Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Cóimhfhreagairt.</title><author><persName>Ó Briain, Pádruig</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11223</note>
		 <note type="L">112</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meitheamh, 1901</date><idno>IG11-11223</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Briain, Pádruig</author><title>Cóimhfhreagairt.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Cóimhfhreagairt.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meitheamh, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>CÓIMHFHREAGAIRT.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>"AN BHORAMHA LAIGHEAN".</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>D'Fhear eagair Irisleabhair na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Is mór an buidheachas do thuilleann tú ó leightheoiríbh</span>
<lb n="7"/><span>"Irisleabhair na Gaedhilge" i dtaobh feabhais na sgeul</span>
<lb n="8"/><span>agus na n-alt, lán de aiteas agus de shuairceas, chuireann tú </span>
<lb n="9"/><span>ós a gcomhair gach uile mhí.  Acht budh holc liom, go </span>
<lb n="10"/><span>deimhin, litir bhruighneach bhagarthach d'fheicsin ins an </span>
<lb n="11"/><span>uimhir dhéidheanaigh ded' Irisleabar (do mhí na Bealtaine)</span>
<lb n="12"/><span>ó mo dhuine muinnteardha, Tadhg O Murchudha, ag fághail </span>
<lb n="13"/><span>locht agus ag trácht go droich-mheasamhail ar T. O'N.</span>
<lb n="14"/><span>Ruiséal.  Ní troid ná bruighean atá ag teasdáil uainn</span>
<lb n="15"/><span>acht caradas agus aontacht.  Adeir an seanfhocal nach </span>
<lb n="16"/><span>bhfuil saoi gan locht.  Bé locht is féidir d'fhághail ar </span>
<lb n="17"/><span>sgríbhneoireacht an Ruiséalaigh, is é mo thuairim nach </span>
<lb n="18"/><span>bhfuil i n-Éirinn indiu aon fhear atá ag deunamh a</span>
<lb n="19"/><span>dhíchill níos feárr chum eolais ar an nGaedhilg d'fhoir-</span>
<lb n="20"/><span>leathnughadh, agus ní indiu ná indé é, acht le ós cionn deich </span>
<lb n="21"/><span>mbliadhan fichead, agus é sin uile gan díol, gan tuaras-</span>
<lb n="22"/><span>dal, ná aon bhúntáiste ar bith d'fhághail d'á bhárr, acht </span>
<lb n="23"/><span>'n-a hionad soin is rol-mhinic do rinneadh cúl-chaint agus </span>
<lb n="24"/><span>tromuidheacht air gan fáth, gan adhbhar.  Suas le dá </span>
<lb n="25"/><span>fhichid bliadhan ó shoin, anuair chuaidh sé go 'Merica,</span>
<lb n="26"/><span>chuir sé (le beagán congnaimh eile) cumann nó comh-</span>
<lb n="27"/><span>chaidreamh Gaedhealach ar bun i nEabhrach Nua chum </span>
<lb n="28"/><span>teangan a dtíre féin d'fhogluim, agus do b'é a ghnó de ló </span>
<lb n="29"/><span>agus d'oidhche, le n-a pheann, agus le n-a chomhrádh, na daoine </span>
<lb n="30"/><span>do bhrosdughadh chum eolais d'fághail ar an Ghaedhilg.</span>
<lb n="31"/><span>An tráth úd is beag an meas do bhí ar Ghaedhilg </span>
<lb n="32"/><span>i n-Éirinn ná i n-America, acht níor chuir sé soin aon </span>
<lb n="33"/><span>mhí-mhisneach ar an Ruiséalach; is amhlaidh d'oibrigh sé</span>
<lb n="34"/><span>níos déine ioná dá mbeidheadh a mhalairt de sgeul le</span>
<lb n="35"/><span>hinnsint.  Tar éis teacht thar n-ais go Baile-Átha-Cliath</span>
<lb n="36"/><span>do'n Ruiséalach, is é do chuir ar bun Connradh na </span>
<lb n="37"/><span>Gaedhilge, agus is ag á áit comhnuighthe do bhí an chéad </span>
<lb n="38"/><span>chruinniughadh.  Do bhidheas féin láithreach, agus is maith is </span>
<lb n="39"/><span>cuimhin liom an oidhche úd.  Tamall geárr sul a </span>
<lb n="40"/><span>bhfuair Seaghán Pléimionn (bhí 'n-a fhear-eagair ar </span>
<lb n="41"/><span>Irisleabhar na Gaedhilge) bás, chuadhas d'á fheicsint lá, </span>
<lb n="42"/><span>agus i n-a chomhrádh liom adubhairt sé, "Is iongantach an </span>
