Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéalaidheacht.  Muiris an Phreucháin.</title><author><persName>Ua Briain, Micheál</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG12-10585</note>
		 <note type="L">8</note>
		 <note type="B">1902</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Gionbhair, 1902</date><idno>IG12-10585</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">12</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Briain, Micheál</author><title>Sgéalaidheacht.  Muiris an Phreucháin.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéalaidheacht.  Muiris an Phreucháin.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Gionbhair, 1902</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>MUIRIS AN PHREUCHÁIN.  </span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Do bhí a lán againn bailighthe ag sgoruidh-</span>
<lb n="3"/><span>eacht i dtigh Sheághain na bhFiacal an</span>
<lb n="4"/><span>oidhche fé dheireadh, mar fear ana- </span>
<lb n="5"/><span>shúgach is eadh é, agus is feárr le n-a lán</span>
<lb n="6"/><span>againn dul ag éisteacht leis ag innsint</span>
<lb n="7"/><span>sgeultha ná bheith ag gabháil do chártaí mar a</span>
<lb n="8"/><span>bhíonn buachaillí eile.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Do bhíomar tamall ag caint mar gheall</span>
<lb n="11"/><span>ar an aimsir agus 'ghá rádh ná feacamair na</span>
<lb n="12"/><span>prátaí bainte ag gach éinne mór-thímcheall</span>
<lb n="13"/><span>orainn i gcómhair Lae Mhuiris an Phreucháin</span>
<lb n="14"/><span>go dtí i mbliadhna, agus go mbíodh sean-daoine</span>
<lb n="15"/><span>'ghá rádh i gcómhnuidhe ná beadh aon bhaoghal</span>
<lb n="16"/><span>ó'n sioc ortha go ceann coictighise tar éis</span>
<lb n="17"/><span>an lae sin.  </span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>"Mhuise, a Sheághain," arsa mé féin, "an</span>
<lb n="20"/><span>bhfuil aon chúntas agat ar goidé an bunudhas</span></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="21"/><p><span>bhí le Lá Muiris án Phreucháin a ghlaodhach </span>
<lb n="22"/><span>ar an gcúigeamhadh lá deug do Shamhain." </span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>"Am briathar féin go bhfuil, mhuise," arsa </span>
<lb n="25"/><span>Seághan, "agus is minic a gháirim nuair a </span>
<lb n="26"/><span>chuimhnighim ar an bhfiadhach a bhí againn an </span>
<lb n="27"/><span>uair a thosnuigh an ainm sin ar dtúis ar an</span>
<lb n="28"/><span>lá sain, cé gur 'mó bliadhain ó shoin é.  Do </span>
<lb n="29"/><span>bhí feirmeóir annso nuair a bhíos óg.  Ní </span>
<lb n="30"/><span>raibh do chloinn aige acht aon mhac amháin.  </span>
<lb n="31"/><span>Muiris ab' ainm do'n mhac, agus bhí sé féin agus a </span>
<lb n="32"/><span>athair áirimhthe chun bheith ar an dá sgannradóir</span>
<lb n="33"/><span>ba mhó a bhí sa pharóiste le n-a línn.  Ní </span>
<lb n="34"/><span>fheudfadh aon bhuachaill aimsire ná fear oibre </span>
<lb n="35"/><span>seasam leó, do bhídís chómh dian sain ortha.  </span>
<lb n="36"/><span>Do tháinig stracaire do bhuachaill óg chúcha </span>
<lb n="37"/><span>uair áirighthe ar lorg oibre, agus réidhtigh Muiris</span>
<lb n="38"/><span>leis ar feadh bliadhna ar deich púinnt.</span>
<lb n="39"/><span>Tímcheall is mí tar éis an réidhtighthe do</span>
<lb n="40"/><span>ráinig go raibh ráiseanna sa tsráid seo thíos</span>
