Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Craobhscaoile Gearaltach i nÉirinn.  II.</title><author><persName>Ó Murchadha, Liam</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG17-11332</note>
		 <note type="L">354</note>
		 <note type="B">1907</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Iúl, 1907</date><idno>IG17-11332</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">17</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Murchadha, Liam</author><title>Craobhscaoile Gearaltach i nÉirinn.  II.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Craobhscaoile Gearaltach i nÉirinn.  II.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Iúl, 1907</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Craobhscaoile</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Gearaltach i nÉirinn</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Gearóid Iarla, mac Sheáin déidhean-</span>
<lb n="7"/><span>aigh, dá ngairmthí fós Gearóid file; do b'í</span>
<lb n="8"/><span>a bhainchéile Eilíónóír Buitléar, inghean</span>
<lb n="9"/><span>Iarla Urmhumhan, nó de réir druinge eile</span>
<lb n="10"/><span>Inghean Mhic Ristird.  Do bhádar triar</span>
<lb n="11"/><span>mac aige, .i. Seán, Séamus, agus Muiris.</span>
<lb n="12"/><span>D'éag sé san mbliadhain 1399.  Ba deagh-</span>
<lb n="13"/><span>eólach an druadh agus an draoi an Gearóid</span>
<lb n="14"/><span>seo.  Do chosnaimh agus do chaomhain go </span>
<lb n="15"/><span>dródha is go comh-chalma oighreacht a shean is</span>
<lb n="16"/><span>a shinsear, gur éag iar gcaitheamh tríochad</span>
<lb n="17"/><span>bliadhan in' Iarla, gus an mbliadhain 1399;</span>
<lb n="18"/><span>gur thág dá éis a mhac Muiris, noch d'éag</span>
<lb n="19"/><span>gan sliocht i bhfoircheann na bliadhna</span>
<lb n="20"/><span>roimhráidhte.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Seán Iarla, mac Ghearóid, do báthadh</span>
<lb n="23"/><span>insan tSiúir ag Árd Fionáin san mbliadh-</span>
<lb n="24"/><span>ain 1400.  Sul do rainig leis seo a chró-</span>
<lb n="25"/><span>dhacht féin ná síor-chalmacht a shinsear do</span></p>
</div>
<pb n="355"/>
<div><lb n="26"/><p><span>thaisbeánadh, ag dul go Cluain Meala dhó,</span>
<lb n="27"/><span>do báthadh insan tSiúir é, amhail adubhram-</span>
<lb n="28"/><span>air.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Tomás Iarla, mac Sheáin do hionnar-</span>
<lb n="31"/><span>bhadh don bhFrainnc le Bráthair áirithe, dá</span>
<lb n="32"/><span>athair, nó fós le Séamus dearbhráthair a </span>
<lb n="33"/><span>athair.  D'éag sé sa Normandí, anno 1420.</span>
<lb n="34"/><span>Do chuaidh an Tomás so i n-easumhla ar</span>
<lb n="35"/><span>choróinn na Sacsan; ionnus ar n-a ghairm</span>
<lb n="36"/><span>san gcúis sin, go mba éigean dó dá hfear </span>
<lb n="37"/><span>dhéág barún de Shean-ghallaibh Éireann do </span>
<lb n="38"/><span>thabhairt i slánaibh air go bhfreagróradh sé an</span>
<lb n="39"/><span>lá cinnte san gcúis gcéadna.  Gidheadh,</span>
<lb n="40"/><span>níor bh'ionntaoibh leis freagradh, ionnus gur</span>
<lb n="41"/><span>chailleadar na slána do chuaidh air mórán</span>
<lb n="42"/><span>de thaoibh a ngeallamhna ar a shon agus gur</span>
