Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Miontuairisc ar Bheathaidh Sheagháin de hÓra.  II.</title><author><persName>Ó Ceit, S. T.</persName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG17-11304</note>
		 <note type="L">301</note>
		 <note type="B">1907</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1907</date><idno>IG17-11304</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">17</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Ceit, S. T.</author><title>Miontuairisc ar Bheathaidh Sheagháin de hÓra.  II.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Miontuairisc ar Bheathaidh Sheagháin de hÓra.  II.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1907</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>MIONTUAIRISC </span>
<lb n="1"/><span>ar </span>
<lb n="2"/><span>Bheathaidh Sheagháin de hÓra. </span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>[Do bhuaidh an aiste seo duais ar iomaidheacht 5</span>
<lb n="7"/><span>(d), i nOireachtus 1903.  S.T. Ó Ceit, Paróiste</span>
<lb n="8"/><span>Fairche i gCo. an Chláir do bhuaidh].</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>18.  Fuair an tÓrach saoghal fada ó Dhia, </span>
<lb n="11"/><span>agus cíodh go n-abraid scríbhneóirí éigin </span>
<lb n="12"/><span>go bhfuil sé de bharamhail aca go bhfuair sé </span>
<lb n="13"/><span>bás 'san bhliadhain 1780, ní fíor dhóibh é. </span>
<lb n="14"/><span>Níor dhuine aca so, ámh, Seaghán Ó Dálaigh, </span>
<lb n="15"/><span>a chuir cnuasach dán le Tadhg Gaedhealach, </span>
<lb n="16"/><span>&rl. le chéile 'san bhliadhain 1858.  Déir </span>
<lb n="17"/><span>seisean go raibh n-a bheathaidh timcheall le </span>
<lb n="18"/><span>1780.  Tá blas den fhírinne aige annsain. </span>
<lb n="19"/><span>Ní fíor go bhfuair sé bás an bhliadhain sin </span>
<lb n="20"/><span>mar atá Brian Ó Luanaigh 'gá chuir i n-iúl </span>
<lb n="21"/><span>dúinn 'san leabhar do chuir sé i gclódh. </span>
<lb n="22"/><span>Dá dhearbhughadh sain deir an Dálach i mion-</span>
<lb n="23"/><span>tuairisc ar an Órach go ndubhairt Dómhnall </span>
<lb n="24"/><span>Mac Consaidín ó'n Inis leis go raibh aige </span>
<lb n="25"/><span>i n-a sheilbh féin, marbhna nó caoineadh ar </span>
<lb n="26"/><span>bhás an Athar Seaghán Ó hAichir, Sagart </span>
<lb n="27"/><span>Paróiste Chill na Móna agus Aonaigh le </span>
<lb n="28"/><span>hais na hInse, do fuair bás trí fichid </span>
<lb n="29"/><span>bliadhain roimhe sin, is gur bh'é an tÓrach a </span>
<lb n="30"/><span>cheap é.  I n-a fhochair sin tá dearbhughadh </span>
<lb n="31"/><span>againn air nách fuair sé bás 'san bhliadhain </span>
<lb n="32"/><span>1780 ná fós 'san bhliadhain 1798.  Níor </span>
<lb n="33"/><span>rugadh Eóghan Ó Cómhraidhe go dtí an </span>
<lb n="34"/><span>bhliadhain 1796.  Ní raibh sé i gcóir chun scoil </span>
<lb n="35"/><span>do mhúineadh, is dual, go raibh sé suas n-a </span>
<lb n="36"/><span>hocht déag nó a fiche.  Na réise seo do </span>
<lb n="37"/><span>chur i dteannta 1796 tá 1814 nó 1816 </span>
<lb n="38"/><span>againn.  I gCill Fhiachraigh is eadh do bhí a </span>
<lb n="39"/><span>chéad-scoil ag Eóghan, — sean-chabhail is </span></p>
</div>
<pb n="302"/>
<div><lb n="40"/><p><span>deallrathach a bhí innti, — agus do thárlaidh </span>
<lb n="41"/><span>gur ghoid ropaire éigin reithe ón sean-chró </span>
<lb n="42"/><span>so uaidh.  Níor luaithe rinneadh an gníomh </span>
<lb n="43"/><span>droich-chineálta 'ná chúm Eóghan barántas </span>
<lb n="44"/><span>ag tabhairt cead dá lucht cuardaigh siubhal </span>
<lb n="45"/><span>ar fuid da sráid-bhailte agus na seisreach </span>
<lb n="46"/><span>fearainn mór-thimcheall dá lorg.  'Sa </span>
<lb n="47"/><span>triall dóibh dá mbraitheadh aon dream aca </span>
<lb n="48"/><span>go raibh tuirse nó ocras ag gabháil dóibh, </span>
