Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Mar do chéad-ghlac Cúchulainn arm faobhair agus mar d'éirigh dho amuigh.  Cuid a II.</title><author><persName/></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG14-10870</note>
		 <note type="L">525</note>
		 <note type="B">1904</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Aibreán, 1904</date><idno>IG14-10870</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">14</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Mar do chéad-ghlac Cúchulainn arm faobhair agus mar d'éirigh dho amuigh.  Cuid a II.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Mar do chéad-ghlac Cúchulainn arm faobhair agus mar d'éirigh dho amuigh.  Cuid a II.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Aibreán, 1904</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc></teiHeader>
<text><body><div><p><span>MAR DO CHÉAD-GHLAC CÚCHULAINN ARM</span>
<lb n="1"/><span>FAOBHAIR AGUS MAR D'ÉIRIGH DHO</span>
<lb n="2"/><span>AMUIGH.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>CUID A II.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>"Do thaispeáin do dún triúir mac Neachta Scéne;</span>
<lb n="7"/><span>Foill, Fannall agus Tuaicheall a n-ainmneacha-san.</span>
<lb n="8"/><span>'An iad súd adeir,' arsa Cúchulainn, 'nach mó atá</span>
<lb n="9"/><span>d'Ultaibh n-a mbeathaidh ná a bhfuil marbh aca féin</span>
<lb n="10"/><span>díobh?'  'Is iad, mhuise,' ar san t-ara.  'Téanam</span>
<lb n="11"/><span>go sroisfam iad,' arsa Cúchulainn.  'Is guais</span>
<lb n="12"/><span>dúinn soin amh,' ar san t-ara.  'Ní chun í shéanadh</span>
<lb n="13"/><span>do raighmís (théidhmíd) ann,' arsa Cúchulainn.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>"Do thiomáineadar (tiomáinid) leó annsoin agus</span>
<lb n="16"/><span>scuireadar (scuirid) a gcapaill aige cumar na</span>
<lb n="17"/><span>móna is na habhann leathsteas 'dtaob thuas de dhún</span>
<lb n="18"/><span>na muinntire eile.  Do chaith sé an gad a bhí ar an</span>
<lb n="19"/><span>gcolumhan faid a urchair san abhainn, is do leig le</span>
<lb n="20"/><span>sruth é, mar ba col geasa do mhacaibh Neachta Scéne </span>
<lb n="21"/><span>soin.  Do thugadar-san fé ndeara é agus thángadar</span>
<lb n="22"/><span>chughtha.  Tháinig a chodladh ar Chúchulainn ag an</span>
<lb n="23"/><span>gcolumhan tar éis do an gad a scaoileadh leis an</span>
<lb n="24"/><span>sruth is dubhairt sé leis an ara: 'Ná dúisightar mé i</span>
<lb n="25"/><span>gcóir bheagán (uathadh), acht dúisightar i gcóir mhórán</span>
<lb n="26"/><span>(sluaigh).'  Bhí an-eagla ar fad ar an ara agus</span>
<lb n="27"/><span>d'innill sé an carbad is do tharraing a sheithí is a </span>
<lb n="28"/><span>chlúdaigh a bhí anuas ar Chúchulainn; níor lámhaidh sé é </span>
<lb n="29"/><span>dhúscadh mar dubhairt Cúchulainn leis ar dtúis gan</span>
<lb n="30"/><span>é dhúscadh i gcóir bheagán.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>"Annsoin tángadar (tagaid) mic Neachta Scéne</span>
<lb n="33"/><span>'Cia atá annso' arsa duine aca.  'Mac (ogánach)</span>
<lb n="34"/><span>beag a tháinig indiu ar cuaird (?) san gcarbad,' ar</span>
<lb n="35"/><span>san t-ara.  'Nára de shonas,' ar san laoch, 'ná de</span>
<lb n="36"/><span>shéan dó a chéad-ghabháil airm.  Ná bíodh i n-ár dtír is</span>
