Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Comhairle do Ghaedhlaibh.  (ar leanamhaint)</title><author><persName>Ní Chualáin, Úna</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG18-11563</note>
		 <note type="L">215</note>
		 <note type="B">1908</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Bealtaine, 1908</date><idno>IG18-11563</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">18</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ní Chualáin, Úna</author><title>Comhairle do Ghaedhlaibh.  (ar leanamhaint)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Comhairle do Ghaedhlaibh.  (ar leanamhaint)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Bealtaine, 1908</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Comhairle do Ghaedhlaibh.</span>
<lb n="1"/><span>(Ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>ÚNA NÍ CHUALÁIN </span>
<lb n="4"/><span>do scríobh.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Nuair thiocfas an tathair a-bhaile tráthnóna agus ritheas </span>
<lb n="7"/><span>na páisdí amach roimhe dá fháiltiughadh, is cuma cia'n tuirse bhéas </span>
<lb n="8"/><span>air, labhradh sé go lághach macánta leó; fiafraigheadh sé dhíobh </span>
<lb n="9"/><span>cionnus mar chaitheadar an lá; éisdeadh sé le n-a gcur síos ar </span>
<lb n="10"/><span>a ngníomhartha ar feadh an lae; agus tugadh sé comhairle dhóibh </span>
<lb n="11"/><span>má oireann sí dhóibh. </span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>Má tá aon duine aca cuthal (is beag comhluadar nach </span>
<lb n="14"/><span>bhfuighidh tú duine ann níos cuthaile 'ná an chuid eile, agus </span>
<lb n="15"/><span>is iondúil gurab é sin an duine is feárr díobh uilig), labhradh sé </span>
<lb n="16"/><span>leis-sean, agus fiafraigheadh sé dhe céard a bhí sé féin a </span>
<lb n="17"/><span>dhéanamh?  Má ghnídheann sé seo ní bheidh aon sgáth ná cuthail-</span>
<lb n="18"/><span>idheacht ar na páisdí roimh a n-athair.  Ní bheidh an oiread fonn </span>
<lb n="19"/><span>ortha imtheacht ar bhóithribh ná ar shráideannaibh ag cainnt agus ag </span>
<lb n="20"/><span>éisdeacht le cainnt (droch-chainnt go minic) ó dhaoinibh eile.  Is </span>
<lb n="21"/><span>feárr le na páisdíbh an comhrádh sin le n-a n-athair tráthnóna ná </span>
<lb n="22"/><span>á bhfaighidís saidhbhreas Sheórsa. </span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>"Ní féidir ceann críonna a chur ar ghuailnibh óga," agus mar </span>
<lb n="25"/><span>sin ná bíodh súil ag éinne, nuair bheas páisdí istigh, go bhfanfaidh </span>
<lb n="26"/><span>siad go ciúin, socair, mar bheadh sgata luchain bheaga a mbeadh </span>
<lb n="27"/><span>faitchíos ortha roimh an gcat.  Leigtear do na páisdibh a gcleasa </span>
<lb n="28"/><span>a imirt má's "púicín," nó "cur an fháinne i bhfolach" é, ar feadh </span>
<lb n="29"/><span>tamaill ar chaoi ar bith.  "Nuair is feárr an súgradh seadh </span>
<lb n="30"/><span>is córa leigean dó."  Fágtar aca a leanbaidheacht is a simplidh-</span>
<lb n="31"/><span>eacht chomh fada is is féidir é. </span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>Is deacair liom sgaramhaint leis an gceist seo (deagh-</span>
<lb n="34"/><span>shompla a theasbáint do na páisdíbh) mar feicthear dhamh-sa ar </span>
<lb n="35"/><span>chaoi ar bith gurab iad na páisdí bun-chloich an náisiúin.  Acht </span>
