Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Déantúisí Gaedhlacha.  V. - Rothair.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Tórna</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11565</note>
		 <note type="L">228</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Bealtaine, 1908</date><idno>IG18-11565</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Déantúisí Gaedhlacha.  V. - Rothair.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Déantúisí Gaedhlacha.  V. - Rothair.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Bealtaine, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Déantúisí Gaedhlacha.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>V. - ROTHAIR.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>(A). - CAD IS ROTHAR ANN?</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>an slabhradh</span>
<lb n="7"/><span>an fhiacail</span>
<lb n="8"/><span>an tromán</span>
<lb n="9"/><span>an gealapán</span>
<lb n="10"/><span>an troightheán</span>
<lb n="11"/><span>an fonnsa</span>
<lb n="12"/><span>an bolg</span>
<lb n="13"/><span>an bonn</span>
<lb n="14"/><span>an chomhla</span>
<lb n="15"/><span>na speic</span>
<lb n="16"/><span>an mul</span>
<lb n="17"/><span>cnó</span>
<lb n="18"/><span>an fhearsaid</span>
<lb n="19"/><span>grán</span>
<lb n="20"/><span>an chabhail</span>
<lb n="21"/><span>an slinneán</span>
<lb n="22"/><span>díon an tslabhraidh</span>
<lb n="23"/><span>an chomhla</span>
<lb n="24"/><span>an caipín</span>
<lb n="25"/><span>an diallaid</span>
<lb n="26"/><span>cos na diallaide</span>
<lb n="27"/><span>luascán</span>
<lb n="28"/><span>an slinneán deiridh</span>
<lb n="29"/><span>an roth deiridh</span>
<lb n="30"/><span>an roth tosaigh</span>
<lb n="31"/><span>díon lathaighe </span>
<lb n="32"/><span>an tslat</span>
<lb n="33"/><span>an chluas</span>
<lb n="34"/><span>cluas an chosgáin</span>
<lb n="35"/><span>slat an chosgáin</span>
<lb n="36"/><span>an gabhal</span>
<lb n="37"/><span>an cosgán</span>
<lb n="38"/><span>an muineál</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Ní dócha gur gábhadh dham bheith om bodhradh féin a d'iarraidh </span>
<lb n="41"/><span>míniughadh a thabhairt ar rothar.  Ní bheadh ann dam acht caill-</span>
<lb n="42"/><span>eamhaint aimsire - mar an té ná fuil rothar aige is gearr go </span>
<lb n="43"/><span>mbeidh, agus an té ná beidh aige go bhfóire Dia air.  Táid rothair </span>
<lb n="44"/><span>ag éirighe coitcheanta insna ceanntair is iargcúldha fé láthair. </span>
<lb n="45"/><span>Bhíos féin anuiridh i n-áit iargcúldha go leór, agus dubhrathas </span>
<lb n="46"/><span>liom gur beag sclábhuidhe nó mac sclábhuidhe ann ná raibh rothar </span>
<lb n="47"/><span>de shaghas éigin aige, bíodh is gur seana-chruic leathchaithte a </span>
<lb n="48"/><span>b'eadh a lán aca.  Cuireann soin i n-umhail dúinn go bhfuil i </span>
<lb n="49"/><span>nÉirinn fé láthair "margadh" maith i gcóir rothar.  Anois ar </span>
<lb n="50"/><span>theacht an tsamhraidh bíonn gach éinne ag cuimhneamh ar rothar a </span>
<lb n="51"/><span>cheannach, nó ar a sheanrothar a chur i n-órdughadh, i gcóir an </span>
<lb n="52"/><span>tsaésúir.  Ní dócha go bhfuil ar thalamh an domhain saghas marc-</span>