<lb n="43"/><span>fear é an Ruiséalach."</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>"Cad fáth?" arsa mise, "go ndeir tú é soin?"</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>"Is é an fáth atá agam le h-é rádh," ar seisean</span>
<lb n="48"/><span>"Oir ní túisge tháinig sé thar n-ais ó 'Mherica go Baile-</span>
<lb n="49"/><span>Átha-Cliath 'ná gur chuir sé Connradh na Gaedhilge ar </span>
<lb n="50"/><span>bun.  Déanann sé a dhícheall i ngach uile áit d'á </span>
<lb n="51"/><span>dtéidheann sé ar son na Gaedhilge, agus is cóir moladh </span>
<lb n="52"/><span>agus buidheachas mór do thabhairt do."</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Bhí an Pléimionnach agus an Ruiséalach i gcaradas mór</span>
<lb n="55"/><span>an tráth úd.  Dá mbeidheadh aithne ag Tadhg O Murchudha </span>
<lb n="56"/><span>ar an Ruiséalach, agus fios na nidhthe so aige, is é mo</span>
<lb n="57"/><span>thuairim ná sgríobhfadh sé an litir soin.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Anois i dtaobh an tiodail, "an Bhoramha Laighean,"</span>
<lb n="60"/><span>atáid na somplaidhe so le fághail anns na "Passions</span>
<lb n="61"/><span>and Homilies", faoi an bhfocal "in" (an t-alt "an",</span>
<lb n="62"/><span>mar sgríobhtar anois é) - "In rith fola," the bloody</span>
<lb n="63"/><span>flux; "in charcair cloiche," the stone prison; "in</span>
<lb n="64"/><span>brethemh bratha," the judge of judgment.  Is iontuigthe </span>
<lb n="65"/><span>as na heisiompláiridhe so go bhfuil an tiodal, "An </span>
<lb n="66"/><span>Bhoramha Laighean" ceart go leór.  Ní'l an focal </span>
<lb n="67"/><span>"Boramha" le fághail ar aon chor gan an t-alt, mar </span>
<lb n="68"/><span>mórán focal eile anns an Ghaedhilg, e.g., coimhdhiu, "an</span>
<lb n="69"/><span>coimhdhiu na ndúl."  Feic "Passions and Homilies".</span>
<lb n="70"/><span>Soin a bhfuil le rádh agam.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>PÁDRUIG O BRIAIN.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>(Ní dubhramar riamh nach ndearna an Ruiséalach a</span>
<lb n="75"/><span>dhícheall ar son na Gaedhilge.  Ní hionann "dícheall</span>
<lb n="76"/><span>chum eolais ar an nGaedhilg d'fhoirleathnughadh" agus an </span>
<lb n="77"/><span>t-eolas féin.  Ní leigimíd leis an sgríbhneoir gurab </span>
<lb n="78"/><span>é an Ruiséalach do chuir Connradh na Gaedhilge ar bun.</span>
<lb n="79"/><span>Tá mearbhal mór air i n-a thaobh sain de.  Ní dhearna </span>
<lb n="80"/><span>an Ruiséalach acht cabhrughadh leis an té do chuir ar bun </span>
<lb n="81"/><span>é, dálta a láin eile, agus is é an té sin Eoin Mac Néill.</span>
<lb n="82"/><span>Is é féin do cheap agus do chum é, i bhfad sul ar fhág an </span>
<lb n="83"/><span>Ruiséalach Nua-Eabhrach.  Nach ró-mhaith is cuimhin liom</span>
<lb n="84"/><span>féin an Niallach do theacht chugam, d'á iarraidh orm </span>
<lb n="85"/><span>congnughadh leis an ngnó, ní ar nár eitigheas é, bíodh </span>
<lb n="86"/><span>geall.  Ní raibh an chéad chóimhthionól ann go dtí </span>
<lb n="87"/><span>tamall fada 'na dhiaidh sin i seomraidhibh Máirtín Uí</span>
<lb n="88"/><span>Cheallaigh, áit ar ceapadh uachtarán, rúnaidhe agus cisdeoir </span>
<lb n="89"/><span>agus eile.  I dtaobh "An Bhoramha Laighean," ní dheiri-</span>
<lb n="90"/><span>míd acht nachionann gléas do'n Ghaedhilg Mheadhónaigh </span>
<lb n="91"/><span>agus do'n Ghaedhilg Nua; ní féidir linn annois, mar shompla,</span>
<lb n="92"/><span>"An coimdiu na ndúl" do rádh, acht deirimíd "Dia </span>
<lb n="93"/><span>na ndúl" gan alt ar bith i dtosach an chéad fhocail.</span>
<lb n="94"/><span>Caidé adubhramar?  Atá gur sgríobhamar mar so:</span>
<lb n="95"/><span>"Certainly modern usage requires "Boramha Laigh-</span>
<lb n="96"/><span>ean"." - F. an I.).</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p/>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cóimhfhreagairt.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cóimhfhreagairt.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
