Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Clodhanna Nua.</title><author><persName/></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG14-10973</note>
		 <note type="L">738</note>
		 <note type="B">1905</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Feabhra, 1905</date><idno>IG14-10973</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">14</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Clodhanna Nua.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Clodhanna Nua.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Feabhra, 1905</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="738"/></span>
<lb n="1"/><span>CLODHANNA NUA.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>THE RESURRECTION OF HUNGARY. A</span>
<lb n="4"/><span>PARALLEL FOR IRELAND. Dublin: James Duffy agus </span>
<lb n="5"/><span>Co., M. H. Gill agus Son, Sealy, Bryers agus Walker,</span>
<lb n="6"/><span>Price one penny.</span>
<lb n="7"/><span>                                  </span>
<lb n="8"/><span>Is fada ná feacamair is nár léigheamair leabhair i</span>
<lb n="9"/><span>mBéarla a thaithin linn chomh maith leis an leabhar so.</span>
<lb n="10"/><span>Is é rud a chuir an t-ughdar roimhe a dhéanamh ná</span>
<lb n="11"/><span>cunntas a thabhairt ar an gcuma n-ar throid muinntir</span>
<lb n="12"/><span>na hUngáire ar son a dteangan, a nós is a náisiún-</span>
<lb n="13"/><span>tacht féin.  Tá soin déanta go maith is go cruinn.</span>
<lb n="14"/><span>Acht tá níos mó ná soin ann.  Tá tagairt ann i </span>
<lb n="15"/><span>gcomhnuidhe do dhálaibh na tíre seo.  Cheithre fichid </span>
<lb n="16"/><span>bliadhain ó shoin bhí Éire agus an Ungáir araon go</span>
<lb n="17"/><span>hanbhfhainneach.  Do chrom na hUngáirigh ar obair ar</span>
<lb n="18"/><span>son a dtíre ar chuma áirithe.  D'oibrigh muinntir na</span>
<lb n="19"/><span>hÉireann ar chuma eile.  Tá éirighthe go hana-mhaith</span>
<lb n="20"/><span>leis an Ungháir.  An bhfuil éirighthe linne?  Sin í an</span>
<lb n="21"/><span>fhadhb.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Innstar dúinn san leabhar so cadé an tslighe n-ar</span>
<lb n="24"/><span>oibrigh muinntir na hUngáire.  Beidh fonn ar gach</span>
<lb n="25"/><span>Éireannach an cunntas soin a léigheamh agus níl dá</span>
<lb n="26"/><span>mhéid stuidéar a dhéanfar air ná gurab amhlaidh is</span>
<lb n="27"/><span>fearr é.  Níl Éire ag teacht chun cinn fé mar bhadh</span>
<lb n="28"/><span>cheart di.  Tá sí ag imteact chun an donais.  Tá a</span>
<lb n="29"/><span>muinntir féin á tréigint agus ag imtheacht leo i</span>
<lb n="30"/><span>n-ainm an donais.  Do b'fhiú dhúinn slighe oibre na</span>
<lb n="31"/><span>nUngáireach a léigheamh is a thuiscint.  B'éidir go</span>
<lb n="32"/><span>mb'fhiú dhúinn triail a bhaint aisti.  Táimíd fada ar</span>
<lb n="33"/><span>dóthain ag obair i n-aistear.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>--</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>THE CHANCES OF WAR. AN IRISH TALE. By</span>
<lb n="38"/><span>T. A. Finlay. A New Edition. Fallon & Co., Ltd.,</span>
<lb n="39"/><span>School Publishers, Dublin and Belfast. 1904.</span>
<lb n="40"/><span>Price 3/6 nett.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>Má tá tráth i saoghal na hÉireann go bfuil gábhadh</span>