<lb n="36"/><span>caithfidh mé é dhéanamh, má's mian liom aon nídh eile a rádh </span>
<lb n="37"/><span>i dtaoibh coiméad an tighe. </span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Mar dubhairt mé cheana, má's beag mór an teach congbhuigh-</span>
<lb n="40"/><span>thear glan é; cuirtear deoch aoil ar 'chuile sheomra is ar 'chuile </span></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="41"/><p><span>áit sa teach uair sa mbliadhain ar a laighead; acht badh cheart é </span>
<lb n="42"/><span>chur níos minice ar an gcisdinigh.  Sguabtar anuas na ballaí </span>
<lb n="43"/><span>sul mar chuirtear suas an t-aol, agus sguabtar anuas iad uair </span>
<lb n="44"/><span>nó dhó eile tríd an mbliadhain freisin, acht ní ghábhadh aol a chur </span>
<lb n="45"/><span>suas.  Badh cheart ballaí na cisdinighe a sguabadh anuas 'chuile </span>
<lb n="46"/><span>mhí mar bíonn níos mó dusta ag éiriughadh annsin ná in aon áit </span>
<lb n="47"/><span>eile sa teach, agus bíonn an dusta sin ag luighe ar na ballaíbh. </span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Ná bíodh aon fhuinneóg ar an teach acht fuinneóg is féidir </span>
<lb n="50"/><span>osgailt thíos nó thuas, nó thíos as thuas rud is feárr 'ná sin.  Sé </span>
<lb n="51"/><span>an chéad mhaith badh cheart a dhéanamh ar maidin (muna bhfuil an </span>
<lb n="52"/><span>lá rófhliuch nó rógharbh) na fuinneóga a osgailt agus an t-aér </span>
<lb n="53"/><span>breagh folláin a sgaoileadh isteach ar fuid an tighe.  Badh cheart </span>
<lb n="54"/><span>an chuid is mó de na fuinneógaibh a bheith ar thaobh na gréine.  Sé </span>
<lb n="55"/><span>mo mheas go bhfuil daoine dá thabhairt seo fá deara iad féin, </span>
<lb n="56"/><span>mar na tighthe nua fheicim déanta ar fud na tíre ag feilméar-</span>
<lb n="57"/><span>aibh is ag siopadóiríbh beaga, tá fuinneoga breaghtha móra ortha, </span>
<lb n="58"/><span>agus cuid aca ar thaobh na gréine leis. </span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Badh cheart dho 'chuile dhuine bárr fuinneóige an t-seomra </span>
<lb n="61"/><span>bhfuil sé n-a chodhladh ann fhágáil ar osgailt ins an oidhche, idir </span>
<lb n="62"/><span>shamhradh is geimhreadh, acht go mór mhór seomra ar bith nach bhfuil </span>
<lb n="63"/><span>ionad chun teine ann.  Caitheann mórchuid daoine trian a </span>
<lb n="64"/><span>mbeatha in a seomraíbh codalta, agus 'n-a dhiaidh sin níl seomra </span>
<lb n="65"/><span>ar bith eile ins an teach is lugha a bhfuil áird ar a gcongbháil glan </span>
<lb n="66"/><span>'ná iad.  Ceapann daoine nuair nach mbíonn aon duine ag dul </span>
<lb n="67"/><span>isteach ná amach ins na seomraibh seo acht muinntir an tighe go </span>
<lb n="68"/><span>bhfuil siad ceart go leór, nach gábhadh iad a sguabadh acht uair sa </span>
<lb n="69"/><span>tseachtmhain, nach gábhadh an leabadh a chóiriughadh go mbeidh an </span>
<lb n="70"/><span>comhluadar ag braith ar dhul a chodhladh, agus mar sin.  Ní'l sin </span>
<lb n="71"/><span>ceart i n-aon chor.  Ní'l seomra ar bith eile ins an teach is </span>
<lb n="72"/><span>riachtanaighe a chongbháil glan 'ná iad; ní d'fhonn go bhfeicfeadh </span>
<lb n="73"/><span>daoine iad, acht go mbeadh sláinte ag an muinntir bhíos n-a </span>