<lb n="43"/><span>hiompuigheadh a bheatha, a chrodh is a cheathra</span>
<lb n="44"/><span>féin chum foghnaimh don choróinn; agus ar</span>
<lb n="45"/><span>gcaitheamh tréimhse i nÉirinn dó ar uathadh</span>
<lb n="46"/><span>coda is carad do chuaidh don bhFrainnc,</span>
<lb n="47"/><span>gur éag ar deóraidheacht ann, an fichmhadh</span>
<lb n="48"/><span>bliadhain iar bhfagháil gairme Iarla dhó.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Séamus Iarla, mac Ghearóid; do b'í a </span>
<lb n="51"/><span>bhainchéíle Máire de Búrc, inghean Tighearna</span>
<lb n="52"/><span>Mhac Uilliam Chloinne Riocaird, .i. Uilliog</span>
<lb n="53"/><span>Óg, mac Uillig; do b'iad a chlann mac </span>
<lb n="54"/><span>Tomás agus Gearóid, Tighearna na nDéis-</span>
<lb n="55"/><span>each; d'éag sé san mbliadhain 1450.  Do</span>
<lb n="56"/><span>b'é Séamus so treas mhac Ghearóid do ba</span>
<lb n="57"/><span>Iarla tréimhse roimhe sin, agus dearbhráthair</span>
<lb n="58"/><span>athar an Tomáis roimhráidhte.  Do fuair sé</span>
<lb n="59"/><span>ón rígh seilbh sítheóilte saoir-fhearann a shean</span>
<lb n="60"/><span>is a shinsear, ionus iar gcaitheamh tríchad</span>
<lb n="61"/><span>bliadhan go calma comh-chródha in' Iarla, gur </span>
<lb n="62"/><span>éag fá dheóidh.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Tomás, mac Shéamuis, Iarla agus fó-</span>
<lb n="65"/><span>rí Éireann; do b'í a bhainchéíle Eibhlín nó </span>
<lb n="66"/><span>Allsún, inghean Tighearna Báróideach.  Do</span>
<lb n="67"/><span>baineadh a cheann de i gCathair an Droichid,</span>
<lb n="68"/><span>.i. Droichead Átha, san mbliadhain 1466.  Do</span>
<lb n="69"/><span>b'iad a chlann mhac Séamus, Muiris, Tomás</span>
<lb n="70"/><span>SEán, agus Gearóid Mocholpa.  Iar ngabh-</span>
<lb n="71"/><span>áil oighreachta dhon Tomás so, ba mhórdhálach</span>
<lb n="72"/><span>a mhóir-éachta.  "Ob praeclara gesta Magni</span>
<lb n="73"/><span>cognomen adeptus est," adeir an tUghdar;</span>
<lb n="74"/><span>.i. ó na gníomha do comóradh leis do fuair</span>
<lb n="75"/><span>an fhorainm, .i. Tomás Mór, mac Sheámuis.</span>
<lb n="76"/><span>Do b'ionmhuin ag an gCeathramhadh Éadbhard</span>
<lb n="77"/><span>rí Shacsan, é; óir ba chomhthréan a chomhlann</span>
<lb n="78"/><span>'n-a choghnach slóigh i naoi gcathaibh i bhfochair</span>
<lb n="79"/><span>an ríogh romhráidhte san imreasán ba fír-</span>
<lb n="80"/><span>mhinic an tráth soin idir threabhaibh an dá tigh</span>
<lb n="81"/><span>York agus Lancaster.  Agus iar ngabháil</span>
<lb n="82"/><span>buadh fá dheóidh d'Eadbhard, — óir do ciorr-</span>
<lb n="83"/><span>bhadh an tráth soin treibh Lancaster go</span>
<lb n="84"/><span>huile, acht Iarla Richmond amháin — gabhas</span>
<lb n="85"/><span>Éadbhard an ríoghacht d'éis sin, agus is fíor-</span>
<lb n="86"/><span>onóireach do friotháladh an tIarla Tomás</span>
<lb n="87"/><span>aige maille re duaisibh dian-mhóra, go </span>
<lb n="88"/><span>dtug gairm fós agus fír-theideal fó-rí</span>
<lb n="89"/><span>Éireann dó.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Le teacht go hÉirinn dó, gairmeas an</span>
<lb n="92"/><span>rí ós íseal chuige é, go ndubhairt:</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>"A Thomáis," ar sé, "má's aithne dhuit</span>