<lb n="43"/><span>le fuascailt air ó thaobh na nGaedheal is é tráth</span>
<lb n="44"/><span>Chonnradh Chill Choinne agus as soin anuas go dtí go</span>
<lb n="45"/><span>raibh Éire n-a corpán truagh fé shálaibh Chromaill é.</span>
<lb n="46"/><span>Ní'l againn ná ní raibh riamh ar fagháil ag an gcoit- </span>
<lb n="47"/><span>chiantacht acht éan-taobh amháin den cheist, taobh na</span>
<lb n="48"/><span>nGall.  Thugadar-san togha na haire dhó go mbheidís</span>
<lb n="49"/><span>ar tosach.  Tháinig gasra scríbhneóirí chucha, is do</span>
<lb n="50"/><span>socruigheadh an cheist ar an gcuma n-a dtaithnfad sé </span>
<lb n="51"/><span>leis an bhfhear go raibh rud aige.  Do deineadh trom-</span>
<lb n="52"/><span>aidheacht ar Ghaedhealaibh.  Do cuireadh n-a leith gach</span>
<lb n="53"/><span>éan-tsaghas eas-onóra.  Do caitheadh leo, masla</span>
<lb n="54"/><span>agus tarcuisne gan chrích.  Fiadhlaigh fiadhaine gan</span>
<lb n="55"/><span>mhodha gan bhéasa b'eadh iad.  Dá bhríg sin is maith</span>
<lb n="56"/><span>linn a fheicsint go bhfuil ughdar an scéil ag cur</span>
<lb n="57"/><span>síos ar chúrsaibh na haimsire úd ar chuma ná fuil</span>
<lb n="58"/><span>deamhain a hifreann dá dhéanamh de sheana-stoc na</span>
<lb n="59"/><span>tíre seo is aingle os na flaithis de lucht leanamhna</span>
<lb n="60"/><span>Chút is Chromaill.  Tá seana-mhíádh na nGaedheal, sé</span>
<lb n="61"/><span>sin easaontach, go soiléir ann ó thúis deireadh.  Dá</span>
<lb n="62"/><span>mb'áil leo claoidhe le chéile éan-uair, do beadh</span>
<lb n="63"/><span>buaidhte aca.  Oireann an ceacht sin dóibh indiu chomh</span>
<lb n="64"/><span>mhaith agus d'oir éan-lá riam le seacht gcéad</span>
<lb n="65"/><span>bliadhain.  Oirfidh an leabhar so go maith mar bhronn-</span>
<lb n="66"/><span>tannas agus ba dheacair é shárughadh mar áise léightheóir-</span>
<lb n="67"/><span>eacht i scoileanna ná tuigtar an Ghaedhilg ionnta.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>--</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>FÉILIRE NA GAEDHILGE, 1905.  (An dara bliadhain.)</span>
<lb n="72"/><span>An Buachaillín Buide do scríobh.  Ar n-a chur</span>
<lb n="73"/><span>amach dho Chonnradh na Gaedhilge, Baile Átha Cliath,</span>
<lb n="74"/><span>1904.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Tá Féilire an Chuachaillín Bhuidhe i gcóir 1905 tagaithe</span>
<lb n="77"/><span>amach, agus ní ghabhadh uainne acht a rádh go bhfuil</span>
<lb n="78"/><span>agus beifar á lorg.  Do chuir feabhas an chéad</span>
<lb n="79"/><span>Fhéilire orainn go léir, acht ní fearr é 'ná ceann na</span>
<lb n="80"/><span>bliadhna so.  Tá a liacht daoine i nÉirinn anois,</span>
<lb n="81"/><span>agus ag dul i líonmhaireacht is eadh táid, go dteas-</span>
<lb n="82"/><span>tuigheann uatha eólus d'fagháil n-a dteangain duth-</span>
<lb n="83"/><span>chais.  Is é an t-eólus atá ar fagháil san bhFéilire</span>
<lb n="84"/><span>an earradh is mó go ndeintar usáid de ó ló go ló.</span>
<lb n="85"/><span>Tá soin ar a gcumas ag muinntir na Gaedhilge go</span>
<lb n="86"/><span>háirithe, agus tiocfaid isteach ar a thaithighe i gan</span>
<lb n="87"/><span>fhios dóibh féin.                                  </span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Tá a lán rudaí nua i bhFéilire na bliadhna seo.</span>
