Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéalaidheacht.  Síos Amach.</title><author><persName>Féach bailitheoir</persName></author><author><persName>Ó Deasmhumhna, Conchubhar</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11266</note>
		 <note type="L">164</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Deireadh Foghmhair, 1901</date><idno>IG11-11266</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach bailitheoir</author><title>Sgéalaidheacht.  Síos Amach.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéalaidheacht.  Síos Amach.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Deireadh Foghmhair, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="164"/></span>
<lb n="1"/><span>SÍOS AMACH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>A cháirde, inneósaidh mé </span>
<lb n="4"/><span>sgeul díbh a thuit amach </span>
<lb n="5"/><span>orm féin nuair a bhíos </span>
<lb n="6"/><span>am' gharsún agus gan puinn </span>
<lb n="7"/><span>céille agam.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Ins an am sain ba </span>
<lb n="10"/><span>bheus ag fir óm' phar-</span>
<lb n="11"/><span>óiste dul síos amach ag cábógaidheacht og </span>
<lb n="12"/><span>Baile an Mhistéalaigh.  D'fhanaidís ar feadh</span>
<lb n="13"/><span>mí nó dhó laistíos agus nuair a thigidís a bhaile </span>
<lb n="14"/><span>chughainn do thógfaidís éinní go dtí na </span>
<lb n="15"/><span>cuirp as na huaghnaibh, do bhíodh a leithéidí </span>
<lb n="16"/><span>sin do sgéalthaibh agus d'eachtraithibh aco dh'á</span>
<lb n="17"/><span>innsint ar na cúrsaí greannmhara do </span>
<lb n="18"/><span>thuiteadh amach ortha an fhaid a bhídís a baile.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Do bhí beirt fhear 'n-a gcomhnuidhe i </span>
<lb n="21"/><span>ngiorracht dó nó trí pháirceannaibh do thig </span>
<lb n="22"/><span>mo mháthar.  Do théidheadh an bheirt seo chómh </span>
<lb n="23"/><span>siúráltha leis an mbarún síos amach ag baint </span>
<lb n="24"/><span>na bprátaí gach aon bhliadhain a bheireadh </span>
<lb n="25"/><span>ortha agus nuair a thigidís a bhaile ba dhóich leat </span>
<lb n="26"/><span>ortha gur ag Tír na nÓg a bhíodar, do bhíodh </span>
<lb n="27"/><span>a leithéid sin do sgoltha fútha ag innsint </span>
<lb n="28"/><span>sgeultha ra na cúrsaí le greannmhaireacht </span>
<lb n="29"/><span>do thuiteadh amach ortha an fhaid a bhídís a</span>
<lb n="30"/><span>baile, - i dtreó gur mhinic a ghuidhinn an lá </span>
<lb n="31"/><span>fheicsint go mbeinn críonna laidir mo </span>
<lb n="32"/><span>dhóthain chun go raghainn síos amach 'n-a </span>
<lb n="33"/><span>dteannta.</span>
<lb n="34"/></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="35"/><p><span>Is air sin a bhíos ag cuimhneamh lá buidhe</span>
<lb n="36"/><span>fóghmhair agus me ag deunamh giúrnála éigin </span>
<lb n="37"/><span>i n-aice an bhóthair nuair airigheas fuaim</span>
<lb n="38"/><span>gáirí chugham aniar an bóthar agus cad a chídhfinn</span>
<lb n="39"/><span>ag deunamh orm ná an bheirt fhear so go </span>
<lb n="40"/><span>bhfuilim ag trácht ortha agus a ráinní ar a </span>
<lb n="41"/><span>nguailnibh aco.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Nuair a thángadar am' aice dubhradar </span>
<lb n="44"/><span>liom gluaiseacht orm i n-éinfheacht leó síos </span>
