Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Aisling tré Aisling.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Cumuidhe na nGall</addName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG14-10974</note>
		 <note type="L">741</note>
		 <note type="B">1905</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1905</date><idno>IG14-10974</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">14</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Aisling tré Aisling.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Aisling tré Aisling.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1905</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AISLING TRÉ AISLING.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Lá breagh Samhraidh a bhí ann.  Bhí gach </span>
<lb n="5"/><span>aon nídh 'n-a luighe go sámh fé ghaéthibh na</span>
<lb n="6"/><span>gréine i bport na traénach i mBaile an</span>
<lb n="7"/><span>Tulaigh, agus bolath lae bhrothallaigh ná</span>
<lb n="8"/><span>haireoghthá i n-aon áit acht amháin i bport</span>
<lb n="9"/><span>traénach ag éirghe 'san aér.  I seomra beag</span>
<lb n="10"/><span>bhí Micheál Ó Raithbheartaigh 'n-a shuidhe cois</span>
<lb n="11"/><span>fuinneóige bhí ar oscailt.  Searbhfhóghantuidhe</span>
<lb n="12"/><span>an bhóthair iarainn do b'eadh Micheál, mar do</span>
<lb n="13"/><span>thaispeán an chuladh éadaigh úd uime.  Bhí</span>
<lb n="14"/><span>leabhar ar oscailt ar a ghlúin aige, agus a</span>
<lb n="15"/><span>cheann cromtha chuige.  Connarthóir ceart</span>
<lb n="16"/><span>do b'eadh Micheál agus sé "Ceachta an Athar</span>
<lb n="17"/><span>Eoghain Uí Charrghamhna" do bhí aige.  Acht</span>
<lb n="18"/><span>má bhí, níor thoirmeasc soin ó bheith ag</span>
<lb n="19"/><span>sranntarnaigh go ceólmhar é, nídh nach </span>
<lb n="20"/><span>iongnadh agus an lá a bhí ann agus feabhas an</span>
<lb n="21"/><span>dinnéir do bhí ag mo Mhicheál bocht scaitheamh</span>
<lb n="22"/><span>ó shoin, agus ní raibh sé i bhfad déis a dó san</span>
<lb n="23"/><span>lá a bhualadh.  Bhí gach aon nídh go ciúin</span>
<lb n="24"/><span>muna mbeadh sranntarnach Michíl; acht de</span>
<lb n="25"/><span>phreib bhuail isteach 'san bport fothrom ní</span>
<lb n="26"/><span>ba threise ná ceól sróine Mhichíl.  Do rith</span>
<lb n="27"/><span>traén isteach agus stad go hobann; do</span>
<lb n="28"/><span>thosnuigh ar feadghail ar chuma gur dhóigh le</span>
<lb n="29"/><span>duine uirthi ná raibh puth anáile aici tar </span>
<lb n="30"/><span>éis an chúrsa a bhí curtha dhí aici.  Do léim</span>
<lb n="31"/><span>scata daoine amach agus bhí fústar an domhain</span>
<lb n="32"/><span>ar gach éinne sa phort úd.  Ní baoghal ná</span>
<lb n="33"/><span>gur mhúscladh Micheál.  Phreab sé de ling n-a</span>
<lb n="34"/><span>sheasamh agus amach leis tré'n dorus chun na</span>
<lb n="35"/><span>bagáiste do thógbháil as an dtraén.  I</span>
<lb n="36"/><span>gceann nóimit leig an t-inneal scread as,</span>
<lb n="37"/><span>do rith an traén amach agus fágadh an lucht</span>
<lb n="38"/><span>turuis n-a seasamh ar an stáitse.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Bhuail duine aca so anuas chun Mhichíl.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>"Cathoin a bheidh an chéad traén eile ag</span>
<lb n="43"/><span>gabháil thar n-ais go Baile Átha Cliath?"</span>
<lb n="44"/><span>ar seisean.  Fear ruadh cam-shrónach do</span>
<lb n="45"/><span>b'eadh é.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Mhuise," arsa Micheál, "ní bheidh traén</span>
<lb n="48"/><span>eile ann go ceann trí uair anois, go dtí</span>
<lb n="49"/><span>an cúig.  Ní stadann sí ó fhágann an áit</span>
<lb n="50"/><span>seo go sroicheann sí Baile Átha Cliath."</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>D'iompuigh an fear ruadh ar a chúl agus is</span>
<lb n="53"/><span>beag nár leag ógánach de dhuine uasal do</span>
<lb n="54"/><span>bhí chun na ceiste céadna dó chur ar an</span>
<lb n="55"/><span>searbhfhóghantuidhe, acht nuair a chualaidh</span>
<lb n="56"/><span>freagra Mhichíl, d'fhan sé mar a raibh aige,</span>
<lb n="57"/><span>gan pioc a rádh.  Ba chosmhail go raibh</span>
<lb n="58"/><span>dearmad déanta ar rud éigin ag an</span>
<lb n="59"/><span>bhfear ruadh, mar ní túisce a leag sé súil</span>
<lb n="60"/><span>ar an óganách, 'ná d'iompuigh sé ar a chúl</span>
<lb n="61"/><span>arís, ag tabhairt gnáth-mhóid an tSasanaigh</span>
<lb n="62"/><span>fé n-a fhiaclaibh agus amach leis as an</span>
<lb n="63"/><span>bport.  D'fhéach an t-ógánach air amhail is</span>
<lb n="64"/><span>go mbadh chóir aithne a bheith aige air, acht</span>
<lb n="65"/><span>níor éirigh leis cuimhneamh air.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Do réir dheallraimh bhí rud éigin ag imirt</span></p>
</div>
<pb n="742"/>
<div><lb n="68"/><p><span>ar an ógánach.  Bhí gnúis ghruamdha bhuadh-</span>
<lb n="69"/><span>artha air an fhaid d'fhan sé ag spaisteóir-</span>
<lb n="70"/><span>eacht suas is anuas an stáitse.  Fá</span>
<lb n="71"/><span>dheireadh do stad sé agus do tharraing amach</span>
<lb n="72"/><span>a uaireadóir.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>"Trí uaire!" ar seisean leis féin, "trí</span>
<lb n="75"/><span>uaire!  Seadh, raghad ag triall ar an</span>
<lb n="76"/><span>gCanúnach, agus scaoilfead ar mo rún chuige-</span>
<lb n="77"/><span>sean."</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Chonnaic Micheál é ag dul amach tré</span>
<lb n="80"/><span>gheata an phuirt go mall smaointeach.  Do</span>
<lb n="81"/><span>b'é an duine deireannach de lucht na</span>
<lb n="82"/><span>traénach chun imtheacht é.  Bhí gach uile rud</span>
<lb n="83"/><span>go sámh ciúin arís agus chuaidh Micheál ar ais </span>
<lb n="84"/><span>chun leabhair a trí agus chun a mhúisiúin.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Bhí fear eile 'na shámh-chodhladh i mBaile an </span>
<lb n="87"/><span>Tulaigh san am gcéadna, an lá brothallach</span>
<lb n="88"/><span>úd, acht níor ghádh dho Sheaghán an tSagairt</span>
<lb n="89"/><span>"Ceachta An Athar Eoghain" a tharrac chuige</span>
<lb n="90"/><span>chun e chur 'n-a chodladh, mar bhí Seaghán 'n-a</span>
<lb n="91"/><span>Ghaedhilgeóir chliste.  Chuaidh an Ghaedhilg</span>