<lb n="90"/><span>Ba mhaith Linn féin breis de na seana-cheathramhna i</span>
<lb n="91"/><span>dtaobh na haimsire, agusrl., d'fheicsint ann.  Tá a lán</span>
<lb n="92"/><span>aca scaipithe ar fuid na tíre i mbéalaibh na ndaoine,</span>
<lb n="93"/><span>agus tá súil againn go gcuirfar síos iad.  Ní baoghal</span>
<lb n="94"/><span>ná go mbeidh áthas ar an mBuachaillín Buidhe acht go</span>
<lb n="95"/><span>gcuirfidhe ag triall air iad.  Bíodh tosach ag ár</span>
<lb n="96"/><span>sean-eólus féin is annsoin féadfain bheith ag claoidhe</span>
<lb n="97"/><span>le healadhnta na haimsire seo. </span>
<lb n="98"/><span>   </span>
<lb n="99"/><span>Is mór an truagh nach féidir an Féilire a thabhairt</span>
<lb n="100"/><span>amach ar phinginn.  B'éidir go mbeadh sé ar ár</span>
<lb n="101"/><span>gcumus soin a dhéanamh i gcionn cupla baiadhan eile.</span>
<lb n="102"/><span>Cuirimíd fáilte roimh shaothar an Bhuachaillín Bhuidhe.</span>
<lb n="103"/><span>Beidh ceann ag gach léightheóir den IRISLEABHAR.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>--                             </span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>SAOTHAR ÁR SEAN I gCÉIN.  Gearr-thuairisc ar</span>
<lb n="108"/><span>obair na Sean-Ghaedheal ar fuid na hEórpa, le</span>
<lb n="109"/><span>Seán Ó Ceallaigh.  Ar n-a chur amach do Chumann</span>
<lb n="110"/><span>Bhuan-choimeádtha na Gaedhilge.  I mBaile Átha</span>
<lb n="111"/><span>Cliath, le M. H. Gill agus a Mhac, teóranta, i</span>
<lb n="112"/><span>Sráid Uachtaraigh Uí Chonaill, 1904.  Scilling</span>
<lb n="113"/><span>glan, a fhiacha.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Daoine go bhfuil an 'saoghal i nÉirinn' ag cur</span>
<lb n="116"/><span>cúraim ortha fé láthair ní féidir dóibh gan a thabhairt</span></p>
</div>
<pb n="739"/>
<div><lb n="117"/><p><span>fé ndeara go bhfuil athrughadh mór ag teacht ar</span>
<lb n="118"/><span>thréithibh agus ar imtheachtaibh na nGaedheal le tamall.</span>
<lb n="119"/><span>Bhí dúil san léigheann ag cloinn na Fódla ó thúis gan</span>
<lb n="120"/><span>amhrus, agus b'éidir nach ró-iongnadh an dúil chéadna</span>
<lb n="121"/><span>a bheith aca ann indiu.  Mar a chéile bhí dúil mhór i</span>
<lb n="122"/><span>ngníomharthaibh gaisce agus i gcleasaibh grinn aca ó</span>
<lb n="123"/><span>thúis, agus tá fós."  Sin é tosach an Réamh-fhocail</span>
<lb n="124"/><span>atá le leabhar Sheáin Uí Cheallaigh.  Gan amhrus tá</span>
<lb n="125"/><span>"Sceilg na Sceól" ar an mbeag-bhuidhin go bhfuil an</span>
<lb n="126"/><span>saoghal i nÉirinn ag cur cúraim ortha.  Tá sé ar an</span>
<lb n="127"/><span>mbuidhin a ghnáth-mhachtnaimheann ar chúrsaíbh na</span>
<lb n="128"/><span>hÉireann, ar a bhfuil curtha dhi aici ó chéad-áithigeadh í,</span>
<lb n="129"/><span>agus ar a bhfuil i ndán di san ré atá ag teacht.  Sin</span>
<lb n="130"/><span>é an chéad smaoineamh a thiocfaidh chun aigne dhuine</span>
<lb n="131"/><span>d'éis an leabhair seo "Saothar ár Sean i gCéin" a</span>
<lb n="132"/><span>léigheamh.  Ní'l ann ó thúis deireadh, agus is tuigthe</span>
<lb n="133"/><span>soin as, acht obair duine go raibh aigne tréan agus</span>
<lb n="134"/><span>intleacht foirbhthe ag stiúrughadh an pinn ler</span>
<lb n="135"/><span>scríobhadh é.  Is mór an truagh gan céad éigin dá</span>