<lb n="95"/><span>nídh ar bith oilbhéimeach im réimheas, alos ár</span>
<lb n="96"/><span>gcaradra is ár gcian-mhuinnteardhais</span>
<lb n="97"/><span>craobhscaoil anois dam é."</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>"Nocha n-aithne," ar Tomás, "acht amháin</span>
<lb n="100"/><span>nach bainchéile do dhiongmhála do ghabhais."</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Do b'í seo baintreabhach Sheoin Grae, .i.</span>
<lb n="103"/><span>An Ridire Órtha, do marbhadh gearr roimhe</span>
<lb n="104"/><span>sin ag St Albans.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>"Óir dá bhfaghthá thú scaradh léi agus</span>
<lb n="107"/><span>inghean prionnsa príomh-chomhachtaigh éigin do</span>
<lb n="108"/><span>ghlacadh do ba meadhón maith dhuit chun na </span>
<lb n="109"/><span>ríoghachta do chosnamh is do chaomhnadh é."</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Gabhas an rí buidheachas leis, go ndubh-</span>
<lb n="112"/><span>airt leis gan an nídh sin do nochtadh do</span>
<lb n="113"/><span>neach ar bith eile.  Triallas an tIarla a </span></p>
</div>
<pb n="356"/>
<div><lb n="114"/><p><span>bhaile, go raibh ar feadh seacht mblidhan dá</span>
<lb n="115"/><span>éis sin ag ceart-riaghlughadh na críche,</span>
<lb n="116"/><span>ccruthughadh fó-ríogh eile in'ionad; agus do </span>
<lb n="117"/><span>mhair go séanmhar síor-shona mór an bliadhan</span>
<lb n="118"/><span>dá éis sin, gus an gcrích chinneamhnaigh do</span>
<lb n="119"/><span>cuireadh le n-a bheathaidh; óir do luigh lámh</span>
<lb n="120"/><span>Dé go trom air de thaoibh na corr-chomhairle</span>
<lb n="121"/><span>do thug don rígh roimhe sin, ionnus gur</span>
<lb n="122"/><span>cailleadh ar an módh so é.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Thárla tráth imreasán idir an rígh agus</span>
<lb n="125"/><span>an ríoghain chéadna, Eilís; ionnus gur labh-</span>
<lb n="126"/><span>air an rí go colgach casaoideach léi, agus</span>
<lb n="127"/><span>ar mbeith dhi-se 'n-a mnaoi uaibhrigh árd-</span>
<lb n="128"/><span>aigeantaigh do fhreagair go heasurramach</span>
<lb n="129"/><span>é, ionnus gur fearguigheadh go fíor-mhór an</span>
<lb n="130"/><span>rí go ndubhairt:</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>"Dá leanainn-se comhairle Iarla Deas-</span>
<lb n="133"/><span>mhumhan do bheadh fine agus foircheann let</span>
<lb n="134"/><span>chorr-mhórdhail chinntréin cian ó shion."</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>Isligheas agus umhluigheas an ríoghan, iar</span>
<lb n="137"/><span>n-a chlos soin, don rígh, go dtálra mar ba</span>
<lb n="138"/><span>dleacht síth agus sáir-ionmhuine eatortha dá</span>
<lb n="139"/><span>éis sin; gur agallaimh an ríoghan é, ar n-a</span>
<lb n="140"/><span>fhagháil i módh oireamhnaigh chun fiafraighthe,</span>
<lb n="141"/><span>créad an chomharile sin tug an tIarla dhó</span>
<lb n="142"/><span>dá taoibh féin.  Inniseas an rí — gan</span>
<lb n="143"/><span>smaoineamh aige ar olc ar bith do theacht</span>
<lb n="144"/><span>don Iarla de — an chomhairle go hile is go </span>
<lb n="145"/><span>hiomshlán di.  Smaoineas sise i n-a mean-</span>