<lb n="92"/><span>san gcéad bhiadh ar spiúnóig dó, mar adeir-</span>
<lb n="93"/><span>eadh sé féin, agus tháinig an codladh fuiriste</span>
<lb n="94"/><span>go leór air, gan aon leabhar a bheith os a</span>
<lb n="95"/><span>chomhair.  Buaileadh cluigín an doruis; do</span>
<lb n="96"/><span>mhúscladh Seaghán, agus do chuaidh go dtí an</span>
<lb n="97"/><span>doras go hana-neamh-shásta.  D'oscail sé</span>
<lb n="98"/><span>an doras agus cé bhí ann acht an t-óganach</span>
<lb n="99"/><span>céadna do chonnacamair ó chianibh ar</span>
<lb n="100"/><span>stáitse phuirt na traénach.  Fear caol árd</span>
<lb n="101"/><span>dorcha do b'eadh é, bhí sé gléasta</span>
<lb n="102"/><span>go huasal, acht níor thaithn a dheall-</span>
<lb n="103"/><span>ramh le Seaghán.  Cheap seisean ar aoirde</span>
<lb n="104"/><span>agus ar ghile a bhóna, ar dath bhuidhe a bhróg, ar</span>
<lb n="105"/><span>an dá láimhinne agus an slaitín néata do bhí</span>
<lb n="106"/><span>ar iomchur aige 'na láimh chlé gur Sheóinín</span>
<lb n="107"/><span>críochnuighthe é.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>"Is the Canon in?" ar san fear óg.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>"He is" arsa Seaghán go canncarach.  Is</span>
<lb n="112"/><span>cosmhail go raibh an t-óigfear ag brath air</span>
<lb n="113"/><span>go seólfaidhe chun an Chanúnaigh anois é acht</span>
<lb n="114"/><span>níor bhog Seaghán.</span>
<lb n="115"/><span> </span>
<lb n="116"/><span>"Could I see him, then?" ar san </span>
<lb n="117"/><span>t-ógánach.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>"You could, indeed," arsa Seaghán, agus</span>
<lb n="120"/><span>leig sé isteach annsoin é.  "You could; </span>
<lb n="121"/><span>greadadh chughat, a Sheóinín."  Cheap sé</span>
<lb n="122"/><span>ná tuigfeadh an t-ógánach an méid sin;</span>
<lb n="123"/><span>ar chuma go raibh iongnadh an tsaoghail air</span>
<lb n="124"/><span>nuair d fhreagair seisean é.  "An mar sin,</span>
<lb n="125"/><span>a chuireann tú fáilte roimh cháirdibh do</span>
<lb n="126"/><span>mháighistir, a sheana-ghliogaire!  Corp droch-</span>
<lb n="127"/><span>mhúineadh atá ionnat!"  Leath an dá shúil</span>
<lb n="128"/><span>ar an seanfhear chomh mór soin, nár fhéad</span>
<lb n="129"/><span>sé gíog a labhairt acht amháin: --</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>"Gabhaim párdún agat, a dhuine uasail</span>
<lb n="132"/><span>… Shaoileas …" agus thug sé isteach san</span>
<lb n="133"/><span>bpárlús é.  "Béidh an Chanúnach chughat</span>
<lb n="134"/><span>láithreach a dhuine uasail," ar seisean, agus</span>
<lb n="135"/><span>amach leis. </span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>D'éis roinnt nóimeat, d'oscladh doras</span>
<lb n="140"/><span>an phárlúis agus tháinig isteach 'sa seomra</span>
<lb n="141"/><span>seanfhear séimh liath.  Bhí casóg dhubh air,</span>
<lb n="142"/><span>imeall corcur uirthi, agus crios de'n dath</span>
<lb n="143"/><span>chéadna timcheall air.  Cé go raibh sé leath</span>
<lb n="144"/><span>chaithte, bhí a ghnúis geal agus a shúil glé fós.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>"Mhaise, a dhuine chroidhe, fáilte agus fiche</span>
<lb n="147"/><span>romhat," adubhairt, ag síneadh a láimhe chuige.</span>
<lb n="148"/><span>"Agus cad a thug annso thú?  An mbéidh</span>
<lb n="149"/><span>tú ag fanacht i bhfad?  Téanam go dtí</span>
<lb n="150"/><span>mo sheómra féin, tá sé níos compórtaighe</span>
<lb n="151"/><span>'ná an párlús so," ar seisean, gan aon</span>
<lb n="152"/><span>uain a thabhairt do'n óigfhear ar fhreagra</span>
<lb n="153"/><span>do thabhairt ar a cheisteanna.  Do lean sé</span>
<lb n="154"/><span>an Canúnach go dtí an seómra eile, agus</span>
<lb n="155"/><span>thaisbeán an sagart cathaoir shocair dó.</span>
<lb n="156"/><span>"Bí it shuidhe, a mhic ó, agus leig do scíth.</span>
<lb n="157"/><span>Anois, caidé an fáth go bhfuilir i mBaile</span>
<lb n="158"/><span>an Tulaigh an tráth so dhe'n bhliadhain?"</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>"Táim ag feitheamh le traén chun dul</span>
<lb n="161"/><span>thar n-ais go Baile Átha Cliath.  Ó's rud é</span>
<lb n="162"/><span>nach mbeidh ceann eile ann go dtí a chúig,</span></p>
</div>
<pb n="743"/>
<div><lb n="163"/><p><span>ceapas im' aighne féin nár bh'olc an uain í</span>
<lb n="164"/><span>chun cuaird do thabhairt ort."</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>"Mhaise, nach mé an amalóir agus tú </span>
<lb n="167"/><span>tar éis turais traénach a chur díot.  Badh</span>
<lb n="168"/><span>chóir nó taoi millte ag an ocras um an</span>
<lb n="169"/><span>dtaca so lá.  Gheobhad blúire le n-ithe</span>
<lb n="170"/><span>dhuit."  Bhí lámh an tsagairt ar an gclog</span>
<lb n="171"/><span>chun é bhualadh, acht thóg an fear eile a lámh</span>
<lb n="172"/><span>agus do choisc é.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>"Ná bac leis, a Mhonsignor, ní fhéadaim</span>
<lb n="175"/><span>blúire bídh do chaitheamh aon uair go mbím</span>
<lb n="176"/><span>ag déanamh aistir.  B'fhearr liom go mór</span>
<lb n="177"/><span>fada déanamh in' éaghmuis."</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>"Acht féadfair deoch d'ól pé scéal é. </span>
<lb n="180"/><span>Ní ghlacfad a dhiúltadh uait," ar seisean </span>
<lb n="181"/><span>nuair do mhothuigh sé go raibh an fear</span>
<lb n="182"/><span>óg i dtreó an deoch d'eiteach."  Níl aon </span>
<lb n="183"/><span>dath fóghanta ort." </span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Do bhuail sé an clog, agus tháinig Seaghán ag</span>
<lb n="186"/><span>friothálamh air agus níor bh'fhada go raibh an</span>
<lb n="187"/><span>fear óg 'ghá neartughadh féin le braon uisce- </span>
<lb n="188"/><span>bheatha d'éis a thuruis.  Bhí corp na fírinne</span>
<lb n="189"/><span>n-a raibh ráidhte ag an gCanúnach.  Níor</span>
<lb n="190"/><span>shamhluigh sé acht go cuibhsach, agus bhí rian an</span>
<lb n="191"/><span>bhuaidhrimh aigne air.  Acht do shólásuigh an</span>
<lb n="192"/><span>deoch rud beag é.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>Chromadar ar labhairt ar neithibh coit- </span>
<lb n="195"/><span>chianta ar feadh tamaill.  Fá dheireadh</span>
<lb n="196"/><span>dubhairt an Canúnach:-- </span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"Nach é adubhrais gur ag feitheamh le </span>