<lb n="136"/><span>shaghas againn.  Ní bheimís i dtúrtaobh le breillicidh-</span>
<lb n="137"/><span>eacht is le tormán gan bhrígh gan éifeacht.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Bhí cion age Gaedhlaibh ar an léigheann riamh.  Do</span>
<lb n="140"/><span>thaispeánadar soin go soiléir, nuair d'imthigheadar</span>
<lb n="141"/><span>trí neart ghrádh léighinn agus creidimh, ag síol-chur</span>
<lb n="142"/><span>críostamhlacht i dtíorthaibh págánta na hEórpa.  Tá</span>
<lb n="143"/><span>an cion céadna aca ar an léigheann indiu.  Cad eile</span>
<lb n="144"/><span>cad tá i gConnradh na Gaedhilge acht cumann mór</span>
<lb n="145"/><span>léighinn agus foghluma. Is é dóthchus ughdair an</span>
<lb n="146"/><span>leabhair seo, go dtiocfaidh as an dúil seo san</span>
<lb n="147"/><span>léigheann, go bhfillfidh a misneach ar Ghaedhlaibh is go</span>
<lb n="148"/><span>gclaoidhfid le chéile chun a dtír dhuthchuis d'árdach is</span>
<lb n="149"/><span>do chur fé cháil i measc tíortha an domhain mhóir.  Sin</span>
<lb n="150"/><span>é ár ndóthchus-na leis, is do réir gach deallraimh ní</span>
<lb n="151"/><span>chaillfar orainn. </span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Tá soluíd fhóghanta ar chomhachta an léigheann ag</span>
<lb n="154"/><span>tagairt dár sean féin ins an leabhar so.  Tuigimíd</span>
<lb n="155"/><span>as go raibh Éire fé mheas an fhaid a bhí cáil an</span>
<lb n="156"/><span>léighinn uirthi.  Beidh sí fé mheas arís acht claoidhe</span>
<lb n="157"/><span>leis an léigheann.  Ní héan-chúram beag é seo age</span>
<lb n="158"/><span>daoine á ghlacadh ortha féin, agus an t-atharrugadh atá</span>
<lb n="159"/><span>tagaithe ar an saoghal indiu, acht dálta Sceilg tá</span>
<lb n="160"/><span>ár ndóthchus as an ndúil atá age Gaedhlaibh san</span>
<lb n="161"/><span>léigheann.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>Bá mhór é saothar ár sean san Éoraip, agus is</span>
<lb n="164"/><span>mór an truagh ná raibh breis slighe age Sceilg chun</span>
<lb n="165"/><span>cur síos ar an gceist fé mar do thuill.  Acht fé mar</span>
<lb n="166"/><span>atá an leabhar cuirfidh iongnadh agus áthas ar</span>
<lb n="167"/><span>Ghaedhlaibh, agus cuirfidh misneach ionnta ar chuma go</span>
<lb n="168"/><span>mbeidh fonn ortha aithris a dhéanamh ar ghníomharthaibh</span>
<lb n="169"/><span>a sean féin.  Ní iarrfadh Sceilg duais ná moladh ní</span>
<lb n="170"/><span>b'fhearr.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>--</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>STAIR-CHEACHTA, Leabhar a hAon; .i. Sgéalta Gearra</span>
<lb n="175"/><span>ar neithibh agus ar dhaoinibh i Seanchus na hÉireann,</span>
<lb n="176"/><span>do scríobh Eoghan Ó Neachtain.  Ar na chur amach </span>
<lb n="177"/><span>do Chonnradh na Gaedhilge, i mBaile Átha Cliath,</span>
<lb n="178"/><span>1905.  Scilling a fhiacha, nó tríd an bpost ar</span>
<lb n="179"/><span>scilling is trí leath-phingne.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Sid é an chéad leabhar léightheóireachta ar Sheanchus na</span>
<lb n="182"/><span>hÉireann ar láimh againn, agus cuirimíd fáilte is</span>
<lb n="183"/><span>fiche roimhe.  Tá gábhadh le leabhraibh den tsórd so ní</span>
<lb n="184"/><span>hamháin i scoileannaibh na tíre acht i gcóir daoine</span>
