Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Amhránuidhthe Gaedhilge.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Cois Laoi</addName></author><editor><name type="main">Ó Donnchadha, Tadhg</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG13-10746</note>
		 <note type="L">245</note>
		 <note type="B">1903</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Márta, 1903</date><idno>IG13-10746</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">13</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Amhránuidhthe Gaedhilge.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Amhránuidhthe Gaedhilge.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Márta, 1903</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AMHRÁNUIDHTHE GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Ba dhóigh le duine gur</span>
<lb n="3"/><span>mithid an focal deiridh</span>
<lb n="4"/><span>do bheith ráidhte i leith</span>
<lb n="5"/><span>ámhránuidheacht</span>
<lb n="6"/><span>Ghaedhealach.</span>
<lb n="7"/><span>B'éidir sin;</span>
<lb n="8"/><span>acht tá aim-</span>
<lb n="9"/><span>sir na bhFeis-</span>
<lb n="10"/><span>eanna agus</span>
<lb n="11"/><span>na nAeridheachta ag</span>
<lb n="12"/><span>druidim linn, agus níor</span>
<lb n="13"/><span>mhisde an cheist do chur</span>
<lb n="14"/><span>os comhair muinntir na Gaedhilge arís.</span>
<lb n="15"/><span>D'oirfeadh do'n dream úd a ngríosughadh</span>
<lb n="16"/><span>chum rud éigint do dhéanamh, chum na tréithe</span>
<lb n="17"/><span>atá ionnta do thaisbeánt do'n tsaoghal, agus</span>
<lb n="18"/><span>chum satailt ar an dream eile úd i n-ár</span>
<lb n="19"/><span>measc do ghabhann amhráin Ghaedhilge</span>
<lb n="20"/><span>díreach mar do gheobhadh píoróidí iad.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Gan dul ról-dhoimhin sa cheist i n-éan-</span>
<lb n="23"/><span>chor féadfam a rádh gurab iad an ceól</span>
<lb n="24"/><span>agus na focail an dá rud go bhfuil</span>
<lb n="25"/><span>d'fhiachaibh ar dhuine eólas do bheith aige</span>
<lb n="26"/><span>ortha sara mbeidh sé ar a chumas amhrán do</span>
<lb n="27"/><span>rádh 'n-a cheart.  Tá soin fíor i dtaobh gach</span>
<lb n="28"/><span>éin-teangan; ba chóir go mbeadh sé fíor i</span>
<lb n="29"/><span>dtaobh ceóil agus teangan na hÉireann.</span>
<lb n="30"/><span>Féachaimis an bhfuil seo amhlaidh ar thaobh na</span>
<lb n="31"/><span>druinge úd ar a dtugtar "na píoróidí."</span>
<lb n="32"/></p>
</div>
<pb n="246"/>
<div><lb n="33"/><p><span>Seadh ag tagairt</span>
<lb n="34"/><span>do'n cheól.  Ba mhór</span>
<lb n="35"/><span>an dánaidheacht domh-</span>
<lb n="36"/><span>sa a rádh ná fuil ceól</span>
<lb n="37"/><span>ag an dream áirithe</span>
<lb n="38"/><span>úd.  D'fhéadfaidís</span>
<lb n="39"/><span>saothair Bhágner is</span>
<lb n="40"/><span>Bétóuin is na céadtha</span>
<lb n="41"/><span>eachtrann eile do</span>
<lb n="42"/><span>sheinnim go cruinn.</span>
<lb n="43"/><span>D'fhéadfaidís ceól</span>
<lb n="44"/><span>do léigheamh gan ndo</span>
<lb n="45"/><span>do chailleamhaint ann.</span>
<lb n="46"/><span>Ní raghadh an puinte</span>
<lb n="47"/><span>is lugha ann tharsta.</span>
<lb n="48"/><span>Táid tuilthe de cheól</span>
<lb n="49"/><span>iasachta; agus dá</span>
<lb n="50"/><span>gcurtaoi "Éibhlín, a</span>
<lb n="51"/><span>Rúin" nó "An Lon-</span>
<lb n="52"/><span>dubh," rompa do bhain-</span>
<lb n="53"/><span>faidhe geit asta.</span>
<lb n="54"/><span>Bheidís ag baint an</span>
<lb n="55"/><span>cheóidh dá scórnaigh</span>
<lb n="56"/><span>agus ag cnedhthartaíl fé</span>
<lb n="57"/><span>n-a leithéid.  Ní thuigid</span>
<lb n="58"/><span>ceól Gaedhealach.</span>
<lb n="59"/><span>Ní'l pioc ann dar</span>
<lb n="60"/><span>leó.  Níor thógadh suas</span>
<lb n="61"/><span>fé n-a réim iad.</span>
<lb n="62"/><span>A éin-iongnadh nach</span>
<lb n="63"/><span>féidir leó amhráin</span>
<lb n="64"/><span>Ghaedhilge do rádh ar</span>
<lb n="65"/><span>chuma thaithneamhach.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Dálta na bhfocal </span>
<lb n="68"/><span>anois, tá an-chuid ceól-</span>
<lb n="69"/><span>tóirí againn d'fhéad-</span>
<lb n="70"/><span>fadh fonn amhráin</span></p>
</div>
<pb n="247"/>
<div><lb n="71"/><p><span>Ghaedhilge do ghabháilt go binn agus go</span>
<lb n="72"/><span>dílis, acht chomh luath agus deinid iarracht</span>
<lb n="73"/><span>ar amhrán do rádh theipeann ortha ar fad.</span>
