Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cúrsaidhe an tSaoghail</title><author><name type="main">Feargus Finn-Bhéil</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_08_19_353</note>
                         <note type="L">353</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_08_19_353</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Feargus Finn-Bhéil</author><title>Cúrsaidhe an tSaoghail</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cúrsaidhe an tSaoghail</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Éire</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Ní Éireannach go Gaedhilgeoir.  Tuigeann na Sasa-</span>
<lb n="6"/><span>naigh é sin go dian-mhaith, níos fearr na thuigeann</span>
<lb n="7"/><span>muinntir Chonndae Mhuigh Eo, an Chonndae is Gaedhea-</span>
<lb n="8"/><span>laighe i nÉirinn.  Tógadh uaill gháiridhe fá Sheaghán</span>
<lb n="9"/><span>Diolún i dTigh na Feise i Lunduinn an oidhche fá</span>
<lb n="10"/><span>dheireadh nuair 'fhiafraigh feisire eile dhe an raibh Gae-</span>
<lb n="11"/><span>dhilg aige.  Níor nár leis admháil ná raibh.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Is mar seo 'éirigh an cheist eatortha.  Bhí an fear</span>
<lb n="14"/><span>eile ag tagairt dho na Búrachaibh agus dá nduthaigh</span>
<lb n="15"/><span>a bhfad thar tuinn, agus dubhairt an Diolúnach nár chóir</span>
<lb n="16"/><span>géilleadh dá chuid chainte ó nár fhéad sé teanga na</span>
<lb n="17"/><span>mBúrach a labhairt nuair bhí sé 'na dtír.  Is dócha, dá</span>
<lb n="18"/><span>réir sin, gurab í ciall ná faghann an Diolúnach féin</span>
<lb n="19"/><span>puinn toraidh ar a chomhrádh gan teanga na ndaoine</span>
<lb n="20"/><span>rinne feisire dhe do bheith aige, an teanga atá dá</span>
<lb n="21"/><span>labhairt ó stroicin go clár éadain i gConndae Mhuigh'</span>
<lb n="22"/><span>Eo.  "An labhrann tusa Gaedhilg?" ars' an fear eile,</span>
<lb n="23"/><span>"Tá Beurla i nÉirinn," d'fhreagair an Diolúnach.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Tá deanamh a ngnótha de Bheurla ag na Búrachaibh,</span>
<lb n="26"/><span>acht labhrann a bhfeisirí a dteanga dhúthchais, agus tá a</span>
<lb n="27"/><span>rian ortha, ní ag gáirí fútha bhíonn na Sasanaigh.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Corruigheacht agus dá fhichid míle acra de thalamh na</span>
<lb n="30"/><span>h-Éireann a bhí fá churaidóireacht anuraidh níos lugha ná</span>
<lb n="31"/><span>mar bhí an bhliadhain roimhe sin.  Ní raibh thar an trío-</span>
<lb n="32"/><span>mhadh cuid de'n talamh fá ros a bhíodh sé bliadhna ó</span>
<lb n="33"/><span>shoin.  Tá fiche milliún acra ar fad i nÉirinn.  Bhí</span>
<lb n="34"/><span>breis agus a leath sain ag tabhairt féir, agus gan acht</span>
<lb n="35"/><span>aon mhilliún amháin agus céad míle acra curtha.  Bhí</span>
<lb n="36"/><span>an chuid eile ag cothughadh na naosgach gan fiú na</span>
<lb n="37"/><span>gcrann ag fás ann.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Dá mbeadh an t-oileán so dhá roinnt anois, bheadh</span>
<lb n="40"/><span>cheithre acra go leith ag gach fear, bean agus páisde</span>
<lb n="41"/><span>dá bhfuil i dtuaith agus i sráid.  Acht bhí os cionn</span>
<lb n="42"/><span>61,000 feirm ann anuraidh ná raibh acht acra ar leithead,</span>
<lb n="43"/><span>nó fá na bhun.  Más fíor ná bíonn de luach sa talamh</span>
<lb n="44"/><span>acht dá mhéid a baintear de, tá talamh na hÉireann</span>
