Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Mangaire na Té.</title><author><persName>Ó Deasmhumhna, Conchubhar</persName></author><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG13-10812</note>
		 <note type="L">392</note>
		 <note type="B">1903</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhon Foghmair, 1903</date><idno>IG13-10812</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">13</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Deasmhumhna, Conchubhar</author><title>Mangaire na Té.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Mangaire na Té.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhon Foghmair, 1903</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>MANGAIRE NA TÉ.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Bail ó Dhia annso isteach.  An bhfuileann</span>
<lb n="3"/><span>tú go láidir, a bhean an tighe?</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Is díreach san na'fuileann tú acht cuímh-</span>
<lb n="6"/><span>easach!  Agus dar ndóigh ní locht san ort,</span>
<lb n="7"/><span>mar tá muíntir na paróiste seo, go </span>
<lb n="8"/><span>bhféachaidh Dia orainn! curtha go dtí mig</span>
<lb n="9"/><span>an bháis ó bheith ag ól drabhuigheal té ó</span>
<lb n="10"/><span>cheann ceann na bliadhna.  Mar is nimh do'n</span>
<lb n="11"/><span>chionadh daondha droch-thé.  Pollann sí a</span>
<lb n="12"/><span>n-aodhanna, snuigheann sí a n-innighe, lobh-</span>
<lb n="13"/><span>ann sí a n-ionathar, suathann sí a n-inichinn agus</span>
<lb n="14"/><span>deineann sí a gcuid fola chomh tanaidhe le</span>
<lb n="15"/><span>huisge sneachtaidh - agus is é easnamh a gcuid</span>
<lb n="16"/><span>fola nádúrtha fé ndeár na bhfáibirí a</span>
<lb n="17"/><span>chíonn tú ar éadannaibh óige na paróiste</span>
<lb n="18"/><span>seo.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>An dtugann tú fé ndeara, a bhean an</span>
<lb n="21"/><span>tighe, an lán atá fé dhochtúirí agus fé</span>
<lb n="22"/><span>phoitigéaraidhthe na sráide seo thíos?  Féach</span>
<lb n="23"/><span>nách fios cioca aca is mó do cheithearnach.</span>
<lb n="24"/><span>Sin iad a mná agus a gclann líonta suas do</span>
<lb n="25"/><span>chalaíbh, agus siogairlíní óir ar sileadh leó agus</span>
<lb n="26"/><span>iad ag gluaiseacht thort gach lá ag ramh-</span>
<lb n="27"/><span>arac ar chóistíbh órnáideacha - agus ná</span>
<lb n="28"/><span>féachfidís do thaobh a súl ar na créatúirí</span>
<lb n="29"/><span>faidhb-anósacha mothaolacha a bhíonn ag</span>
<lb n="30"/><span>obair ar bhior a gcínn dóibh ó Luan go</span>
<lb n="31"/><span>Satharan.  Á! ní'l dabhat ná gur maith na</span>
<lb n="32"/><span>rúnaidhthe, mná agus clann na ndochtúirí agus na</span>
<lb n="33"/><span>bpoitigéaraidhthe.  Féach gur fada go</span>
<lb n="34"/><span>sgeinnfeadh sé ó dhuine aca innsint do</span>
<lb n="35"/><span>chréatúir bhocht ná beadh snamh na beatha air</span>
<lb n="36"/><span>ó uireasbaidh sláinte gur dróch-thé a bhí tar</span>
<lb n="37"/><span>éis é chuir sa chás san.  Mar, mo chráidh-</span>
<lb n="38"/><span>teacht! is maith atá fhios aca dá leogfaidís</span>
<lb n="39"/><span>an rún san idir na daoine go raibh deir-</span>
