Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Scoil Ghaedhealach.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><author><addName type="alias">Conán Maol</addName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG12-10715</note>
		 <note type="L">186</note>
		 <note type="B">1902</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Nodlaig, 1902</date><idno>IG12-10715</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">12</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Scoil Ghaedhealach.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Scoil Ghaedhealach.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Nodlaig, 1902</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>SCOIL GHAEDHEALACH</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Sula dtosnuighthear tigh, léirighthear an</span>
<lb n="3"/><span>talamh, baintear an fód, rómharthar go</span>
<lb n="4"/><span>bhfaightear bun daingean dlúth agus cuirtear</span>
<lb n="5"/><span>an chloch-chúinne annsoin.  Támuid-ne ag </span>
<lb n="6"/><span>léiriughadh na talmhan.  Is gnó tairbheach é</span>
<lb n="7"/><span>agus gnó trom.  Támuid ag árdughadh tighthe</span>
<lb n="8"/><span>leis acht i n-ionad a gclocha cúinne do</span>
<lb n="9"/><span>dhingeadh síos mar a bhfuil an chré ghlas </span>
<lb n="10"/><span>chruaidh is eadh is bhaoghlach go bhfuilmíd 'gá</span>
<lb n="11"/><span>gcur ar thalamh bhog do chritheann fá n-ár </span>
<lb n="12"/><span>gcosaibh.  </span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Tá bun is na ceanntraibh Gaedhealacha</span>
<lb n="15"/><span>agus má shuidhtear tigh air sin ní réabfadh </span>
<lb n="16"/><span>gaoth ghuairneáin na nIndiatha Thoir an</span>
<lb n="17"/><span>tigh sin.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Measaim gur bh'iascaire d'árduigh an </span>
<lb n="20"/><span>chéad tigh i mBaile-Átha-Cliath i bhfad ins</span>
<lb n="21"/><span>na ciantaibh.  Ní raibh aige chuige acht </span>
<lb n="22"/><span>cleathacha adhmaid chum fallaí, agus scrath an</span>
<lb n="23"/><span>tailmh chum dín a thighe, acht as an gcéad-</span>
<lb n="24"/><span>thosughadh soin d'fhás Sráid Uí Chonaill mar</span>
<lb n="25"/><span>a gcuireann Connradh na Gaedhilge fútha </span>
<lb n="26"/><span>indiu.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Cuirimís-ne leis tigh ar bun - scoil</span>
<lb n="29"/><span>Ghaedhealach, i gceanntar Ghaedhealach - is</span>
<lb n="30"/><span>cuma cá mbeidh sí suidhte, thiar, thuaidh nó</span>
<lb n="31"/><span>theas, acht go mbeidh an áit Gaedhealach.</span>
<lb n="32"/><span>Caidé an chuma is fearr chum a déanta?</span>
<lb n="33"/><span>Is eól d'ár dtimthirí an áit is oireamhnaighe </span>
<lb n="34"/><span>le n-a leithéid do chur ar bun acht dála na</span>
<lb n="35"/><span>cuma is fearr chum an ghnótha do chur chum</span>
<lb n="36"/><span>cinn bheinn buidheach do chách a chomhairle</span>
<lb n="37"/><span>thabhairt dúinn.</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Dar liom-sa tá an scoil curtha suas</span>
<lb n="40"/><span>cheana agus ní fhuil againn acht a cruth</span>
<lb n="41"/><span>d'atharrughadh.  'Sí an scoil Bhéarlach úd í</span>
<lb n="42"/><span>do thóg an sagart paróisde le cabhair an</span>
<lb n="43"/><span>Bhuird Oideachais.  Tá sé riachtanach orainn</span>
<lb n="44"/><span>ar dtúis cead an tsagairt agus cead</span>
<lb n="45"/><span>tuismidhe na leanbh d'fhaghail agus an scoil</span>
<lb n="46"/><span>do cheannach ó'n mBord.  Díolfaidh an</span>
<lb n="47"/><span>bord í go mear má bheidh fhios aca go</span>
<lb n="48"/><span>bhfuilmíd dáiríribh agus go bhfágfamuis a</span>
<lb n="49"/><span>scoil 'n-a fotharach folamh aca chum scátha </span>
<lb n="50"/><span>thabhairt d'uanaibh lá fearthainne.  Muna</span>
<lb n="51"/><span>bhfuil sí oireamhnach d'ár ngnó dhéanfainn</span>
<lb n="52"/><span>ceann nuadh.  "Cad do dhéanfar leis an</span>
<lb n="53"/><span>máighistir mbocht atá annsúd?" adéar-</span>