<lb n="74"/><span>gcodladh ionnta; go n-eireóchadh siad ar maidin gan a gceann </span>
<lb n="75"/><span>dhá chur ó chéile le tinneas nó gan iad a bheith marbhánta ar chaoi </span>
<lb n="76"/><span>nach mian leo corrughadh as a leabaidh ar chor ar bith. </span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Chomh luath i nÉirinn is bhéas 'chuile dhuine n-a shuidhe osgailtear </span>
<lb n="79"/><span>na fuinneóga, thíos is thuas má's féidir é; tógtar an t-éadach </span>
<lb n="80"/><span>den leabaidh agus caithtear trasna ar chathaoir é go mbeidh an </span>
<lb n="81"/><span>ghaoith ag dul thríd.  Croithtear is bogtar an leabaidh agus </span></p>
</div>
<pb n="217"/>
<div><lb n="82"/><p><span>fágtar mar sin í ar feadh uair an chluig.  Cóirighthear annsin í, </span>
<lb n="83"/><span>agus sguabtar an t-urlár.  Badh cheart billeóga tae leath-thirm </span>
<lb n="84"/><span>a bheith ag duine i gcomhnuidhe le craitheadh ar an urlár nuair tá </span>
<lb n="85"/><span>sé le sguabhadh; greamuigheann an salachar is an dusta dhíobh seo </span>
<lb n="86"/><span>agus ní éirigheann an oiread de ins an aer.  Badh cheart freisin </span>
<lb n="87"/><span>na fuinneóga a dhúnadh an fhaid is tá an t-urlár dá sguabadh </span>
<lb n="88"/><span>ionnus nach gcrothadh an ghaoth an dusta agus go bhféadfar é </span>
<lb n="89"/><span>uilig a sguabadh amach gan a leath bheith ar fuid an tseomra. </span>
<lb n="90"/><span>Má tá ionad teine ann sguabtar an salachar ann agus dóightear </span>
<lb n="91"/><span>é, muna bhfuil, tógtar ar siubhal é, agus dóightear i n-áit éigin </span>
<lb n="92"/><span>eile é.  Nuair atá sin déanta osgaltar na fuinneóga agus </span>
<lb n="93"/><span>tugtar cead don dusta a d'éirigh luighe arís go socair.  Ní </span>
<lb n="94"/><span>ceart mórán truscáin a bheith ins an seomra seo: dó nó trí de </span>
<lb n="95"/><span>chathaoireachaibh, áit le éadach a chrochadh, bord beag le haghaidh </span>
<lb n="96"/><span>sgátháin, bord beag le haghaidh báisín agus beagán pictiúirí ar </span>
<lb n="97"/><span>na ballaíbh.  Nuair atá an dusta n-a luighe faghtar éadach glan, </span>
<lb n="98"/><span>cruaidh (lín-éadach is feárr mar nach bhfágann sé aon deathnach </span>
<lb n="99"/><span>'na dhiaidh) agus cuimlighthear 'chuile áit go deas, réidh leis, ionnus </span>
<lb n="100"/><span>go dtógfar an dusta ar an éadach is nach n-éireóchaidh sé arís </span>
<lb n="101"/><span>ins an áit a raibh sé roimhe sin.  Nuair bhéas an taobh atá amuigh </span>
<lb n="102"/><span>den éadach salach, iompuighthear amach taobh glan, agus mar sin </span>
<lb n="103"/><span>dó nó go mbeidh 'chuile chúinne den éadach salach.  Tógtar amach </span>
<lb n="104"/><span>ar an tsráid annsin é, agus craithtear go maith é.  Tosuighthear </span>
<lb n="105"/><span>arís ins an áit ar stadadh, agus déantar an rud céadna nó go </span>
<lb n="106"/><span>mbeidh an seomra agus a bhfuil ann glan.  Déantar an cleas </span>
<lb n="107"/><span>céadna le 'chuile sheomra eile.  Má déantar 'chuile lá é ní </span>
<lb n="108"/><span>thógfaidh sé mórán ama a dhul thríd an teach; acht muna ndéanfar </span>
<lb n="109"/><span>é acht uair sa tseachtmhain nó mar sin tógfaidh sé an chuid is mó </span>
<lb n="110"/><span>den lá dá dhéanamh. </span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Ní ceart plandaí a bhíos ag fás i gcrócaíbh ná rudaí mar sin </span>