<lb n="53"/><span>aigheachta is deise agus is sláinteamhla 'ná tamall ar rothar acht </span>
<lb n="54"/><span>an uain a bheith oireamhnach agus na bóithre go maith réidh.  Ní </span></p>
</div>
<pb n="229"/>
<div><lb n="55"/><p><span>gearánta ar bhóithre na hÉireann le linn an tsamhraidh.  Maidir </span>
<lb n="56"/><span>leis an aimsir, is dual di bheith go taithneamhach d'éis "rabharta </span>
<lb n="57"/><span>geal na Cásca."  Geal go maith a bhí súd i mbliadhna go háirithe. </span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>(B.) - ROTHAIR GHAEDHLACHA.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Ní ró-fhuirist a rádh cad air gur chóir rothar Gaedhlach a thabh-</span>
<lb n="62"/><span>airt.  Bíd rothair ann is ní deintear i nÉirinn ortha acht a gcur </span>
<lb n="63"/><span>le chéile ann.  Bíonn a thuilleadh aca ann agus deintear an </span>
<lb n="64"/><span>fráma nó an chabhail annso, acht earraidhe iasachta a cuirtear </span>
<lb n="65"/><span>ionnta 'n-a dhiaidh soin.  Bíonn a thuilleadh aca fós agus dein-</span>
<lb n="66"/><span>tear i nÉirinn gach uile chuid díobh gur féidir a dhéanamh gan </span>
<lb n="67"/><span>paitinn a choilleadh nó neach a bheith caillte dá mbárr.  Is iad-</span>
<lb n="68"/><span>san na hearraidhe fíorghaedhlacha, agus is ortha a dhéanfam trácht </span>
<lb n="69"/><span>san aiste bhig seo. </span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Chun a thespeáint cadé an ceannach atá ar rothair sa tír seo, </span>
<lb n="72"/><span>ní gábhadh dham acht an táille n-a dtaobh a bhaint a cunntuisí an </span>
<lb n="73"/><span>Dipartmint.  I mbliadhain a 1904 do tháinig i dtír i nÉirinn </span>
<lb n="74"/><span>tuairim is luach £250,000 de rothair.  I mbliadhain a 1905 luach </span>
<lb n="75"/><span>£255,000.  Níor fríth fós cunntus nísa dhéadhnaighe 'ná soin.  Níl </span>
<lb n="76"/><span>áirimhthe annsúd na rothair do deineadh i nÉirinn is do díoladh </span>
<lb n="77"/><span>annso.  Dá gcuirimís an dá thaobh le chéile agus an t-iomlán </span>
<lb n="78"/><span>d'áireamh ar luach £300,000, b'fhéidir ná beimís puinn amugha. </span>
<lb n="79"/><span>Abair is go mb'fhiú £12 gach rothar.  Sin 25,000 rothar dá ndíol </span>
<lb n="80"/><span>i nÉirinn gach bliadhain. </span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Ó bhíonn an oiread-san ceannuightheóirí ar an "margadh" </span>
<lb n="83"/><span>againn gach bliadhain, nár bh'fhiú dhúinn thabhairt fé earraidhe </span>
<lb n="84"/><span>Gaedhlacha a sholáthar dóibh agus a chur n-a luighe ortha claoidhe </span>
<lb n="85"/><span>leis an earraidh dhúthchuis agus a gcuid airgid a chur idir </span>
<lb n="86"/><span>Éireanchaibh?  Is iomdhó cearduidhe agus fear oibre do chothóghadh </span>
<lb n="87"/><span>£300,000 gach bliadhain.  Nuair a bhíd rothair Ghaedhlacha coit-</span>
<lb n="88"/><span>cheannta cois baile, féadfar annsoin iad a chur ar mhargaidhibh </span>
<lb n="89"/><span>thar lear.  I mbliadhain a 1904 is i mbliadhain a 1905, oiread </span>
<lb n="90"/><span>agus rothar Gaedhlach amháin níor cuireadh a hÉirinn.  Sé sin an </span>
<lb n="91"/><span>scéal d'innsean cunntuisí an Dipartmint. </span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Ní ghearánfainn n-a thaobh-san, dá mbeadh an lámh uachtair ag </span>
