="52"/><span>sparán fada atá ar a thí.  Deir páipéar i Sasana, an</span>
<lb n="53"/><span>Phoenix go bhfuil eagla ortha go ngéillfidh Kruger do</span>
<lb n="54"/><span>Riaghaltas Shasana agus dá réir sin ná beidh faill acu ar</span>
<lb n="55"/><span>a thír do bhaint de, agus an mianach óir is breághdha ar</span>
<lb n="56"/><span>domhain do bheith acu.  Deir an Riaghaltas nách bhfuil</span>
<lb n="57"/><span>amhras ar bith acu ar an dtír úd acht go gcuirfidh siad</span>
<lb n="58"/><span>d'fhiachaibh ar Phól agus ar a chómhluadar ceart agus cóir do</span>
<lb n="59"/><span>thabhairt do Shasanachaibh atá ag oibriughadh go dian ins</span>
<lb n="60"/><span>na mianachaibh úd agus ag díol cíos trom agus cáin gan fiú</span>
<lb n="61"/><span>gutha i ndlighe na tíre.  Féirmeóirí is eadh na Dóraigh</span>
<lb n="62"/><span>agus atá cradhsgal ortha dul fá thalamh, acht mar sin</span>
<lb n="63"/><span>féin ní ghoilleann sé ortha íoc agus cíos do thógaint</span>
<lb n="64"/><span>uatha so atá ag oibriughadh an mhianaigh.  Rinne an</span>
<lb n="65"/><span>cat ceannfhionn trosgadh Aoine an chéasda - "ithim</span>
<lb n="66"/><span>feóil, acht ní ólaim bainne," ar seisean.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>Is contabhartach an tslighe bheatha obair i g-cuithe nó</span>
<lb n="69"/><span>mianach.  Bíonn iasg gann i dtighthibh ins na gleann-</span>
<lb n="70"/><span>taibh toisg iad i bheith a bhfad ó'n bhfarraige agus ó'n</span>
<lb n="71"/><span>margadh.  Ba ghnáthach rádh iriseach i mbéal mhnaoi an</span>
<lb n="72"/><span>tighe ag cur colmóir, nó aon tsaghas eile éisg ar bórd,</span>
<lb n="73"/><span>agus do b'é an ghuidhe úd, "go saoraidh Dia na h-iasgairí."</span>
<lb n="74"/><span>Ní dócha go ndeireas bean ná fear anois nuair do</span>
<lb n="75"/><span>chuirid siad smiot guail ar teineadh, "go saoraidh Dia</span>
<lb n="76"/><span>buainteóir an ghuail."  Ba ghábhadh do'n bhuainteoir bhocht</span>
<lb n="77"/><span>an ghuidhe sin mar is iomdha contabhairt atá ag feitheamh</span>
<lb n="78"/><span>leis idir leónta agus tuisleadh, na frathacha ar tí tuitim</span>
<lb n="79"/><span>air uisgí fíor-íochtair ag brúchtadh ar tí a bháthadh, agus</span>
<lb n="80"/><span>mór-phléasgadh uathbhasach an ghailguail.  Is minic do</span>
<lb n="81"/><span>bhuaileann tubaistí de'n tsaghas so muintir na Breat-</span>
<lb n="82"/><span>aine agus is dúbhach í an cheanntar ar uairibh dá dheasgaibh.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Bhí deich bhfeara agus dá chéad ag obair ins an chuithe</span>
<lb n="85"/><span>guail atá sa Chúm Gharbh i n-aice Níot i mBreatain</span>
<lb n="86"/><span>theas an t-ochtmhadh lá déag de Lúghnasa.  D'éaluigh</span>
<lb n="87"/><span>an galguail ar na fearaibh bochta, d'adhain na troil-</span>
<lb n="88"/><span>seáin do bhí ag tabhairt soluis dóibh an galguail agus bhí</span>
<lb n="89"/><span>mór-phléasgadh uamhnach ann láithreach.  Do marbhuigheadh</span>
<lb n="90"/><span>agus do múchadh fiche fear acu agus do fuasgladh deich bhfeara</span>
<lb n="91"/><span>fichead.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Is cruaidh cródha an tréibh na Breathnaigh agus is teann</span>
<lb n="94"/><span>do throidid ar muir nó ar tír acht is mó fear do</span>
<lb n="95"/><span>sheasóchadh i mbearna an mbaoghail ná biadh misneach</span>