<lb n="199"/><span>traén go Baile Átha Cliath atáir?  Cá </span>
<lb n="200"/><span>rabhais le déidheannaighe, máiseadh?  B'é</span>
<lb n="201"/><span>mo thuairim gur i mBaile Átha Cliath</span>
<lb n="202"/><span>féin a bhís, acht bhí dearmhad orm do réir </span>
<lb n="203"/><span>dheallraimh.  Ní'l aon teacht suas leis na</span>
<lb n="204"/><span>buachaillíbh óga lúthmhara anois.  Bíd thall</span>
<lb n="205"/><span>'s abhfus ar nós beach i ngarrdha," agus do </span>
<lb n="206"/><span>sceart ar an bhfear aosta go haoibhinn </span>
<lb n="207"/><span>aérach.                            </span>
<lb n="208"/><span>      </span>
<lb n="209"/><span>"Ní raibh aon dearmhad ort i n-éan-chor, </span>
<lb n="210"/><span>a Mhonsignor.  Bhíos i mBaile Átha Cliath </span>
<lb n="211"/><span>go dtí maidin an laé indiu.  Bhí mo thriall</span>
<lb n="212"/><span>ar an gCathair, agus anois táim annso, agus</span>
<lb n="213"/><span>gan mé acht timcheall leath-slighe ar mo</span>
<lb n="214"/><span>bhóthar, ag feitheamh le traén chun dul thar</span>
<lb n="215"/><span>n-ais go Baile Átha Cliath."</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>"Thuit rud éigin amach dhuit ar an</span>
<lb n="218"/><span>mbóthar, is dócha, a Éamuinn?" ars an</span>
<lb n="219"/><span>Canúnach ghá infhiúchadh go géar le n-a dhá</span>
<lb n="220"/><span>shúil ghlasa Ghaedhealacha.</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>D'fhéach Éamonn díreach idir an dá shúil</span>
<lb n="223"/><span>air.  Níor labhair sé pioc ar feadh tamaill,</span>
<lb n="224"/><span>acht d'ól a raibh san ngloine aige, agus do</span>
<lb n="225"/><span>chuir uaidh ar an mbórd é.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>"Éist liom, a Mhonsignor: sin é díreach</span>
<lb n="230"/><span>an scéal go dtánag annso chun é leigean</span>
<lb n="231"/><span>leat.  Och! nach mise an naoidhe bhrónach</span>
<lb n="232"/><span>bhuaidheartha indiu nó do bhéinn níos sia ar</span>
<lb n="233"/><span>mo bhóthar chun Cathrach Chorcaighe anois.</span>
<lb n="234"/><span>Tá mo cheann bocht dá mheilt le mearbhthall</span>
<lb n="235"/><span>agus le buaidhreamh aigne.  Ní fheadar go</span>
<lb n="236"/><span>fí rinneach ciaca an ar mo chosa nó ar</span>
<lb n="237"/><span>mhullach mo chinn atáim.  Tá scéal greann-</span>
<lb n="238"/><span>mhar agam le cur romhat, a Athair."</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>D'éirigh an Canúnach.  Do chuaidh chun</span>
<lb n="241"/><span>cófhra agus tharraing amach bosga siogár.</span>
<lb n="242"/><span>Do shín sé chun Éamuinn iad.  "Tóg ceann</span>
<lb n="243"/><span>aca, a mhic ó, agus innis do scéal dom ar do</span>
<lb n="244"/><span>shuaimhneas.  Táir go cráidhte buaidheartha</span>
<lb n="245"/><span>agus trí chéile ar fad, agus socróghaidh gal tobac</span>
<lb n="246"/><span>thú.  Is túisge deoch 'ná scéal."</span></p>
<lb n="247"/>
<lb n="248"/><p><span>"Tá an deoch agam cheana," arsa</span>
<lb n="249"/><span>Éamonn, "agus anois beidh gal agam;</span>
<lb n="250"/><span>acht let toil ní bhacfad leis an siogár — </span>
<lb n="251"/><span>tarraingeód cúpla seach as an 'bpíopa</span>
<lb n="252"/><span>goirid donn.'" </span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>"Dein do rogha rud," ars an sagart, agus</span>
<lb n="255"/><span>do dhearg Éamonn a phíopa.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>"Thuit rud greannmhar amach dham indiu.</span>
<lb n="258"/><span>Bhí sé ana-dhéidheannach aréir nuair a</span></p>
</div>
<pb n="744"/>
<div><lb n="259"/><p><span>chuadhas a chodladh — nó go hana-mhoch ar</span>
<lb n="260"/><span>maidin ba chirte dham a rádh, mar bhí an dá</span>
<lb n="261"/><span>bhuille dhéag buailte tamall maith sula</span>
<lb n="262"/><span>rabhas ar mo leabaidh.  Agus an uair sin</span>
<lb n="263"/><span>féin bhí oiread-san smaointe agus gnóthaí ag</span>
<lb n="264"/><span>rith trém aigne ná fuaras néal codlata</span>
<lb n="265"/><span>go ceann abhfad.  Níor bh'iongnadh dá</span>
<lb n="266"/><span>bhárr-san nach rabhas abhfad sa dtraén ar</span>
<lb n="267"/><span>maidin indiu nó gur tháinig fonn codlata </span>
<lb n="268"/><span>orm, agus bhí an lá chomh brothallach soin gur</span>
<lb n="269"/><span>thuiteas i dtrom-suan i gan-fhios dam</span>
<lb n="270"/><span>féin.  Is greannmhar an áit í carbad</span>
<lb n="271"/><span>traénach chun taidhbhrimh agus dá chomhartha-</span>
<lb n="272"/><span>san féin do b'ait an taidhbhreamh é.  Shaoileas</span>
<lb n="273"/><span>go rabhas im' dhall.  Im' shuidhe ar bhinnse i</span>
<lb n="274"/><span>ngarrdha seadh bhíos; do b'fheasach dom é sin</span>
<lb n="275"/><span>mar thárlaidh go raibh cumhracht rós agus boladh</span>
<lb n="276"/><span>crann ubhall go láidir im shróin.  Bhí rud</span>
<lb n="277"/><span>éigin 'na luighe trasna ar mo dhá ghlúin.</span>
<lb n="278"/><span>Níor fhéadas aithint ar dtúis cad do bhí</span>
<lb n="279"/><span>ann, acht do chuarduigheas lem lámhaibh — </span>
<lb n="280"/><span>bhíos im dhall fé mar shíleas agus fé dheireadh</span>
<lb n="281"/><span>d'aithnigheas gur cláirseach a bhí ann.  Fé</span>
<lb n="282"/><span>scáth crainn ubhall 's eadh do bhíosh, is dócha, </span>
<lb n="283"/><span>mar cé go raibh an lá ana-bhrothallach ar </span>
<lb n="284"/><span>fad níor mhothuigheas teas na gréine agom</span>
<lb n="285"/><span>bhreacadh.  Acht mar sin féin bhíos ana-the agus</span>
<lb n="286"/><span>ana-thuirseach, díreach mar a bhíos tamall</span>
<lb n="287"/><span>roimis soin, agus mé im dhúiseacht 'sa</span>
<lb n="288"/><span>charbad.  Tháinig fonn codlata orm arís, agus</span>
<lb n="289"/><span>cé greannmhar le rádh é, tháinig taidhbhreamh</span>
<lb n="290"/><span>eile chugham — aisling tré aisling, mar </span>
<lb n="291"/><span>adéarfá.</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>Níor cheapas riamh go dtí soin go</span>
<lb n="294"/><span>mb'éidir le dall a radharc a bheith aige i</span>
<lb n="295"/><span>dtaidhbhreamh: acht ar iongantaidhe an</span>
<lb n="296"/><span>domhain cad do-chifinn acht an áit úd go</span>
<lb n="297"/><span>rabhas im' shuidhe innti — crann ubhall,</span>
<lb n="298"/><span>binnse, garrdha, rósanna — an gleann agus</span>