<lb n="94"/><span>an rothar Gaedhlach sa bhaile.  Ní fuláir soin a bhuadhachtaint ar </span>
<lb n="95"/><span>dtúis.  Ar an adhbhar-san, tá d'fhiachaibh ar an uile dhuine againn, </span></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="96"/><p><span>de réir a acmhuinn is na caé bhíonn aige, an earradh Ghaedhlach a </span>
<lb n="97"/><span>ghlacadh de rogha agus daoine eile a chomhairliughadh n-a taobh. </span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Is fuirist, foríor! na daoine a dhéineann rothair fíorghaedh-</span>
<lb n="100"/><span>lacha d'áireamh.  Muinntir Piaruis i Loch gCarman: tá fir ionad </span>
<lb n="101"/><span>aca-san i ngach baile i nÉirinn geall leis.  Séamus Céitinn a </span>
<lb n="102"/><span>bhfear gnótha i mBaile Átha Cliath, agus badh dheacair fear a </span>
<lb n="103"/><span>b'fhearr 'ná é d'fhagháil.  Ní hamháin go dtuigeann sé cúrsaí an </span>
<lb n="104"/><span>mhargaidh, acht, n-a theannta-san, tá taithighe aige le sna bliadh-</span>
<lb n="105"/><span>antaibh ar rothair a dhíol is ní theipeann air duine a shásamh. </span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Muinntir an "tSeamróg."  Rothar maith é sin, acht, de réir </span>
<lb n="108"/><span>mar airighim, ní déintear puinn díobh.  Má táid go maith, táid </span>
<lb n="109"/><span>ró-dhaor.  Ná bac an té ná gabhann leis an saoghal.  Fágfar ar </span>
<lb n="110"/><span>deireadh é. </span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Seán Ó Néill, fear an "Lucania".  Sin fear atá ag druidim </span>
<lb n="113"/><span>leis an saoghal, agus tá a rian air.  Timcheall bliadhain ó shoin, </span>
<lb n="114"/><span>do chuir sé roimhe rothair Ghaedhlacha a dhéanamh.  Do cheannuigh </span>
<lb n="115"/><span>innil chun gach páirt de rothar a dhéanamh, agus do chuir ar bun </span>
<lb n="116"/><span>iad i n-a mhonarchain.  I gcaitheamh an gheimhridh bhí sluagh fear ag </span>
<lb n="117"/><span>obair ann ag déanamh Lucania ar a ndicheall.  Tá an uile cheann </span>
<lb n="118"/><span>aca-san díolta aige anois.  Ní mór dóibh obair de ló is istoidhche </span>
<lb n="119"/><span>chun freagairt don ghlaodhach atá ortha.  Tespeánann soin, ní </span>
<lb n="120"/><span>hamháin an bhreis éilimh atá ar earraidhe Gaedhlacha, acht feabhus </span>
<lb n="121"/><span>an Lucania féin agus clisteacht an Niallaigh i gcúrsaíbh gnótha. </span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>(C) NA hINNIL.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>Is eól dúinn go léir cadé an saghas rud é rothar.  Bainimíd f</span>
<lb n="126"/><span>eidhm a rothar coitcheannta.  Acht is beag duine againn go </span>
<lb n="127"/><span>bhfuil tuairim aige den chuma i ndéantar rothar.  Cuirfead síos </span>
<lb n="128"/><span>annso cunntus ar na hinnil a chonnac ag obair i monarchain </span>
<lb n="129"/><span>tSeáin Uí Néill.  Do thug sé féin agus Mac Uí Dhonnchadha mín-</span>
<lb n="130"/><span>iughadh iomlán dam ortha. </span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>1. Inneall mótuir a chuireann ar siubhal na hinnil eile go </span>