<lb n="40"/><span>eadh curtha aca le n-a suairceas féin, agus</span>
<lb n="41"/><span>go bhfeicfidhe féar glas agus cúnlach ag fás</span>
<lb n="42"/><span>ag á ndóirsibh sar a ngabhadh duine chúcha</span>
<lb n="43"/><span>isteach 'n-a dtighthibh ar lorg leighis dá</span>
<lb n="44"/><span>ghearán ná do ghearán éinne ba leis ag</span>
<lb n="45"/><span>baile.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Fan leat go fóil, ámhthach, go bhfeicfidh tú</span>
<lb n="48"/><span>mise ag tabhairt gaoth dhá dtrácht, mar tá</span>
<lb n="49"/><span>té shóghmhail chúmhrtha annso im' bhosca agam</span>
<lb n="50"/><span>a riaróghad 'n-a púntaibh i measg gach lín-</span>
<lb n="51"/><span>tighe sa pharóiste seo.  Tá biadh agus deoch</span>
<lb n="52"/><span>innti.  Tá leigheas na mílte gearáin agus</span>
<lb n="53"/><span>galair innti.  Is é Tadhg uasal Ó Réaghal-</span>
<lb n="54"/><span>aigh go bhfuil a thigh suas lem' thigh-se thíos i</span>
<lb n="55"/><span>nDún na Sméar a thug leis sa chathair sin,</span>
<lb n="56"/><span>ó Gháirdín na Deagh-Sláinte i Hong-Cong,</span>
<lb n="57"/><span>lán luinge dhi.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Do bhíos féin an tráth san sínte go tréith</span>
<lb n="60"/><span>i leabaidh an bháis, agus pairithis agus ruití fuachta</span>
<lb n="61"/><span>ag rith síos agus suas tríom' bhallaibh beatha.</span>
<lb n="62"/><span>Óú! nuair chuímhnighim air critheann mo</span>
<lb n="63"/><span>chuid fola le fionaightheacht, mar do bhí</span>
<lb n="64"/><span>fachailí an bháis im' shúilibh agus mé tar éis</span>
<lb n="65"/><span>caogad púnt a chaitheamh le cómhairliacha agus</span>
<lb n="66"/><span>le leighiseanna dhochtúirí agus phoitigéaraidhthe</span>
<lb n="67"/><span>agus an lá shrois long Thaidhg cuan Dhún na</span>
<lb n="68"/><span>Sméar do bhíos tabhartha suas chun éaga ag</span>
<lb n="69"/><span>liaga na cathrach.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Do ghluais ráfla mo dhroch-sgéil ó bhéal</span>
<lb n="72"/><span>go béal, agus bhailigh mo cháirde go léir fém'</span>
<lb n="73"/><span>ghéin chun go bhfágfainn mo bheannacht im'</span>
<lb n="74"/><span>dhiaidh aca.  "Sgaoilidh mise chuige," arsa</span>
<lb n="75"/><span>Tadhg uasal, ag preabadh isteach sa</span>
<lb n="76"/><span>tseomra chugham agus cupa té 'n-a láimh aige.</span>
<lb n="77"/><span>Thug sé an té dham le hól'agus ní túisge a</span>
<lb n="78"/><span>bhí an cupa san diúgtha agam ná bhraitheas</span>
<lb n="79"/><span>go raibh sgiatháin ag teacht ar mo chroidhe,</span>
<lb n="80"/><span>d'imthigh na fachailí dhom' shúilibh, agus fé'n</span>
<lb n="81"/><span>oidhche do bhíos ag siubhal na sráide - agus féach,</span>
<lb n="82"/><span>a bhean an tighe, gur ceilméartha an fear i</span>
<lb n="83"/><span>ndiu mé, mar ní'l lá ó shoin ná go n-ólaim</span>
<lb n="84"/><span>chúig chupa dhi.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Seadh, a bhean a tighe, ní ceall dam bheith</span>
<lb n="87"/><span>ag meilth lae gairid geimhridh ort, agus orm</span></p>
</div>
<pb n="393"/>
<div><lb n="88"/><p><span>féin chómh maith leat, ag trácht thar mhaith-</span>
<lb n="89"/><span>easaí na té seo, mar is mó an rún a</span>