<lb n="113"/><span>fhágáil ins an tseomra codalta ins an oidhche, mar gheall ar go </span>
<lb n="114"/><span>dtógann siad an "beó-aer" as an aeir agus go dtugann siad </span>
<lb n="115"/><span>uatha "spad-aer"; is rud nimheanta é seo.  Ní'l dochar ar bith </span>
<lb n="116"/><span>iad a bheith ann sa ló, mar gurb é a atharrughadh ghníd; sé sin, </span>
<lb n="117"/><span>tógann  siad an "spad-aer" agus tugann uatha an "beó-aer." </span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Badh cheart urlár na cisdinighe agus an halla no an cúilteach </span>
<lb n="120"/><span>a bheith déanta de bhrící nó de rud eicínt a bhéas furusda </span></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="121"/><p><span>le nigheachán.  Ná bíodh sé déanta de dhóib, má's féidir é.  Badh </span>
<lb n="122"/><span>cheart a nigheachán le uisge bog is galaoireach 'chuile sheacht-</span>
<lb n="123"/><span>mhain.  Cébí lá bhéas ceaptha len' aghaidh, nightear é nuair bhéas na </span>
<lb n="124"/><span>páisdí agus 'chaon duine eile imthighthe amach.  Ná fliuchtar ar </span>
<lb n="125"/><span>dtús acht an méid is féidir a shroichint go réidh le do láimh gan </span>
<lb n="126"/><span>corrughadh as an áit a mbeifear.  Nuair bhéas an méid seo nighte </span>
<lb n="127"/><span>tiormuighthear é le éadach bog tirm.  Nightear paisde eile </span>
<lb n="128"/><span>annsin mar a gcéadna.  Má dhéantar seo ní bheidh an té tá ghá </span>
<lb n="129"/><span>nigheachán fliuch, agus beidh an t-urlár beagnach tirm chomh luath </span>
<lb n="130"/><span>is bheidh sé nighte.  Is mar seo badh cheart 'chuile urlár a </span>
<lb n="131"/><span>nigheachán is cuma ciaca cláir nó brící bhíos ann. </span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Ní ceart a bheith ag caitheamh smugairlí anonn 's annall ar fud </span>
<lb n="134"/><span>an urláir, muna bhfuil áit ar leith le 'na n-aghaidh caithtear 'sa </span>
<lb n="135"/><span>teine iad.  Deirtear nach bhfuil rud ar bith is mó leathas eitinn </span>
<lb n="136"/><span>i measg daoine 'ná an gnás so.  Is gránna an gnás é ar 'chuile </span>
<lb n="137"/><span>chaoi, dá mbeadh gan baint ar bith aige le leathadh eitinne.  Badh </span>
<lb n="138"/><span>cheart dho chuile dhuine beag is mór naipicín póca bheith ar iomchar </span>
<lb n="139"/><span>aige, tá siad saor, i nós nach bhfuil leith-sgéal ar bith a bheith dhá </span>
<lb n="140"/><span>bhfuireasbha. </span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>Ní cheart biadh ná bainne fhágáil ins an seomra codalta, go </span>
<lb n="143"/><span>mór mhór ins an seomra a bhfuil duine tinn ann.  Badh cheart </span>
<lb n="144"/><span>urlár an t-seomra seo a nighe go luath sa lá, ar chaoi go mbeidh </span>
<lb n="145"/><span>sé tirim ceart nuair bhéas na daoine ag dul a chodladh. </span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>Badh cheart dho 'chuile theach seomra bheith ann nach mbeidh i </span>
<lb n="148"/><span>ngnáthúsáid ag comhluadar an tighe, ionnus nuair casfaidhe </span>
<lb n="149"/><span>strainséar nó duine mar sin thart, go mbeadh sé fá réir i </span>
<lb n="150"/><span>gcomhnuidhe le n-a thabhairt isteach ann.  Is minic nuair fheiceas </span>
<lb n="151"/><span>beantighe strainséar ag déanamh ar an doras, nuair nach bhfuil </span>