<lb n="41"/><span>'n-ár n-aice.  Maidin lae na ráiseanna</span>
<lb n="42"/><span>nuair éirigh an buachaill do chuir sé a chuid</span>
<lb n="43"/><span>eudaigh ghlain uime.  Nuair chonnaic Muiris</span>
<lb n="44"/><span>an buachaill socair suas fé n-a chuid eudaigh</span>
<lb n="45"/><span>ghlain, d'fhiafruigh sé dhe goidé an fuadar a</span>
<lb n="46"/><span>bhí fé.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>"Táim chun dul ag feuchaint ar na</span>
<lb n="49"/><span>ráiseanna," arsa an buachaill.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>"Ní raghair ag feuchaint ar na ráiseanna,"</span>
<lb n="52"/><span>arsa Muiris; "ní chun tu bheith ag gluaiseacht</span>
<lb n="53"/><span>ad' fhiadhaire feadha ar an gcuma sain a</span>
<lb n="54"/><span>réidhtigheas-sa leat, acht chun bheith ag</span>
<lb n="55"/><span>obair dam."</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>"Ar nóin, tabharfad-sa lá ag obair duit</span>
<lb n="58"/><span>i n-ionad an lae seo," arsa an buachaill.  </span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>"'Seadh anois," arsa Muiris, "is é an  </span>
<lb n="61"/><span>rud a dheunfaidh tú gan a thuilleadh dod' </span>
<lb n="62"/><span>ghach-re-seo thabhairt dam - mar táim ag</span>
<lb n="63"/><span>tabhairt foláraimh duit, má théidheann tú go </span>
<lb n="64"/><span>dtí na ráiseanna, gan filleadh ar an dtigh</span>
<lb n="65"/><span>seo led' shaoghal arís."</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>"Is dócha ná téidheann rogha ó'n réidh-</span>
<lb n="68"/><span>teach," arsa an buachaill, "agus gur fearra</span>
<lb n="69"/><span>dham fanamhaint; ar nóin, cheapas nár bh'aon</span>
<lb n="70"/><span>deifir leat me thógaint lae chun spóirt dam</span>
<lb n="71"/><span>féin ó'n uair is go dtabharfainn lá dhuit i</span>
<lb n="72"/><span>n'-ionad." </span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Nuair dh'itheadar a mbreicfeast do chuaidh</span>
<lb n="75"/><span>Muiris agus a bhuachaill amach sa pháirc ag</span>
<lb n="76"/><span>baint phrátaí.  Ní fada bhíodar ag obair</span>
<lb n="77"/><span>nuair a bhí na cómharsain go léir ag gabháil</span>
<lb n="78"/><span>thársa ag dul go dtí na ráiseanna.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"Nách aereach an croidhe a tá ag na</span>
<lb n="81"/><span>daoine sin seochas agat-sa," arsa an bua-</span>
<lb n="82"/><span>chaill le Muiris.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>"Ná bíodh aon fhormad agat leó," arsa</span>
<lb n="85"/><span>Muiris, "mar ní'l ionnta acht glaigíní.</span>
<lb n="86"/><span>Is é fear an tábhairne a bheidh suas leis na</span>
<lb n="87"/><span>ráiseanna um thráthnóna, agus is aige bheidh an</span>
<lb n="88"/><span>spórt go léir agus ní hag na hamadánaibh sin</span>
<lb n="89"/><span>a tá ag lot an lae bhreágh so leo."</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>"Mhuise," arsa an buachaill, "b'éidir </span>
<lb n="92"/><span>nár bhfearra dhóibh a gcuid airgid a bheith i</span>
<lb n="93"/><span>bpoll an fhala aca ag cuir clúmh-liath tríd</span>
<lb n="94"/><span>agus annsain b'éidir é imtheacht gan mhaith uatha</span>
<lb n="95"/><span>fé mar imthigh sé ar Sheághan na Sgolb nuair</span>