<lb n="299"/><span>a raibh ann.  Ar an noimeat díreach gur</span>
<lb n="300"/><span>leagas amharc mo shúl ar an áit d'aithnigheas </span>
<lb n="301"/><span>láithreach í.  Bhí gach éin-nídh fé mar a bhí</span>
<lb n="302"/><span>ceapaithe agam im inntinn roimh ré;</span>
<lb n="303"/><span>crainn, craobhcha, casáin néata, faithche</span>
<lb n="304"/><span>réidh, fhéarmhar, blátha agus brosna, agus ar</span>
<lb n="305"/><span>an dtaobh thiar díobh-san uile thugas fé</span>
<lb n="306"/><span>ndeara túr sean-chaisleáin ag tógbháil a</span>
<lb n="307"/><span>chinn léith go buadhach borb.  Suidheadh an</span>
<lb n="308"/><span>binnse seo fúm cois fáil aoird iubhrach,</span>
<lb n="309"/><span>acht má bhí an fál árd níor fhás sé go ró-</span>
<lb n="310"/><span>thiugh agus do b'fhéidir liom amharc d'fhagháil</span>
<lb n="311"/><span>tríd ar faithche cúirte glaise go raibh an</span>
<lb n="312"/><span>fál mór so 'na fháinne mór-thimcheall uirthi</span>
<lb n="313"/><span>ar gac taobh dhi.  Thuigeas annsoin gurab é</span>
<lb n="314"/><span>rud a bhí san gcúirt seo ná faithche réidh</span>
<lb n="315"/><span>chun cluithche bodhla d'imirt agus i gcúinne</span>
<lb n="316"/><span>amháin di bhí bothán beag mar a gcoingíbhtí</span>
<lb n="317"/><span>na bodhla.  Acht ní ag imirt bodhla a bhítheas</span>
<lb n="318"/><span>anois.  Bhí beirt fhear ag comhrádh agus iad ag</span>
<lb n="319"/><span>labhairt go hárd agus go bagarthach.  Ní</span>
<lb n="320"/><span>brístí agus cótaí an laé indiu do bhí ghá</span>
<lb n="321"/><span>gcaitheamh aca i n-éan-chor.  Bhí sean-chulaidh</span>
<lb n="322"/><span>Gaedheal na hAlbain ar dhuine aca, agus</span>
<lb n="323"/><span>maidir leis an bhfear eile, an bhfeacaís</span>
<lb n="324"/><span>riamh pictiúir Dhomhnaill Uí Shúilleabháin</span>
<lb n="325"/><span>Bhéarra, fear an Teichimh Mhóir, atá san</span>
<lb n="326"/><span>Íomháighlainn Náisiúnta i mBaile Átha Cliath?</span>
<lb n="327"/><span>Chonnaicís.  Seadh, is ar an gcuma soin a</span>
<lb n="328"/><span>bhí an fear eile gléasta.  Do b'fhuirist</span>
<lb n="329"/><span>aithint nach rabhadar go hana-cheanamhail ar</span>
<lb n="330"/><span>a chéile.  Fear canncarach droch-labhartha</span>
<lb n="331"/><span>dob' eadh an dara fear go rabhas ag </span>
<lb n="332"/><span>tagairt dó.  Bhí sé n-a sheasamh i ngar don</span>
<lb n="333"/><span>bhothán bheag agus a dhrom chuige.  Sé rud</span>
<lb n="334"/><span>do bhí á labhairt aca ná an Ghaedhilg, acht</span>
<lb n="335"/><span>níor thuigeas brígh a gcainnte ar fad toisc</span>
<lb n="336"/><span>greannmhaire a gcanamhna agus gan me</span>
<lb n="337"/><span>bheith chomhgarach dhóibh; acht thuigeas go maith</span>
<lb n="338"/><span>pé rud a bhí ag fear an bhreacain á rádh nár</span>
<lb n="339"/><span>bh'é a chuid úrnaighthe é.  Sé a fhaid ar a</span>
<lb n="340"/><span>leithead é go ndubhairt an darna fear</span>
<lb n="341"/><span>roinnt focal do chuir fear an bhreacain ar</span></p>
</div>
<pb n="745"/>
<div><lb n="342"/><p><span>dearg-bhuile agus ar teann-fheirg.  Níor</span>
<lb n="343"/><span>fhéad sé focal a rádh ar dtúis le fiuchadh </span>
<lb n="344"/><span>chroidhe.  Rug sé greim ar chois a chlaidhimh, </span>
<lb n="345"/><span>agus cé nár tharraing sé amach as a</span>
<lb n="346"/><span>thruaill é, bhí an ghéag soin ag crith fé mar</span>
<lb n="347"/><span>a bheadh bogha cruaidhe.  Fé dheireadh sé</span>
<lb n="348"/><span>adubhairt sé: —</span></p>
<lb n="349"/>
<lb n="350"/><p><span>"Thugas mo gheallamhaint agus ní bhrisfad í;</span>
<lb n="351"/><span>acht dar Rígh na bhFeart ní rabhais riamh ní</span>
<lb n="352"/><span>ba ghoire dhon bhás ná mar ataoi anois.</span>
<lb n="353"/><span>Fágfad an áit seo láithreach agus ní baoghal</span>
<lb n="354"/><span>go gcuir fead cos taobh istigh de choidhche</span>
<lb n="355"/><span>arís."</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Leis sin, d'imthigh sé agus amach leis tré</span>
<lb n="358"/><span>gheata na faithche.  Níor bhog an fear eile </span>
<lb n="359"/><span>agus níor labhair focal, acht do sheas sé mar a</span>
<lb n="360"/><span>raibh aige ag féachaint i ndiaidh an té bhí</span>
<lb n="361"/><span>imthighthe, a lámh féin casta ar a chlaidheamh</span>
<lb n="362"/><span>mar a bhí nuair a bhagar a namhaid air.</span>
<lb n="363"/><span>Dubhart cheana nach raibh sé abhfad ó bhotán</span>
<lb n="364"/><span>na mbodhla.  Láithreach bonn d'oscladh go</span>
<lb n="365"/><span>hana-chiúin dorus an bhotháin seo, tháinig</span>
<lb n="366"/><span>fear amach de chéim amháin, agus le linn dó</span>
<lb n="367"/><span>teacht amach do sháith sé claidheamh go dorn </span>
<lb n="368"/><span>i ndrom an duine eile sular éirigh leis-</span>
<lb n="369"/><span>sean cos a chorruighe.  Chonnac an gnó go </span>
<lb n="370"/><span>léir chomh soiléir agus a chím tusa it shuidhe </span>
<lb n="371"/><span>annsoin anois, a Athair — fear aca ag</span>
<lb n="372"/><span>tuitim n-a phleist mhairbh, agus an fear eile</span>
<lb n="373"/><span>ag tarraingt amach an chlaidheamh a corp</span>
<lb n="374"/><span>an mhairbh, agus gá ghlanadh ar chlóca an duine </span>
<lb n="375"/><span>go raibh sé tar éis an t-anam a ruagadh as.</span>
<lb n="376"/><span>Annsoin do shiubhail sé go ciúin amach as an</span>
<lb n="377"/><span>bhfaithche.  </span>
<lb n="378"/><span>                                 </span>
<lb n="379"/><span>"Do dhúisigheas-sa agus d'aithnigheas gur i </span>
<lb n="380"/><span>gcarbad traénach a bhíos agus allus fuar ar</span>
<lb n="381"/><span>m'éadan, Dia eadrainn féin agus an </span>
<lb n="382"/><span>t-olc.  Nár bh'ait an aisling í, agus nach bhfuil </span>
<lb n="383"/><span>cúis bhuaidheartha orm agus a leithéid d'fheic-</span>
<lb n="384"/><span>sint?  Acht ní hé sin deireadh an sgéil."</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Do stad Éamonn annso ar feadh nóimit.</span></p>
<lb n="387"/>
<lb n="388"/><p><span>"Im briathair nuair a dhúisigheas bhíos go</span>
<lb n="389"/><span>mór trí chéile, nídh nár bh'iongnadh agus rud</span>
<lb n="390"/><span>den tsórt d'fheicsint chomh fíor-bheó díreach</span>
<lb n="391"/><span>agus dá mbadh i lár an laé os comhair mo</span>
<lb n="392"/><span>shúl a thuit amach.  Acht ní hamháin an</span>
<lb n="393"/><span>aisling úd, dá aistighe í, a bhí dom chur tré</span>