<lb n="90"/><span>gheóbhthá ar a tréithe ó aon chupa amháin di</span>
<lb n="91"/><span>ólfá 'ná dá mbeinn-se ag sgrúdúchán duit</span>
<lb n="92"/><span>ar a mór-mhaitheasaí as so go Meitheamh an</span>
<lb n="93"/><span>tsamhraidh.  Seo dhuit púnt di, agus, cé gur</span>
<lb n="94"/><span>fiú sabhran buidhe óir é, ní éileóghad 'n-a</span>
<lb n="95"/><span>dhiaidh ort acht aon leath-choróinn amháin.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Táim ró-dhaor uirthe?  Faghann tú sa</span>
<lb n="98"/><span>tsráid seo thíos í i bhfad níosa shaoire?  Á!</span>
<lb n="99"/><span>sin í an té atá ag déanamh torcalaigh do</span>
<lb n="100"/><span>dhochtúirí agus do phoitigéaraidhthe na gceann-</span>
<lb n="101"/><span>tar so.  Is beag an iongnadh liom-sa go</span>
<lb n="102"/><span>bhfuil cleaspaí buidhe ar a ndóirsibh, agus</span>
<lb n="103"/><span>péarlaí óir agus clocha buadha ag sinni-chrith agus</span>
<lb n="104"/><span>ag gliogarnaigh i gcluasaibh a mban, mar</span>
<lb n="105"/><span>atá té dhreóidhte fhásann i ndúthaí mío-</span>
<lb n="106"/><span>fholláine na gciardhubhán agaibh-se, fóríor!</span>
<lb n="107"/><span>'ghá úsáid - agus an té sin, nídh nách iongnadh,</span>
<lb n="108"/><span>ag tarrac na ndaoine isteach chun gach uile</span>
<lb n="109"/><span>shaghas droch-shláinte.  Bheadh Clanna Mílidh </span>
<lb n="110"/><span>le chéile sladaithe gan moill aici, agus féach</span>
<lb n="111"/><span>gur fada go gcuirfeadh dochtúirí ná poiti-</span>
<lb n="112"/><span>géaraidhthe do bháth ortha bheith dhá húsáid.</span>
<lb n="113"/><span>Tá Tadhg uasal Ó Réaghalaigh dhá mbaint</span>
<lb n="114"/><span>féin anois dá bprapaireacht, ámh - agus beidh</span>
<lb n="115"/><span>long eile do'n té seo tabhartha aige leis go</span>
<lb n="116"/><span>Dún na Sméar fé sheachtmhain ó'n lá so.</span>
<lb n="117"/><span>Tóg uaim an púnt so.  Úsáid leat í - agus</span>
<lb n="118"/><span>annsain is eadh chídhfidh tú féin nách ag léis-</span>
<lb n="119"/><span>piorthuigheal ná ag moladh na duibheachta</span>
<lb n="120"/><span>leat 'n-a taobh atáim, mar nuair bheir</span>
<lb n="121"/><span>dhá hól is eadh aithneóghair nách féidir a</span>
<lb n="122"/><span>fearta a chuir i gcéill i gceart le caint.</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>Ní bhacfair léi i ndiu?  Ní'l aon tsóin-</span>
<lb n="125"/><span>seáil oireamhnach agat?  Het, a bhean.  Ná</span>
<lb n="126"/><span>cuireadh gan airgead a bheith agat aon</span>
<lb n="127"/><span>chora-bhuais ort i dtaobh deileáil liom-sa,</span>
<lb n="128"/><span>mar dá mbeadh a raibh d'airgead taiscithe</span>
<lb n="129"/><span>i dtrúncaibh Sheagháin Déamair i gCnoc na</span>
<lb n="130"/><span>Srón agat id' sheilbh, ní ghlacfainn uait</span>
<lb n="131"/><span>oiread is feóirlinn de, chum go ngabhad an</span>
<lb n="132"/><span>treó so arís.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Tá an donas orm chun tathaint?  Tóg-</span>
<lb n="135"/><span>fair í chun go mbainfidh tú triail aisti?</span>
<lb n="136"/><span>Sin é tá uaim, tú dhá triail - mar annsain</span>
<lb n="137"/><span>is é is fada leat go bhfeicfir mise ag</span>
<lb n="138"/><span>teacht chughat arís le fala-dhúda eile dhi.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>'Seadh, tabhair dam t'ainm anois, led' </span>