<lb n="96"/><span>dh'ith na franncaigh air é."</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>"Cionnus é sin?" arsa Muiris.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>"Do bhí duine muinteartha dam thiar i</span>
<lb n="101"/><span>n-aice na fairrge," arsa an buachaill, "go</span>
<lb n="102"/><span>dtugaidís Seághan na Sgolb air.  Do bhí</span>
<lb n="103"/><span>beirt inghean aige.  Do bhí cleamhnas socair </span>
<lb n="104"/><span>aige do dhuine aco agus ceud púnt spré aige</span>
<lb n="105"/><span>le tabhairt di.  Do tháinig an t-ógánach go</span>
<lb n="106"/><span>dtí tigh an chailín óig an oidhche roimis an</span>
<lb n="107"/><span>bpósadh chun na spré fhághail.  I gcionn</span>
<lb n="108"/><span>tamaill d'éirigh Seághan na Sgolb 'n-a</span>
<lb n="109"/><span>sheasamh agus phreab sé i n-áirde ar an mbórd.</span>
<lb n="110"/><span>Sháigh sé a lámh isteach i bpoll an fhala agus</span>
<lb n="111"/><span>tharraig sé amach seana-bhulcais ceairt-</span>
<lb n="112"/><span>eacha (cirtach'a).  "Tar i leith chúgham," arsa</span>
<lb n="113"/><span>eisean leis an ógánach, "chun go dtugfaidh</span>
<lb n="114"/><span>mé do spré dhuit."  Do shuidheadar araon</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="115"/><p><span>ar dhá thaobh an bhúird.  D'osgail Seághan</span>
<lb n="116"/><span>an bhulcais, acht má osgail, b'é an cheud</span>
<lb n="117"/><span>rud a bhuail uime ná franncach.  "Míle</span>
<lb n="118"/><span>murdal é!" arsa Seághan, "táim sgriosta!</span>
<lb n="119"/><span>Ní'l folth dom' chuid airgid le chéile gan</span>
<lb n="120"/><span>bheith coganta!  Faire go bhráthach, a Cháit," </span>
<lb n="121"/><span>arsa eisean le n-a mhnaoi, "cad deunfaimíd? </span>
<lb n="122"/><span>Gurab é an mac mallachtain a bheurfaidh </span>
<lb n="123"/><span>franncaigh na cruinne leis!  Ochón! feuch </span>
<lb n="124"/><span>spré mo chailín bhig 'n-a bhriosc bruathar</span>
<lb n="125"/><span>annsain ar an mbórd os cómhair mo dhá </span>
<lb n="126"/><span>shúl amach dá fhaid a bhíos 'ghá chnuasach!"</span>
<lb n="127"/><span>Do bhí an uile fhocal do'n fhírinne aige 'ghá</span>
<lb n="128"/><span>rádh mar ní raibh aon phioc d'á chuid airgid</span>
<lb n="129"/><span>le chéile gan bheith coganta ag na franncaigh</span>
<lb n="130"/><span>'n-a mhion-rabh." </span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Do bhí an buachaill agus Muiris ag caint leó</span>
<lb n="133"/><span>go breágh sítheóilthe ar an gcuma sain go </span>
<lb n="134"/><span>dtí gur tháinig aimsir dínnéir.  Tar éis</span>
<lb n="135"/><span>dínnéir do bhuaileadar araon amach chun</span>
<lb n="136"/><span>dul ag obair dóibh féin mar a bhíodar.  Do</span>
<lb n="137"/><span>thug an buachaill fé ndeara go raibh Muiris </span>
<lb n="138"/><span>ag cimilt a bhas d'á chéile agus ag cuir seilí</span>
<lb n="139"/><span>ortha anois is arís.  D'fhiafruigh an buachaill </span>
<lb n="140"/><span>de an amhlaidh a bhí a lámha teinn, tráth is go</span>
<lb n="141"/><span>raibh sé 'ghá gcimilt d'á chéile ar an gcuma</span>
<lb n="142"/><span>sain.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Ní hamhlaidh, mhuise," arsa Muiris, "acht</span>
<lb n="145"/><span>d'imthigh rud greannmhar orm: dá shaibhea-</span>
<lb n="146"/><span>rain a tá agam agus is baoghalach go bhfuil siad</span>
<lb n="147"/><span>loitthe orm mar táid siad líonta do mheirg."</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>"Loitfir iad, má bhíonn tú 'ghá gcimilt ar</span>