<lb n="45"/><span>amach.  Dubhart láithreach go raghainn acht </span>
<lb n="46"/><span>iad fhanamhaint ar feadh leath-uaire liom chun</span>
<lb n="47"/><span>go bhfaghainn me féin ollamh i gcómhair an </span>
<lb n="48"/><span>bhóthair.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>"Rith ort, má 's eadh," arsa iad-san ag </span>
<lb n="51"/><span>gáirí.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Do ritheas isteach ag triall ar mo mháthair.</span>
<lb n="54"/><span>D'innseas di go raibh an bheirt fhear so ag </span>
<lb n="55"/><span>dul síos go Baile an Mhistéalaigh ag cábóg-</span>
<lb n="56"/><span>aidheacht agus go rabhas féin ceapaithe ar dhul</span>
<lb n="57"/><span>i n-éinfheacht leó.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Airiú, a laogh," arsa mo mháthair, "goidé </span>
<lb n="60"/><span>sin ar siubhal agat: bíodh ciall agat agus fan </span>
<lb n="61"/><span>annsain sa' bhaile dhuit féin.  Is minic </span>
<lb n="62"/><span>airighinn t'athair, beannacht Dé le n-a anam,</span>
<lb n="63"/><span>dh'á rádh go gcaithfeadh na sglábhaithe bheith </span>
<lb n="64"/><span>ag obair ó dhubh dubh fé fhliuchara agus fé fhuacht </span>
<lb n="65"/><span>d'fheirmeóiríbh an bhaill sin agus ná bíodh teine </span>
<lb n="66"/><span>ná teal rómpa istoidhche acht amháin cúpla </span>
<lb n="67"/><span>cipín brosnaig agus rud ba mheasa ná sain ná </span>
<lb n="68"/><span>bíodh do chóir leaptha aco le fághail acht </span>
<lb n="69"/><span>briosgarnach suip agus seana-chratair bairlíní </span>
<lb n="70"/><span>a bhíodh caithte amuigh ar lochta sgiobóil 'n-a </span>
<lb n="71"/><span>dtómus, - agus d'á chómhartha sain féin, is mar </span>
<lb n="72"/><span>gheall ar an gcúrsa déidheanach a thug </span>
<lb n="73"/><span>t'athair síos amach go bhfuil sé sínte go </span>
<lb n="74"/><span>tréith sa reilig i ndiú …"</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Do bhí sí faid gach n-fhaid ag gabháil dam </span>
<lb n="77"/><span>ar an gcuma sain agusi n-ionad a cómhairle a </span>
<lb n="78"/><span>ghlacadh is é an rud a dheineas ná me féin </span>
<lb n="79"/><span>ollmhughadh i gcomhair an bhóthair, agus seana-</span>
<lb n="80"/><span>chiopóg ráinne árdach liom agus dul mar ar </span>
<lb n="81"/><span>fhágas na fir seo, - acht bhíodar imthighthe.</span>
<lb n="82"/><span>Seo chun reatha 'n-a ndiaidh me agus ní raibh mo </span>
<lb n="83"/><span>rith i n-aistear mar thánag suas leó i n-aice </span>
<lb n="84"/><span>Shráid-an-Mhuilinn.  Is amhlaidh a leath a </span>
<lb n="85"/><span>súile ortha nuair a chonnaiceadar me.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>"Airiú, cá raghair?" arsa iad-san liom.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>"Cá raghainn," arsa mise, "acht síos amach </span>
<lb n="90"/><span>i n-éinfheacht libh-se agus nár mhór an náire dhíbh </span>
<lb n="91"/><span>nár fhan liom?"</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Dubhradar liom filleadh a bhaile arís mar </span>
<lb n="94"/><span>ní raibh aon ghnó síos agam, go rabhas ró-</span>
<lb n="95"/><span>lag chun oibre i measg meithile agus go mb'é </span>
<lb n="96"/><span>gur thrúig bháis dam é agus dá mb' eadh go </span>
<lb n="97"/><span>mbeadh mo mháthair ag cuir a mhilleáin ortha </span>