<lb n="146"/><span>main féin créad an modh ar a bhféadfadh</span>
<lb n="147"/><span>díoghaltus do dhéanamh ar an Iarla go </span>
<lb n="148"/><span>neimhfheasach dhon rígh; gur scríbh chun an </span>
<lb n="149"/><span>Iarla Worcester, do ba fó-rí Éireann an</span>
<lb n="150"/><span>tráth soin, litir fá shéala mór na Sacsan —</span>
<lb n="151"/><span>óir do goideadh an séala léi chum na</span>
<lb n="152"/><span>hocáide sin — dá fhógradh dhó i bpéin umhla,</span>
<lb n="153"/><span>Iarla Deasmhumhan do ghairm, agus an tan</span>
<lb n="154"/><span>do gheobhadh fá n-a comhachtaibh é,  a dhíth-</span>
<lb n="155"/><span>cheannadh gan fuireach.  Iar bhfagháil na</span>
<lb n="156"/><span>litire do Worcester — óir do shaoil gurab</span>
<lb n="157"/><span>ón rígh í — gairmeas an tIarla chuige go</span>
<lb n="158"/><span>Droichead Átha, agus iar dtaisbeánadh na</span>
<lb n="159"/><span>litire dhó, do díthcheannadh ar an láthair sin</span>
<lb n="160"/><span>é.  Iar gclos na scéal soin dá chúigear de</span>
<lb n="161"/><span>mhacaibh meara meanmnacha mór-éachtacha,</span>
<lb n="162"/><span>gabhaid a n-airm is tógbhaidh a meirge is a</span>
<lb n="163"/><span>mbratacha maiseacha maoth-shróill, agus</span>
<lb n="164"/><span>gairmid chucha go gach leith a gcaraid a </span>
<lb n="165"/><span>gcomhfhoguis is a compáin, agus gabhaid</span>
<lb n="166"/><span>ag ciorrbhadh ag creachargain is ag cómh-</span>
<lb n="167"/><span>loscadh na críche cian-fhairsinge do gach</span>
<lb n="168"/><span>leith gur shroicheadar geataí Átha Cliath, ag</span>
<lb n="169"/><span>déanamh díoghaltuis agus dian-airgthe .i.</span>
<lb n="170"/><span>n-éiric bháis a n-athar.  Do fearguigheadh an</span>
<lb n="171"/><span>rí féin go fíor-mhór  ionnus go mbadh éigean</span>
<lb n="172"/><span>don ríoghain teicheadh, agus gur gairmeadh</span>
<lb n="173"/><span>an fó-rí Worcester go Sacsaibh, mar ar</span>
<lb n="174"/><span>dícheannadh é — cé gur thaisbeáin an litir</span>
<lb n="175"/><span>roimhráidhte do shábháil an anma — i n-éiric an</span>
<lb n="176"/><span>ghníomha, agus do mhíniughadh mhóir-fheirge na</span>
<lb n="177"/><span>nGearaltach, is gléire a nglan-tsluagh.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Séamus Iarla, mac Thomáis do marbh-</span>
<lb n="180"/><span>adh é maraon is a mhac i Ráth Caola, anno</span>
<lb n="181"/><span>1487.  Iar mbeith dhó is dá comhbhráithribh ag</span>
<lb n="182"/><span>creachadh is ag comh-argain, amhail adubhra-</span>
<lb n="183"/><span>mair, scríobhas an rí go sídheach sár-mhuint-</span>
<lb n="184"/><span>eardha chucha agus iarras ortha gan tuilleadh</span>
<lb n="185"/><span>dochair ná díoghbhála do dhéanamh, agus go</span>
<lb n="186"/><span>madh truagh dhóibh sar-ghlóire a sean is síor-</span>
<lb n="187"/><span>onóir a sinsear do thruailliughadh is do </span>
<lb n="188"/><span>tharchuisniughadh le teideal Rebeliun do</span>
<lb n="189"/><span>thuilleamh dhóibh féin; agus fós dearbhas</span>
<lb n="190"/><span>dóíbh go madh neimhfheasach é féin ar bás a </span>
<lb n="191"/><span>n-athar; agus geallas duaise dian-mhóra</span>
<lb n="192"/><span>dhóibh acht a n-airm do leagadh is tilleadh ar </span>