<lb n="133"/><span>léir. </span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>2. Greanadóir Ciorcaldha.  É sin a dheineann cruinn nó </span>
<lb n="136"/><span>ciorcalda an taobh amuigh de sna "cúinníbh" a bhíonn ar chabhail </span>
<lb n="137"/><span>rothair, na muil, na fearsada, agus rl. </span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>3. Deile.  Is iomdhó saghas deile a bhíonn dá n-usáid i gcóir </span>
<lb n="140"/><span>rothar, acht an deil ar a dtugtar "Capstan" an ceann is mo </span></p>
</div>
<pb n="231"/>
<div><lb n="141"/><p><span>go mbaintear feidhm aisti.  Uirthi siúd do tollthar muil, sliog-</span>
<lb n="142"/><span>áin muil, cruaichíní, agus rl.  Naoi n-oibreacha fé leith is féidir a </span>
<lb n="143"/><span>dhéanamh léi.  Deintear scriúna a ghearradh uirthi. </span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>4. Dealbhadóir.  Ar dhealbhadóir a deintear na "codcha" </span>
<lb n="146"/><span>beaga de gach saghas.  Bíonn sórt scine ar an innil seo a ghearr-</span>
<lb n="147"/><span>ann amach úirlis den toirt is den deilbh a bhíonn riachtanach. </span>
<lb n="148"/><span>Cuirtear an scian so ag obair a "fuirm" fé leith i gcóir gach </span>
<lb n="149"/><span>"coda" nó giota, agus bíonn cnaipe ann a sheólann i gceart i </span>
<lb n="150"/><span>gcomhnuidhe í. </span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>5. Cló-inneal "Lincoln".  Ar an inneal so do gearrtar </span>
<lb n="153"/><span>gealpáin, fiacail na roth slabhraidh, agus rl.  De chruaidh an-righin a </span>
<lb n="154"/><span>deintear gealpáin.  Ní fuláir aire mhaith a thabhairt dóibh, mar is </span>
<lb n="155"/><span>ortha san a luigheann neart na tiomána nuair bhíonn duine ag </span>
<lb n="156"/><span>rothuidheacht.  Is éigin uirlisí fé leith a bheith ann i gcóir gach </span>
<lb n="157"/><span>saghas gealpáin.  An fhaid a bhíd na húirlisí seo san inneal </span>
<lb n="158"/><span>déintear mórchuid den tsaghas soin.  Aistrighthear na húirlisí </span>
<lb n="159"/><span>annsoin agus deintear saghas eile.  Aon earradh go bhfuil úir-</span>
<lb n="160"/><span>lisí dhó ann is féidir é ghearradh ar an ngléas so. </span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>6. Inneal tollacháin.  Ar an inneal so do tolltar dhá thaobh </span>
<lb n="163"/><span>ar mhuil, mar dtéighid na "spócanna" isteach.  Is éigin an </span>
<lb n="164"/><span>obair seo a dhéanamh go hana-chruinn.  Ar an ngléas so cuirtear </span>
<lb n="165"/><span>puillíní ar an dá thaobh dhen mhol i n-éinfheacht, agus tá de </span>
<lb n="166"/><span>chruinneas ann nach féidir leis dul amugha. </span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>7. Inneal chun íle a scagadh.  Ar urmhór na n-inneal tuas, an </span>
<lb n="169"/><span>fhaid a bhíonn an chruaidh righin dá gearradh, ní fuláir sruth íle a </span>
<lb n="170"/><span>choimeád leis is í ag tuitim ar an áit i n-a mbíonn an gearradh </span>
<lb n="171"/><span>á dhéanamh.  Dá dtéigheadh an íle seo i bhfásach, do méadóghfaidhe </span>
<lb n="172"/><span>ar an gcostus.  Tuiteann sí féin is fuighlach an ghearrtha anuas </span>
<lb n="173"/><span>i n-umar ag bun an innil.  Cuirtear an meascán úd isteach i </span>
<lb n="174"/><span>ngléas scagtha mar a ndealuightear ó chéile iad, agus is féidir </span>