<lb n="150"/><span>an gcuma sain," arsa an buachaill.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>"Agus cad deunfaidh mé leó?" arsa</span>
<lb n="153"/><span>Muiris.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>"Cuir isteach i bpráta fuar iad," arsa</span>
<lb n="156"/><span>an buachaill, "agus fág ann iad ar feadh</span>
<lb n="157"/><span>tamaill agus chídhfidh tú go nglanfaidh sé an </span>
<lb n="158"/><span>mheirg díobh." </span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>Nuair a chuadar sa gharrdha do chuir</span>
<lb n="161"/><span>Muiris an dá shaibhearain isteach i bpráta.  </span>
<lb n="162"/><span>Annsain chuir sé an práta ar thulchán cloch</span>
<lb n="163"/><span>a bhí tamall uatha.  Ba gheárr 'n-a dhiaidh</span>
<lb n="164"/><span>sain gur thug sé súil-fheuchaint ar an</span>
<lb n="165"/><span>dtulchán agus cad a chídhfeadh sé ná preuchán agus</span>
<lb n="166"/><span>an práta aige 'ghá árdach 'n-a ghob leis!</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>"Mo chorp ó'n riabhal go leanfad tú an</span>
<lb n="169"/><span>fhaid atá sgraith ar an dtalamh," arsa Muiris.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Leis sin do chaith sé an ránn faid a urchair</span>
<lb n="172"/><span>uaidh agus do rith sé i ndiaidh an phreucháin.  Do</span>
<lb n="173"/><span>bhí an preuchán ag imtheacht go módhmharach</span>
<lb n="174"/><span>san aer agus an práta 'n-a ghob aige.</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Do stad an buachaill suas ag feuchaint</span>
<lb n="177"/><span>ar Mhuiris ag rith i ndiaidh an phreucháin.  I</span>
<lb n="178"/><span>gcionn tamaill dubhairt sé leis féin go</span>
<lb n="179"/><span>mbeadh tuilleadh spóirt aige ó'n uair is ná</span>
<lb n="180"/><span>raibh sé aige ag na ráiseanna.  Leis sin do</span>
<lb n="181"/><span>rith sé fé ghéin an tighe i n-anaithe an</span>
<lb n="182"/><span>tsaothair.  Do bhí athair Mhuiris ag tógaint</span>
<lb n="183"/><span>aoiligh amuigh sa chlós roimis.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>"Airiú, a Sheághain an chroidhe istigh," arsa</span>
<lb n="186"/><span>an buachaill, "tá Muiris imthighthe as a</span>
<lb n="187"/><span>mheabhair: rith i leith chúgham, rith i leith</span>
<lb n="188"/><span>chúgham."</span></p>
<lb n="189"/>
<lb n="190"/><p><span>"Airiú, cad imthigh air?" arsa an t-athair.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>"Andaigh mhuise, rud greannmhar," arsa</span>
<lb n="193"/><span>an buachaill; "do bhí sé ag caint liom chómh</span>
<lb n="194"/><span>gasta is d'fheudfadh aon fhear i nÉirinn</span>
<lb n="195"/><span>bheith tá ceathramha uaire ó shoin, agus níor</span>
<lb n="196"/><span>airigheas pioc chun gur chaith sé a ránn uaidh</span>
<lb n="197"/><span>'ghá rádh go leanfadh sé é an fhaid a bhí sgraith</span>
<lb n="198"/><span>ar an dtalamh."</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>"Cia hé féin?" arsa an t-athair.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>"Airiú, a dhuine, ní fheadar," arsa an</span>
<lb n="203"/><span>buachaill, "mar ní raibh éinne i n-aon chor</span>
<lb n="204"/><span>ann - acht é ag rith 's ag feuchaint i n-áirde</span>
<lb n="205"/><span>ar an spéir."</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>Do sheasaimh an t-athair i n-áirde ar chloidhe</span>