<lb n="193"/><span>a n-umhlacht; agus iar léigheamh na litre</span>
<lb n="194"/><span>dhóibh, do cinneadh an chomharle sin aca;</span>
<lb n="195"/><span>ionnus iar dteacht chun suaimhneasa dhóibh</span>
<lb n="196"/><span>gur bhronn an rí do Shéamus Pailitíneacht</span>
<lb n="197"/><span>Chiaraighe an tráth soin, agus fós baile is</span>
<lb n="198"/><span>caisleán Dúna Garbháin, go mórán de</span></p>
</div>
<pb n="357"/>
<div><lb n="199"/><p><span>phrímhléidibh eile dhó féin agus dá shliocht go</span>
<lb n="200"/><span>bráth.  Do ba iarla gach n-aon de chúigear</span>
<lb n="201"/><span>mac Thomáis acht Gearóid amháin; go</span>
<lb n="202"/><span>bhfuair sin Mocholpa is Cois Brighde uile</span>
<lb n="203"/><span>mar bheatha dhó féin; agus isé céadfa gach</span>
<lb n="204"/><span>n-aon go mairid a shliocht so, cé íseal, gus</span>
<lb n="205"/><span>indiu.  Do ba dhearbhráthair don Tomás so</span>
<lb n="206"/><span>Gearóid ó dtáinig Tighearna na nDéiseach.</span>
<lb n="207"/><span>Ba fear glic gasta glain-chéillidhe an</span>
<lb n="208"/><span>Séamus so, is d'fhairsingigh a bheatha go </span>
<lb n="209"/><span>fíor-mhór le dochar sa nGaedheal.  Iar</span>
<lb n="210"/><span>gcaitheamh cúig mbliadhan go foirtiúnach</span>
<lb n="211"/><span>fíor-shonaí in'iarla do marbhadh, go feasach</span>
<lb n="212"/><span>dá ghaol fáin, agus fós de réir druinge dá</span>
<lb n="213"/><span>dhearbhráthair SEán, i n-a dhún is i n-a dheagh-</span>
<lb n="214"/><span>árus féin i Ráth Caola é.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Muiris, mac an Tomáis chéádna, dá</span>
<lb n="217"/><span>ngairmthú Muiris an Charbaid; do b'í a</span>
<lb n="218"/><span>bhainchéile, Eibhlín, inghean Tighearna Róis-</span>
<lb n="219"/><span>tigh; d'éag sé san mbliadhain 1517.  Do</span>
<lb n="220"/><span>bhí de mhacaibh aige, Séamus Iarla, agus</span>
<lb n="221"/><span>Tomás, Iar marbhadh Shéamuis, amhail</span>
<lb n="222"/><span>adubhramair, gabhas a dhearbhráthair Muiris</span>
<lb n="223"/><span>an iarlacht, óir d'éag féin gan sliocht.  Do</span>
<lb n="224"/><span>fuair alos a chródhachta dá éis sin gairm</span>
<lb n="225"/><span>Mhuiris an Chogaidh.  Is díleas do chosnaimh</span>
<lb n="226"/><span>na Gaedhil i n-umhlacht do Choróinn na Sac-</span>
<lb n="227"/><span>san gur éag; gur fhairsingigh go fíor-mhór</span>
<lb n="228"/><span>ar a gcostus a bheatha féin.  Do chuir fós</span>
<lb n="229"/><span>Tighearna Muscraighe i braighdeanus, ó</span>
<lb n="230"/><span>n-a bhraith éadmhar i gdtaobh treise is treine</span>
<lb n="231"/><span>Gearaltach.  Gidheadh, iar gcaitheamh tríoch-</span>
<lb n="232"/><span>ad bliadhan in' iarla, d'éag.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Dá éis sin gluaiseais a mhac Séamus</span>
<lb n="235"/><span>mhac Muiris, go sluagh-bhuidhean leis ag ar-</span>
<lb n="236"/><span>gain Muscraighe, go dtárla dhóibh, idir</span>
<lb n="237"/><span>Mhalla agus Chorcaigh san áit dá ngairm-</span>
<lb n="238"/><span>thear (an) Mhóin Mhór, Cormac Óg Láidir, </span>
<lb n="239"/><span>Tighearna Muscraighe, Mac Cárrthaigh Riabh-</span>
<lb n="240"/><span>ach, agus mórán eile d'uaislibh Gaedheal;</span>
<lb n="241"/><span>gur fearadh an cath cró-linnteach soin</span>