<lb n="394"/><span>chéile.  Bhíos cinnte dearbhtha go raibh rud</span>
<lb n="395"/><span>éigin amudha orm seachas é sin, agus go</span>
<lb n="396"/><span>deimhin do bhí."</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>Do stad sé arís.  Bhí a phíopa caithte</span>
<lb n="401"/><span>anois; do dhearg sé arís é agus do shiubhail go</span>
<lb n="402"/><span>dtí an bhfuinneóg do bhí ar lán-oscailt agus</span>
<lb n="403"/><span>d'fhéach amach go cúramach 'n-a thimcheall.</span>
<lb n="404"/><span>Bhí sé chun leanmhaint ar a scéal, acht thug</span>
<lb n="405"/><span>sé fé ndeara ná raibh an Canúnach ag</span>
<lb n="406"/><span>éisteacht leis, a thuilleadh.  Bhí a dhá láimh</span>
<lb n="407"/><span>fillte ar a chéile agus é sínte siar n-a</span>
<lb n="408"/><span>chathaoir ag féachaint roimis amach; acht</span>
<lb n="409"/><span>níor dheacair a thuiscint ná feaca sé éin-</span>
<lb n="410"/><span>nídh dá raibh os a chomhair.  Má bhí an</span>
<lb n="411"/><span>t-ógánach ag machtnamh nóimeat ó shoin do</span>
<lb n="412"/><span>b'é an dáltha céadna ag an gCanúnach</span>
<lb n="413"/><span>anois é.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>D'éirigh sé agus do shiubhail anonn chun cófra</span>
<lb n="416"/><span>leabhar do bhí 'n-a sheasamh le h-ais an</span>
<lb n="417"/><span>bhalla.  Do chuarduigh sé 'na measg agus do</span>
<lb n="418"/><span>tharraing amach ceann aca, leabhar tiugh</span>
<lb n="419"/><span>faoi sheana-chumhdach leathair.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>"Tá fhios agat, a Éamuinn, go bhfuil</span>
<lb n="422"/><span>dúil mhór i sean-scríbhinnibh Gaedhilge agam</span>
<lb n="423"/><span>agus is minic do thaisbeánas duit an méid</span>
<lb n="424"/><span>atá cnuasuighthe agam féin.  Acht seo</span>
<lb n="425"/><span>leabhar ná feacaís go dtí so de bhrigh nach</span>
<lb n="426"/><span>bhfuil sé im' sheilbh acht le déidheannaighe."</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>D'fhan Éamonn ag cur na súl tríd le</span>
<lb n="429"/><span>neart ionganta mar gheall ar an mbeagán</span>
<lb n="430"/><span>suime do bhí ag an gCanúnach á chur 'n-a</span>
<lb n="431"/><span>chainnt, agus níor cailleadh soin aran gCanúnach.</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>"Tá fhios agam go maith go bhfuilir á rádh</span>
<lb n="434"/><span>leat fhéin: 'Caidé mar a bhaineann an</span></p>
</div>
<pb n="746"/>
<div><lb n="435"/><p><span>chúis le sean-scríbhinnibh?'  Acht fan go fóill, </span>
<lb n="436"/><span>agus ní baoghal ná go dtuigfir.  Chonnacís an</span>
<lb n="437"/><span>chuid is mó dá bhfuil agam díobh so, agus tá </span>
<lb n="438"/><span>aithne mhaith agat ar a ngnáith-dhealbh acht ní </span>
<lb n="439"/><span>mar an chuid eile aca an leabhar so. </span>
<lb n="440"/><span>Leabhar i nGaedhilg na hAlbann is eadh é, agus</span>
<lb n="441"/><span>tá sé scríobhtha i litreachaibh Rómhánacha. </span>
<lb n="442"/><span>Tá cnuasach maith dánta agus amhrán ann le</span>
<lb n="443"/><span>filíbh Éireann agus Albann ón am n-a raibh </span>
<lb n="444"/><span>Eilís 'n-a bainríoghain ar Shasana go dtí am</span>
<lb n="445"/><span>díbeartha na Stiubhartach.  Fear léigheanta </span>
<lb n="446"/><span>dob' eadh an scríbhneóir, mar tugann sé </span>
<lb n="447"/><span>cunntas éigin ar an bhfile, nó ar éin-nídh </span>
<lb n="448"/><span>eile a bhaineann le hamhrán, os a chionn.    </span></p>
<lb n="449"/>
<lb n="450"/><p><span>Tá cuid aca annso nach bhfuil le fagháil </span>
<lb n="451"/><span>go hana-choitcheann anois agus ortha so tá ceann </span>
<lb n="452"/><span>le Ruaidhrí Dall Ó Catháin, na feaca riamh </span>
<lb n="453"/><span>go dtí so.  Cruitire clumhail do b'eadh  </span>
<lb n="454"/><span>Ruaidhrí Dall.  As Cúige Uladh dhó ar dtúis, </span>
<lb n="455"/><span>acht chaith sé cuid mhaith dhá shaoghal ag siubhal </span>
<lb n="456"/><span>suas is anuas ar fuaid ríoghachta na hAlbann. </span>
<lb n="457"/><span>I n-aimsir an Aontuighthe nuair a cheangladh  </span>
<lb n="458"/><span>Sasana agus Albann le chéile seadh do mhair sé; </span>
<lb n="459"/><span>agus sular fhág Rí Séamus ríoghacht Albann </span>
<lb n="460"/><span>chun ghabháil ó dheas chum Cathrach Lunndain </span>
<lb n="461"/><span>bhíodh fáilte roimh Ruaidhrí i ngach aon bhall </span>
<lb n="462"/><span>idir phálás an Ríogh agus chaisleáin na n-uasal. </span>
<lb n="463"/><span>Acht ar shon gur leath a cháil agus a chlú mar i</span>
<lb n="464"/><span>chláirseóir ar fuaid críocha na Roinne Eórpa  </span>
<lb n="465"/><span>ní chualadh trácht riamh ar a chuid filidh-</span>
<lb n="466"/><span>eachta.  Is é seo an t-aon dán a chum </span>
<lb n="467"/><span>sé do réir dheallraimh.  Sin a bhfuil le fagháil </span>
<lb n="468"/><span>anois pé scéal é.  'Aisling Ruaidhrí Dhaill', </span>
<lb n="469"/><span>is ainm dó agus is ait an scéal a bhaineann</span>
<lb n="470"/><span>leis — chomh hait let scéal féin, geall leis.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>"Chaith Ruaidhrí 'seal tamall ar cuaird' </span>
<lb n="473"/><span>i gcaisleán Aindréis, duine uasal de</span>
<lb n="474"/><span>mhuinntir Bheatúin do bhí in' fhear chumasach </span>
<lb n="475"/><span>an uair úd.  Bhí a lán eile d'uaislibh na  </span>
<lb n="476"/><span>tire ar cuaird san gcaisleán n-a theannta. </span>
<lb n="477"/><span>Bhí beirt ann go háirithe, colceathair don</span>
<lb n="478"/><span>Bheatúnach, Alasdar Donn do tugtaoi air,</span>
<lb n="479"/><span>agus ceann feadhna on nGaedhealtacht,</span>
<lb n="480"/><span>Mac Aitric do b'ainm dó.  Bhí an bheirt</span>
<lb n="481"/><span>seo n-a naimhdibh nimhe tamall roimhe sin,</span>
<lb n="482"/><span>acht thug an Rí fé chríoch a chur leis an eas-</span>
<lb n="483"/><span>cáirdeas so eatortha.  Thugadar geall</span>
<lb n="484"/><span>síothchána agus comh-cháirdis os a chomhair agus</span>
<lb n="485"/><span>do chroitheadar lámha a chéile; níor mhaith</span>
<lb n="486"/><span>leis an Rígh an t-easaontas so d'fheicsint</span>
<lb n="487"/><span>i measc uaisle na tíre.  Bhí sluagh tréan</span>
<lb n="488"/><span>tubaisteach ar chúl Mhic Aitric ins na</span>
<lb n="489"/><span>hoileánaibh thiar, agus cé ná raibh Alasdar</span>
<lb n="490"/><span>Donn 'na thaoiseach fós, bhí tiodal mór agus</span>
<lb n="491"/><span>dúithche fhairsing agus sluagh maith agá</span>