<lb n="49"/><span>bhí áit ceaptha annso agus annsúd sa </span>
<lb n="50"/><span>bharántas go leigfidís a scíth ann nó go </span>
<lb n="51"/><span>bhféadfaidís biadh agus deoch fhagháil ann. </span>
<lb n="52"/><span>N-a theannta-san tá cur síos aige ar an </span>
<lb n="53"/><span>Órach ann.  Seo mar adeir: </span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Gabhaidh gan spás aithgheárr gach cómhgair</span>
<lb n="56"/><span>Agus go ceárdchain Sheagháin do hÓra, —</span>
<lb n="57"/><span>Geallaim go bhfuighe sibh arán is feóil uaidh </span>
<lb n="58"/><span>Is baraille lán le tál nuair gheobhfaidh.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>19. Is cinnte uaidh sin go raibh Seaghán </span>
<lb n="61"/><span>go beó bríoghmhar i n-a cheárdchain an t-am </span>
<lb n="62"/><span>sain, agus go raibh sé céad, nó b'fhéidir </span>
<lb n="63"/><span>breis agus céad bliadhain d'aois, ag áireamh </span>
<lb n="64"/><span>ón bhliadhain nó ós na bliadhantaibh atá </span>
<lb n="65"/><span>cómhairighthe againn sa' dtacair i dtosach </span>
<lb n="66"/><span>na healadhan so; agus ní ró-uathbhásach </span>
<lb n="67"/><span>dhúinn é sin do chreideamhaint má's </span>
<lb n="68"/><span>iontuigthe dhúinn a neart colna ón neart </span>
<lb n="69"/><span>intinne a bhraithimíd san Aithrighe, agus atá </span>
<lb n="70"/><span>ag gluaiseacht chómh treis díreach, agus </span>
<lb n="71"/><span>cómh téagair beagnách, 'san dara rann </span>
<lb n="72"/><span>deireannach dá réim agus atá san rann </span>
<lb n="73"/><span>tosaigh.  Sid iad an dá rann deiridh dhe: </span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Ár nAthair atá in sna Flaithis go hárd,</span>
<lb n="76"/><span>Go naomhthar tráth t'ainm-se;</span>
<lb n="77"/><span>Go dtigidh do ríoghacht — do thoil ar an tsaoghal,</span>
<lb n="78"/><span>Mar déantar i gcrích Pharrthais:</span>
<lb n="79"/><span>Ár n-arán laetheamhail — tabhair é dhúinn,</span>
<lb n="80"/><span>'S maith dhúinn ár gcionnta ainbhfis;</span>
<lb n="81"/><span>Mar mhaithimíd do chách — ná leig sinn i dtlás,</span>
<lb n="82"/><span>Acht saor sinn ó bhás an-obann.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>A Mhuire 'tá lán de thuile na ngrás</span>
<lb n="85"/><span>Tá an Tighearna, a ghrádh, maille leat;</span>
<lb n="86"/><span>Is beannuighthe tú i bhflaitheas 'dir mhnáibh,</span>
<lb n="87"/><span>Go naomhthar tráth t'ainm-se:</span>
<lb n="88"/><span>Is taithneamhach an radharc toradh do bhroinn',</span>
<lb n="89"/><span>Íosa, dá raint eadrainn;</span>
<lb n="90"/><span>Anois nó riamh — is i-am ár bpian,</span>
<lb n="91"/><span>Go rabhair, a Dhia ag seasamh dhúinn.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>20.  Do cuireadh é i gCill Chronáin, ionad </span>
<lb n="94"/><span>adhlactha atá le hais Charraig an Chabhaltaigh. </span>
<lb n="95"/><span>Deir na sean-daoine timcheall an cheann-</span>
<lb n="96"/><span>tair 'n-a rugadh é go bhfuil uaigh ag na </span>
<lb n="97"/><span>hÓraigh 'san chill seo agus go bhfuil siad </span>
<lb n="98"/><span>dá gcur ann le linn cheithre nglún.  Ní </span>
<lb n="99"/><span>dheimhníghtear dúinn an bhfuil Seaghán curtha </span>
<lb n="100"/><span>innti nó nách fuil, agus ní fhuil aon urradh </span>
<lb n="101"/><span>ar an scéal ag an lic féin atá 'gá cumhdach, </span>
<lb n="102"/><span>mar ní fhuil scríbhinn uirthi.  Ar a shoin sain </span>
<lb n="103"/><span>is é is dóichighe gurab ann do cuireadh é: </span>
<lb n="104"/><span>mar tá deimhnighthe againn cheana gur i </span>
<lb n="105"/><span>nDún an Átha do chaith sé an chuid dheireann-</span>
<lb n="106"/><span>ach dá shaoghal.  Deirtear leis gurab é </span>
<lb n="107"/><span>an tAthair Conchobhar Ó Gormáin, a bhí i </span>
<lb n="108"/><span>n-a chómhnuidhe an t-am sain i dTulach (ainm </span>
<lb n="109"/><span>an cheanntair thiar-thuaidh achar beag ó áit </span>
