Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Salann.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Sceolaing</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG17-11339</note>
		 <note type="L">374</note>
		 <note type="B">1907</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Lughnasa, 1907</date><idno>IG17-11339</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">17</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Salann.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Salann.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Lughnasa, 1907</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>SALANN.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Is iomdha gnó bhíonn againn de shalann. </span>
<lb n="3"/><span>Is iomdha uair gach lá go mbíonn gábhadh </span>
<lb n="4"/><span>againn leis.  Toisc a bheith beagnach fé </span>
<lb n="5"/><span>n-ár lámáibh gach uair dá dteastuigheann </span>
<lb n="6"/><span>sé uainn is annamh a chuirimíd mar cheist </span>
<lb n="7"/><span>orainn féin: Cá bhfuarthas an salann so, </span>
<lb n="8"/><span>no cionnus a dheintear é?  Acht ní deocair </span>
<lb n="9"/><span>freagra do thabhairt ar an gceist.  Faghtar </span>
<lb n="10"/><span>cuid de as an sáile agus ar an bhfairrge, </span>
<lb n="11"/><span>agus baintear an chuid eile dhe as an </span>
<lb n="12"/><span>talamh. </span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Is furaiste an salann do bhaint as an </span>
<lb n="15"/><span>sáile.  Cuirtear an sáile isteach i n-oighean </span>
<lb n="16"/><span>mhór agus buailtear béilteach teine faoi. </span>
<lb n="17"/><span>Deineann an teas an chuid eile de'n obair. </span>
<lb n="18"/><span>A mbíonn de'n fhíor-uisce 'san sáile </span>
<lb n="19"/><span>tiomáintear chum siubhail é i bhfuirm ghaile, </span>
<lb n="20"/><span>agus fágtar an salann i mbun an oighin </span>
<lb n="21"/><span>annsoin.  Caithtear a thuilleadh salainn </span>
<lb n="22"/><span>isteach 'san oighean ó am go ham agus, </span>
<lb n="23"/><span>fé dheireadh, bíonn an t-oighean lán de </span>
<lb n="24"/><span>shalann tais.  Bíonn árthach eile ullamh i </span>
<lb n="25"/><span>gcómhair an tsalainn tais seo agus puill </span>
<lb n="26"/><span>bheaga i n-a bhun.  Aistrightear an salann </span>
<lb n="27"/><span>isteach annso, agus bíonn sé ag sileadh an </span>
<lb n="28"/><span>uisce an fhaid bhíonn deor ann ó bhun </span>
<lb n="29"/><span>barr. </span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>Tá dhá shlighe chum salann do thógaint </span>
<lb n="32"/><span>as an talamh.  Ar an gcéad dul síos is </span>
<lb n="33"/><span>éigin mianach salainn d'aimsiughadh.  Tá </span>
<lb n="34"/><span>mianach aca so i n-aice Bhéil Feirste, </span>
<lb n="35"/><span>agus tá cúpla ceann aca i Sasana.  I </span>
<lb n="36"/><span>n-aice Chracó is eadh tá an mianach salainn </span></p>
</div>
<pb n="375"/>
<div><lb n="37"/><p><span>is mó ar domhan.  Táthar ag baint salainn </span>
<lb n="38"/><span>as an mianach soin le sé chéad bliadhan </span>
<lb n="39"/><span>agus ní'l aon rian tráighthe air fós. </span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Cloch-shalann (?) atá mar ainm ar an </span>
<lb n="42"/><span>salann a bhaintear as an mianach.  Baintear </span>
<lb n="43"/><span>amach i gclochaibh móra é fé mar bhainfidhe </span>
<lb n="44"/><span>gual, agus tógtar aníos as an uaimh é le </span>
<lb n="45"/><span>gléas áirithe.  Ní mór é bhriseadh nó é </span>
<lb n="46"/><span>mheilt annsoin.  Nuair bhíonn sé i n-a </span>
<lb n="47"/><span>bhrúscar cuirtear i n-uisce é agus leaghtar </span>
<lb n="48"/><span>ar an gcuma so é.  Ní bhíonn ann fé </span>
<lb n="49"/><span>dheireadh acht sáile, agus is eol dúinn cheana </span>
<lb n="50"/><span>cionnus salann mín do bhaint as sáile. </span>
<lb n="51"/><span>Sin slighe! </span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Tá slighe eile leis chum an salann mín </span>
<lb n="54"/><span>do bhaint as an mianach, agus is é seo é. </span>
<lb n="55"/><span>Deintear poll doimhin ó chroiceann talmhan </span>