<lb n="98"/><span>féin agus mar gheall air sin ná beinn i n-aon </span>
<lb n="99"/><span>bhóthar leó.  D'fhiafruigheas díobh cad 'n-a </span>
<lb n="100"/><span>thaobh go rabhadar ag magadh fúm sar ar </span>
<lb n="101"/><span>fhágas an tigh agus dubhart leó go neamh-mbalbh</span>
<lb n="102"/><span>ná raghainn a bhaile anois chun go dtéidhinn </span>
<lb n="103"/><span>go Baile an Mhistéalaigh ar dtúis.  Bhíodar </span>
<lb n="104"/><span>faid gach n-fhaid dhom' chomhairliughadh chun </span>
<lb n="105"/><span>dul a bhaile acht níor bh'aon chabhair dóibh bheith </span>
<lb n="106"/><span>liom mar ní fhillfinn a bhaile.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Do thiomáineadar leó isteach sa' tSráid</span>
<lb n="109"/><span>agus do leanas-sa iad agus ní puinn righnis a </span>
<lb n="110"/><span>dheineadar innti nuair a thugadar a n-aghaidh </span>
<lb n="111"/><span>ar bhóthar Cheann-Tuirc.  D'fhanas-sa mar </span>
<lb n="112"/><span>adeurfá cúpla céad ránn 'n-a ndiaidh mar </span>
<lb n="113"/><span>ní leogfadh eagla dham teacht nídh-sa-</span>
<lb n="114"/><span>chomhgaraighe 'ná sain dóibh.  Do bhíomair ag </span>
<lb n="115"/><span>siubhal linn ar an gcuma san chun gur thuit</span>
<lb n="116"/><span>an oidhche orainn.  Annsain do dhruideas</span>
<lb n="117"/><span>nídh-sa-chomhgaraighe dhóibh le heagla go </span>
<lb n="118"/><span>raghaidís amúdha orm sa doircheacht.  Ba </span>
<lb n="119"/><span>ghairid gur stop an bheirt aco suas ar lár </span>
<lb n="120"/><span>an bhóthair agus dhírigheadar ar bheith ag cogar-</span>
<lb n="121"/><span>naigh le chéile.  Do tháinig as an gcogarnach </span>
<lb n="122"/><span>gur ghlaodhadar chúcha mise.  Nuair a thánag </span>
<lb n="123"/><span>chúcha dúbhradar liom go mb'fhearra dham </span>
<lb n="124"/><span>dul thar n-ais go Sráid-an-Mhuilinn agus fana-</span>
<lb n="125"/><span>mhaint ann go maidin agus go dtabharfaidís </span></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="126"/><p><span>fiacha mo lóistín dam i gcomhair na hoidhche</span>
<lb n="127"/><span>agus me dhul a bhaile dham féin ar maidin.</span>
<lb n="128"/><span>Dubhart leó ná raghainn. - Níor labhradar </span>
<lb n="129"/><span>focal eile liom acht breith orm agus me leagadh </span>
<lb n="130"/><span>chúcha ar lár an bhóthair.  Do bhíos ag spriútáil</span>
<lb n="131"/><span>d'iarraidh me fhéin a bhoghadh uata acht </span>
<lb n="132"/><span>ní raibh aon chabhair dam ann.  Do tharraig</span>
<lb n="133"/><span>duine aco chuige carabhat agus do cheangail </span>
<lb n="134"/><span>sé mo dhá láimh d'á chéile.  Annsain do </span>
<lb n="135"/><span>dheineadar cronnóg díom agus do chuireadar </span>
<lb n="136"/><span>mo ghlúine suas idir mo lámha: nuair a bhí</span>
<lb n="137"/><span>sain deunta aco sháitheadar bata mo ráinne</span>
<lb n="138"/><span>anuas ar fheacadh m' uileanna agus fé bhun mo </span>
<lb n="139"/><span>dhá iosgad - agus thugadar ceangal an chipín </span>
<lb n="140"/><span>orm ar an áit sin.  Do bhí beárna ar chloidhe </span>
<lb n="141"/><span>an bhóthair 'n-a n-aice agus chuireadar isteach </span>
<lb n="142"/><span>thar beárnainn me agus d'fhágadar annsain me.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Nuair a bhíodar imthighthe uaim do dhírigh </span>
<lb n="145"/><span>mo smuaínte ar bheith dhom' chrádh.  Ba gheárr</span>