<lb n="492"/><span>dhearbhráthair; agus bhí an dearbhráthair</span>
<lb n="493"/><span>soin 'na fhear bhreóidhte aosta ná feidir</span>
<lb n="494"/><span>éinne ná go bhfuigheadh sé bhás éan-uair.</span>
<lb n="495"/><span>D'éis bháis do, raghadh a thiodal agus a raibh</span>
<lb n="496"/><span>aige i seilbh Alasdair i dtreó gur chosamhail</span>
<lb n="497"/><span>go mbeadh sé n-a fhear mór cumusach lá.</span>
<lb n="498"/><span>Muna mbeadh Alasdar raghadh soin go léir</span>
<lb n="499"/><span>chun Aindréis, agus ní raibh aon aithmhéala</span>
<lb n="500"/><span>ar an Rígh toisc Alasdair a bheith ann, mar</span>
<lb n="501"/><span>níor bh'fhonn leis go mbeadh an iomarca</span>
<lb n="502"/><span>cumhachta ag aon taoiseach amháin, agus bhí a</span>
<lb n="503"/><span>dhóthain, dar leis an Rígh, ag Aindrias</span>
<lb n="504"/><span>Beatúin cheana féin.  Agus anois ó thár-</span>
<lb n="505"/><span>laidh go raibh dúithche Mhic Aitric comhgarach</span>
<lb n="506"/><span>do chaisleán an Bheatúnaigh, agus ó thárlaidh go</span>
<lb n="507"/><span>raibh Alasdar 'na cholceathair dó, bhíodar</span>
<lb n="508"/><span>araon fé iadh an tighe chéadna, nídh nár</span>
<lb n="509"/><span>ghnáthach leó.</span></p>
<lb n="510"/>
<lb n="511"/><p><span>Bhí go mhaith agus ní raibh go holc.  I gcionn</span>
<lb n="512"/><span>roinnt laetheanta d'éirigh an t-imreasán agus</span>
<lb n="513"/><span>an ghráin eatortha arís.  Do chualathas lá</span>
<lb n="514"/><span>gutha na beirte ag maslughadh a chéile agus</span>
<lb n="515"/><span>faobhar ortha, ar a sean-nós', i gcúinne</span>
<lb n="516"/><span>éigin de gharrdha Iodálach do bhí taobh thiar</span>
<lb n="517"/><span>den chaisleán.  Níor chuireadh aon tsuim</span>
<lb n="518"/><span>ionnta an uair sin, acht nuair a bhuaileadh</span>
<lb n="519"/><span>thar an áit úd sealad n-a dhiaidh-san, cad</span></p>
</div>
<pb n="747"/>
<div><lb n="520"/><p><span>do-chífidhe acht Alasdar Donn sínte ar a</span>
<lb n="521"/><span>aghaidh agus an fhuil ag stealladh amach as poll</span>
<lb n="522"/><span>mór n-a dhrom.  Bhí sé chom marbh le cloich.</span>
<lb n="523"/><span>Ghlaodhadh ar fhear an chaisleáin agus bhítheas</span>
<lb n="524"/><span>ag cuardach Mhic Aitric go dtí go bhfuair-</span>
<lb n="525"/><span>eadar amach go raibh bailighthe leis as an</span>
<lb n="526"/><span>áit ar dhrunn chapaill tamall roimhe sin.</span>
<lb n="527"/><span>Ba ghearr go raibh an tóir n-a dhiaidh, acht</span>
<lb n="528"/><span>d éaluigh glan uatha chun na nÓileán.</span>
<lb n="529"/><span>Fuarthas Ruaidhrí Dall n-a chodladh ar</span>
<lb n="530"/><span>bhinnse i ngar do'n áit chéadna úd."</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>Bhí a phíopa caithte ag an óigfhear anois,</span>
<lb n="533"/><span>acht d'fhan sé idir a fhiaclaibh.  Is é do bhí</span>
<lb n="534"/><span>ag éisteacht go géar gan aon tsuim do</span>
<lb n="535"/><span>chur i bpíopaíbh.</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>Do lean an Canúnach ar a scéal.</span>
<lb n="540"/><span>"Nuair a chonnaic an Beatunach annsoin é</span>
<lb n="541"/><span>tháinig fearg mhór air.  Dubhairt duine eile</span>
<lb n="542"/><span>dá raibh i láthair nár bh'fhuláir do Ruaidhrí</span>
<lb n="543"/><span>bheith rann-pháirteach ran gcoir: mar nár</span>
<lb n="544"/><span>bh'fhéidir ná gur airigh sé an gníomh éagcórach</span>
<lb n="545"/><span>dhá dheanamh agus é i ngiorracht beagán slat </span>
<lb n="546"/><span>d'ionad a dhéanta; ná raibh sé acht ag</span>
<lb n="547"/><span>leigint air bheith 'na chodladh.  File a</span>
<lb n="548"/><span>cúirt an Ríogh do b'eadh an fear so agus bhí</span>
<lb n="549"/><span>sean-fhala air le Ruaidhrí.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>D'fhreagair an cláirseóir dá mbadh rud </span>
<lb n="552"/><span>é go raibh sé ag leigint air bheith n-a chodladh</span>
<lb n="553"/><span>nuair a bhí an droich-bheart úd dá dhéanamh,</span>
<lb n="554"/><span>nach cosmhail go bhfanfadh sé mar a raibh sé go</span>
<lb n="555"/><span>dtí go mbéarfaidhe air.  "Agus taisbeán-</span>
<lb n="556"/><span>fad go bhfuilim chomh mór d'fhear, 'seadh, agus</span>
<lb n="557"/><span>chomh mór d'fhile le bréaguidhe det shórt,"</span>
<lb n="558"/><span>arsa Ruaidhrí.  "Cuirim mo dhúbhshlán fút</span>
<lb n="559"/><span>agus deirim leat gur thugais do dhearg-éitheach,</span>
<lb n="560"/><span>agus táim ollamh chun an cheist do socrughadh</span>
<lb n="561"/><span>leat i gcómhrac aonair.  Agus chun mo</span>
<lb n="562"/><span>scéal do dearbhughadh dhíbh inneósad díbh </span>
<lb n="563"/><span>aisling mhiorbhúilteach do tháinig chughamh an</span>
<lb n="564"/><span>fhaid do bhíos im chodladh.  I riocht dáin</span>
<lb n="565"/><span>seadh cheapfad é agus éinne agaibh a mhíneóghaidh</span>
<lb n="566"/><span>dham an aisling úd bhéarfad dá bhárr dó</span>
<lb n="567"/><span>eochair órdha mo chláirsighe, do bhronn Rí</span>
<lb n="568"/><span>Séamas orm."</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Acht ní raibh fonn troda ar an bhfile</span>
<lb n="571"/><span>toisc nár bh'fhéidir go dtiocfadh aon cháil</span>
<lb n="572"/><span>acht amháin droch-mheas dó, as comhrac le</span>
<lb n="573"/><span>dall, pé 'ca marbhóghadh nó ná mharbhóghadh</span>
<lb n="574"/><span>sé é.  D'eitigh sé an geall comhraic mar</span>
<lb n="575"/><span>sin; agus níor éirigh leis-sean ná le héinne</span>
<lb n="576"/><span>eile aisling Ruaidhrí do mhíniughadh.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Sé ba dhóigh le n-a lán daoine annsoin ná</span>
<lb n="579"/><span>gur bh'é Aindrias do dhein an beart feíll, agus</span>
<lb n="580"/><span>an milleán do iompáil ar an bhfear eile:</span>
<lb n="581"/><span>mar nuair a fuair sean-Mhaitiú Beatún bás</span>
<lb n="582"/><span>tamall d'éis bháis a dhearbhráthar, ní raibh</span>
<lb n="583"/><span>duine na daonduidhe i slighe Aindréis agus do</span>
<lb n="584"/><span>ghlac sé an tiodal agus an dúithche agus gach éin-</span>
<lb n="585"/><span>nidh a bhain leó.  Dubhrathas gur ab' amhlaidh</span>
<lb n="586"/><span>a dhéin sé dún-mharbhadh ar Alasdar</span>
<lb n="587"/><span>Donn agus d'admhuigheadh fo-dhuine droch-</span>
<lb n="588"/><span>amhrasach go raibh Ruaidhrí Dall rann-</span>