<lb n="56"/><span>go cor an mhianaigh.  Sáidhtear píop fada </span>
<lb n="57"/><span>tríd seo síos.  Scaoiltear fíor-uisce síor </span>
<lb n="58"/><span>annsoin.  Leaghtar an cloch-shalann leis an </span>
<lb n="59"/><span>uisce, agus i gcionn tamaill bíonn sé go </span>
<lb n="60"/><span>léir idir fíor-uisce agus cloch-shalann i n-a </span>
<lb n="61"/><span>sháile.  Tógtar an sáile thar n-ais tré'n </span>
<lb n="62"/><span>bpíop agus ní fada an mhoill an salann do </span>
<lb n="63"/><span>bhaint as. </span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Séidhtear salann as an talamh i ndúithchíbh </span>
<lb n="66"/><span>áirithe.  Is ionann so nó a rádh go mbíonn </span>
<lb n="67"/><span>tobair sáile ionnta.  Tá cúpla ceann aca </span>
<lb n="68"/><span>i Sasana.  Is furaiste an salann do bhaint </span>
<lb n="69"/><span>as an sáile seo, agus deintear úsáid de </span>
<lb n="70"/><span>ar bhórd an bhidh.  Baintear salann as sáile </span>
<lb n="71"/><span>na fairrge 'san tslighe chéadna.  Daoine </span>
<lb n="72"/><span>bhíonn ag coisidheacht ar bhruach na fairrge </span>
<lb n="73"/><span>i gcorp an tsamhraidh is minic a bhuaileann </span>
<lb n="74"/><span>láithreán beag salainn leo ar bharr na </span>
<lb n="75"/><span>faille.  Tagann an sáile borb aníos as na </span>
<lb n="76"/><span>carraigeachaibh i gcaitheamh an gheimhridh agus </span>
<lb n="77"/><span>an earraigh agus fanann sé ann no go </span>
<lb n="78"/><span>mbeireann teas an tsamhraidh air.  Annsoin </span>
<lb n="79"/><span>imthigheann an t-uisce i n-áirde 'san aer </span>
<lb n="80"/><span>agus fágtar an salann i n-a dhiaidh.  Is </span>
<lb n="81"/><span>minic a bhailigheann daoine bochta an salann </span>
<lb n="82"/><span>so mar ná bíonn i n-a gcumas an salann </span>
<lb n="83"/><span>eile do cheannach.  Ní gábhadh a rádh ná </span>
<lb n="84"/><span>bíonn sé chomh mín le salann an oighin. </span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Is é is mó dheintear le salann i nÉirinn </span>
<lb n="87"/><span>ná feoil agus iasc agus im do leasughadh </span>
<lb n="88"/><span>leis.  Ní bheadh iasc ghuirt ná mairt-fheoil </span>
<lb n="89"/><span>ghuirt ná bágún againn mara mbeadh an </span>
<lb n="90"/><span>salann, agus níor mhaoidhte orainn an </span>
<lb n="91"/><span>scéal i n-a n-éagmuis súd.  Ní mór do </span>
<lb n="92"/><span>dhuine ceathramha únsa nó leath únsa salainn </span>
<lb n="93"/><span>do chaitheamh gach lá má's mian leis a </span>
<lb n="94"/><span>shláinte agus a ghoile do bheith ar fheabhas </span>
<lb n="95"/><span>aige.  Is léir as so ná rachadh feoil úr nó </span>
<lb n="96"/><span>iasc úr gomaith do dhuine dá mbeadh air </span>
<lb n="97"/><span>iad do chaitheamh coitchianta. </span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Dá dteastóchadh ó fheirmeoir a chuid ime </span>
<lb n="100"/><span>do chur i dtaisce go ceann tamaill is é </span>
<lb n="101"/><span>dhéanfadh sé ná an t-im do chur ar salann. </span>
<lb n="102"/><span>Dhéanfadh an ceannuidhe amhlaidh dá mbeadh </span>
<lb n="103"/><span>air roinnt ime do chur thar sáile.  An uair </span>
<lb n="104"/><span>bhítear ag beirbhiughadh prátaidhe is maith </span>
<lb n="105"/><span>an rud beagán salainn do chrothadh ortha, </span>
<lb n="106"/><span>agus is gnáthach gráinne salainn do chrothadh </span>
<lb n="107"/><span>ar adhbhar aráin leis.  Is annamh ithtear ubh </span>
<lb n="108"/><span>gan beagán salainn do thógaint leis, </span>
<lb n="109"/><span>agus, go deimhin, is beag biadh ullmhuigh-</span>
<lb n="110"/><span>tear i n-aon chor gan a bheag no a mhór </span>
<lb n="111"/><span>de'n tsalann do chur ann.  Is minic </span>
<lb n="112"/><span>daoine bochta i nÉirinn agus gan d'ann-</span>
<lb n="113"/><span>len aca le n-a gcuid prátaidhe i gcómhair </span>
<lb n="114"/><span>dhínéir acht salann ar leithligh.  Ba mheasa </span>
<lb n="115"/><span>ná san féin a bhí an scéal aca 'san droch-</span>
<lb n="116"/><span>shaoghal. </span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Dá mbeadh beagán éisc úir i dtigh agus </span>