<lb n="185"/><span>fásta leis.  Is iongantach é an ain-eólus an ghnáth-Éir-</span>
<lb n="186"/><span>eannaigh ar stair is ar dhálaibh a thíre duthchuis.  An</span>
<lb n="187"/><span>fhaid a bhí ár dteanga féin fé réim san dtír, d'fhan</span>
<lb n="188"/><span>againn startha agus scéalta dánta agus dréachta</span>
<lb n="189"/><span>ag tagairt do dhálaibh na hÉireann ó aimsir</span>
<lb n="190"/><span>Chúchulainn go dtí abair aimsir Dhomhnaill Uí</span>
<lb n="191"/><span>Chonaill.  Tháinig na startha agus na dánta so anuas</span>
<lb n="192"/><span>chughainn i mbéalaibh na ndaoine ó aois go haois.  Tá</span>
<lb n="193"/><span>roinnt díobh ar fagháil leis i n-ár láimh-scríbhinne.</span>
<lb n="194"/><span>Acht nuair a chuaidh taithighe na Gaedhilge i luige ar</span>
<lb n="195"/><span>fuaid urmhór den tír d'imthigheadar na startha is na</span>
<lb n="196"/><span>dánta agus chailleamair d'éin-iarracht amháin an</span>
<lb n="197"/><span>seód-chuimhne is uaisle agus an oighreacht is treise</span>
<lb n="198"/><span>dar fhág ar sinsir againn.  Is cruaidh an dáil é.  Is</span>
<lb n="199"/><span>tubaisteach an scéal é.  Acht cad é an mhaitheas</span>
<lb n="200"/><span>dúinn bheith á cheilt.  Má tá d'fhonn orainn ár gcás a</span>
<lb n="201"/><span>leigheas tá sé ceangailte orainn méid na díoghbhála a</span>
<lb n="202"/><span>dhéineadh a scrúdughadh go géar agus go haireach.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Buidheachus le Dia, ní'limíd imthighthe thar fóir.  Is</span>
<lb n="205"/><span>feidir ár "mbeatha cruadha do réidhteach."  Ní éin-</span>
<lb n="206"/><span>phioc dá mhearathal orainn ná gur tríd an nGaedhilg</span>
<lb n="207"/><span>a thiocfaidh an leigheas agus an réidhteach son.  Do</span>
<lb n="208"/><span>mheas cuid dá dtáinig romhainn, is ní ag tromaidheacht</span>
<lb n="209"/><span>ortha é, tuile na habhainn a chur i gcoinnibh an chnuic.</span>
<lb n="210"/><span>Do thógadar claidhe corann den Bhéarla roimh an </span>
<lb n="211"/><span>dtuile.  Badh bheag an mhaith dhóibh soin.  Tá an tuile</span>
<lb n="212"/><span>éirghthe go barra an chlaidhe anois.  Is gearr go</span>
<lb n="213"/><span>mbeidh sí ag brúchtadh tháirsti, agus ag scéidhe as na</span>
<lb n="214"/><span>mílte poll san gclaidhe.  I gcionn tamaill eile</span>
<lb n="215"/><span>beidh bearna leathan déanta aici, agus annsoin slán</span>
<lb n="216"/><span>beo leis an gclaidhe Béarla.</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Poll an-fhairsing san gclaidhe úd is eadh Stair-</span>
<lb n="219"/><span>cheachta Eoghain Uí Neachtain.  Tá tréithe fóghanta</span>
<lb n="220"/><span>ann.  Gaedhilg shimplidhe a thaithnfidh le leanbhaíbh</span>
<lb n="221"/><span>scoile; scéalta deasa, agus innsint ortha ná fuil</span>
<lb n="222"/><span>thar tuiscint leanbhaí.  Tá a leithéidí riachtanach i</span>
<lb n="223"/><span>ngach leabhar a scríobhfar i gcóir leanbhaí.  Mar sin</span>
<lb n="224"/><span>féin, mar adubhramair thuas, do b'éidir le daoinibh</span>
<lb n="225"/><span>fásta a lán eoluis i dtaoibh na hÉireann a bhaint as</span>
<lb n="226"/><span>an leabhar.  Dá mbéadh beagáinín beag eile fuinnim</span>
<lb n="227"/><span>san gcainnt annso agus annsúd do b'fhearrde é é; acht</span>
<lb n="228"/><span>nuair a chuimhnighmíd ar gurab í seo an chéad iarracht</span>
<lb n="229"/><span>ag éinne ar a leithéid seo leabhar a scríobhadh, is</span>