<lb n="54"/><span>faidh duine éigin.  An méid seo go</span>
<lb n="55"/><span>deimhin.  Má tá fios a ghnótha aige, sé sin</span>
<lb n="56"/><span>má tá sé 'n-a chumas Gaedhilg is léigheann</span>
<lb n="57"/><span>maith do mhúineadh do'n aos óg, tógfar é</span>
<lb n="58"/><span>ó smacht an Bhuird Oideachais, tabharfar</span>
<lb n="59"/><span>tuarastal níos fearr dó ná tá aige agus</span>
<lb n="60"/><span>coinghill freisin go bhfuighidh sé an tuaras- </span>
<lb n="61"/><span>tal soin ar feadh a bheathadh acht a ghnó do</span>
<lb n="62"/><span>dhéanadh go maith agus aire thabhairt dó féin.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Déarfainn gur bh'fhiú fear maith tuarastal</span>
<lb n="65"/><span>200 púnt 'sa mbliadhain, do mhúinfeadh an</span>
<lb n="66"/><span>leanbh ó thosach i nGaedhilg, agus do dhéanfadh</span>
<lb n="67"/><span>clár oibre mar leanas:- </span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Garsúin is gearrchaillí i n-éinfheacht amuigh</span>
<lb n="70"/><span>is amach le sé bliadhna d'aois,</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>An chéad bhliadhain:</span>
<lb n="73"/><span>Gaedhilg amháin is Teagasc Crióstuidhe.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>An dara bliadhain, agus as soin go dtí an</span>
<lb n="76"/><span>t-aonmhadh bliadhain déag: </span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Gaedhilg, Stair, Teagasc Críostuidhe, Áireamh,</span>
<lb n="79"/><span>Léar-eólas, Béarla - gach nídh múinte thre</span>
<lb n="80"/><span>Ghaedhilg.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>An t-aonmhadh bliadhain déag:</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>Ealadhna eile, Tómhas Cruinne, agus Úclid.</span>
<lb n="85"/></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="86"/><p><span>Ó'n t-aonmhadh bliadhain déag suas:</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Caithfear bean-mhúinte do sholáthar do na</span>
<lb n="89"/><span>cailíníbh i dteannta an mháighistir, do mhúinfidh</span>
<lb n="90"/><span>Fuagháil, Cniotáil, Nigheachán, Cócaireacht is gach</span>
<lb n="91"/><span>nídh do bhaineann le tigh, is le héanlaithe.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Ba chóir go bhfuighthidhe a leithéid sin de</span>
<lb n="94"/><span>mhúinteóir ar chéad go leith 'sa mbliadhain</span>
<lb n="95"/><span>agus ar an oiread céadna fear do mhúinfeadh</span>
<lb n="96"/><span>míniughadh talmhan do na buachaillí.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Caithfear trí acra do cheannach cois na scoile</span>
<lb n="99"/><span>i gcóir gach saghas míniughadh talmhan do mhúineadh</span>
<lb n="100"/><span>dhóibh ní amháin as leabhraibh acht as obair lámh.</span>
<lb n="101"/><span>Is leis na haosánaigh toradh na talmhan soin agus</span>
<lb n="102"/><span>cuirfear i dtaisce dhóibh a luach, mar díolfar ar</span>
<lb n="103"/><span>an margadh na barraí.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>Is é míniughadh talmhan an t-eólas is</span>
<lb n="106"/><span>oireamhnaighe d'ár ndaoinibh indiu.  Níor </span>
<lb n="107"/><span>múineadh fós dóibh é, agus tá a rian air,</span>
<lb n="108"/><span>támuid creachta ag tíorthaibh deórata</span>
<lb n="109"/><span>toisc nach bhfuil an t-eólas cruinn againn</span>
<lb n="110"/><span>le sochar do bhaint as an dtalamh.  Deir</span>
<lb n="111"/><span>fir eólacha go mbainfidhe a chúig n-oiread</span>
<lb n="112"/><span>sochair as an dtalamh so againn is bain-</span>
<lb n="113"/><span>tear as indiu.  Dá mbainfidhe féin ba</span>
<lb n="114"/><span>bheag an bhrigh dhúinn-ne é mar bheadh sé go</span>
<lb n="115"/><span>dtí seo ag an bpéist sin an máighistir</span>
<lb n="116"/><span>talmhan.  Tá breacadh an lae chughainn ámh, </span>
<lb n="117"/><span>agus is mithid d'fheirmeóiríbh na hÉireann </span>
<lb n="118"/><span>iad féin do ghléasadh.  Tá daoine eile </span>