<lb n="175"/><span>an íle d'úsáid arís. </span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>8. Fuirnéis.  Fuirnéisí geasa atá ag Mac Uí Néill.  Na </span>
<lb n="178"/><span>"codcha" beaga den rothar ar a mbíonn caitheamh, mar atá </span>
<lb n="179"/><span>muil, fearsada, cruaichíní, agus rl., is éigin iad a chruadhadh an </span>
<lb n="180"/><span>oiread is is féidir.  Sáithtear isteach i bhfuirnéis iad.  I gcionn </span>
<lb n="181"/><span>dá nóimeat bíonn dath bán ortha le méid an teasa.  Coimeád-</span>
<lb n="182"/><span>tar annsoin iag do ceann a trí no a ceathair d'uairibh an chluig. </span></p>
<lb n="183"/>
<lb n="184"/><p><span>9. Dathughadh agus tiormughadh.  Cuirtear dath ar gach páirt </span></p>
</div>
<pb n="232"/>
<div><lb n="185"/><p><span>de rothar, agus bíonn cófraí ann mar a dtíortar iad.  Air-</span>
<lb n="186"/><span>geaduighthear a lán de sna codchaibh. </span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>10. Teallaigh goraidh.  Ortha-san a deintear cúinní na cabhlach </span>
<lb n="189"/><span>a cheangal dá chéile.  Prás leaghta an ghoradh a cuirtear ortha. </span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>11.  Tomhus rotha.  Air seo a cuirtear roth le linn a thógbhála </span>
<lb n="192"/><span>féachaint an mbíonn sé díreach.  Dá mbeadh aon pháirt de roth </span>
<lb n="193"/><span>an fichmhadh cuid d'órlach as alt, d'inneósadh an tomhus soin é. </span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>12. Inneal geárrtha spócanna.  Gearrann an t-inneall so </span>
<lb n="196"/><span>na spócanna pé faid a bhíonn riachtanach agus cuireann scriú </span>
<lb n="197"/><span>n-a mbárr. </span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>Bíonn suaicheantuis de mhion-innealaibh i monarchain den </span>
<lb n="200"/><span>tsórd so, agus gan bhíseanna, inneónacha, scuaba, agus rl., d'áireamh </span>
<lb n="201"/><span>ar aonchor. </span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>(D.) - MAR DEINTEAR "CODCHA."</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>Dá gcuirinn chun cur síos ar an gcuma n-a ndéintear gach </span>
<lb n="206"/><span>ceann desna codchaibh, níor mhór dham leabhar ar leith chuige.  Pé </span>
<lb n="207"/><span>scéal é, níl slighe annso dó.  Tá céad éigin cuid díobh ann, </span>
<lb n="208"/><span>agus obair fé leith ar gach ceann aca. </span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>Seo mar deintear na cruaichíní.  Faghtar bara cruinn den </span>
<lb n="211"/><span>chruaidh is righne. Gearrtar giota dhe ar an "gcapstan."  Toll-</span>
<lb n="212"/><span>tar é ar an inneal gcéadna.  Cuirtear annsoin ar an ndeil é, </span>
<lb n="213"/><span>bhfuirnéis é, agus fágtar ann é ar feadh cheithre n-uair a chluig </span>
<lb n="214"/><span>go dtí go gcruaidhtar go maith é.  Nuair fhuarann sé n-a dhiaidh </span>
<lb n="215"/><span>sin, baintear de go mbíonn ar an dtoirt atá riachtanach.  Ann-</span>
<lb n="216"/><span>soin deintear líomhnadh air is cuirtear scriú air.  Mar sin do </span>
<lb n="217"/><span>gach "cuid" eile dhíobh. </span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>(E.) - TÓGBHÁIL ROTHAIR.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>An chabhail a deintear ar dtúis.  Píopaí fada cruaidhe a </span>
