Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Udhacht an Stiocaire</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Tír-Fhiachrach</addName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG13-10831</note>
		 <note type="L">432</note>
		 <note type="B">1903</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Mí na Samhna, 1903</date><idno>IG13-10831</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">13</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Udhacht an Stiocaire</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Udhacht an Stiocaire</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Mí na Samhna, 1903</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="432"/></span>
<lb n="1"/><span>ÚDHACHT AN STIOCAIRE.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>"TÍR-FHIACHRACH" DO SGRÍOBH.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Tá tamall gearr ó shin ann, bhí sgológ</span>
<lb n="6"/><span>shaidhbhir, darbh ainm Tadhg Ó Súilleabháin,</span>
<lb n="7"/><span>i n-a chomhnaidhe i bparáisde an Scrín i gCo.</span>
<lb n="8"/><span>Shligigh.  Bhí a bhean caillte agus bhí sé taobh</span>
<lb n="9"/><span>le aon mhac amháin.  Séamus a b'ainm</span>
<lb n="10"/><span>do'n mhac agus ní bréag nár bhuachaill árd-</span>
<lb n="11"/><span>aigeantach, lán-smaointeach, sgafánta,</span>
<lb n="12"/><span>sgolbánta a bhí ann.  Bhí sé 'n-a bhall de</span>
<lb n="13"/><span>Chonnradh na Gaedhilge i n-a áit fhéin agus</span>
<lb n="14"/><span>chuireadh sé spéir mhór 'san nGaedhilg, i</span>
<lb n="15"/><span>stáir na hÉireann agus in gach nidh a bhain</span>
<lb n="16"/><span>le n-a thír dhúthchais.  Bhí cuid mhaith Gaedhilge</span>
<lb n="17"/><span>aige cheana fhéin agus bhí fonn a bhfaca tú</span>
<lb n="18"/><span>ariamh air tuilleadh fhoghluim agus í labhairt</span>
<lb n="19"/><span>i gcomhnaidhe le 'chuile dhuine.</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Ní raibh aon dul uaidh le neart agus le</span>
<lb n="22"/><span>cleasuigheacht mar an gcéadna.  Bhí sé ar</span>
<lb n="23"/><span>na buachaillibh a b'fhearr 'un báire a</span>
<lb n="24"/><span>bhualadh agus i dteach an tsiamsa bheireadh</span>
<lb n="25"/><span>sé bárr feabhais ar na daoinibh óga eile</span>
<lb n="26"/><span>ins na damhsaibh Gaedhealacha.  Ó thárla gur</span>
<lb n="27"/><span>Ghaedheal tír-ghrádhach a bhí ann ní raibh áird</span>
<lb n="28"/><span>ar bith aige ar na damhsaibh Gallda acht bhí</span>
<lb n="29"/><span>sé an-chlisde ar an bport, ar an gcor agus</span>
<lb n="30"/><span>ar an gcorn-phíopa.  Bhí sé 'n-a cheoltóir</span>
<lb n="31"/><span>mhaith freisin agus bhí sé i n-ann fuinn</span>
<lb n="32"/><span>Ghaedhealacha a ghabhail go binn.  Bhíodh sé ag</span>
<lb n="33"/><span>obair i n-am is i n-antráth ar chroidhe a dhíchill</span>
<lb n="34"/><span>le cúis na Gaedhilge a chur 'un tosaigh agus</span>
<lb n="35"/><span>le cuidiughadh leis na daoinibh eile a bhí ag</span>
<lb n="36"/><span>caitheamh a ndúthrachta le Éire Ghaedhealach</span>
<lb n="37"/><span>a chur i n-éifeacht.  Bhí sé Gaedhealach gach</span>
<lb n="38"/><span>uile ordlach dhe ó'n gcnámh go dtí an smior</span>
<lb n="39"/><span>agus ó'n smior go dtí an smuasach,</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Níor chosamhail chor ar bith e fhéin agus a</span>
<lb n="42"/><span>athair.  Stiocaire suarach, sanntach, seang-</span>
<lb n="43"/><span>chroidheach a bhí 'san sean-fhear gan suim i</span>