<lb n="45"/><span>ag dul chum deiridh gach aon bhliadhain.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Cloisimíd gur shaor ár gcara Tomás Ó h-Aodha, de</span>
<lb n="48"/><span>lucht na Gaedhilge i mBaile Áth' Cliath, buachaill a bhí</span>
<lb n="49"/><span>dhá bhathadh sa mhuir le h-ais Sráide na Cathrach i n-iarthar</span>
<lb n="50"/><span>Chláir.  Bhí an fear bocht tabhartha amach, agus dhá</span>
<lb n="51"/><span>throigh déag d'uisge faoi, nuair chuir Tomás ins an</span>
<lb n="52"/><span>tsnámh agus rug air ag dul fá loch do.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Bathadh triúr sa tSiúir ag Portláirge aon lá amháin</span>
<lb n="55"/><span>an tseachtmhain seo ghabh tharainn.  Mac do Chaptaen</span>
<lb n="56"/><span>luinge b'eadh duine acu.  Chonnaic a mháthair ag tuitim</span>
<lb n="57"/><span>san abhainn é, agus chaith sí í féin isteach na dhiaidh le</span>
<lb n="58"/><span>súil é shaoradh.  Níor bh'aon mhaith dhi sin, agus is ar</span>
<lb n="59"/><span>éigin a bhí an t-anam innti féin nuair tógadh í.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Bhí caint éigin an lá eile ar agallaimh eile idir</span>
<lb n="62"/><span>Sheaghán Diolún agus an Réamannach agus Tadhg Ua</span>
<lb n="63"/><span>h-Éilidhe.  Féachaint an bhfaghduisteacht chum socaruigthe</span>
<lb n="64"/><span>le chéile, acht ní fada mhair an chaint.  Sgríobh gach</span>
<lb n="65"/><span>nduine dhíobh litir dhá rádh go mb'fhearr leo an réidh-</span>
<lb n="66"/><span>teach ná an saoghal, acht níos giorra ná sain níor</span>
<lb n="67"/><span>fhéadadar teacht dá chéile, agus rud eile, níor shaoil</span>
<lb n="68"/><span>aoinne i nÉirinn go dtiucfaduis níos giorra ná sain</span>
<lb n="69"/><span>dá chéile.  Tá daoine ann adeir go réidhteochaidh an</span>
<lb n="70"/><span>dúthaigh "na bearta cruadha" dhóibh fá cheann dhá bhliadhan</span>
<lb n="71"/><span>ó indiu.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Cuireadh leath-bhliadhain príosúin, agus bannaidhe</span>
<lb n="74"/><span>síothchána nó ráithe eile istigh, ar fhear i mBaile Áth'</span>
<lb n="75"/><span>Cliath i dtaobh bheith ag gabháil ar chailín beag d'inghin do</span>
<lb n="76"/><span>nó go mbíodh sí dubh agus gorm aige.  Cheithre bliadhna</span>
<lb n="77"/><span>déag d'aois atá an cailín.  Nuair thagadh seisean a</span>
<lb n="78"/><span>bhaile ar dearg-bhuile le meisge ghabhadh sé de chosaibh</span>
<lb n="79"/><span>innti, agus bhaineadh di go dtí an léine, le h-eagla ná</span>
<lb n="80"/><span>luighfeadh an tlúdh na cheart uirthi.  Dubhairt an</span>
<lb n="81"/><span>breitheamh ná faca sé cladhaire dubh-chroidheach riamh go</span>
<lb n="82"/><span>dtí é.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Bhí Eibhlín Ní Mhurchadha agus Domhnall Ua Ceallacháin</span>
<lb n="85"/><span>i ndlighe le chéile i gCorcaigh le déidheanaighe mar gheall</span>
<lb n="86"/><span>ar Dhomhnall a bhriseadh a gheallamhna go bpósfadh sé</span>
<lb n="87"/><span>ise.  Bhí sé ag leigint air le dhá bhliadhain go bpósfadh</span>
<lb n="88"/><span>sé í, agus ag baint póige dhi nuair fhaghadh sé faill air.</span>
<lb n="89"/><span>Tháinig aithmhéaltas obann aon lá amháin air.  Do thuit</span>
<lb n="90"/><span>sruth deor leis, agus dubhairt na féadfadh í phósadh.</span>
<lb n="91"/><span>Mhol an choisde seacht gcéad go leith púnt do'n chailín</span>
<lb n="92"/><span>macánta.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Feargus Finn-Bhéil</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cúrsaidhe an tSaoghail

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