<lb n="222"/><span>bhíonn ann chúichi.  Gearrtear iad de réir aoirde na cabhlach.  Ar </span>
<lb n="223"/><span>gach cúinne den chabhail bíonn giota chruaidh i n-a sáithtear cinn </span>
<lb n="224"/><span>na ngiotaí do geárrthar den "phíopa".  Ceangaltar go dain-</span>
<lb n="225"/><span>gean iad le goradh práis.  Cuirtear isteach an ghabhal tosaigh. </span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Cuirtear an chabhail anois go dtí seomra eile mara nglan-</span>
<lb n="228"/><span>tar is mar a líomhnathar í.  Annsoin dathuightar is thíorthar í fé </span></p>
</div>
<pb n="233"/>
<div><lb n="229"/><p><span>cheathair nó fé chúig.  N-a dhiaidh sin, cuirtear air rothanna is </span>
<lb n="230"/><span>slabhradh, troighthíní is diallaid, coscáin is cluasa, agus rl, agus </span>
<lb n="231"/><span>gan dearmad an cluigín. </span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Do b'fhéidir a lán a rádh i dtaobh rothanna, builg is buinn, </span>
<lb n="234"/><span>acht badh liosta le cách mo leamhthagradh-sa dhóibh.  Iad so go </span>
<lb n="235"/><span>bhfuil rothair aca, tuigid a gcúrsaí sin go maith; iad súd ná </span>
<lb n="236"/><span>fuil aca, bíodh is go gcuirfidís dicheall suime im chainnt-se, </span>
<lb n="237"/><span>badh ró-bheag an tairbhe dhóibh dá bhárr.  Ceannuigheadh gach duine </span>
<lb n="238"/><span>aca "Lucania" nó "Piarsach" is geallaim-se dhóibh gur gearr </span>
<lb n="239"/><span>a bheidh aca nuair a thuigfid feidhm gach aon úirlise dá mbain-</span>
<lb n="240"/><span>eann le rothar. </span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>(F.) - DEISIÚCHÁN.</span></p>
<lb n="243"/>
<lb n="244"/><p><span>Is tairbheach an gnó an deisiúchán so.  Deinid an Niallach is </span>
<lb n="245"/><span>an Céitinneach é, agus tá ionad áirithe aca araon dó.  An </span>
<lb n="246"/><span>seana-chroc "is measa bail 's is léithe lí" dá bhruil ar fagháil, </span>
<lb n="247"/><span>féadaid é dheisiughadh, é dhathughadh, is é chur i bhfuirm chun marc-</span>
<lb n="248"/><span>aigheachta air i gcionn seachtmhaine.  Mara mbeadh uait acht </span>
<lb n="249"/><span>tairnge a chur i ndíon lathaighe, beidh fáilte romhat, is ní bheifar </span>
<lb n="250"/><span>ag éileamh an iomad ort dá bhárr.  Má taoi ar aigne mótar a </span>
<lb n="251"/><span>cheannach gheobhair ceann ón gCéitinneach chomh maith is tá le fagh-</span>
<lb n="252"/><span>áil i n-aon bhall eile ar domhan .i. go dtí go mbeifar á ndéan-</span>
<lb n="253"/><span>amh i nÉirinn. </span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Ar m'eólus féin, tá beirt Ghaedheal ag díol "Lucania".  Is </span>
<lb n="256"/><span>iad súd Pádraig Ó hAodha i gCorcaigh agus Domhnall Ó Buach-</span>
<lb n="257"/><span>alla i Muigh Nuadhad.  Léightheóirí an IRISLEABHAIR go bhfuil </span>
<lb n="258"/><span>rothair ag teastáil uatha scríbhidís i nGaedhilg ag iarraidh </span>
<lb n="259"/><span>"Lucania" ar dhuine éigin aca súd; nó, má's "Piarsach" atá </span>
<lb n="260"/><span>uatha, scríbhidís sa bhfriotal gcéadna chun an Chéitinnigh i mBaile </span>