<lb n="230"/><span>móide is iongnadh linn a fheabhas agus a oireamhnaighe.</span>
<lb n="231"/><span>Molaimíd do léightheóiríbh an IRISLEABHAIR é, agus níor</span>
<lb n="232"/><span>bh'iongnadh linn dá mbeadh sé coitcheannta mar</span>
<lb n="233"/><span>leabhar léightheóireachta is mar leabhar seanchuis i</span>
<lb n="234"/><span>gcraobhchaibh de Chonnradh na Gaedhilge.</span>
<lb n="235"/></p>
</div>
<pb n="740"/>
<div><lb n="236"/><p><span>Caithré M Conghail Cláiringhnigh.  Martial Career</span>
<lb n="237"/><span>of Conghal Cláiringneach, Edited for the fist</span>
<lb n="238"/><span>time, with Translation, Introduction, Notes and </span>
<lb n="239"/><span>Glossary, by Patrick Mac Sweeney, M.A., Chan-</span>
<lb n="240"/><span>cellor's Gold Medallist for English Prose, R.U.I.</span>
<lb n="241"/><span>and Professor of Modern Literature in Holy Cross</span>
<lb n="242"/><span>College, Clonliffe, Dublin.  Published for the Irish</span>
<lb n="243"/><span>Texts Society, by David Nutt, 57-59 Long Acre,</span>
<lb n="244"/><span>London, 1904.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Sid é leabhar na bliadhna 1902 de leabhraibh Chumainn</span>
<lb n="247"/><span>na Scríbheann Gaedhilge.  Tá sé dá bhliadhain chun</span>
<lb n="248"/><span>deiridh, acht is fiú leabhar den tsórd so feitheamh</span>
<lb n="249"/><span>tamall air.  Fear gnothach is eadh Pádraig Mac</span>
<lb n="250"/><span>Suibhne, agus nuair a chuimhnighmíd ar a liacht saothair</span>
<lb n="251"/><span>a bhain le socrughadh an téacs so agus a laighead</span>
<lb n="252"/><span>aimsire do b'éidir leis spáráil chuige is eadh is mó</span>
<lb n="253"/><span>is iongnadh linn feabhas a dhéanta agus méid an</span>
<lb n="254"/><span>eóluis atá curtha le chéile fé chúram is fé shlacht</span>
<lb n="255"/><span>ann.  Deir an sean-fhocal gur treise duthchus 'ná </span>
<lb n="256"/><span>oileamhaint.  Soluíd áluinn ar fhírinne an tsean-</span>
<lb n="257"/><span>fhocail seo is eadh Pádraig Mac Suibhne féin, mar</span>
<lb n="258"/><span>do shíolruigh ar thaobh a mháthar ar ean-chuma ó thréibh </span>
<lb n="259"/><span>go raibh cáil an léighinn is na scoláireachta ortha le</span>
<lb n="260"/><span>sna ciantaibh.  Do b'é a shean-athair Ióseph Ó</span>
<lb n="261"/><span>Longáin do shocruigh agus d'ath-scríbh focal ar focal</span>
<lb n="262"/><span>na fac-similes úd an Leabhair Bhric, Leabhair na </span>
<lb n="263"/><span>hUidhre, an Leabhair Laighean, agusrl., a chuir muinntir</span>
<lb n="264"/><span>an Agadaimh i gcló, agus a bhrostuigh scolairí na</span>
<lb n="265"/><span>Gearmáine is tíortha nach í chun breis stuidéir a</span>
<lb n="266"/><span>dhéanamh ar an tSean-Ghaedhilg.</span></p>
<lb n="267"/>
<lb n="268"/><p><span>File agus scoláire maith Gaedhilge do b'eadh athair</span>
<lb n="269"/><span>Ióseph, .i. Micheál Óg Ó Longáin.  Tá na céadtha</span>
<lb n="270"/><span>leabhar a scríobh sé féin is a chlann san Agadáimh, i</span>
<lb n="271"/><span>Muigh Nuadhat is i Sasanna.  File agus scoláire</span>
<lb n="272"/><span>Gaedhilge b'eadh a athair siúd Micheál Ó Longáin,</span>
<lb n="273"/><span>leis.  Bhí sé féin agus ar tháinig roimhe n-a nOllaimh</span>
<lb n="274"/><span>age Ridire an Ghleanna i gCo. Luimnigh go dtí gur</span>
<lb n="275"/><span>iompuigh duine aca chun an nua-chreidimh.  Fuair</span>