<lb n="242"/><span>eatortha, .i. madhm (na) Móna Móire, mar</span>
<lb n="243"/><span>ar briseadh do na Gearaltaigh; óir, ag</span>
<lb n="244"/><span>tabhairt an chatha, lingeas Tomás Maol an</span>
<lb n="245"/><span>Chunncuis dó ba taoiseach ar marc-shluagh</span>
<lb n="246"/><span>Gearaltach an lá soin le fórsa forráin is</span>
<lb n="247"/><span>le confadh atha, tré línibh is tré ranncaibh</span>
<lb n="248"/><span>a armála féin gur oscail bealach is beárna</span>
<lb n="249"/><span>dhá namhaid; ionnus iar n-a ghearradh agus </span>
<lb n="250"/><span>iar n-a dhian-tuargain le iomarca an-</span>
<lb n="251"/><span>fhorlann go mba éigean dó féin is dar </span>
<lb n="252"/><span>mhair dá mhór-shluagh an machaire do thréig-</span>
<lb n="253"/><span>ean.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Dá éis sin do gairmeadh an Séamus mac</span>
<lb n="256"/><span>Muiris seo go Sacsaibh, ar fhuireálamh</span>
<lb n="257"/><span>Chairdional Wolseí; óir do hiomchasaoid-</span>
<lb n="258"/><span>eadh ag an rígh, an t-ochtmhadh Hannraoi, leis</span>
<lb n="259"/><span>an gCairdional go raibh caradra is cian-</span>
<lb n="260"/><span>mhuinnteardhas ag an Séamus so dá chos-</span>
<lb n="261"/><span>namh is dá choimeád leis an gcúigmhadh</span>
<lb n="262"/><span>Cormac rí na hEaspáinne an tráth soin;</span>
<lb n="263"/><span>agus fós go raibh ar a aire ionnsaighe each-</span>
<lb n="264"/><span>trainn do tharraing do chomh-bhuaireamh na</span>
<lb n="265"/><span>críche.  Gidheadh, níor bh'ionntaoibh le Séamus</span>
<lb n="266"/><span>dul go Sacsaibh; óir do ba feasach é go </span>
<lb n="267"/><span>raibh fuath agus fíor-mhioscais ag an gCair-</span>
<lb n="268"/><span>dional do n-a Gearaltaigh, agus fós gur mhór </span>
<lb n="269"/><span>a cheannus is a chomhachta i gcúirt na</span>
<lb n="270"/><span>Sacsan an tráth soin.  An tan chonnairc</span>
<lb n="271"/><span>an rí nár fhreagair Seámus an toghairm,</span>
<lb n="272"/><span>scríobhas chun Iarla Chille Dara, do ba fó-rí</span>
<lb n="273"/><span>Éireann an tráth soin, bragha do dhéanamh</span>
<lb n="274"/><span>de Shéamus agus a chur amhla-san go Sac-</span>
<lb n="275"/><span>saibh.  Iar bhfagháil na scéal soin d'Iarla</span>
<lb n="276"/><span>Chille Dara ionnsaigheas Deasmhumhain go </span>
<lb n="277"/><span>sluaghaibh is go sochaidhibh sáir-iomdha leis;</span>
<lb n="278"/><span>agus iar mbeidh tréimhse ag taisteal is ag</span>
<lb n="279"/><span>tóraidheacht na tíre triallas tar ais gan a</span>
<lb n="280"/><span>iarraicht do chur i bhfeidhm — ní déarfad cia</span></p>
</div>
<pb n="358"/>
<div><lb n="281"/><p><span>aca bhí d'uireasbhaidh air toil nó comhachta</span>
<lb n="282"/><span>chun a chomhbhráthar do chur i gcuan a anma</span>
<lb n="283"/><span>do chailleamhain.  Gidheadh, cuireas an</span>
<lb n="284"/><span>Cairdional i gcéill don rígh gur fábhar is</span>
<lb n="285"/><span>fíor-chaomhnadh do rineadh do Shéamus,</span>
<lb n="286"/><span>ionnus gur gairmeadh Iarla Chille Dara go</span>
<lb n="287"/><span>Sacsaibh chun freagra thabhairt don rígh is</span>
<lb n="288"/><span>don Chomhairle san gcúis sin.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>Dála Iarla chille Dara, le triall go </span>