<lb n="146"/><span>gur dhírigheas ar bheith ag gol agus, ar ndóin,</span>
<lb n="147"/><span>níor bh'iongnadh sain, mar ní raibh aon taithighe </span>
<lb n="148"/><span>agam ar dhólásaí an tsaoghail agus me anois </span>
<lb n="149"/><span>ceangailthe go docht oidhche dhorcha i ndúthaig</span>
<lb n="150"/><span>iasachta.  Ní rabhas ró-fhada ceangailthe </span>
<lb n="151"/><span>nuair airigheas "hó bhó! hó bhó!" ag duine ag </span>
<lb n="152"/><span>teacht fém' ghéin (dhéin).  Ba gheárr 'n-a </span>
<lb n="153"/><span>dhiaidh sain gur tháinig bó go beul na beárnan</span>
<lb n="154"/><span>acht chómh luath is chonnaic sí mise do ghlac </span>
<lb n="155"/><span>sgárd í romham.  Do léim sí thar n-ais go </span>
<lb n="156"/><span>hanaitheamhail agus chuir sí sgárd ann-sa chuid </span>
<lb n="157"/><span>eile do na buaibh.  Do bhí an té bhí 'ghá </span>
<lb n="158"/><span>dtiomáint ag troid 's ag aigneas leó a </span>
<lb n="159"/><span>d'iarraidh go raghaidís isteach sa' pháirc acht </span>
<lb n="160"/><span>níor bh'aon chabhair do bheith leó mar chómh </span>
<lb n="161"/><span>luath is thigeadh aon cheann aco go dtí an </span>
<lb n="162"/><span>bheárn agus chídheadh sí mise ní chuirfeadh fear </span>
<lb n="163"/><span>píce isteach í.  I gcionn gearra-thamaill</span>
<lb n="164"/><span>do tháinig an té bhí 'ghá dtiomáint go dtí an </span>
<lb n="165"/><span>bheárna feuchaint cad do bhí ag cuir an eagla </span>
<lb n="166"/><span>ortha, acht mo chráidhteacht! chómh luath is </span>
<lb n="167"/><span>chonnaic sé me mar bhios ar mo chora-ghiub</span>
<lb n="168"/><span>b'é an rud a dhein sé ná rith leis féin i </span>
<lb n="169"/><span>dtáiniste an anma.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Do bhíos annsain níos uaignighe ná riamh </span>
<lb n="172"/><span>mar cheapas ná geóbhadh éinne an bóthar go </span>
<lb n="173"/><span>maidin: - Acht do ghaibh: mar nuair a bhíos </span>
<lb n="174"/><span>chun talthughadh chugham féin agus mo shúil curtha </span>
<lb n="175"/><span>agam d'aon fhuasgailt fhághail d'airigheas </span>
<lb n="176"/><span>siosón cainte ag daoine tamall uaim agus ag </span>
<lb n="177"/><span>druideamhaint liom.  Nuair a bhíodar ana-</span>
<lb n="178"/><span>chómhgarach dam do stopadar suas ar an </span>
<lb n="179"/><span>mbóthar agus dhírigheadar ar bheith ag cóid-i-</span>
<lb n="180"/><span>bhfaid le chéile.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>"Is dócha gur'b é an t-áidhbhirseóir féin </span>
<lb n="183"/><span>atá ann," arsa duine aco.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>"Ní hé, mhuise," arsa duine eile aco,</span>
<lb n="186"/><span>"acht duine éigin a bhí ag imirt ar an </span>
<lb n="187"/><span>amadán buachalla sain: téanaídh oraibh anois </span>
<lb n="188"/><span>agus bíodh geall libh ná fuil éinne ag an </span>
<lb n="189"/><span>mbeárnain rómhaibh."</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p><span>Níor labhras-sa aon fhocal amach as mo </span>
<lb n="192"/><span>bheul le heagla gur'b amhlaidh a chuirfinn</span>
<lb n="193"/><span>sgáth ortha nuair a fuaras gur ag teacht </span>
<lb n="194"/><span>fém' ghéin a bhíodar.  Do thángadar go dtí </span>
<lb n="195"/><span>an bheárna agus lantaor ar lasadh aco agus </span>