<lb n="74"/><span>Deineann siad fruise fraise de'n cheól agus</span>
<lb n="75"/><span>de'n amhrán.  Ní'l an Ghaedhilg aca; ní</span>
<lb n="76"/><span>fhoghluimeoghadh urmhór díobh í.  Is dóigh leó</span>
<lb n="77"/><span>ná fuil uatha acht phónetics d'fhagháil agus</span>
<lb n="78"/><span>iad do chur do mheabhair.  Is cuma leó i</span>
<lb n="79"/><span>dtaobh brigh an amhráin nó ciall na bhfocal.</span>
<lb n="80"/><span>Is é thagann as an nós so go loiththear an</span>
<lb n="81"/><span>t-amhrán, idir focail is ceól; cuirtear</span>
<lb n="82"/><span>seirbhthean ar na Gaedhilgeóiríbh bhíonn ag</span>
<lb n="83"/><span>éisteacht leó; camthar an Gaedhilg; agus</span>
<lb n="84"/><span>déinid na pioróidí seo amadáin chríoch-</span>
<lb n="85"/><span>nuighthe dhíobh féin.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Acht cionnus do loitid na phónetics úd an</span>
<lb n="88"/><span>Ghaedhilg.  Seo roinnt soiluídí do chuir mé</span>
<lb n="89"/><span>féin go minic ag gáiridhe: "Thaw colleen</span>
<lb n="90"/><span>jass im craw," i n-ionad "Tá cailín deas im'</span>
<lb n="91"/><span>chrádh."  "A bale iss binna nawn cook er</span>
<lb n="92"/><span>billa," i n-ionad "a béal is binne ná'n</span>
<lb n="93"/><span>chuach ar bile."  "Shay mo crack gon thoo</span>
<lb n="94"/><span>oggum ode war-heen", i n-ionad "'sé mo</span>
<lb n="95"/><span>chreach gan tú agam ód' mháithrín."  B'fhuirist</span>
<lb n="96"/><span>na céadtha eile dhíobh d'fhagháil acht ní beag</span>
<lb n="97"/><span>an méid sin díobh an taca so.  Is mithid</span>
<lb n="98"/><span>stad do chur leis an droch-úsáid seo ar an </span>
<lb n="99"/><span>nGaedhilg.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Ní mar sin do bhíonn an scéal ag ár</span>
<lb n="102"/><span>n-amhránuidhthibh Gaedhealacha.  Tá an</span>
<lb n="103"/><span>Ghaedhilg aca-san.  Tuigid siad cad do</span>
<lb n="104"/><span>bhíonn dá rádh aca, agus ní dheinid amadáin</span>
<lb n="105"/><span>díobh féin.  B'éidir go bhfuil cuid aca ná</span>
<lb n="106"/><span>fuair éan-tabhairt suas riamh i gceól, acht</span>
<lb n="107"/><span>deir an sean-fhocal gur treise duthchas</span>
<lb n="108"/><span>'ná oileamhaint, agus bíonn an ceól aca-</span>
<lb n="109"/><span>súd mar bhí sé ag a sinsir rompa.  'Sé an</span>
<lb n="110"/><span>sean-cheól céadna é, agus ní bhuaidhfidh éan-</span>
<lb n="111"/><span>nuaidh-cheól dá fheabhas air.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Ní féidir le duine amhrán do ghabháilt</span>
<lb n="114"/><span>i gceart mura dtuigeann sé brigh an</span>
<lb n="115"/><span>amhráin, agus an bhrigh úd do chur go soiléir</span>
<lb n="116"/><span>os comhair a lucht éisteacht.  An dtuigeann</span>
<lb n="117"/><span>na píoróidí brigh na n-amhrán adeirid?  Ní</span>
<lb n="118"/><span>thuigid.  Máiseadh cuiridís uatha go dtí go</span>
<lb n="119"/><span>mbeidh sé ar a gcumas iad do thuigsint.</span>
<lb n="120"/><span>Cromaidís ar an nGaedhilg d'fhoghluim ar</span>
<lb n="121"/><span>dtúis.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Tá roinnt deagh-amhránuidhthe Gaedhilge</span>
<lb n="124"/><span>againn cheana féin, acht oireann a thuilleadh</span>
<lb n="125"/><span>aca dhúinn.  Caithfeam a lorg ins na ceann-</span>
<lb n="126"/><span>tair Ghaedhealacha, agus bímís ag braith ar na</span>
<lb n="127"/><span>feiseanna agus ar an Oireachtas chum a</span>
<lb n="128"/><span>n-ainmneacha do chur i n-áirde.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>COIS LAOI.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Is annamh filidhe na hÉireann ag moladh na nGall.</span>
<lb n="133"/><span>Seo rann do cheap an tAthair 'Liam Ó hIarfhlatha dhóibh,</span>
<lb n="134"/><span>agus tuigimíd go léir anois go bhfiul mór-chuid de'n </span>
<lb n="135"/><span>fhírinne 'n-a abrann sé:</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>"Cé cuireadh ar Ghallaibh bheith gangaideach diacarach,</span>
<lb n="138"/><span>Tá cumann dá gcaraid, tá cneastacht is ciall aca.</span>
<lb n="139"/><span>Ní'l cimilt le hacharann fada 'n-a n-iasachtaibh;</span>
<lb n="140"/><span>'S gur le hiomad a mbearta do ghlanadh do'n Iarthar</span>
<lb n="141"/><span>mé."</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Amhránuidhthe Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Amhránuidhthe Gaedhilge.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