<lb n="276"/><span>seisean seilbh na hoighreachta do réir na ndlighthe bhí</span>
<lb n="277"/><span>ar bun an uair úd.  B'éigin don Ridire teicheadh</span>
<lb n="278"/><span>agus an Longánach in' fhochair.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Ní hiongnadh linn dá réir sin go mbeadh duthchas</span>
<lb n="281"/><span>an léighinn i bPádraig Mac Suibhne.  Taispeáneann</span>
<lb n="282"/><span>an chuma n-ar chuir an leabhar so fé eagar go bhfuil.</span>
<lb n="283"/><span>Tá saothar maith macánta ann gan pioc den</span>
<lb n="284"/><span>bhuaileam-sciath.  Is minic a thugaimíd fé ndeara i </span>
<lb n="285"/><span>leabhraibh den tsórd ag cur síos ar sean-litridheacht</span>
<lb n="286"/><span>na nGaedheal, óradh agus líonmhaireacht focal ag</span>
<lb n="287"/><span>tagairt do rudaíbh leathsmuigh den scéal ar fad.</span>
<lb n="288"/><span>Ní bhacann Pádraig le rudaíbh iasachta, agus dá</span>
<lb n="289"/><span>dheascaibh sin tá comhacht agus fuinneamh fé leith san</span>
<lb n="290"/><span>gcuma n-a ndéineann freastal ar lucht léighte an</span>
<lb n="291"/><span>leabhair.  Tuigimíd as a ghrádh do Bhanbhain agus an </span>
<lb n="292"/><span>fonn a bhí air cion fir a dhéanamh ar a son.  Sin í an</span>
<lb n="293"/><span>sprid a dhéanfaidh "ball bog den bhall chruaidh" agus  </span>
<lb n="294"/><span>a fhóghnfaidh dhúinn san ré chontabharthaigh chatha agus</span>
<lb n="295"/><span>comhlainne atá romhainn.</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>I dtaobh an leabhair féin, ní gábhadh puinn a rádh</span>
<lb n="298"/><span>annso, acht amháin áireamh a dhéanamh ar chuid den na</span>
<lb n="299"/><span>treithibh do-chítar dúinn ann.  Tá os cionn trí fichid</span>
<lb n="300"/><span>leathanach i dtosach an leabhair fé dhíon-bhrollach ag</span>
<lb n="301"/><span>cur síos ar an gCaithréim ar a fheabhas mar litridh-</span>
<lb n="302"/><span>eacht is cunntus ar an gcuma n-a raibh "an Briathar" </span>
<lb n="303"/><span>an tráth scríobhadh an láimh-scríbhinn timcheall na</span>
<lb n="304"/><span>bliadhna 1650.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>N-a dhiaidh soin tagann an Caithréim agus aistriugh-</span>
<lb n="307"/><span>adh díleas air san mBéarla.  Tá ana-chuid nótaí</span>
<lb n="308"/><span>tríd síos, agus i ndeireadh an leabhair tá Foclóir</span>
<lb n="309"/><span>curtha le chéile ag an eagartóir n-a bhfuil na focail</span>
<lb n="310"/><span>is cruaidhe dá bhfuil i dtéacs an scéil agus mín-</span>
<lb n="311"/><span>iughadh ortha.      </span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Go deimhin, táimíd fé chomhaoin ag Cumann</span>
<lb n="314"/><span>na Scríbheann Gaedhilge i dtaoibh an leabhair oireamh-</span>
<lb n="315"/><span>naigh seo a thabhairt dúinn, agus go háirithe é theacht chom</span>
<lb n="316"/><span>luath so i ndiaidh an Fhoclora.  Leabhair den tsórd so</span>
<lb n="317"/><span>theastuigheann uainn, leabhair ná fuil ró-sheannda,</span>
<lb n="318"/><span>leabhair a thuigfidh gnáth léightheóir na Gaedhilge.</span>
<lb n="319"/><span>Trí leath-choróineach fiacha an leabhair do dháltaí an</span>
<lb n="320"/><span>Chumann, agus leath-giní do daoinibh ná fuil.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clodhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