<lb n="208"/><span>an chlóis agus chonnaic sé Muiris ag rith agus é</span>
<lb n="209"/><span>ceann-lomnochttha.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>"Mhuise, go bhfóiridh Dia orainn," arsa</span>
<lb n="212"/><span>an t-athair go hochlánach, "feuch air sin do</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="213"/><p><span>thubaist tuitithe amach anois orainn agus gan </span>
<lb n="214"/><span>éinne ar fuid an bhaile i ndiu a leanfadh é!" </span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Tháinig máthair Mhuiris go dtí an dorus,  </span>
<lb n="217"/><span>nuair airigh sí an sean-duine ag caoi mar a </span>
<lb n="218"/><span>bhí sé.  </span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p><span>"Airiú, goidé sin oraibh?" arsa ise.  </span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>"Tá droch-sgeul againn, fóiríor," arsa</span>
<lb n="223"/><span>an sean-duine; "tá Muiris bocht imthighthe </span>
<lb n="224"/><span>as a mheabhair.  Rith síos go dtí páirc na</span>
<lb n="225"/><span>ráiseanna, a bhuachaill macánta, feuchaint</span>
<lb n="226"/><span>an bhfaghfá éinne ann a leanfadh é."</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Do rith an buachaill fé dhéin na ráiseanna.</span>
<lb n="229"/><span>Nuair a bhí an pháirc sroisithe aige do casadh</span>
<lb n="230"/><span>buachaillí aithinide dho air.  Dubhairt sé leó</span>
<lb n="231"/><span>go raibh Muiris imthighthe as a mheabhair agus go</span>
<lb n="232"/><span>raibh sé ag rith treasna na mbailíacha le</span>
<lb n="233"/><span>neart buile agus gur chuir a athair é féin annso</span>
<lb n="234"/><span>go dtí na ráiseanna feuchaint an bhfaghadh</span>
<lb n="235"/><span>sé éinne ann a leanfadh é.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>"Tá baoghal mór ar an staigín," arsa </span>
<lb n="238"/><span>duine do na buachaillí, "agus dá mbeadh sé </span>
<lb n="239"/><span>imthighthe uair is ceud, ní chaillfimís-ne spórt</span>
<lb n="240"/><span>an lae chun dul dh'á fhiadhach."</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>"Cár bhfearra dhúinn spórt a bheadh</span>
<lb n="243"/><span>againn," arsa tuilleadh aca, "ná dul dh'á</span>
<lb n="244"/><span>fhiadhach?"</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>D'fhiafruigheadar do'n bhuachaill cá raibh sé </span>
<lb n="247"/><span>imthighthe chun go leanfaidís é.  "Do rith sé </span>
<lb n="248"/><span>anonn treasna an bhaile," arsa an buachaill,</span>
<lb n="249"/><span>"agus tá fhios agam, dá mbeadh sibh i mbarra</span>
<lb n="250"/><span>na carraige sin thoir, go mbeadh radharc</span>
<lb n="251"/><span>agaibh air."</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Ní raibh an charraig i bhfad uatha agus do</span>
<lb n="254"/><span>ritheadar chun dul 'n-a barra chun go bhfeic- </span>
<lb n="255"/><span>fidís Muiris.  Nuair a chonnaic na daoine </span>
<lb n="256"/><span>a bhí mór-thímcheall ortha ag rith iad, do </span>
<lb n="257"/><span>bhíodar féin 'ghá fhiafruighe d'á chéile feuchaint</span>
<lb n="258"/><span>goidé an chúis go raibh na buachaillí sin ag </span>
<lb n="259"/><span>rith ó n-a ráiseanna.  Dubhairt duine thall 's</span>
<lb n="260"/><span>i bhfus ná raibh aon bhaoghal ná go raibh spórt</span>
<lb n="261"/><span>éigin sa taobh eile dho'n charraig tráth is go </span>