<lb n="96"/><span>air preabadh síos i gcuithe i n-aimsir mór-phléasgadh.</span>
<lb n="97"/><span>Níor mheath na Breathnaigh, níor mheathadar riamh agus bhí</span>
<lb n="98"/><span>beirt acu i gcionn deich noimití thíos fá thalamh céad</span>
<lb n="99"/><span>slat ag fóirithin ar a gcomharsanaibh.  Ba dhílseadh,</span>
<lb n="100"/><span>dán na bheart í.  Dochtúir is eadh duine acu, Parry</span>
<lb n="101"/><span>Jones is ainm do agus cuiteóir an fear eile, goirthear</span>
<lb n="102"/><span>Herring air.  Fuaradar fear thíos na chuid fola,</span></p>
</div>
<pb n="371"/>
<div><lb n="103"/><p><span>caitheadh i gcoinnibh na gcloch é leis an mór-phléasgadh,</span>
<lb n="104"/><span>thógadar leo é go pholl na cuithe mar ar shéid an ghaoth</span>
<lb n="105"/><span>ionfhuar air, bhuail mathshluagh leo sínte agus tabhartha</span>
<lb n="106"/><span>amach, gan luadháil i gcois ná láimh, bhíodar féin leath-</span>
<lb n="107"/><span>mhuchta ó'n aer truaillighthe acht mar sin féin tharrain-</span>
<lb n="108"/><span>geadar leo na fir bhochta tráithe go béal na cuithe agus</span>
<lb n="109"/><span>tháinig fir dána eile anuas ag cabhrughadh leo.  Bhailigh</span>
<lb n="110"/><span>mná agus leinbh go bhruach na cuithe ag éigheamh agus ag gol,</span>
<lb n="111"/><span>bhí an fear tighe agus an t-athair i n-easbaidh ar chuid acu.</span>
<lb n="112"/><span>Go bhfóiridh Dia ar an ndíleachtaidhe agus ar an mbain-</span>
<lb n="113"/><span>treabhach.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Is duairc an gnó bheith ag tráchtadh thar dhochar an</span>
<lb n="116"/><span>tsaoghail agus béic buaidhirt agus cúmha i gcomhnuidhe ar aghaidh</span>
<lb n="117"/><span>na talmhan acht tá gáire leathan ann leis agus beidh sult</span>
<lb n="118"/><span>i measg an amhgair.  Phós mórán daoine ins na hIndia-</span>
<lb n="119"/><span>caibh Thiar le coicígheas gidh gur bhris gaoth mhór agus anfadh</span>
<lb n="120"/><span>thar na hOileánaibh sin do mharbh agus do thraoch ós cionn</span>
<lb n="121"/><span>dhá mhíle duine agus do chreach na mílte eile; acht fá mar</span>
<lb n="122"/><span>dubhramar beidh duine a' gol agus duine a' gáire.  Do</span>
<lb n="123"/><span>chruinnigh buidhean mhór d'árm na Gearmáine ar machaire</span>
<lb n="124"/><span>Ghrabhelotte, Lúghnasa an t-ochtmhadh déag, le h-aghaidh</span>
<lb n="125"/><span>leacht cuimhne do chur ar bun i n-onóir an Ghárda Prus</span>
<lb n="126"/><span>do marbhuigheadh ann ins an ár mhór naoi mbliadhna</span>
<lb n="127"/><span>fichead ó shoin.  Do thuit breis agus fiche míle Gearmánach</span>
<lb n="128"/><span>ann agus dhá mhíle dhéag Franncach.  Rinne Ímpire na</span>
<lb n="129"/><span>nGearmánach fuighle nó cómhrádh ciallmhar, carthanach</span>
<lb n="130"/><span>ann.  Níor chuir sé an ceann faoi ar na Franncacha gidh</span>
<lb n="131"/><span>gur bhuaidhigh na Gearmánacha ortha ins an gcath fuil-</span>
<lb n="132"/><span>teach úd, acht do mhol a dtréineacht, agus adubhairt go</span>
<lb n="133"/><span>mbiadh an leacht mar chómhartha cuimhne go deo ar na</span>
<lb n="134"/><span>laochaibh go léir idir Franncach agus Gearmánach do chuaidh</span>
<lb n="135"/><span>i n-éag ins an ár le fuinneamh na bpiléar.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Conán Maol</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Tar Lear

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