<lb n="152"/><span>aon áit oireamhnach fá réir aici, a thosóchas sí ag caitheamh rud </span>
<lb n="153"/><span>anonn is rud anall is ag cur an tighe tré n-a chéile.  Annsin, </span>
<lb n="154"/><span>tá sí ar nós circe a bhéadh 'na seasamh ar ghreideal te, ar bíodhgadh </span>
<lb n="155"/><span>go n-imthighidh an té sin aríst.  Dá mbeadh aici seomra beag dá </span>
<lb n="156"/><span>laighead (ní iarrfaidh sé bheith rómhór) a dtiubhradh sí an té sin </span>
<lb n="157"/><span>isteach ann, d'fhéadfadh sí cainnt leis ar a suaimhneas, agus ní </span>
<lb n="158"/><span>bheadh sí féin agus 'chaon rud eile tré n-a chéile.  Badh cheart </span>
<lb n="159"/><span>don tseomra seo bord a bheith ann, trí nó ceathair de chathaoir-</span>
<lb n="160"/><span>eacha, beagán leabhra, beagán pictiúirí deasa ar na ballaíbh, </span>
<lb n="161"/><span>agus rudaí beaga eile anonn 'sa 'nall. </span>
<lb n="162"/></p>
</div>
<pb n="219"/>
<div><lb n="163"/><p><span>Badh cheart dath a chur ar na doirse, ar an drisiúr, is ar </span>
<lb n="164"/><span>nidhthe den tsórt sin 'chaon tríomhadh bliadhain má's féidir é.  Ar </span>
<lb n="165"/><span>chaoi ar bith tá aon rud amháin is féidir a dhéanamh leó, .i. iad a </span>
<lb n="166"/><span>nigheachán le uisge bog is galaoireach, uair ar bith bheidh siad </span>
<lb n="167"/><span>salach.  Tar éis a nigheacháin badh cheart iad a thiormughadh le </span>
<lb n="168"/><span>éadach cruaidh tirm nach bhfágfaidh aon deathnach n-a dhiaidh.  Má </span>
<lb n="169"/><span>déantar seo féachfaidh siad go deas, glan, sleamhain, tar éis an </span>
<lb n="170"/><span>nigheacháin. </span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Má bristear pána i bhfuinneóig, cuirtear pána nuadh isteach </span>
<lb n="173"/><span>(nó cuirtear píosa gloine air má's poll beag é) chomh luath agus </span>
<lb n="174"/><span>is féidir é.  Is gránna an radharc búrla éadaigh fheiceál sáithte </span>
<lb n="175"/><span>amach i lár pána fuinneóige; tá sé i gcruth teach ar bith a </span>
<lb n="176"/><span>mhilleadh. </span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Badh cheart seanbhuicéad - nó is cuma nuadh nó sean é acht é </span>
<lb n="179"/><span>bheith ann - a bheith ins gach uile chisdinigh le croicne fataí, croicne </span>
<lb n="180"/><span>turnapaí, capóga cóilis agus nidhthe den tsórt sin a chaitheamh </span>
<lb n="181"/><span>ann.  Badh cheart iad so a chur ar chúl na teine go dtiormuighidh </span>
<lb n="182"/><span>siad, agus annsin iad a dhóghadh; nó muna ndéantar seo, caith-</span>
<lb n="183"/><span>tear isteach san charnaoiligh iad.  Cébí céard a dhéanfar leó, ná </span>
<lb n="184"/><span>caithtear ar fuid na sráide iad. </span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Badh cheart na soighthighe bhéas leagtha anuas i n-am béile a </span>
<lb n="187"/><span>nighe chomh luath is bhéas an béile thart, agus gan iad fhágáil anonn </span>
<lb n="188"/><span>ná ar dhrisiúr.  Bíodh uisge dhá théigheamh an fhaid is tá an béile </span>
<lb n="189"/><span>dá chaitheamh is ní bheidh aon mhoill air annsin.  Má cuirtear </span>
<lb n="190"/><span>cuimilt bheag ghalaoireach ar an uisge is furusda dhéanfar iad a </span>
<lb n="191"/><span>nigheachán.  Badh cheart dho 'chuile bheantighe leathchloch ghalaoireach </span>