<lb n="110"/><span>chómhnuidhthe an fhile), do thug an Ola </span>
<lb n="111"/><span>Dhéidheannach dhó, agus gurab é an t-am </span>
<lb n="112"/><span>céadna sain is é ar leabaidh a bháis do </span>
<lb n="113"/><span>chúm sé an "Aithrighe". </span>
<lb n="114"/><span>                                              </span>
<lb n="115"/><span>21.  Ní fhuil rian d'fhotharach na sean-</span>
<lb n="116"/><span>cheárdchan 'san chearnán so le feicsint </span>
<lb n="117"/><span>anois.  Tá an pháirc glas 'san áit i n-a </span>
<lb n="118"/><span>raibh sí.  Agus an gabháltas talmhan féin </span>
<lb n="119"/><span>do imthigh sé as seilbh a shloinne: tá sé fé </span>
<lb n="120"/><span>láthair ar láimh ag mac inghne do mhac a </span>
<lb n="121"/><span>mhic.  Tá mac dearbhráthar di sin, Séamus </span>
<lb n="122"/><span>do hÓra, i n-a chómhnuidhe ag crosaire Dhún </span>
<lb n="123"/><span>an Átha, paiste geárr ón áit i n-a raibh an </span>
<lb n="124"/><span>cheárdcha i n-a seasamh, agus gabháltas </span>
<lb n="125"/><span>beag talamhan aige ann do fuaireadh mar </span>
<lb n="126"/><span>mhalairt ar an tsean-áit nuair d'aistrigh-</span>
<lb n="127"/><span>eadar annso. </span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>22.  Maidir le n-a chuid filidheachta.  Atá </span>
<lb n="130"/><span>cuid di gclódh cheana agus cuid di nách </span>
<lb n="131"/><span>fuil.  Chuir Seaghán Ó Dálaigh an "Aithrighe" </span>
<lb n="132"/><span>i gclódh i "dTadhg Gaedhealach" agus i </span>
<lb n="133"/><span>leabhar beag eile 'go bhfuil meascaithe ann </span>
<lb n="134"/><span>mórnán de dhuantaibh filidhe na Mumhan. </span>
<lb n="135"/></p>
</div>
<pb n="303"/>
<div><lb n="136"/><p><span>Do chuir Brian Ó Luanaigh i gclódh leis </span>
<lb n="137"/><span>leabhar go bhfuil ann ar chúm sé ar cháil </span>
<lb n="138"/><span>Mhuinntir Mhic Dhomhnaill.  Cheithre amhráin </span>
<lb n="139"/><span>atá ann de chuid an Óraigh, is tá ionnta </span>
<lb n="140"/><span>suas le cúig ranna fichead.  Tá dán leis </span>
<lb n="141"/><span>i leabhar láimhe im' sheilbh féin, — nó an </span>
<lb n="142"/><span>fhírinne cheart do rádh, i seilbh mo mhuinn-</span>
<lb n="143"/><span>tire féin, — nách feacadh i n-aon leabhar </span>
<lb n="144"/><span>fós.  Seo dhá rann dé, agus tá seacht </span>
<lb n="145"/><span>gcinn eile ann: </span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>I dtrom-shun aréir trém néalta bhíos ag éisteacht </span>
<lb n="148"/><span>faon le teacht na maraidhe;</span>
<lb n="149"/><span>Chuala mé idir béithe sidhe, scéala binn gan bhréig </span>
<lb n="150"/><span>nach olc linn:</span>
<lb n="151"/><span>Gur shiubhal anall go Dún na nGall sciúirse </span>
<lb n="152"/><span>scannradh chéadta gcuraidhe, —</span>
<lb n="153"/><span>'S is truagh lucht Béarla tar éis dá sníomh, 'n-a </span>
<lb n="154"/><span>séimhigh sínte ón Maor so curaidhe! </span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Cluas le héisteacht tréith do bhíos taobh le hAoibhil </span>
<lb n="157"/><span>fé bheinn Mhoraidhe (?) </span>
<lb n="158"/><span>Chualadh as béal na naoi mban-sidhe, bhéarsa binn gan </span>
<lb n="159"/><span>aon rud doilghíos </span>
<lb n="160"/><span>Gur ghluais i n-a shaighid ar fuaid Carlisle an buachaill </span>
<lb n="161"/><span>saidhbhir saordha sonaidhe, </span>
<lb n="162"/><span>'S gurab é mac Shéamais é go grinn, Séarlas Rí, is </span>
<lb n="163"/><span>a laochra cogaidhe. </span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Tagra.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>18.  Cnuasach dán, a collection of poems.  I gcóir</span>
<lb n="168"/><span>chun scoil do mhúineadh, fit (ready) to teach school.</span>
<lb n="169"/><span>Na réise seo, these dates.  Níor luaithe, no sooner.</span>