<lb n="119"/><span>lasmuigh ag déanamh airgid as a gcuid</span>
<lb n="120"/><span>talmhan agus ár dtír-ne ag dul chum</span>
<lb n="121"/><span>fiadhantais.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Thall i nAlbain an t-am so de bhliadhain</span>
<lb n="124"/><span>is gnáthach le feirmeóirí na scioltháin do</span>
<lb n="125"/><span>chur i mboscaíbh istigh i dtighthibh agus ithir is</span>
<lb n="126"/><span>aoileach do chur leó go séideann na bog-</span>
<lb n="127"/><span>ghais thre shúilibh na sciolthán soin.  'Sa mhí</span>
<lb n="128"/><span>seo chughainn sáithfear na scioltháin sin i</span>
<lb n="129"/><span>dtalamh is beidh prátaí nua san Abrán atá</span>
<lb n="130"/><span>chughainn aca súd.  Chonnac fiche púnt dá</span>
<lb n="131"/><span>thabhairt ar thonna prátaí nua roimh Bheal-</span>
<lb n="132"/><span>taine i gcathair Lúnduin.  Ní áiteómhadh</span>
<lb n="133"/><span>an saoghal orm 'ná go bhfuil sé i gcumas </span>
<lb n="134"/><span>feirmeóirí na hÉireann an rud céadna do</span>
<lb n="135"/><span>dhéanamh.  Tháid siad chomh gasta is chomh </span>
<lb n="136"/><span>críochnamhail leó súd thall, acht amháin nach </span>
<lb n="137"/><span>bhfuil eólas mínighthe talmhan aca.  Ní </span>
<lb n="138"/><span>féidir leó da réir sin dhá bharra prátaí do</span>
<lb n="139"/><span>bhaint as an dtalamh i n-éin-bhliadhain amháin</span>
<lb n="140"/><span>agus an leasughadh ceart do chur ar n-ais ann</span>
<lb n="141"/><span>i gcás ná raghadh an talamh soin i ndísc.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>"An as scoilín Gaedhealach do mheasann</span>
<lb n="144"/><span>tú an t-eólas soin do mhúineadh do na</span>
<lb n="145"/><span>feirmeóirí?" adéarfaidh duine éigin, is é</span>
<lb n="146"/><span>ag leamh-gháiridhe.  Go réidh, a dhalta.  Ní </span>
<lb n="147"/><span>fhuil síol-chnó na daire chómh mór le</span>
<lb n="148"/><span>méaracán, acht féach ar bhile na coille</span>
<lb n="149"/><span>d'fhásann uaidh, a cheann go hárd, a phréamha</span>
<lb n="150"/><span>go doimhin, a chabhail thoirteamhail, a ghéaga</span>
<lb n="151"/><span>reamhra, righne.  D'fhás an crann uaibhreach</span>
<lb n="152"/><span>soin as bheagán, ní raibh deabhadh 'ná deith-</span>
<lb n="153"/><span>neas air, acht níor staon sé riamh gur fhás</span>
<lb n="154"/><span>sé.  Féach go cruinn air, is machtnuigh!</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>D'éis an chéad scoil Ghaedhealach do chur</span>
<lb n="157"/><span>ar bun agus taithighe bheith againn ar an ngnó,</span>
<lb n="158"/><span>is féidir linn scoileanna eile d'fhagháil</span>
<lb n="159"/><span>mar a múinfear gach uile chéird do theast-</span>
<lb n="160"/><span>óchaidh uainn i nÉirinn, mar atá leasughadh</span>
<lb n="161"/><span>leathair, gréasuidheacht, figheadóireacht,</span>
<lb n="162"/><span>táilliúireacht, siúinéireacht, agus cearda eile.</span>
<lb n="163"/><span>Cuirfear árdscoil ar bun i mBaile Átha</span>
<lb n="164"/><span>Cliath, nó i gChorcaigh, nó i nGaillimh, le</span>
<lb n="165"/><span>haghaidh gach ealadha thairbheach do mhúinedh as</span>
<lb n="166"/><span>Gaedhilg do'n aos óg do thoghfar as na</span>
<lb n="167"/><span>scolaibh Gaedhealacha.  Chuir ár sinsir</span>
<lb n="168"/><span>scoileanna na Teamhrach is Chluana, Bheann-</span>
<lb n="169"/><span>choir is Árdmacha ar bun, agus leath a gcáil ar</span>
<lb n="170"/><span>fuid an tsaoghail.  Tá an fhuil chéadna</span>
<lb n="171"/><span>ionnainne.  Misneach, a chlann ó!  Is linn-</span>
<lb n="172"/><span>ne tír gheal-innseach na hÉireann, agus is</span>
<lb n="173"/><span>gearr go mbeidh sí againn le congnamh Dé.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>CONÁN MAOL.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p>
<lb n="178"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Scoil Ghaedhealach.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Scoil Ghaedhealach.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