<lb n="192"/><span>a cheannach i n-aoinfheacht; í seo a ghearradh n-a píosaí agus iad </span>
<lb n="193"/><span>a leagan i n-áit thirm go stálaidh siad.  Is feárr agus is fuide </span>
<lb n="194"/><span>racas punt den ghalaoireach seo atá chruaidh stálaithe ná dhá </span>
<lb n="195"/><span>phunt de'n ghalaoireach atá bog úr tar éis a ceannach. </span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>Deirtear nach féidir críoch a chur le obair mná, agus is </span>
<lb n="198"/><span>dearbhtha nach féidir; acht an bhean is fearr ar an domhan </span>
<lb n="199"/><span>níl uirthi acht dhá láimh, agus ní féidir léithí freasdal do 'chaon </span>
<lb n="200"/><span>nídh agus an teach a chongbháil mar is cóir mar a bhfaghaidh sí </span>
<lb n="201"/><span>chongnamh.  Ar an adhbhar sin, an áit i bhfuil muca is beithidhigh </span>
<lb n="202"/><span>badh cheart dho na fearaibh is do na buachaillí congnamh a thabhairt </span>
<lb n="203"/><span>ag riaradh na muc, ag bleághan na mbó, ag riaradh na laoghann, </span>
<lb n="204"/><span>agus ag déanamh oibreacha de'n tsórt sin.  Is le congnamh le </span></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="205"/><p><span>chéile bheimíd láidir agus gheabhaimíd 'un cinn.  Badh cheart dhóibh </span>
<lb n="206"/><span>freisin, má bhíonn sé abhfad ó'n teach, an oiread uisge a </span>
<lb n="207"/><span>tharraingt ar maidin is a dhéanfas úsáid an tighe ar feadh </span>
<lb n="208"/><span>an lae.  Badh cheart soightheach fairsing a bheith i ngach teach, </span>
<lb n="209"/><span>baraille no dabhach, leis an uisge a chur ann. </span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Ní ceart i n-aon chor muca ná cearca a chongbháil istigh ins an </span>
<lb n="212"/><span>tigh comhnuidhthe.  Bíodh áit ar leith ag an eallach seo dhóib fhéin. </span>
<lb n="213"/><span>Is deacair le daoinibh sgaramhaint leis an seanghnás, cé gur </span>
<lb n="214"/><span>leigeadar uatha réidh go leór na seanghnása a raibh aon </span>
<lb n="215"/><span>bharainn ortha. </span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Má's gealta nó daithte tá an teach taobh amuigh, gealtar nó </span>
<lb n="218"/><span>daithtear é uair sa mbliadhain ar a laighead, b'fheáirrde é dá </span>
<lb n="219"/><span>bhféadfaidhe a dhéanamh níos minice.  Má's sráid, nó bóithrín nó </span>
<lb n="220"/><span>casán atá ag dul chum an tighe congbhuighthear i n-ordughadh é; </span>
<lb n="221"/><span>má cartar é deasuighthear arís é chomh luath is is feidir é.  Ná </span>
<lb n="222"/><span>leigtear don fhéar fás aníos idir na clochaibh, nó mbabhailéir, nó </span>
<lb n="223"/><span>gairbhéal nó cébí rud a bhéas ann.  Déanfadh na páisdí an obair </span>
<lb n="224"/><span>seo má deirtear leo é.  Má tá geata ann ná bíodh sé ar leath-</span>
<lb n="225"/><span>mhaing, agus ná bíodh sé ceangailte le sreangáin is ruagaí ag </span>
<lb n="226"/><span>iarraidh a chongbháil i n-a sheasamh.  Má bhriseann bolta nó bocán, </span>
<lb n="227"/><span>cuirtear caoi arís air.  Má breathnuighthear i ndiaidh ruda i </span>
<lb n="228"/><span>n-am is furusda é choimeád; acht má leigtear dó dhul i léig </span>
<lb n="229"/><span>beidh sé deacair, costasach caoi a chur air.  "Is feárr greim in </span>
<lb n="230"/><span>am 'ná naoi gcinn i n-antráth." </span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>Má tá garraidhe beag i n-aice an tighe, cuirtear pósaéir i </span>