<lb n="262"/><span>rabhadar ag rith fé n-a ghéin.  "Andaigh</span>
<lb n="263"/><span>mhuise," arsa tuilleadh aco, "má tá, beidh ár</span>
<lb n="264"/><span>gcion againn-ne dhe."  Leis sin do ritheadar</span>
<lb n="265"/><span>i ndiaidh na mbuachaillí seo a bhí imthighthe fé</span>
<lb n="266"/><span>ghéin na carraige.  Is é fhaid ar a ghiorracht</span>
<lb n="267"/><span>gur ar éigin fhan éinne beag ná mór ag na</span>
<lb n="268"/><span>ráiseanna gan rith go dtí an charraig - mar,</span>
<lb n="269"/><span>nuair a chonnaiceadar beul an tsluaigh</span>
<lb n="270"/><span>ionntuighthe uirthi, do cheap gach éinne go</span>
<lb n="271"/><span>raibh míorbhuilth éigin sa taobh eile dhi.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Do bhí Muiris san am sain ag rith ar inse</span>
<lb n="274"/><span>bhreágh shocair a bhí sa taobh eile do'n charraig</span>
<lb n="275"/><span>agus é ag caitheamh chloch leis na preuchánaibh.</span>
<lb n="276"/><span>Do rith buachaillí d'ár aithin é síos fan na</span>
<lb n="277"/><span>carraige agus do thángadar mór-thimcheall air</span>
<lb n="278"/><span>agus rugadar suas air.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>"Sgaoilidh uaibh me," arsa Muiris, "nó</span>
<lb n="281"/><span>beidh sé imthighthe as mo radharc."</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>"Cia hé féin?" arsa na buachaillí.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>"Nách cuma dhíbh-se sin," arsa Muiris,</span>
<lb n="286"/><span>"acht aire thabhairt d'bhar ngnó féin."</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>"Mhuise, go bhfagaidh Dia ár meabhair</span>
<lb n="289"/><span>shaoghaltha againn," arsa cuid aco.  </span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>"Mo thruagh go bráthach an fear bocht,"</span>
<lb n="292"/><span>arsa tuilleadh aco, "nách geárr a bhí an</span>
<lb n="293"/><span>bárthan sain 'ghá bhualadh, agus is mór an truagh</span>
<lb n="294"/><span>a athair 's a mháthair bhocht a bhí i dtúrtaoibh</span>
<lb n="295"/><span>leis i gcómhair dheire a saoghail."</span></p>
<lb n="296"/>
<lb n="297"/><p><span>Do bhí Muiris fan na haimsire a d'iarraidh </span>
<lb n="298"/><span>é féin a stracadh uatha agus ná 'neósadh sé a</span>
<lb n="299"/><span>chúis d'éinne chun go ndubhairt duine éigin:</span></p>
<lb n="300"/>
<lb n="301"/><p><span>"Nách tuigseanach a thriail a bhuachaill, is</span>
<lb n="302"/><span>teacht fé ár ngéin go dtí na ráiseanna chun</span>
<lb n="303"/><span>sgeula thabhairt dúinn, mar níor bh'aon</span>
<lb n="304"/><span>chabhair do féin bheith a d'iarraidh é fhiadhach."</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>"Mo chorp ó'n riabhal," arsa Muiris, "go</span>
<lb n="307"/><span>bhfuil sain deunta aige liom, agus is beag an</span>
<lb n="308"/><span>truagh mise a dhein a chómhairle ó thúis.</span>
<lb n="309"/><span>Bogaidh díom, a bhuachaillí, mar ní'l aon</span>
<lb n="310"/><span>easba meabhrach orm acht chómh beag le héinne</span>
<lb n="311"/><span>agaibh féin, agus is maith a bhí fhios ag an mbua-</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="312"/><p><span>chaill sin leis ná raibh - acht cuid d'á chladh-</span>
<lb n="313"/><span>aireacht, mar is mór de a tá 'n-a chorp."</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>"Cad a dhein sé leat?" arsa na buachaillí.</span></p>
<lb n="316"/>