<lb n="291"/><span>Sacsaibh dhó, fágbhas a mhac oighreachta,</span>
<lb n="292"/><span>Tomás Mac Gearailt, ag caomhnadh is ag</span>
<lb n="293"/><span>ceirt-riaghlughadh na críche dá éis; agus iar</span>
<lb n="294"/><span>ndul i bhfiaghnaise is bhfíor-láthair an ríogh</span>
<lb n="295"/><span>is na Comhairle do chosnaimh is do chaomhain</span>
<lb n="296"/><span>go ceirt-bhriathrach é féin — óir ba dhuine </span>
<lb n="297"/><span>eagnaidhe árd-aigeantach é — ar cheilg, ar </span>
<lb n="298"/><span>choraibh is ar choguas chointinneach an Chaird-</span>
<lb n="299"/><span>ional, ionnus nár himreadh de dhaoirse ná</span>
<lb n="300"/><span>de dhaor-bhruid air acht a chur i nbraighd-</span>
<lb n="301"/><span>eanus i dTúr Lunndain.</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>Dála an Chairdional, téid go neimhfheasach</span>
<lb n="304"/><span>dhon rígh go hárd-choimeáduidhe an Túir,</span>
<lb n="305"/><span>agus d'fhógair dó i bpéin umhla an tIarla,</span>
<lb n="306"/><span>do dhíthcheannadh gan fuireach.  Téid an</span>
<lb n="307"/><span>coimeáduidhe leis an uirgheall soin gus an</span>
<lb n="308"/><span>Iarla, agus ba cumhach cásmhar leis é, óir</span>
<lb n="309"/><span>do b'ionmhuin leis an tIarla.  Iarras an</span>
<lb n="310"/><span>tIarla air dul agus a fhiafraighe den rígh</span>
<lb n="311"/><span>féin an é do chuir an t-órdughadh soin uaidh.</span>
<lb n="312"/><span>Do tuigeadh don choimeáduidhe a chontabhairt</span>
<lb n="313"/><span>féin ag cur i n-aghaidh an Chairdional;</span>
<lb n="314"/><span>gidheadh téid go déidheannach san oidhche gus</span>
<lb n="315"/><span>an rígh, agus taisbeánas órdughadh an Chaird-</span>
<lb n="316"/><span>ional dó.  Do fearguigheadh an rí go fíor-</span>
<lb n="317"/><span>mhór uime sin, ionnus go ndubhairt leis an </span>
<lb n="318"/><span>gcoimeáduidhe gan daoirse ar bith d'imirt</span>
<lb n="319"/><span>ar an Iarla gan órdughadh speisialta a</span>
<lb n="320"/><span>láimhe féin.  Gidheadh do coimeádadh an</span>
<lb n="321"/><span>tIarla san Túr go cian dá eis sin, gur</span>
<lb n="322"/><span>chríochnuigh a bheatha ann.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>Iar leathadh fuar-scéalta fír-bhréagacha</span>
<lb n="325"/><span>ar feadh na hÉireann an tráth soin gur díth-</span>
<lb n="326"/><span>cheannadh an tIarla i Sacsaibh, gabhas a mhac</span>
<lb n="327"/><span>.i. Tomás an tSíoda, ag ciorrbhadh is ag</span>
<lb n="328"/><span>creach-loscadh a raibh de Ghallaibh i nÉirinn</span>
<lb n="329"/><span>an tráth soin; ionnus gur hairgeadh Áth</span>
<lb n="330"/><span>Cliath uile leis go geataíbh an Chaisleáin.</span>
<lb n="331"/><span>Iar gclos na scéalta soin don rígh cuireas</span>
<lb n="332"/><span>fó-rí eile go hÉirinn, go sluaghaibh iomdha</span>
<lb n="333"/><span>leis, ag ceirt riaghlughadh na críche, agus</span>
<lb n="334"/><span>ionnsaigheas líon a sluagh, caisleán cosan-</span>
<lb n="335"/><span>tach Muighe Nuadhad, óir d'fhág Tomás</span>
<lb n="336"/><span>drong-bhuidhean ann do chosnamh an chais-</span>
<lb n="337"/><span>leáin; gidheadh tug an ceann feadhna do bhí</span>
<lb n="338"/><span>orra suas do na Gallaibh go fealltamhail</span>