<lb n="233"/><span>bpaisde dhe.  Fágtar fá chúram na bpáisdí é, a chúinne bheag fhéin </span>
<lb n="234"/><span>ag gach duine, agus cineál ar leith pósaéir ag gach duine i n-a </span>
<lb n="235"/><span>chúinne fhéin, congbhuidís go deas é, agus ná leigidís dho luibheanna </span>
<lb n="236"/><span>ná dho rudaí mar sin fás aníos i measg na bpósaér. </span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Congbhuighthear cuntas ar 'chuile chaitheamh is fághail, agus </span>
<lb n="239"/><span>socruighthear na cuntaisí uair sa choichthíghis má's féidir é nó uair </span>
<lb n="240"/><span>sa mí ar chaoi ar bith; ná leigtear níos faide é, "an rud a </span>
<lb n="241"/><span>théigheann i bhfaid téigheann sé i righneas." </span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Anois a bhean an tighe, má bhíonn t'fhear amuigh ar feadh an lae, </span>
<lb n="244"/><span>bí réidh le suidhe síos nuair thiocfas sé a-bhaile tráthnóna.  Bíodh </span>
<lb n="245"/><span>obair bheag éadtrom idir lámhaibh agat, fuadháil nó cniteáil, ar</span>
<lb n="246"/><span>chaoi go bhféadfaidh tú cainnt leis, má bhíonn fonn cainnte air </span>
<lb n="247"/><span>rud a bheas, tá mé cinnte, tar éis dó bheith amuigh ar feadh an lae. </span></p>
</div>
<pb n="221"/>
<div><lb n="248"/><p><span>Bí go deas, glan, fáisgithe; ní maith le aon fhear a bhean fheiceál </span>
<lb n="249"/><span>n-a straoill.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Agus thusa, a fhir an tighe, nuair shuidheas tú ag léigheamh do </span>
<lb n="252"/><span>pháipéar, cuimhnigh nach mbíonn am ag do mhnaoi súil a leagan ar </span>
<lb n="253"/><span>pháipéar ó mhaidin go hoidhche, le coibhlint 'chaon rud a bheith i gcóir </span>
<lb n="254"/><span>aici dhuit-se is dho na páisdí agus gur mhaith léithi fios fagháil </span>
<lb n="255"/><span>ar a lán rudaí.  Mar sin de, léigh dhi rud ar bith cheapas tú </span>
<lb n="256"/><span>a mbeadh suim aici ann, cuir i gcás gurab é "an faision </span>
<lb n="257"/><span>deireannach i hataí" é.  Má ghnídheann tú sin ní aireóchaidh sí ná </span>
<lb n="258"/><span>ní chuimhneóchaidh sí go bhfuil sí tuirseach tar éis an lae. </span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Cúpla focal eile anois le bean an tighe agus tá mé réidh. </span>
<lb n="261"/><span>Nuair ghabhas do chomhluadar a chodladh san oidhche ná fan i do </span>
<lb n="262"/><span>shuidhe ag léigheamh ráiméis de leabhar ná de pháipéar.  Éirigh do </span>
<lb n="263"/><span>sheasamh agus sguab do chisdineach; socruigh do theallach, agus </span>
<lb n="264"/><span>leag adhbhar na teine fá chomhair na maidne len' ais.  Dóigh an </span>
<lb n="265"/><span>ráiméis sa teine; nó fág go maidin é, agus cuir fá'n gciotail </span>
<lb n="266"/><span>é.  Is fearr bhéas tú annsin 'ná an fear fadó a "bhruith an </span>
<lb n="267"/><span>breac 's an bradán le fíor is le bréag," fiuchfaidh tusa do </span>
<lb n="268"/><span>ciotail le bréagaibh uilig.  Beannacht Dé leat anois is gabh a </span>
<lb n="269"/><span>chodladh. </span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Comhairle do Ghaedhlaibh. (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Comhairle do Ghaedhlaibh. (ar leanamhaint)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