<lb n="317"/><p><span>"Mhuise, is dócha go bhfuil sé chómh maith</span>
<lb n="318"/><span>agam é innsint," arsa Muiris, "mar bheadh</span>
<lb n="319"/><span>an cladhaire úd 'ghá innsint orm ar aon</span>
<lb n="320"/><span>chuma.  Is amhlaidh a bhí dhá shaibhearain i</span>
<lb n="321"/><span>bpoll an fhala agam le breis is bliadhain agus</span>
<lb n="322"/><span>níor fheuchas ortha i gcaitheamh na haimsire</span>
<lb n="323"/><span>sin go dtí i ndiu.  Nuair a thógas amach as</span>
<lb n="324"/><span>an bpoll i ndiu iad, do bhíodar líonta do</span>
<lb n="325"/><span>mheirg.  Do bhíos 'ghá gcimilt idir mo bhasa</span>
<lb n="326"/><span>a d'iarraidh na meirge a bhaint díobh.  Do</span>
<lb n="327"/><span>chonnaic an buachaill me agus dubhairt sé liom</span>
<lb n="328"/><span>go loitfinn iad dá mbeinn 'ghá gcimilt ar</span>
<lb n="329"/><span>an gcuma sain.  Annsain dubhairt sé liom</span>
<lb n="330"/><span>iad a chuir isteach i bpráta fuar agus go nglan-</span>
<lb n="331"/><span>fadh sain an mheirg díobh.  Do dheineas a</span>
<lb n="332"/><span>chómhairle.  Do chuireas isteach sa phráta iad</span>
<lb n="333"/><span>agus chuireas an práta ar thulchán cloch a bhí</span>
<lb n="334"/><span>tamall uaim.  Ba gheárr 'n-a dhiaidh sain gur</span>
<lb n="335"/><span>árduigh preuchán 'n-a ghob leis an práta, agus is</span>
<lb n="336"/><span>ag fiadhach an phreucháin sin a bhíos nuair a</span>
<lb n="337"/><span>rugabhair-se orm; agus tá náire fághaltha lem'</span>
<lb n="338"/><span>shaoghal agam mar gheall air: sin iad muin-</span>
<lb n="339"/><span>tir na ndúthaighe le chéile i n-áirde ar an</span>
<lb n="340"/><span>gcarraig ag feuchaint orm."</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>Do sgaoil na buachaillí Muiris uatha</span>
<lb n="343"/><span>annsain agus chuadar fé ghéin mhuintire na car-</span>
<lb n="344"/><span>raige agus d'innseadar dóibh goidé an imirt a</span>
<lb n="345"/><span>dhein an buachaill ar Mhuiris; agus na daoine</span>
<lb n="346"/><span>go raibh agus ná raibh caidreamh ar Mhuiris aco</span>
<lb n="347"/><span>do gháireadar a ndóthain um an mbotún a</span>
<lb n="348"/><span>bhí imthighthe air.  Do tháinig na daoine go</span>
<lb n="349"/><span>léir thar n-ais go dtí páirc na ráiseanna</span>
<lb n="350"/><span>arís agus gan focal i mbeul éinne aco acht ag</span>
<lb n="351"/><span>gabháil do Mhuiris agus do'n phreuchán.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>D'fhág an buachaill an pharóiste annsain</span>
<lb n="354"/><span>agus ní fheadar goidé an saoghal ó shoin aige é;</span>
<lb n="355"/><span>agus i dtaobh Muiris do dhírigh gach éinne ar </span>
<lb n="356"/><span>bheith ag magadh fé, agus ba gheárr 'n-a dhiaidh</span>
<lb n="357"/><span>sain gur chuir sé ceant ar a fheirm agus gur</span>
<lb n="358"/><span>dhíol sé amach í.  Annsain d'aistrigh sé féin</span>
<lb n="359"/><span>agus a mhuintir síos i dtreo Chondae Luimnigh agus</span>
<lb n="360"/><span>níor airigheas aon tuairisg uaidh riamh ó shoin.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>MICHEÁL UA BRIAIN.</span>
<lb n="363"/><span>Carraig an Adhmuid,</span>
<lb n="364"/><span>Baile Mhúirne, Co. Chorcaighe.</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Muiris an Phreucháin.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Muiris an Phreucháin.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