<lb n="37"/><span>ná deineadh an eachra inbhíor ann a thuilleadh.  'Tá a </span>
<lb n="38"/><span>sreanga im láimh-se,' ar san t-ara.  'Ní leat-sa</span>
<lb n="39"/><span>tuilleamh eascáirdis,' arsa íbhár leis an laoch, 'is  </span>
<lb n="40"/><span>tá an t-ógánach n-a chodladh leis.'  'Ní hógánach</span>
<lb n="41"/><span>mise amh,' arsa Cúchulainn, 'acht ag iarraidh comhraic</span>
<lb n="42"/><span>le fear is eadh tháinig an t-ógánach atá ann.'  'Maith</span>
<lb n="43"/><span>liom soin mhuise,' ar san laoch.  'Maith dhuit-se anois</span>
<lb n="44"/><span>san áth úd thall,' arsa Cúchulainn.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>"'Tagann duit' ar san t-ara; seachain tú féin ar</span>
<lb n="47"/><span>an bhfear so atá ag teacht ar do cheann - Foill is</span>
<lb n="48"/><span>ainm do,' ar seisean, 'mar muna mbéaraidh tú air</span>
<lb n="49"/><span>san gcéad-sháthadh ní bhéarfaidh tú air go tráthnóna.'</span>
<lb n="50"/><span>'Bheirim-se dar Dhia mo mhuinntire féin ná himireódh-</span>
<lb n="51"/><span>san ar Ultaibh an cleas soin arís dá sroisfadh sleagh</span>
<lb n="52"/><span>mo dhaidí Conchubhar ó'm láimh-se é.  Badh lámh dheóraidhe</span>
<lb n="53"/><span>dho é.'  Do chaith sé an tsleagh leis annsoin is do</span>
<lb n="54"/><span>bhris a dhrom tríd.  Do rug leis 'n-a dhiaidh-san a</span>
<lb n="55"/><span>threallamh is a cheann.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>"'H'aire dhuit roimh an bhfear eile seo,' ar san</span>
<lb n="58"/><span>t-ara.  'Fannall is ainm do.  Ní truime do ghabhann</span>
<lb n="59"/><span>san uisce 'ná eala no fáinleóg.'  'Móidighim-se ná</span>
<lb n="60"/><span>himireóidh an cleas soin ar Ultaibh arís,' arsa Cúchu-</span>
<lb n="61"/><span>lainn.  'Do chonnaicís se mar do ghabhaim tríd an</span>
<lb n="62"/><span>linn ag Eamhain.'  Do theangbhaidheadar ar a chéile</span>
<lb n="63"/><span>'n-a dhiaidh-san san áth.  Do ghoin (mhairbh) sé an fear</span>
<lb n="64"/><span>soin do thóg leis a cheann is a threallamh. </span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>"'H'aire dhuit, seo fear eile chugat, ar san t-ara.</span>
<lb n="67"/><span>'Tuachell a ainm.  Ní leas-ainm dó soin mar ní</span>
<lb n="68"/><span>thuiteam d'arm ar bith.'  'Seo deil chlis do, a chuir-</span>
<lb n="69"/><span>fidh meascán mearaidhe air go dtí go ndéanfaidh</span>
<lb n="70"/><span>criathar poll de, arsa Cúchulainn.  Do chaith</span>
<lb n="71"/><span>(caitheann sé an tsleagh leis annsoin -.  Do chuaidh</span>
<lb n="72"/><span>go dtí é annsoin is do ghearr an ceann de.  Thug</span>
<lb n="73"/><span>Cúchulainn a cheann is a threallamh dá ara féin.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Do chualaidh ulagón a máthar n-a ndiaidh, .i. </span>
<lb n="76"/><span>Neachta Scéne.  Do thug (tugann) a dtreallamh as</span>
<lb n="77"/><span>soin is do thug na trí chinn leis i n-a charabad, agus</span>
<lb n="78"/><span>dubhairt:  'Ní stadfad dem' choscur, ar seisean,</span>
<lb n="79"/><span>'go dtí go sroisfad Eamhain Macha.'</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>Do thiomáineadar rompa as-san, agus an chreach</span>
<lb n="82"/><span>(coscur) aca.  Dubhairt Cúchulainn leis an ara:</span>
<lb n="83"/><span>'Do thairgís deagh-chúrsa dúinn, arsa Cúchulainn,</span>