<lb n="119"/><span>gan fonn ar mhuinntir an tighe é go léir </span>
<lb n="120"/><span>d'ithe ar an dtoirt ní bheadh le déanamh </span>
<lb n="121"/><span>aca, acht dorn salainn do chrothadh air, </span>
<lb n="122"/><span>agus ní bheadh baothal air annsoin chum go </span>
<lb n="123"/><span>mbeadh gábhadh aca le n-a chaitheamh.  Tug-</span>
<lb n="124"/><span>tar a leithéid cheadna de leasughadh ar </span>
<lb n="125"/><span>fheoil agus ar nidhthibh eile.  Deir muinn-</span>
<lb n="126"/><span>tear na Midhe nach féidir cruinn-aithne do </span>
<lb n="127"/><span>bheith ag duine ar dhuine eile nó go mbíonn </span>
<lb n="128"/><span>céad salainn caithte aca i bhfochair a chéile. </span>
<lb n="129"/><span>Agus cuirtear i n-a luighe ar pháistibh dá </span></p>
</div>
<pb n="376"/>
<div><lb n="130"/><p><span>bhféadfaidís gráinne salainn do chrothadh </span>
<lb n="131"/><span>ar earball glasóige go dtiocfadh sí isteach </span>
<lb n="132"/><span>ar an urlár chúcha le n-a lán-toil.  Acht, </span>
<lb n="133"/><span>bíodh súd mar atá! </span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Dá leonfaidhe cos nó lámh nó géag </span>
<lb n="136"/><span>dhuine thabharfadh sáile sos mór ó'n bpéin </span>
<lb n="137"/><span>dó.  Fluichtar stráice plainnín go maith </span>
<lb n="138"/><span>leis an sáile agus castar go teann ar an </span>
<lb n="139"/><span>mball leonta é.  Deintear mar a chéile </span>
<lb n="140"/><span>le cois chapaill nuair a leontar é.  Acht is </span>
<lb n="141"/><span>éigin an sáile do bheith feile láidir i gcómh-</span>
<lb n="142"/><span>air an chapaill.  Bítear ag cur salainn </span>
<lb n="143"/><span>leis an uisce le haghaidh cheirín an chapaill </span>
<lb n="144"/><span>nó gur féidir práta do chur ar snámh 'san </span>
<lb n="145"/><span>tsáile fé dheireadh.  Deimhnigheann so dhúinn </span>
<lb n="146"/><span>gur tréine é an sáile ná an fíor-uisce, </span>
<lb n="147"/><span>agus gur féidir an sáile do neartughadh is </span>
<lb n="148"/><span>do neartughadh acht go leor salainn do </span>
<lb n="149"/><span>chur leis.  An té go mbíonn taithighe aige </span>
<lb n="150"/><span>ar snámh is léir do gur tréine an sáile ná </span>
<lb n="151"/><span>uisce na habhann. </span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Nach breagh an rud do dhuine bheith n-a </span>
<lb n="154"/><span>chomhnuidhe i n-aice an tsáile.  Ní bhíonn </span>
<lb n="155"/><span>a bhac air, má's mian leis é, dul amach ag </span>
<lb n="156"/><span>snámh, do féin gach lá bréagh le linn an </span>
<lb n="157"/><span>tsamhraidh agus an fhóghmhair.  Is maith </span>
<lb n="158"/><span>téidheann an sáile do'n tsláinte.  Coime-</span>
<lb n="159"/><span>ádann sé boirbe agus brothall na fola fé </span>
<lb n="160"/><span>smacht agus cuireann sé an cholann i </span>
<lb n="161"/><span>neart.  Ólann othraigh taoscáin sáile ar </span>
<lb n="162"/><span>mhaithe le n-a sláinte.  Iad so go mbíonn </span>
<lb n="163"/><span>a n-inid chomhnuidhthe i gcorp-lár na tíre </span>
<lb n="164"/><span>ní hiongnadh iad ag dul fé dhéin an tsáile </span>
<lb n="165"/><span>go ceann tamaill gach samhradh.  Agus, mar </span>
<lb n="166"/><span>adubhradh cheana, tá gaol gearraid idir an </span>
<lb n="167"/><span>sáile agus an salann. </span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>"Cuirfead-sa salann ar an láir sin," </span>
<lb n="170"/><span>ars' an ceannaidhe fad .  Láir a bhí le </span>
<lb n="171"/><span>díol ag duine éigin agus bhí an cheannuidhe </span>
<lb n="172"/><span>seo ceaptha gan í scaoileadh le n-a cómhur-</span>
<lb n="173"/><span>sain gan a luach do thairigsint uirthe, </span>
<lb n="174"/><span>nó beagán níos mó dá mba ghábhadh é. </span>
<lb n="175"/><span>Tuigtear as so go mbíonn malairt bhríogh </span>
<lb n="176"/><span>le focal uaireanta. </span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>SCEOLAING.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>-</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Salann.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Salann.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
