Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Ár náire ár n-onóir</title><author><name type="main">Ní fios</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_06_24_226</note>
                         <note type="L">226</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_06_24_226</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Ní fios</author><title>Ár náire ár n-onóir</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Ár náire nó ár n-onóir</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An t-Athair Uáiteir Ó Conmhacháin</span>
<lb n="4"/><span>do labhair os comhair an Oireachtais, 1899</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>"Is an-mhór an náire má leigtear chum báis le</span>
<lb n="7"/><span>n-ár linn-ne an teanga in ar Chraobhsgaoileadh agus in</span>
<lb n="8"/><span>ar mínigheadh an creideamh d'ár sinnsir agus tré a</span>
<lb n="9"/><span>d-táinig an creideamh sin anuas chugainne gan smál</span>
<lb n="10"/><span>gan chám, d'aindeoin géirleanamhna éagsamhla. Is i</span>
<lb n="11"/><span>lámhaibh na Sagart tá a cinneamhain, agus agraimid iad</span>
<lb n="12"/><span>an chiste a chosaint agus an t-aos óg a bhrosdughadh le</span>
<lb n="13"/><span>duaiseannaibh chum a fóghlaim."</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>A Fhlaith na h-Eaglaise, a Chairde agus a Choimh-</span>
<lb n="16"/><span>Éireannaigh. Tá sé ionnann 's dhá scór bliadhain ó</span>
<lb n="17"/><span>sgríobadh agus cuireadh i gclódh na bhriathra so le 'r</span>
<lb n="18"/><span>thosuigh mé mo chómhradh. Do sgríobhadh agus do cuireadh</span>
<lb n="19"/><span>i gclódh iad i d-Tuam ar a raibh Easboig Cúige Con-</span>
<lb n="20"/><span>nachta cruinn i g-Cómhairle faoi Uachdaranacht Aird</span>
<lb n="21"/><span>Easboig Mhic h-Éil. Ní mór nach bh-fuil na fir</span>
<lb n="22"/><span>foghluimthe, naomhtha a sgríobh iad anocht ar shluagh na</span>
<lb n="23"/><span>marbh, acht níl amhras dá m-beadh siad fós ameasg</span>
<lb n="24"/><span>na m-beó, nach g-cuirfeadh siad a m-beannacht ag an</span>
<lb n="25"/><span>g-cruinniughadh so agus nach n-deurfadh siad ó fhíor-</span>
<lb n="26"/><span>íochdar a g-croidhe tír-ghrádhamhail. "Go g-cuiridh Dia</span>
<lb n="27"/><span>Uilechumhachtach bail ar bhur n-obair!"</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Tá aon duine amháin aca fós beo, brioghmhar, acht</span>
<lb n="30"/><span>duine 'r bith ag a bh-fuil eólus ar Árd-Easbog Thuama</span>
<lb n="31"/><span>ní bhéidh amhras air go rachaidh seisean siar ar a fhocal</span>
<lb n="32"/><span>acht an oiread.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Bhí na h-Easboig a tráchd ar neithibh spioradhalta agus</span>
<lb n="35"/><span>chuaidh siad air leith, má chuaidh le focal a chur isteach</span>
<lb n="36"/><span>ar son na Gaedhilge. Acht dá m-beadh siad a' tráchd</span>
<lb n="37"/><span>ar an teanga, as a riocht, ní'l amhras nach n-deurfadh</span>
<lb n="38"/><span>siad níos mó agus nach labhairfeadh siad níos áirde.</span>
<lb n="39"/><span>Nach n-deurfadh siad gur an-mhór an náire an teanga</span>
<lb n="40"/><span>leigean chum báis a labhair ár sinnsir glórmhara</span>
<lb n="41"/><span>ciannta sul má bhuail Naomh Pádraig cos ar thalamh na</span>
<lb n="42"/><span>h-Éireann. An teanga inar sgríobh ár n-eachdairí</span>
<lb n="43"/><span>buaidh agus treise na ngaisgidheach agus na laochradh a</span>
<lb n="44"/><span>sheas-amach ariamh, atá n-a seasamh amach andiú agus a</span>
<lb n="45"/><span>sheasfas amach go bráth mar lóchrann agus mar shompla</span>
<lb n="46"/><span>agus ádhbhar gaisge ag Clann na n-Gaedheal. An teanga</span>
<lb n="47"/><span>le 'r bhrosduigh an laochradh agus na gaisgidhigh sin a</span>