<lb n="84"/><span>'agus táimid in' easnamh anois chionn an treasa is</span>
<lb n="85"/><span>an iarraidh (tóir) atá n-ár ndiaidh."  Do thiomáin-</span>
<lb n="86"/><span>eadar ar a n-aghaidh go Sliabh Fuaid.  Bé luas na</span>
<lb n="87"/><span>réime (an chúrsa) thugadar thar Bréaghaibh ar ngríos-</span>
<lb n="88"/><span>ughadh an ara, go mbeireadh an eachra bhí fé'n gcarbad</span>
<lb n="89"/><span>ar an ngaoith is ar éanlaith ar luamainn (ag eitilt),</span>
<lb n="90"/><span>is go mbeiread Cúchulainn ar an urchar do chaitheadh</span>
<lb n="91"/><span>as a thailm sara shroiseadh talamh.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>"Ar theacht go Sliabh Fuaid dóibh do fuaireadar</span>
<lb n="94"/><span>ann rompa tread os (fiadh allta).  'Caidé an</span>
<lb n="95"/><span>scuaine lúthmhar é siúd thall?' arsa Cúchulainn, 'Uis</span>
<lb n="96"/><span>allta,' ar san t-ara.  'Ciaca,' arsa Cúchulainn, 'a</span>
<lb n="97"/><span>b'fhearr le hUltaibh a marbh a breith chughtha nó a</span>
<lb n="98"/><span>mbeó?'  'Is iongantaighe a mbeó,' ar san t-ara</span>
<lb n="99"/><span>'chughtha.  Ní gach éinne bhéaradh amhlaidh ortha.  A marbh,</span></p>
</div>
<pb n="526"/>
<div><lb n="100"/><p><span>amhthach, níl duine aca ná féadfadh a dhéanamh.  Ní</span>
<lb n="101"/><span>féadfair-se a mbeó a bhreith leat,' ar san t-ara. </span>
<lb n="102"/><span>'Féadfad, go deimhin,' arsa Cúchulainn.  "Tabhair</span>
<lb n="103"/><span>an tslat ar an eachraidh isteach san móin."  Do</span>
<lb n="104"/><span>dhein an t-ara soin.  Chuaidh an eachra i bhfastódh san </span>
<lb n="105"/><span>bportach annsoin.  Do (leanadar den) mbogach.  Do</span>
<lb n="106"/><span>thuirling Cúchulainn is do ghaibh an t-os ba ghiorra dho</span>
<lb n="107"/><span>is ba caoimhe dhíobh.  Do lasc na capaill trasna an </span>
<lb n="108"/><span>bhogaigh is do sháruigh (an t-os) é láithreach.  Do</span>
<lb n="109"/><span>cheangail é idir dá mhol (chuaille) an charbaid. </span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>"Do chonncadar nidh eile arís rompa, ealta eala. </span>
<lb n="112"/><span>'Ciaca b'fhearr le hUltaibh a mbeó nó a marbh a </span>
<lb n="113"/><span>bhreith chughtha?'  'A mbeó seadh do tugann an chuid is</span>
<lb n="114"/><span>beodha agus is gasta (?) dhíobh?  Do chaith Cúchulainn cloch </span>
<lb n="115"/><span>bheag leis na héanaibh is do bhuail ocht gcinnn díobh.</span>
<lb n="116"/><span>Do chaith arís cloch mhór is do bhuail dá chéan déag</span>
<lb n="117"/><span>díobh.  Le haith-bhéim (do dhein) soin uile.</span>
<lb n="118"/><span>           </span>
<lb n="119"/><span>"'Bailigh na héin dúinn' arsa Cúchulainn le n-a </span>
<lb n="120"/><span>ara.  'Más mise a raghaidh (théidheann) dá dtabhairt' </span>
<lb n="121"/><span>ar seisean, 'léimfidh an damh (os) allta so ort-sa. </span>
<lb n="122"/><span>'Ní réidh dhem dul chughtha amh' ar san t-ara.  Do </span>
<lb n="123"/><span>dásuigheadh ar an eachraidh is ní fhéadaim dul tharsta.</span>
<lb n="124"/><span>Ní fhéadaim dul thar éin-cheann de'n dá roth iarnaidhe </span>
<lb n="125"/><span>seo an charbaid mar gheall ar a bhfaobhar, is ní</span>
<lb n="126"/><span>fhéadaim dul thar an damh mar do líon (líonann) a </span>
<lb n="127"/><span>adharca (an áit) go leir idir dhá leath-chlaidhe an char-</span>