<lb n="196"/><span>d'fheuchadar isteach do dhruim na beárnan </span>
<lb n="197"/><span>le solus an lantaora.  Annsain do labhras </span>
<lb n="198"/><span>agus d'iarras ortha i bpéin an tsaoghail teacht </span>
<lb n="199"/><span>isteach chugham agus me sgaoileadh ó sna cruadh-</span>
<lb n="200"/><span>cheangalacha a bhí orm.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>"Goidé an sadhas duine thu?" arsa iad-san.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>"Ó! sgaoilighidh me ar dtúis," arsa mise,</span>
<lb n="205"/><span>"mar is ar éigin atá ionnam labhairt, táim </span>
<lb n="206"/><span>chómh traochta sain ag an bhfásgadh atá orm."</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Do thángadar isteach chúgham agus do sgaoil-</span>
<lb n="209"/><span>eadar me óm' cheangalacha.  Nuair a bhíos </span>
<lb n="210"/><span>sgaoilthe aco do cheistigheadar me go dian </span>
<lb n="211"/><span>ar cad fé ndeara dham bheith ceangailthe nó </span>
<lb n="212"/><span>cad as me.  Dubhart leó gur aniar ó Neidín</span>
<lb n="213"/><span>me agus gur grásaér ó'n áit sin a réidhtig liom</span>
<lb n="214"/><span>chun beithidheach a thiomáint go Ceann-Tuirc</span>
<lb n="215"/><span>do, agus gur ag filleadh a bhaile bhíos nuair a </span></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="216"/><p><span>casadh robálaithe orm san áit seo agus tar éis</span>
<lb n="217"/><span>a raibh d'airgead agam a bhaint díom gur </span>
<lb n="218"/><span>thugadar an ceangal so orm.  Níor leogadar </span>
<lb n="219"/><span>dam a thuilleadh dhom' sgeul insint mar do </span>
<lb n="220"/><span>dhírigheadar ar bheith ag deunamh truaigh dam,</span>
<lb n="221"/><span>agus d'iarr duine aco orm dul leis féin go </span>
<lb n="222"/><span>dtí a thig go lá.  Do dheineas rud air, agus i </span>
<lb n="223"/><span>ndeireadh na hoidhche do ghluaiseas féin agus an </span>
<lb n="224"/><span>fear so fé ghéin aonaigh a bhí i gCeann-Tuirc.</span>
<lb n="225"/><span>Nuair a shroiseamair Ceann-Tuirc níor </span>
<lb n="226"/><span>fhanas a thuilleadh 'n-a chuideachtain acht </span>
<lb n="227"/><span>tiomáint liomm an bóthar soir ó'n sráid.</span></p>
<lb n="228"/>
<lb n="229"/><p><span>Bhíos ag siubhal liom go haonaramhail ar </span>
<lb n="230"/><span>an gcuma sain agus ag cuir tuairisg' na slighe </span>
<lb n="231"/><span>go Baile an Mhistéalaig ar gach éinne a </span>
<lb n="232"/><span>caistí orm fan bhóthair: - Is é fhaid ar a </span>
<lb n="233"/><span>ghiorracht go raibh Baile an Mhistéalaig</span>
<lb n="234"/><span>sroisithe agam go luath um thráthnóna Dé</span>
<lb n="235"/><span>Satharainn.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Ar maidin i mbáireach do chuadhas mar a </span>
<lb n="238"/><span>raibh na cábóga.  Do chonnac an dá ghiúch a </span>
<lb n="239"/><span>cheangail me 'n-a measg, acht mara sloig-</span>
<lb n="240"/><span>feadh an talamh iad ní fhaca aon phioc díobh </span>
<lb n="241"/><span>as sain go hoidhche.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>Ba luath um thráthnóna do bhí réidhtighthe </span>
<lb n="244"/><span>leis na sgl'labhaithe go léir agus gach éinne aco </span>
<lb n="245"/><span>imthighthe as an sráid, acht am' thaobh-sa níor </span>
<lb n="246"/><span>fhiafhruigh éinne dhíom cad do thug me.  Do </span>
<lb n="247"/><span>bhíos annsain am' chaonaidhe aonair ar feadh </span>