<lb n="589"/><span>pháirteach san ngníomh; acht bíodh sin mar atá</span>
<lb n="590"/><span>ní ráinig le héinne brígh a aislinge do</span>
<lb n="591"/><span>thuigsint.  B'fhéidir go n-éireóghadh níos</span>
<lb n="592"/><span>fearr leat-sa."  Do shín an Canúnach an</span>
<lb n="593"/><span>leabhar anonn chun Éamuinn.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>"Tá an scríbneóireacht ró-chrapaithe</span>
<lb n="596"/><span>dham ar fad" arsa Éamonn go mí-fhoidhneach.</span>
<lb n="597"/><span>"Tá eólas agat-sa air, a Athair: innis</span>
<lb n="598"/><span>féin dom fáth an scéil."</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>"Ní haon éacht mór é" ar san Canúnach.</span>
<lb n="601"/><span>"Deireann gur bh'amhlaidh a thuit sé 'n-a</span>
<lb n="602"/><span>chodladh agus go bhfeacaidh aisling, mar'dh eadh.</span>
<lb n="603"/><span>Cheap sé go rabhthas agá tharraingt 'i</span>
<lb n="604"/><span>gcarbad gcoimhthigheach gcúmtha gcórach,' agus é</span>
<lb n="605"/><span>ag gabháil an bóthar 'gan each ghá tharraingt</span>
<lb n="606"/><span>gan chapall go héascaidh,' acht é bheith ag</span>
<lb n="607"/><span>cur an bhóthair de ar nós ghirrfhiaidh agus é ag</span>
<lb n="608"/><span>stealladh caor-luisne agus néalta gaile as a</span>
<lb n="609"/><span>bhéal.  Ar shon go raibh sé n-a dhall bhí</span></p>
</div>
<pb n="748"/>
<div><lb n="610"/><p><span>radharc a shúil aige go maith tríd an aisling</span>
<lb n="611"/><span>seo.  Bhí fear eile n-a theannta ins an</span>
<lb n="612"/><span>'gcóiste seo gan chapall.'  Níor bh'fhada</span>
<lb n="613"/><span>gur dhruid an fear so suas leis; do shín sé</span>
<lb n="614"/><span>amach a lámh agus bhain rud éigin a póca</span>
<lb n="615"/><span>Ruaidhrí.  Níor aithin Ruaidhrí ar dtúis cad</span>
<lb n="616"/><span>a bhí ann: acht do réir dheallraimh ba litir í." </span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>Phreab Éamonn n-a sheasamh agus leig sé</span>
<lb n="619"/><span>liúgh as.  "Cad é sin?" ar seisean i</span>
<lb n="620"/><span>n-árd a chinn 's a ghotha.  "Bhain sé litir</span>
<lb n="621"/><span>de?"</span></p>
<lb n="622"/>
<lb n="623"/><p><span>"Seadh, 'sdó, sin é adubhart-sa," ars an</span>
<lb n="624"/><span>Canúnach agus iongnadh air.  "Deireann</span>
<lb n="625"/><span>Ruadhrí go raibh saghas draoidheachta air</span>
<lb n="626"/><span>mar nár fhéad sé cos do chorruighe.  Ann-</span>
<lb n="627"/><span>soin d'oscail an fear eile dorus an chóiste</span>
<lb n="628"/><span>ar shon go rabhadar ag cur an bhóthair díobh</span>
<lb n="629"/><span>go teann, agus d'éaluigh sé mar d'éalóghadh</span>
<lb n="630"/><span>puth ghaile, mar níor chuir sé cos chun</span>
<lb n="631"/><span>talaimh agus níor bh'eól do Ruaidhrí cad a</span>
<lb n="632"/><span>thárlaidh dhó."</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>"Cad é an sórt fir a bhí ann?  An</span>
<lb n="635"/><span>n-inseann duit é sin?"</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>"Inseann gan amhrus.  Caitheann Ruaidhrí</span>
<lb n="638"/><span>neart a intleachta ag cur síos air.  Fear</span>
<lb n="639"/><span>ruadh, cam-luirgneach do b'eadh é.  Níor</span>
<lb n="640"/><span>mhór le rádh é i dtaobh áilneacht a chrotha agus</span>
<lb n="641"/><span>mar bhárr ar gach diach bhí sé cam-shrónach.</span>
<lb n="642"/><span>Léighfead na línte dhuit," ars an Canúnach,</span>
<lb n="643"/><span>is é ghá gcuardach 'san leabhar.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>"Ariú, ná bac leó anois, a Athair," arsa</span>
<lb n="646"/><span>Éamonn, agus é ag spaisdeóireacht suas is</span>
<lb n="647"/><span>anuas an seomra agus faobhar ar a ghuth.</span>
<lb n="648"/><span>"An é an diabhal féin atá ag imirt cleas</span>
<lb n="649"/><span>orm?  Cóiste gan chapall; néalta gaile,</span>
<lb n="650"/><span>an eadh?  Cad ba chiall leis sin acht amháin </span>
<lb n="651"/><span>carbad traénach?  Fear ruadh, cam-</span>
<lb n="652"/><span>shrónach — sean-scríbhinne — litir!  Och!  Táim</span>
<lb n="653"/><span>cráidhte ciapaithe aca indiu."  Chaith sé é</span>
<lb n="654"/><span>féin i gcathaoir, agus do leig a cheann </span>
<lb n="655"/><span>idir a dhá láimh.  "Fear ruadh — fear cam-</span>
<lb n="656"/><span>shrónach — an fear úd ar an stáitse.  Cá</span>
<lb n="657"/><span>bhfeacadh roimhe seo é?"  Chrom sé ar</span>
<lb n="658"/><span>mhachtnamh.  "Mhaise, go stiallaidh an</span>
<lb n="659"/><span>diabhal an croiceann de, an fealltóir</span>
<lb n="660"/><span>bréagach.  Is cuimhin liom anois é.  Tá</span>
<lb n="661"/><span>iongnadh an domhain ort gan amhras, a</span>
<lb n="662"/><span>Chanúnaigh, agus ní deirim ná go bhfuil cúis</span>
<lb n="663"/><span>ionganta agat.  Gabhaim na mílte párdún</span>
<lb n="664"/><span>agat, acht tá mearathal éigin dom shuathadh</span>
<lb n="665"/><span>indiu.  Níl iomlán mo scéil agat fós. </span>
<lb n="666"/><span>Táim chun é scaoileadh chughat anois, acht go</span>
<lb n="667"/><span>dtabharfair do gheallamhaint dom ná déar-</span>
<lb n="668"/><span>fair focal de i gcluais éinne beó.  An</span>
<lb n="669"/><span>ngeallair?"</span></p>
<lb n="670"/>
<lb n="671"/><p><span>"Geallaim," ars an sagart, agus níor</span>
<lb n="672"/><span>fhéad sé focal eile a leigint as a bhéal le</span>
<lb n="673"/><span>teann ionganta.</span></p>
<lb n="674"/>
<lb n="675"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>"Is maith é sin.  Chualaís trácht go minic</span>
<lb n="678"/><span>thar na Fíníníbh, acht táim deimhnitheach dhe</span>
<lb n="679"/><span>ná fuil a fhios agat a leithéidí a bheith ann</span>
<lb n="680"/><span>anois.  Acht tá sliocht a sleachta ann fós,</span>
<lb n="681"/><span>ní baoghal dóibh.  Ní'lid n-a gcumann mór</span>
<lb n="682"/><span>éifeachtach i n-éan-chor fós, acht déanfaidh</span>
<lb n="683"/><span>siad rud maith le congnamh Dé; nó bheadh</span>
<lb n="684"/><span>soin déanta indiu muna mbeadh me féin.</span>
<lb n="685"/><span>Tá árd-choiste os a gcionn; ochtar fear</span>
<lb n="686"/><span>atá air; táim-se ar an ochtar soin.</span>
<lb n="687"/><span>Táimíd ag gluaiseacht chun cinn go maith</span>
<lb n="688"/><span>fé'n gciúineas le déidheannaighe, acht tá</span>
<lb n="689"/><span>aon rud amháin i n-ár gcoinnibh.  Ní'l dá</span>
<lb n="690"/><span>mhinicí a thugann an Rí cuaird ar thalaimh</span>