<lb n="261"/><span>Átha Cliath. </span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Sin agaibh scéal na rothar is má tá bréag ann ní horm-sa </span>
<lb n="264"/><span>an locht, mar ní mise a cheap. </span></p>
<lb n="265"/>
<lb n="266"/><p><span>TÓRNA.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>(a.)  Is iargcúldha, most backward.  Seana-chruic, old "crocks."  Ní gearánta</span>
<lb n="271"/><span>ar, one must not complain of.  Rabharta, a spring-tide, a heavy storm.</span>
<lb n="272"/></p>
</div>
<pb n="234"/>
<div><lb n="273"/><p><span>(b.)  Earraidhe iasachta, foreign stuffs or goods.  Gan paitinn a choilleadh,</span>
<lb n="274"/><span>which does not transgress a patent.  Áirimhthe, reckoned.  Ceannuightheóirí, buyers;</span>
<lb n="275"/><span>ceannuidhe, a merchant, a dealer.  Tabhairt fé, to attempt.  Claoidhe le, to stick</span>
<lb n="276"/><span>to.  Airgead a chur, to risk money.  Breis éilimh, increased demand.</span></p>
<lb n="277"/>
<lb n="278"/><p><span>(c.)  Feidhm, use.  Greanadóir ciorcaldha, a circular milling machine.</span>
<lb n="279"/><span>"Cúinní," "lugs."  Muil, hubs.  Fearsada, axles.  Deil, a lathe.  Sliogáin muil,</span>
<lb n="280"/><span>hub-shells.  Cruaichín, a cone.  Dealbhadóir, a profiling machine.  Na codcha beaga,</span>
<lb n="281"/><span>the small "parts."  Toirt, size, substance.  Deilbh, shape.  "Fuirm" a "forma"</span>
<lb n="282"/><span>Cló-inneal "Lincoln", a Lincoln type-milling machine.  Inneal tollacháin, a</span>
<lb n="283"/><span>drilling machine; used for drilling the flanges of the hubs where the spokes are</span>
<lb n="284"/><span>inserted.  Inneal chun íle a scagadh, nó scagóid i gcóir íle, an oil-separator.</span>
<lb n="285"/><span>Dul i bhfásach, go to waste.  Fuighlach an ghearrtha, the cuttings.  Dealuightear,</span>
<lb n="286"/><span>is separated.  Fuirnéis geasa, a gas furnace.  Cruadhadh, to harden, to "bake."</span>
<lb n="287"/><span>Dathughadh, enamelling.  Mar dtíorthar iad, where they are dried.  Airgeaduigh-</span>
<lb n="288"/><span>thear iad, they are plated, "nickelled."  Teallach goraidh, a "brazing" hearth.</span>
<lb n="289"/><span>Tomhus rotha, a wheel "measure."  Bís, a vice.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>(d.)  Bara cruinn, a round bar.  Tolltar é, it is bored.  Líomhnadh, polishing.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>(e.)  tógbháil, building.  An chabhail, the frame.  Píopaí cruaidhe, steel tubing.</span>
<lb n="294"/><span>An ghabhal tosaigh, the front fork.  Liosta, tedious.  Leamhthagradh, weak descrip-</span>
<lb n="295"/><span>tion</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>(f.)  Deisiúchán, "repairs."  Is measa bail 's is léithe lí, the most ineffective</span>
<lb n="298"/><span>and colourless.  Cur i bhfuirm, to put in trim.  Tairnge, a nail, a "pin."  Ag </span>
<lb n="299"/><span>éileamh, demanding, asking.  Má taoi ar aigne, if you have a mind.  Friotal, </span>
<lb n="300"/><span>language.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p>
<lb n="303"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Déantúisí Gaedhlacha. V. - Rothair.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Déantúisí Gaedhlacha. V. - Rothair.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