<lb n="339"/><span>fír-chealgach é, ar mbeith do Thomás i</span>
<lb n="340"/><span>dtuaisceart Éireann ag déanamh tiom-</span>
<lb n="341"/><span>argan sluagh is sochaidhe chun na nua-ghall</span>
<lb n="342"/><span>so do léir-scrios, do leadradh is do láin-</span>
<lb n="343"/><span>díbirt.  Iar dteacht tar ais dó, ionnsaigheas </span>
<lb n="344"/><span>féin is an fó-rí, go líon a sluagh a chéile,</span>
<lb n="345"/><span>gur fearadh cath créachtach cró-linnteach</span>
<lb n="346"/><span>eatortha, gan fios time nó tláithe ar</span>
<lb n="347"/><span>cheachtar den dá thaobh, gur chuir an oidhche</span>
<lb n="348"/><span>críoch le n-a gcian-iorghail.  Ar maidin ar</span>
<lb n="349"/><span>n-a bháireach, cuireas an fó-rí teachta chun</span>
<lb n="350"/><span>Tomáis ag tairgsin síthe is síothchána dhó, is</span>
<lb n="351"/><span>ag geallamhain dó go dtiubhradh an rí</span>
<lb n="352"/><span>i ndearmad gach ar imthigh thársa, agus go</span>
<lb n="353"/><span>bhfuigheadh féin is a charaid ní bhus mo</span>
<lb n="354"/><span>sochair is sár-onóra uaidh ná bhí aca roimhe</span>
<lb n="355"/><span>sin.  Glacas Tomás na tairgseana soin,</span>
<lb n="356"/><span>agus iar mbeith socair síothchánta dhóibh, do</span>
<lb n="357"/><span>rineadh braighde de Thomás is de chúigear</span>
<lb n="358"/><span>dearbhráthar a máthar, gur curieadh amhla-</span>
<lb n="359"/><span>san i n-aon luing go Sacsaibh iad, agus gur</span>
<lb n="360"/><span>díthcheannadh iad gan fuireach.  Agus do</span>
<lb n="361"/><span>hiompuigheadh beatha an Iarla chun fóghnaimh</span>
<lb n="362"/><span>is fíor-shochair don choróinn, iar n-éag dó</span>
<lb n="363"/><span>féin san túr an tráth soin; ionnus gur </span>
<lb n="364"/><span>cuireadh foircheann is fíor-chrích leis an</span></p>
</div>
<pb n="359"/>
<div><lb n="365"/><p><span>gcraoibh chródha chalma chath-bhuadhaigh sin</span>
<lb n="366"/><span>d'fhíor-stoc Gearaltach, .i. Oighre Chille</span>
<lb n="367"/><span>cian-ársadh Dara, acht amháin Gearóid</span>
<lb n="368"/><span>dearbhráthair don Tomás roimhráidhte do</span>
<lb n="369"/><span>b'óige iná é, agus fuair dá éis sin fear-</span>
<lb n="370"/><span>ainn is fíor-theideal Iarla Chille Dara ón</span>
<lb n="371"/><span>mBainríoghain Máire iar dteacht i gcoróinn</span>
<lb n="372"/><span>di.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>Triall tar ais, a léightheóir, chum tráchta</span>
<lb n="375"/><span>ar Shéamus mhac Muiris, Iarla Deasmhumhan;</span>
<lb n="376"/><span>óir iar mbeith aon bhliadhain déag i gceannus</span>
<lb n="377"/><span>d'éag sé, gur toghadh is gur toghairmeadh</span>
<lb n="378"/><span>Tomás Maol — .i. dearbhráthair athar Mhuiris,</span>
<lb n="379"/><span>agus treas mhac an Tomáis mhic Shéamuis</span>
<lb n="380"/><span>do díthcheannadh ag Driochead Átha roimhe</span>
<lb n="381"/><span>sin — mar iarla in'ionad.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>-</span></p>
<lb n="384"/>
<lb n="385"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Craobhscaoile Gearaltach i nÉirinn. II.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Craobhscaoile Gearaltach i nÉirinn. II.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