<lb n="44"/><span>rud ar bith a bhain le n-a thír acht dúil an</span>
<lb n="45"/><span>diabhail mhóir aige 'san airgead a bhailiughadh</span>
<lb n="46"/><span>agus dúil nimhe 'san nGalldacht agus 'san tseoinín-</span>
<lb n="47"/><span>teacht.  Ní raibh duine d'á chomharsanna a</span>
<lb n="48"/><span>thóigfeadh an t-aithinne d'á chois.  Rachadh sé</span>
<lb n="49"/><span>go cruinniughadh anois agus aríst, bhuailfheadh sé</span>
<lb n="50"/><span>a bhosa agus bhéarfadh sé beagán airgid dá </span>
<lb n="51"/><span>mbéadh trácht ann ar na cíosanna a</span>
<lb n="52"/><span>laghdughadh acht níor lugha air an mac</span>
<lb n="53"/><span>mallachtain 'ná aon trácht ar náisiúntacht</span>
<lb n="54"/><span>nó tír-ghrádh nó rámais d'á leithéid sin.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>"Ní féis ná riaghaltas faoi leith a</span>
<lb n="57"/><span>theastuigheas uainn," adeireadh sé go minic,</span>
<lb n="58"/><span>"acht bille maith talmhan agus lasgaine</span>
<lb n="59"/><span>'sa gcíos.  Dá mbéadh sé sin againn níor</span>
<lb n="60"/><span>bheag liom-sa é."</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Bhí sgaith Gaedhilge aige ó'n gcliabhán.</span>
<lb n="63"/><span>Fáisgeadh agus fuinneadh as an teangaidh</span>
<lb n="64"/><span>é acht ní raibh meas uisge na bhfataí aige</span></p>
</div>
<pb n="433"/>
<div><lb n="65"/><p><span>uirthi agus dheamhan thumanta focal dí a</span>
<lb n="66"/><span>labhróchadh sé ar bhás an domhain.  'Sé an</span>
<lb n="67"/><span>Béarla a bhí ag seoiníní agus glincíní an</span>
<lb n="68"/><span>chonndae agus d'á bhíthin sin b'fhearr le</span>
<lb n="69"/><span>Tadhg go mór fada an Béarla briste a bhí</span>
<lb n="70"/><span>aige, agus a chuirfeadh déisdean ar do</span>
<lb n="71"/><span>chluais, 'ná an Ghaedhilg a raibh snas agus</span>
<lb n="72"/><span>slacht uirthi.  Ba chuma leis Éire agus a</span>
<lb n="73"/><span>muinntir a bheith ar thóin na fairrge acht é</span>
<lb n="74"/><span>fhéin a theacht slán as agus a chuid airgid</span>
<lb n="75"/><span>aige.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Bhí dearbhráthair do Thadhg, ar bh'ainm dó</span>
<lb n="78"/><span>Cormac, 'n-a chomhnaidhe i n-aice le Inis</span>
<lb n="79"/><span>Eiscir Abhainn.  Fuair Cormac agus a</span>
<lb n="80"/><span>bhean bás leis an bhfiabhras agus fágadh a</span>
<lb n="81"/><span>n-inghean Úna 'n-a dílleacht.  Bhí a lán air-</span>
<lb n="82"/><span>gid ag lucht na mbancanna ar Chormac</span>
<lb n="83"/><span>agus díoladh a chuid talmhan leis na fiacha íoc.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Ní raibh dadaidh annsin ag an ngearr-</span>
<lb n="86"/><span>chailín bocht agus níor mhór do Thadhg í</span>
<lb n="87"/><span>thabhairt le comhnaidhe i dteach saige-sean.</span>
<lb n="88"/><span>Níor mhaith leis chor ar bith é seo a dhéanamh</span>
<lb n="89"/><span>ná (= óir) ba mhór leis an leanbh a chothughadh,</span>
<lb n="90"/><span>acht ní raibh aon árach aige air.  Bhí náire</span>
<lb n="91"/><span>air roimh na comharsanna faoi n-a leigean</span>
<lb n="92"/><span>isteach 'un tighe na mbocht.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Ar dtús ba mhór leis an stiocaire greim</span>
<lb n="95"/><span>a béil do'n leanbh, acht léir (= do réir)</span>
<lb n="96"/><span>mar bhí sí ag dul ún aoise d'fhás sí 'n-a</span>
<lb n="97"/><span>cailín chomh ceanamhail cineálta caoin sin</span>
<lb n="98"/><span>agus nár bh'fhéidir le Tadhg gan báidh mhór</span>
<lb n="99"/><span>a bheith aige léithe.  Ba mhaith an aghaidh uirthi</span>