<lb n="48"/><span>g-cuid saighdiúir agus lucht leanamhuinte chum uile</span>
<lb n="49"/><span>námhad a seas rómpa ar pháirc na b-pían nó ar mháigh</span>
<lb n="50"/><span>na g-cogaidh a sgrios, agus chum uile chreachadóir a</span>
<lb n="51"/><span>bhanóchadh a d-tír nó a chuirfeadh faoi chuing í a scapadh</span>
<lb n="52"/><span>nó a bháthadh sa tuile mar rinne Brían Bóroimhe leis na</span>
<lb n="53"/><span>Lochlannaibh ar chladach Cluaintairbh.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Deurfadh siad gur úghdar náire agus tarcuisne thar</span>
<lb n="56"/><span>chíonn leigean chum báis an teanga binn, milis inar</span>
<lb n="57"/><span>sheinn na báird moladh a b-pátrún agus inar sheinn na</span>
<lb n="58"/><span>mílte maighdeána agus manaigh glóir agus moladh</span>
<lb n="59"/><span>Airdrigh na Fhlaitheamhnais. Gur úghdar náire os cómhair</span>
<lb n="60"/><span>an domhain má leigtear chum báis le faillighe nó le</span>
<lb n="61"/><span>neamhshuim teanga de na teangthaibh is sine agus is</span>
<lb n="62"/><span>oirbhidnighe sa domhan, teanga de na teangthaibh is binne</span>
<lb n="63"/><span>agus is milse á labhair aon náisiún ariamh; nó ma</span>
<lb n="64"/><span>leigimíd as ár seilbh gan iarraidh le n-a sábhail ceann</span>
<lb n="65"/><span>de na cisdeachaibh is mó luach agus de na h-oighreachdaibh</span>
<lb n="66"/><span>is inmheasta a tháinig anuas ariamh chum clainne ó shinnsir</span>
<lb n="67"/><span>threunmar ghlórmhar naomhtha.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Agus a cháirde, d'indeóin na náire agus an tarcuisne;</span>
<lb n="70"/><span>d'indeóin cómhairle agus impidhe na n-Easbog, d'indeóin</span>
<lb n="71"/><span>go raibh fíor-sgolairidhe an domhain ag sgreadadh amach</span>
<lb n="72"/><span>chugainn agus ag fogairt orrainn ar ár m-bás an chisde</span>
<lb n="73"/><span>so a chumhdach agus a chosaint, thuit suan nó tromchodladh</span>
<lb n="74"/><span>éigin ar an náisiún agus ar na daoinibh i d-taobh na</span>
<lb n="75"/><span>Gaedhilge, ní raibh dream ná duine le labhairt ar a son,</span>
<lb n="76"/><span>nó, má d'árduigh shagart nó tuatha tírghrádhamhail a</span>
<lb n="77"/><span>ghuth, ní raibh ann acht "guth sa bh-fásach." Bhí an teanga</span>
<lb n="78"/><span>mar sheinn bárd, brónach.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"A meathadh 'gus a meathadh mar an duilleabhar ar</span>
<lb n="81"/><span>an g-crann."</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Níos measa ná sin, d'éirigh Éireannaigh suas -</span>
<lb n="84"/><span>chomh mio-náduireach le clann ag éirghe in aghaidh</span>
<lb n="85"/><span>a máthar - ag rádh nach raibh aon mhaith leis an teanga -</span>
<lb n="86"/><span>go mba comhartha sglaibh nó traill, nó duine ainbhfiosaigh</span>
<lb n="87"/><span>a labhairt. Daoine gan chiall, gan bhreitheamhnas! Ní</span>
<lb n="88"/><span>raibh aon eoluis aca ar an teanga ná aon tuigsin faoi</span>
<lb n="89"/><span>na shaidhbhris. Bhí siad mar an sionnach a chaill a ruball</span>
<lb n="90"/><span>agus a bhí ag iarraidh na sionnaigh eile a gcuid ruball-</span>
<lb n="91"/><span>san a chaitheamh uatha - go mba socamhlaighe a bheadh siad</span>
<lb n="92"/><span>dhá n-uireasbhadh.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Bhí dream eile a raibh leath-eólus aca ar an teanga</span>
<lb n="95"/><span>agus a dubhairt go raibh sí sa mbealach ortha in dul</span>
<lb n="96"/><span>chum chinn agus nach g-cuirfeadh sí sgilling go bráth in</span>
<lb n="97"/><span>a b-póca ná béile in a m-bolg. Cuireann an dream</span>
<lb n="98"/><span>so i meamhair dhúinn an coileach a bhí solathar bídh dhó fhéin,</span>
<lb n="99"/><span>nuair a choinnigh leis seód inmheasta. Deir an sean-</span>