<lb n="141"/><span>thoil, agus sgaoil chun bóthair mé.  Tá go</span>
<lb n="142"/><span>maith: Peig - Ní - Cháinte.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>TAGRA.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>Do bháth, as a prohibition or injunction.  Calaíbh,</span>
<lb n="147"/><span>fine costly things in the way of dress.  Cómhairliacha,</span>
<lb n="148"/><span>advices.  Ceilméartha, robust.  Ceall, necessity.</span>
<lb n="149"/><span>Ceithearnach, a big person, a half-sir.  Ciardhubhán,</span>
<lb n="150"/><span>a negro.  Cleaspaí, clasps, brass plates.  Cora-bhuais,</span>
<lb n="151"/><span>concern, uneasiness.  Dreóidhte, half-rotten, stale,</span>
<lb n="152"/><span>Fáibirí, wrinkles.  Faidhbh-anósacha, of sickly appear-</span>
<lb n="153"/><span>ance, delicate looking in features.  Fionaidhtheacht,</span>
<lb n="154"/><span>horror, scannradh.  Fachailí, scales.  Fala-dhúda, a </span>
<lb n="155"/><span>bundle, a parcel. Fearta, virtues.  (Ag) gliogar-</span>
<lb n="156"/><span>naig, tinkling.  Innighe, putóga.  Lán, grandeur; im-</span>
<lb n="157"/><span>theacht i gcóistí, agus ar eachraí, agus ag caitheamh</span>
<lb n="158"/><span>airgid.  Lín-tighe, household.  Liaga, doctors.  (Ag)</span>
<lb n="159"/><span>léispiorthuigheal = ag bladar, deceiving, trying to</span>
<lb n="160"/><span>put a good face on a thing.  Tá sé i mig an</span>
<lb n="161"/><span>bháis, at the point of death.  (Meidh?)  Moth-</span>
<lb n="162"/><span>aolacha, simple, innocent.  (Ag) moladh na duibh-</span>
<lb n="163"/><span>eachta leat = ag bualadh an dubh 'n-a gheal ort.</span>
<lb n="164"/><span>Pairithis, tremors, tremblings, shiverings.  Da mbaint.</span>
<lb n="165"/><span>… bprapaireacht, taking the wind out of their</span>
<lb n="166"/><span>sails, cooling them, bringing them down.  (Ag)</span>
<lb n="167"/><span>samharac, sitting back, rolling in carriages.  Is mó an</span>
<lb n="168"/><span>rún a gheobhthá = is mó an cruinn-eólas.  Rúnaidhthe,</span>
<lb n="169"/><span>confidants, keepers of secrets.  Ruití fuachta, cold</span>
<lb n="170"/><span>shivers.  Siogairlíní, pendants.  Gan snamh na beatha,</span>
<lb n="171"/><span>gan feóil a bheith ar chnámha dhuine agus féachaint droch-</span>
<lb n="172"/><span>sláinteach air.  Sgrúdúchán, explaining, expatiating</span>
<lb n="173"/><span>on.  (Ag) sinni-chrith, shaky and rickety.  Trácht,</span>
<lb n="174"/><span>custom, professional practice.  Torcalaigh, daoine</span>
<lb n="175"/><span>saidhbhre; tá sé ana-thorcalach, he is very rich.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>CONCHUBHAR Ó DEASMHUMHNA.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Ní hé lá na gaoithe la na scolb.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Tabhair-se sin damh-sa, agus bí féin it' óinseach.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>Is fearr cóir 'ná dul chum dlighe.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p>
<lb n="186"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Mangaire na Té.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Mangaire na Té.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