<lb n="100"/><span>é ná thug sí togha na haire do'n tsean-</span>
<lb n="101"/><span>fhear crosda agus l'éis sgathaimh bhig ba</span>
<lb n="102"/><span>mheasa leis í 'ná duine ar bith eile ar</span>
<lb n="103"/><span>dhruim na talmhan.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Nuair a bhí sí i mborradh agus i mbláth a</span>
<lb n="106"/><span>hóige ní raibh cailín ní ba deise le feiceál</span>
<lb n="107"/><span>sa gconndae, agus ní mór an t-iongnadh</span>
<lb n="108"/><span>gur thug Séamus grádh ní ba mhó dhí 'ná mar</span>
<lb n="109"/><span>bhéarfadh sé mar gheall ar í bheith 'n-a col-</span>
<lb n="110"/><span>ceathair dhó.</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Ar bheith i gcruf (= cruth) a pósta do'n</span>
<lb n="113"/><span>chailín chuir Séamus i n-umhail dí gur mhian</span>
<lb n="114"/><span>leis í bheith mar chéile aige acht thug sí</span>
<lb n="115"/><span>eiteach go séimh dhó, 'ghá ráidht (= rádh) leis</span>
<lb n="116"/><span>nár mhaith léithe pósadh mar gheall ar a</span>
<lb n="117"/><span>hóige.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Tamall beag l'éis sin d'éirigh achrann</span>
<lb n="120"/><span>agus imreas eadar Séamus agus a athair.</span>
<lb n="121"/><span>Ní raibh an sean-fhear sásta faoi rádh is go</span>
<lb n="122"/><span>mbíodh a chuid airgid, dar leis, d'á chaitheamh</span>
<lb n="123"/><span>amudha ag a mhac ar leabhraibh Gaedhealacha</span>
<lb n="124"/><span>agus ar Chonnradh na Gaedhilge i n-áit</span>
<lb n="125"/><span>bheith d'á chárnadh suas aige mar bhíodh sé</span>
<lb n="126"/><span>aige fhéin.  B'fhearr leis go mór fada,</span>
<lb n="127"/><span>adeireadh sé, an t-airgead a theilgean</span>
<lb n="128"/><span>síos 'sa gComhra Donn 'ná a chaitheamh ar</span>
<lb n="129"/><span>rudaí seafóideacha mar iad siúd.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Faoi dheireadh thiar thall d'éirigh troid</span>
<lb n="132"/><span>mhór eatorra.  Lá d'á raibh an t-athair ar</span>
<lb n="133"/><span>aonach Charraic an Chait is cosamhail gur ól</span>
<lb n="134"/><span>sé braoinín uisge beathadh agus bhí sé rud</span>
<lb n="135"/><span>beag ar an asal ag teacht a bhaile dhó.</span>
<lb n="136"/><span>Nuair do bhuail sé isteach i na theach fhéin</span>
<lb n="137"/><span>is amhlaidh bhí Séamus agus é ag léigheadh</span>
<lb n="138"/><span>"An Chlaidhimh Soluis" cois na teineadh.  Ar</span>
<lb n="139"/><span>fheiceál an pháipéir Ghaedhealaigh do'n athair</span>
<lb n="140"/><span>thainic buile agus tadhad air.  Sgiob sé an</span>
<lb n="141"/><span>páipéar as láimh a mhic agus stróic sé 'n-a</span>
<lb n="142"/><span>stiallacha é.  Thug sé droch-aoidiughadh ar</span>
<lb n="143"/><span>an mbuachaill bocht agus dubhairt go</span>
<lb n="144"/><span>raibh sé d'a sgrios agus d'a chreachadh ó </span>
<lb n="145"/><span>theach agus ó theinidh aige leis an rámáis agus</span>
<lb n="146"/><span>leis an tseafóid a bhíodh ar siubhal aige.</span>
<lb n="147"/><span>Bhí uingne a lámh i riocht ordóga a chos a</span>
<lb n="148"/><span>stialladh ó chéile le teann cúthaigh agus</span>
<lb n="149"/><span>feirge.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>(Ní críoch).</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>TÍR-FHIACHRACH.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Udhacht an Stiocaire.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Udhacht an Stiocaire.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