<lb n="248"/><span>tamaill i dtreó gur cheapas gluaiseacht orm </span>
<lb n="249"/><span>a bhaile arís, nuair a tháinig sean-duine agus </span>
<lb n="250"/><span>seana-bhean go raibh asal agus turcail aco mar </span>
<lb n="251"/><span>a rabhas.  Do luigheas féin agus an sean-duine </span>
<lb n="252"/><span>ar chaint le chéile ar feadh tamaill agus b'é</span>
<lb n="253"/><span>tháinig as ár gcaint gur réidhtig sé liom ar </span>
<lb n="254"/><span>choróinn go ceann seachtmhaine.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>Do chuadhas a bhaile i n-éinfheacht leó agus ba </span>
<lb n="257"/><span>ró-mhaith an t-ionad dam bheith aco.  Ní raibh </span>
<lb n="258"/><span>aon uaigneas orm i gcaitheamh an seacht-</span>
<lb n="259"/><span>mhaine sin mar bhíod buachaillí an bhaill ag </span>
<lb n="260"/><span>teacht ag sgoruidheacht chughainn gach aon </span>
<lb n="261"/><span>oidhche agus sgeulaidhe ana-bhreágh do b'eadh an </span>
<lb n="262"/><span>sean-duine.</span></p>
<lb n="263"/>
<lb n="264"/><p><span>Um thráthnóna Dé Satharainn do tháinig a </span>
<lb n="265"/><span>dhá oiread daoine chúghainn is do thigeadh </span>
<lb n="266"/><span>aon oidhche eile agus do bhí aon bhuachaill amháin </span>
<lb n="267"/><span>'n-a measg a bhí ana-fhearamhail go léir agus i </span>
<lb n="268"/><span>n-aimhdheóin a raibh do bhuachaillí sa tigh do </span>
<lb n="269"/><span>bhí "giub geab" aige liom féin.  I ndeireadh </span>
<lb n="270"/><span>bárra d'fhiafruigh sé dhíom cad as me.</span>
<lb n="271"/><span>Dubhart leis ná feadar mar gur bhfear </span>
<lb n="272"/><span>cleas m'athair agus ná raibh aon áit chómhnuidhthe</span>
<lb n="273"/><span>riamh aige acht ag imtheacht ó aonach go </span>
<lb n="274"/><span>margadh ar fuid cheithre chúige na hÉireann.</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>"Nár chóir go dtiospeánfá cleas éigin </span>
<lb n="277"/><span>leis dúinn," arsa an buachaill seo.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>"Mhuise, ní maith liom," arsa mise "bheith </span>
<lb n="280"/><span>ag gabháil do chleasaibh i n-aon chor mar</span>
<lb n="281"/><span>chídhim daoine go minic ag deunamh cleas agus </span>
<lb n="282"/><span>nuair a ghabhann beart 'n-a gcoingibh gur </span>
<lb n="283"/><span>b'amhlaidh éirghid siad chun stalcaidheachta,</span>
<lb n="284"/><span>agus mar gheall air sin do thugas-sa suas </span>
<lb n="285"/><span>iad." - Do dhírigh na buachaillí go léir ar </span>
<lb n="286"/><span>thathaint orm cleas éigin a thiospeáint dóibh:</span>
<lb n="287"/><span>agus dubhairt an plubaire seo ná tiospeánfainn</span>
<lb n="288"/><span>mar ná feudfainn é.  Dubhart-sa go dtabhar-</span>
<lb n="289"/><span>fainn le rádh dho go ndeunfainn cleas a </span>
<lb n="290"/><span>theipfeadh air sin dá mbadh mhaith liom é.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>"'Seadh, feicfimís tu 'ghá dheunamh," arsa </span>
<lb n="293"/><span>eisean.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>Do chuireas pic ar lár an tighe agus do </span>
<lb n="296"/><span>líonas suas d'uisge í.  Do fuaras spiún agus </span>
<lb n="297"/><span>do shuidheas ar fhuarma i n-aice na pice.</span>
<lb n="298"/><span>Annsain do chuireas mo dhá láimh amach fé </span>
<lb n="299"/><span>bhun mo dhá iosgad agus chaitheas trí spiúna </span>