<lb n="100"/><span>sgeul linn gur ionntuigh sé an t-seod bun os cionn le</span>
<lb n="101"/><span>n-a ghob, gur dhearc sé air, mar is gnás do choileach a</span>
<lb n="102"/><span>dhearcadh, agus go ndubhairt sé: "Is áluinn an-áluinn</span>
<lb n="103"/><span>an rud thú le breathnughadh ort, acht measaim nach rud thú</span>
<lb n="104"/><span>a shásóch' mo ghoile nó a líonfadh mo bholg. B'fheárr</span>
<lb n="105"/><span>liom gráinne eórna 'ná thú."</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>An t-Amadán! níor thuig sé go gceannóchadh an</span>
<lb n="108"/><span>t-seód níos mó 'ná céud tonna eórna dhó. Acht ní raibh</span>
<lb n="109"/><span>sé 'na Amadán níos mó ná na h-Éireannaigh a deir go</span>
<lb n="110"/><span>mb'fhearr leó sgilling in a b-póca agus droich-mheas an</span>
<lb n="111"/><span>domhain ná an t-oighreachd mhóir-mheasamhail a fágadh</span>
<lb n="112"/><span>aca a fhóirthint agus onóir agus móirmheas na náisiún</span>
<lb n="113"/><span>a thuilleadh as a h-ucht sin.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>Agus anois, a cháirde, tá ceist agam ar na h-Éirean-</span>
<lb n="116"/><span>nchaibh a deir go bh-fuil grádh aca d'á d-tír in san am</span>
<lb n="117"/><span>céadna go g-cuireann siad neamhshuim in a d-teanga.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Gan an teanga sin, cé sinn féin?</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Is mór agus is measamhail agus is saidhbhir an tír í</span>
<lb n="122"/><span>Sacsana. Ní théidheann an ghrian faoi ar a seilbh agus</span>
<lb n="123"/><span>ní'l teóra le n-a saidhhreas. Agus, ar an taobh eile,</span>
<lb n="124"/><span>is bocht agus is cráidhte an tír í Éire, cídh gur bhronn</span>
<lb n="125"/><span>Dia uirre níos mó 'ná roinn náisiúin d'á saidhbhreas</span>
<lb n="126"/><span>agus d'á mhaitheasa. Agus 'na dhiaidh sin, bh-fuil fíor-</span>
<lb n="127"/><span>Éireannach sa g-cruinniughadh so - agus measaim gur</span>
<lb n="128"/><span>fíor-Éireannaigh uile sinn - bh-fuil fíor-Éireannach sa</span>
<lb n="129"/><span>domhan a deurfas go mb'fhearr leis a bheith 'na</span>
<lb n="130"/><span>Shasanach ná ina Éireannach?</span>
<lb n="131"/></p>
</div>
<pb n="227"/>
<div><lb n="132"/><p><span>Agus gan an teanga cá bh-fuil an teóra?"</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Ní h-iad na trí scór míle fairrge a tá eidir an dá</span>
<lb n="135"/><span>oileán, óir is goire Sasana 'ná Chonnamara d'Áth'</span>
<lb n="136"/><span>Cliath.</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>Ní h-iad gnáis na n-daoine mar tá gach uile gnás</span>
<lb n="139"/><span>Sasanach agus go mór-mhór gach uile dhroch ghás ag</span>
<lb n="140"/><span>snaigheadh isteach in ár mullach. Ní h-é malairt</span>
<lb n="141"/><span>creidim óir tá togha Éireannaigh de gach uile chrei-</span>
<lb n="142"/><span>deamh. Ní h-é meud ná gleus ná gnúis na n-daoine,</span>
<lb n="143"/><span>mar ní'l a leithéid de theóra ná eidirdhealughadh ann.</span>
<lb n="144"/><span>Ní ceachtar aca so, ná iad ar fad, a sgaras sinn ó</span>
<lb n="145"/><span>Shacsana agus ní'l dún ná daingean cloidhe, fál ná</span>
<lb n="146"/><span>teóra ar bith eile chomh láidir chomh cothrom ná chomh</span>
<lb n="147"/><span>buainsheasta leis an teanga, agus chomh luath 's bheidheas</span>
<lb n="148"/><span>an teóra sin sguabtha - céileamuid nó admhuigheamuid</span>
<lb n="149"/><span>é - ní Éireannaigh níos faide soin acht Shiar-Shacsanaigh.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>(Leanfar de.)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ár náire ár n-onóir

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ár náire ár n-onóir

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