<lb n="128"/><span>baid.'  'Léim-se dá adharca' arsa Cúchulainn. </span>
<lb n="129"/><span>'Bheirim-se dar dhia Uladh, ar an gclaonadh do dhéan-</span>
<lb n="130"/><span>fad lem cheann is an tsúil (amharc) do dhéanfad air </span>
<lb n="131"/><span>ná hiompoghaidh a cheann is ná leomhfaidh corruidhe.</span>
<lb n="132"/><span>Do dheineadh amhlaidh annsoin.  Do cheangail Cúchulainn</span>
<lb n="133"/><span>na sreanga is do bhailigh an t-ara na héin.  Do</span>
<lb n="134"/><span>cheangail Cúchulainn na héin do théadaibh is d'iallaibh </span>
<lb n="135"/><span>an charbaid.  Do chuaidh ar an gcuma soin go hEamhain</span>
<lb n="136"/><span>Macha - fiadh allta leathstiar dá charbad is ealta </span>
<lb n="137"/><span>eala leath-stuas de, is trí chinn istigh san gcarbad. </span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>"Thángadar annsoin go hEamhain.  'Cairb theach</span>
<lb n="140"/><span>chughaibh ar san fear faire i nEamhain.  'Doirtfid</span>
<lb n="141"/><span>fuil gach duine dá bhfuil san lios muna mbeifar</span>
<lb n="142"/><span>aireach is muna raghaidh mná nochta chuige.'  D'iom- </span>
<lb n="143"/><span>puigh seisean clár (taobh) clé a charbaid le hEamhain</span>
<lb n="144"/><span>is ba gheis (aithis) di soin.  Agus dubhairt Cúchulainn.</span>
<lb n="145"/><span>"Bheirim-se dar dhia Uladh muna bhfáchtar fear chun </span>
<lb n="146"/><span>comhraic liom-sa go ndoirtfad fuil gach duine dá </span>
<lb n="147"/><span>bhfuil san ndún.'  'Mná nochta n-a chóir' arsa</span>
<lb n="148"/><span>Conchubhar.  Tháinig bantracht Eamhna n-a chóir um</span>
<lb n="149"/><span>Mhughain, bean Chonchubhair Mhic Neasa is do nochtadar</span>
<lb n="150"/><span>a mbráighde dho.  'Sid iad na hóglaoich do thiocfaidh </span>
<lb n="151"/><span>romhat indiu 'arsa Mughain.  D'fholuigh seisean</span>
<lb n="152"/><span>a ghnúis.  Leis sin do rug laochra Eamhna</span>
<lb n="153"/><span>air is caitheadar i ndabhaigh fuar-uisce é.  Do bhris</span>
<lb n="154"/><span>an dabhach soin timcheall air.  An dara</span>
<lb n="155"/><span>dabhach i n-ar chaithe tháinig builgíní uirthi (.i.</span>
<lb n="156"/><span>fiuchadh) dá dheascaibh.  An tríomhadh dabhach go </span>
<lb n="157"/><span>ndeaghaidh innti annsoin do théigh í go dtí gur mar a</span>
<lb n="158"/><span>cheile bhí a teas is a fuacht.  Do tháinig aisti annsoin. </span>
<lb n="159"/><span>Do chuir an ríoghan .i. Mughain brat gorm uime is</span>
<lb n="160"/><span>dealg airgid ann is Léine húda.  Agus do shuidh le</span>
<lb n="161"/><span>hais Chonchubhair, is b'é sin a ghnáth-suidheachán as</span>
<lb n="162"/><span>soin amach.  An fear do dhein soin i n-a sheachtmhadh</span>
<lb n="163"/><span>bhliadhain, níor bh'iongnadh go mbrisfadh ar éag-</span>
<lb n="164"/><span>cómhlann is go gclaoidhfadh (dtráighfadh?) i gcomhlann</span>
<lb n="165"/><span>agus a seacht mbliadhna déag slánuighthe aige indiu,'</span>
<lb n="166"/><span>arsa Fhiacha Mac Firfhébhe." </span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Mar do chéad-ghlac Cúchulainn arm faobhair agus mar d'éirigh dho amuigh. Cuid a II.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Mar do chéad-ghlac Cúchulainn arm faobhair agus mar d'éirigh dho amuigh. Cuid a II.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