<lb n="300"/><span>uisge siar do dhruim mo chínn.  Dubhart leis </span>
<lb n="301"/><span>an mbuachaill seo dá mheud plubaireacht a bhí </span>
<lb n="302"/><span>air ná feudfadh sé an cleas sain a dheunamh.</span>
<lb n="303"/><span>Dubhairt sé go ndeunfadh agus gur gheárr an </span>
<lb n="304"/><span>mhoill air é. - Do shuidh sé ar an bhfuarma agus </span>
<lb n="305"/><span>do rug sé ar an spiúin fé mar a rugas-sa</span>
<lb n="306"/><span>agus seo é chun an uisge a chaitheamh do dhruim</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="307"/><p><span>a chinn.  Dubhart-sa leis nách mar sin a </span>
<lb n="308"/><span>rugas féin ar an spiúin agus go gcaithfeadh sé </span>
<lb n="309"/><span>leogaint dam a lámha a shocrughadh sa cheart </span>
<lb n="310"/><span>uirthe.  Do chromas síos, dar leis, chun a </span>
<lb n="311"/><span>lámha a shocrughadh 'sa' cheart ar an spiúin,</span>
<lb n="312"/><span>acht i n-' ionad san a dheunam b'é an rud a </span>
<lb n="313"/><span>dheineas ná tarrac a bhaint as a lámha agus é </span>
<lb n="314"/><span>chuir 'n-a shuidhe ar a thóin istig san uisge.</span>
<lb n="315"/><span>Leis sin do chuir na buachaillí go léir gutháirc </span>
<lb n="316"/><span>asta nuair a chonnaiceadar an driuch a bhí</span>
<lb n="317"/><span>air agus do ritheas-sa i dtaobh thuas díobh sa </span>
<lb n="318"/><span>chúinne le heagla go maireóbhadh sé me</span>
<lb n="319"/><span>nuair éireóghadh sé, - acht níor ghádh dham an </span>
<lb n="320"/><span>t-anaithe: mar is amhlaidh a rith sé leis féin </span>
<lb n="321"/><span>amach an dorus le heagla go ndeunfaidhe </span>
<lb n="322"/><span>"bethé" dhe.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>Ar maidin lá ar n-a bháireach fuaras mo </span>
<lb n="325"/><span>phádh ó'n sean-duine agus do thánag a bhaile; agus </span>
<lb n="326"/><span>ó'n lá sain ó shoin níor dheaghas síos amach.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>TAGRA.</span>
<lb n="329"/><span>Síos amach, down the country.</span>
<lb n="330"/><span>Cábógaidheacht, cábóg = duine a raghadh síos amach</span>
<lb n="331"/><span>chun prátaí (potatoes) a bhaint ar a phádh (hire, wages).</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Chómh siúráltha leis an mbarún, a very common</span>
<lb n="334"/><span>expression.  I do not know who or what is the barún.</span></p>
<lb n="335"/>
<lb n="336"/><p><span>Do [bhí] sgoltha fútha agus rl., talking loudly, agus c.,</span>
<lb n="337"/><span>"spouting," agus c.</span>
<lb n="338"/><span>Ag deunamh giúrnála, "shoring" around; doing</span>
<lb n="339"/><span>light jobs.</span>
<lb n="340"/><span>Baile an Mhistéalaigh = Mitchelstown.</span>
<lb n="341"/><span>Fliuchara, wet, rain.</span>
<lb n="342"/><span>Brioscarnach soip, refers to rotten straw.</span>
<lb n="343"/><span>Brosnaigh, from brosna.</span>
<lb n="344"/><span>Seana-chratair, old rags.</span>
<lb n="345"/><span>'N-a dtómus, for them specially.</span>
<lb n="346"/><span>Ciopóg: this is probably the name of something </span>
<lb n="347"/><span>with which an old spade is compared; ní'l innti acht</span>
<lb n="348"/><span>ciopóg.</span>
<lb n="349"/><span>Sráid an Mhuilinn, Millstreet.</span>
<lb n="350"/><span>Go mb' é, such is the pronunciation; perhaps the</span>