<lb n="691"/><span>na hÉireann ná gurab amhlaidh is lugha ár</span>
<lb n="692"/><span>gcion air.  Ní dhéanann sé aon mhaitheas,</span>
<lb n="693"/><span>agus laigheaduigheann ar mhisneach na</span>
<lb n="694"/><span>ndaoine le neart plámáis agus bladair</span>
<lb n="695"/><span>gan éifeacht.  Dá bhrígh sin cheapamair nár</span>
<lb n="696"/><span>bh'olc an obair í dá gcurfaidhe scannradh</span>
<lb n="697"/><span>ortha.  I gceann cúpla lá béidh an Rí i</span>
<lb n="698"/><span>gCorcaigh, agus bhí curtha romhainn againne</span>
<lb n="699"/><span>go scaoilfeadh duine éigin againn piléar</span></p>
</div>
<pb n="749"/>
<div><lb n="700"/><p><span>san aér, amhail is dá mbeifidhe ag</span>
<lb n="701"/><span>déanamh iarracht ar é lámhach.  Ní dhéan-</span>
<lb n="702"/><span>faidhe díoghbháil ar éinne, agus b'fhéidir go</span>
<lb n="703"/><span>dtuigfadh lucht an Riaghaltais annsoin go</span>
<lb n="704"/><span>mb'fhearr linne uainn 'ná againn iad féin</span>
<lb n="705"/><span>agus ' a gcuid ríghthe.  Do chaitheamair</span>
<lb n="706"/><span>crainn, máiseadh, agus is orm-sa a thuit an</span>
<lb n="707"/><span>scannradh agus an mearathall do chun ortha. </span>
<lb n="708"/><span>B'in é fáth mo thuruis suas go Corcaigh,</span>
<lb n="709"/><span>agus bhí litir agam ó cheann ár ndaoine</span>
<lb n="710"/><span>féin i mBaile Átha Cliath ghá rádh le ceann-</span>
<lb n="711"/><span>phort mhuinntir Chorcaighe gur mise an</span>
<lb n="712"/><span>duine do bhí chun an ghnó a dhéanamh.</span>
<lb n="713"/><span>Thuiteas im' throm-shuan mar adubhart</span>
<lb n="714"/><span>cheana; agus nuair a dhúisigheas thugas fé</span>
<lb n="715"/><span>ndeara go raibh an litir imthighthe glan</span>
<lb n="716"/><span>uaim.</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>"Sin é cúis ná deaghas ar aghaidh, acht go</span>
<lb n="719"/><span>bhfuilim ag feitheamh annso le traén eile.</span>
<lb n="720"/><span>Agus ar fhágaint na stáitse dham chonnac</span>
<lb n="721"/><span>fear ruadh cam-shrónach go raibh mór-chúthal</span>
<lb n="722"/><span>air romham, agus do sceinn sé an port</span>
<lb n="723"/><span>amach chomh luath agus leag sé súil orm.</span>
<lb n="724"/><span>Is cuimhin liom anois cá bhfeacadh an</span>
<lb n="725"/><span>bitheamhnach ar dtúis; bhíos-sa láithreach</span>
<lb n="726"/><span>nuair ghlacadh isteach é i mBéalfeirsde;</span>
<lb n="727"/><span>tá gnúis ar a bheadh n-a shás crochta d'aon</span>
<lb n="728"/><span>rógaire; spiadóir n-a bhallaibh is eadh é.</span>
<lb n="729"/><span>Sin é an fear do ghoid an litir uaim, táim</span>
<lb n="730"/><span>deimhnitheach dhe.  Agus 'sé an chuid is</span>
<lb n="731"/><span>measa dhen scéal, ná fuil an rún do bhí</span>
<lb n="732"/><span>againn mínighthe i gceart san litir.  Ní</span>
<lb n="733"/><span>aithneóghthá nach dá ríribh do bhíomair chun an</span>
<lb n="734"/><span>Ríogh bhocht do lámhach.</span></p>
<lb n="735"/>
<lb n="736"/><p><span>"Tá gach éin-nídh ag brath ar an rógaire</span>
<lb n="737"/><span>cam úd anois.  Dar so súd!  Chualadh é</span>
<lb n="738"/><span>ghá fhiafruighe cathain a bheadh traén eile ag</span>
<lb n="739"/><span>dul go Baile Átha Cliath.  I n-ainm Dé,</span>
<lb n="740"/><span>cad a chlog é?"  Do tharraing an fear óg</span>
<lb n="741"/><span>a chlog amach.  "Seacht nóimit roimh a</span>
<lb n="742"/><span>chúig.  Imthigheann an traén ar a cúig agus </span>
<lb n="743"/><span>gabhaim-se orm go mbeidh sé sa dtraén úd</span>
<lb n="744"/><span>ag gabháil ó thuaidh fé dhéin mhuinntire an</span>
<lb n="745"/><span>Chaisleáin.  Fágaim slán agat, a Athair;</span>
<lb n="746"/><span>caithfad-sa rith." </span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>Le linn na bhfocal soin do theacht as a</span>
<lb n="749"/><span>bhéal do phreab an dorus amach agus</span>
<lb n="750"/><span>d'imthigh.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>Do stad an Canúnach gan oiread agus</span>
<lb n="753"/><span>cor as.  Ní air-sean amháin a bhí an</span>
<lb n="754"/><span>iongnadh, mar ar fheicsint duine uasail óig</span>
<lb n="755"/><span>ag sceinneamhaint an dorus amach "gan</span>
<lb n="756"/><span>hata gan láimhinne dá dhíon" do Sheaghán</span>
<lb n="757"/><span>bhocht ní raibh a fhios aige cadé an mearathal</span>
<lb n="758"/><span>a bhí ag teacht ar dhaoinibh.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>Bhí an traén ar tí imtheacht.  Bhí gach</span>
<lb n="761"/><span>éinne sochruighthe i gcarbad éigin, agus bhí</span>
<lb n="762"/><span>mion-gháire ar ghnúis dhuine aca a bhí ag</span>
<lb n="763"/><span>féachaint a fuinneóig i gceann de na</span>
<lb n="764"/><span>cóistíbh amhail is dá mbeadh sé ag braith ar</span>
<lb n="765"/><span>dhuine éigin d'fheicsint, acht duine go</span>
<lb n="766"/><span>mb'fhearr leis abhfad Éireann ná beadh sé</span>
<lb n="767"/><span>ann.  Do shéid an t-inneal go buacach.  Do</span>
<lb n="768"/><span>bhog an traén go ciúin.  Ar an nóimeat</span>
<lb n="769"/><span>gcéadna rith fear óg isteach san bport</span>
<lb n="770"/><span>gan aon hata air.  Chonnaic an fear san</span>
<lb n="771"/><span>bhfuinneóig é agus do chaith sé é féin siar i</span>
<lb n="772"/><span>gcúinne den charbad.  Acht chonnaic an</span>
<lb n="773"/><span>fear eile é. Phreab an t-óig-fhear isteach</span>
<lb n="774"/><span>san gcarbad gcéadna agus chonnaic sé</span>
<lb n="775"/><span>fear ruadh cam-shrónach ann roimhe agus a</span>
<lb n="776"/><span>ghnúis ar dhath an bhuidhe mhóir. </span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bháireach fuarthas</span>
<lb n="779"/><span>beirt fhear n-a luighe ar chliathán an bhóthair</span>
<lb n="780"/><span>iarainn i n-acharann i n-a chéile agus iad</span>
<lb n="781"/><span>fuar marbh.  Do réir dheallraimh spriúchadh</span>
<lb n="782"/><span>a carbad traénach iad agus iad ag im-</span>
<lb n="783"/><span>reascáil le chéile.  Do stealladh an inchinn</span>
<lb n="784"/><span>ar linn tuitim amach dó as duine aca,</span>
<lb n="785"/><span>fear go raibh srón cham air; ropadh scian</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>[Tuilleadh ar leathanach 752.</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aisling tré Aisling.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aisling tré Aisling.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