<lb n="170"/><span>Aithghearr gach comhgair, every short cut.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>19.  Comhairighthe sa dtacair, reckoned, in an</span>
<lb n="173"/><span>attempt.  Má's iontuigthe dhúinn, if we may under-</span>
<lb n="174"/><span>stand.  Tréis, strong, vigorous.  Téagair, stout, bold.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>20.  Le linn cheithre nglúnm during four generations.</span>
<lb n="177"/><span>Urradh, support guarantee.  Achar beag, a little dis-</span>
<lb n="178"/><span>tance.  Ola dhéidheannach, Extreme Unction.</span></p>
<lb n="179"/>
<lb n="180"/><p><span>21.  Fotharach, ruin.  Do fuaireadh mar mhalairt,</span>
<lb n="181"/><span>was got in exchange.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>22.  Mórnán, a quantity, number.  Leabhar láimhe, a </span>
<lb n="184"/><span>MS.  Sciuirse, a courge that will frighten hundreds</span>
<lb n="185"/><span>of warriors.  Naoi mban sidhe, the nine muses.  N-a</span>
<lb n="186"/><span>shaighid, like an arrow.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>Tugaimíd an tuilleadh so mar fhreagra ar cara</span>
<lb n="189"/><span>ón Eilbhéis.</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Alt a 5.  Níor choigilteach, &c., "His poetic frenzy,</span>
<lb n="192"/><span>however, was not reserved.  It came from his heart,</span>
<lb n="193"/><span>willingly, strongly; and when a person (professor)</span>
<lb n="194"/><span>profounds the metrics of Seán's contemporaries, i.e.,</span>
<lb n="195"/><span>the assonances they practised, bringing them into</span>
<lb n="196"/><span>union and rhyme he finds that he (Seán) had to </span>
<lb n="197"/><span>accept them as a literary style."  Agus cé gurab</span>
<lb n="198"/><span>ionamhail, "and although he could lengthen out a </span>
<lb n="199"/><span>discourse."  Nó mar thig le cluais, "or as it agrees</span>
<lb n="200"/><span>with the ear in the composition itself."</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>6.  Níór ghádh leis, &c., "he did not deem it necessary</span>
<lb n="203"/><span>or did not wish , or perhaps it would be more just to </span>
<lb n="204"/><span>say could not bear (stoop to), — necessity and desire</span>
<lb n="205"/><span>often spring from want of strength, — for often one's</span>
<lb n="206"/><span>strength fails so much that one cannot conquer the</span>
<lb n="207"/><span>necessity for a thing or the desire for it, defining his</span>
<lb n="208"/><span>state of mind thus — he did not deem it necessary,</span>
<lb n="209"/><span>when composing his songs, to bring under the eyes of </span>
<lb n="210"/><span>the reader unbecoming words or hidden meanings.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>11.  Do leigeadar osnaidhil i bhfuirm rann, "they</span>
<lb n="213"/><span>wept in (the form of) song."  Dhein Seán é chomh maith</span>
<lb n="214"/><span>leis na ndaoine eile.  Do bhí cruinn-eólus ag Seán</span>
<lb n="215"/><span>ar shaothar na bhfilidhe a tháinig roimhe, is go háirithe</span>
<lb n="216"/><span>ar dhántaibh Sheáin Uí Thuama is an Mhangaire.  Dó-</span>
<lb n="217"/><span>san atá an Ceatach ag tagairt annseo.  Tá a trí nó </span>
<lb n="218"/><span>a ceathair de bhliadhantaibh ann ó scríbhadh an aiste</span>
<lb n="219"/><span>is ní baoghal ná go bhfuair an t-ughdar a thuilleadh</span>
<lb n="220"/><span>eóluis i dtaobh Sheáin.  Beidh fáilte roimis san Iris-</span>
<lb n="221"/><span>leabhar, agus níor mhiste linn iomláine na haiste</span>
<lb n="222"/><span>deiridh thuas d'fhagháil.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>F. an I.</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Miontuairisc ar Bheathaidh Sheagháin de hÓra. II.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Miontuairisc ar Bheathaidh Sheagháin de hÓra. II.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