<lb n="351"/><span>expression is short for go mb' fhéidir.</span>
<lb n="352"/><span>Trúig, cause.</span>
<lb n="353"/><span>Neamh-mbalbh, stiff and plain.</span>
<lb n="354"/><span>Righnis, gen. delay.</span>
<lb n="355"/><span>Ceann-Tuirc, Kanturk.</span>
<lb n="356"/><span>Ránn here = two paces - i.e., about 5 feet.</span>
<lb n="357"/><span>Spriútáil: refers to actions performed by legs;</span>
<lb n="358"/><span>making exertions with feet.</span>
<lb n="359"/><span>Cronnóg no crunnóg: applied to one doubled up</span>
<lb n="360"/><span>(from sickness, old age, agus c.): "chonnac é 'n-a chronnóig."</span>
<lb n="361"/><span>Is it possible that the word may be connected with</span>
<lb n="362"/><span>cranda?</span>
<lb n="363"/><span>Dólásaí, troubles.</span>
<lb n="364"/><span>Sgárd, terror, affright.</span>
<lb n="365"/><span>I dtáiniste an anma, for bare life (as it were).</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>Talthughadh, to settle oneself to rest; "ta sé taluighthe</span>
<lb n="368"/><span>chuige féin;" "tá sé tar éis talthughadh chuige féin,"</span>
<lb n="369"/><span>he has settled himself for rest (applied to beasts as</span>
<lb n="370"/><span>well as to man).</span>
<lb n="371"/><span>Súil, hope, expectation.</span>
<lb n="372"/><span>Ag cóid-i-bhfaid (nó cóide bhaid, agus c.) = arguing;</span>
<lb n="373"/><span>continuing an argument; upholding an argument;</span>
<lb n="374"/><span>refers to taking of a disputative nature; thrashing</span>
<lb n="375"/><span>out a subject.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>Siosón (cainte), the murmuring sound of several</span>
<lb n="378"/><span>or many voices, all talking together.</span>
<lb n="379"/><span>Lantaor, lantern.</span>
<lb n="380"/><span>Néidín, Kenmare.</span>
<lb n="381"/><span>Grásaér, a blocker rather than a cattle jobber.</span>
<lb n="382"/><span>Robálaithe, robbers.</span>
<lb n="383"/><span>Is é fhaid ar a ghiorracht = to make a long story</span>
<lb n="384"/><span>short.</span>
<lb n="385"/><span>Giúch, "one watching to do you harm." </span>
<lb n="386"/><span>Caonaidhe, one alone (in a state of abandonment?)</span>
<lb n="387"/><span>Ana-fhearamhail, very forward.</span>
<lb n="388"/><span>Giub geab, "short talk"?  The expression is in</span>
<lb n="389"/><span>common use.</span>
<lb n="390"/><span>Stalcaidheachta (agus stalcaidheala), éirghid siad chun</span>
<lb n="391"/><span>s. = they get houghed; they take offence.</span>
<lb n="392"/><span>Plubaire, one who talks a lot and in a loud tone.</span>
<lb n="393"/><span>Spiún, spoon; spiúna, spoons.</span>
<lb n="394"/><span>Gutháirc = liúgh = a shout.</span>
<lb n="395"/><span>Bethé = a laughing stock.</span>
<lb n="396"/><span>Driuch, plight.</span></p>
<lb n="397"/>
<lb n="398"/><p><span>Micheál Ó Briain.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>[Fuair Micheál ó Briain an sgéal so ó Chonchubhar</span>
<lb n="401"/><span>ó Deasmhumhna.  Táid siad araon 'na gcomhnaidhe</span>
<lb n="402"/><span>i mBaile Mhic Íre i bParóiste Bhaile Mhúirne.  An</span>
<lb n="403"/><span>sgéalaidhe do bhain as a stuaim féin é.  - F. an I.].</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Síos Amach.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Síos Amach.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
