Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéalaidheacht.  Sgéal Thomáis na Claise.</title><author><persName>Féach ainm cleite</persName></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG11-11170</note>
		 <note type="L">22</note>
		 <note type="B">1901</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Eanáir, 1901</date><idno>IG11-11170</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">11</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach ainm cleite</author><title>Sgéalaidheacht.  Sgéal Thomáis na Claise.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéalaidheacht.  Sgéal Thomáis na Claise.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Eanáir, 1901</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="22"/></span>
<lb n="1"/><span>SGÉAL THOMÁIS NA CLAISE.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí feirmeóir 'na chomhnuidhe </span>
<lb n="4"/><span>tamall maith ó shoin, i n-áit </span>
<lb n="5"/><span>go nglaodhtar Poca an</span>
<lb n="6"/><span>dairbh air, i n-aice </span>
<lb n="7"/><span>Léime an fhiaidh i </span>
<lb n="8"/><span>gContae Chor-</span>
<lb n="9"/><span>caighe.  Diarmuid na</span>
<lb n="10"/><span>Claise dob' é a ainm.</span>
<lb n="11"/><span>Go deimhin bhí gaol éigin </span>
<lb n="12"/><span>agam féin leis; mar is minic a chualas mo </span>
<lb n="13"/><span>shean-mháthair agus mo mháthair ag áireamh an </span>
<lb n="14"/><span>ghaoil úd, nuair a bhíos im' gharsún.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Is é seo an gaol do bhí idir me fhéin, agus </span>
<lb n="17"/><span>Diarmuid na Claise.  Inghean leas-deirbh-</span>
<lb n="18"/><span>sheathar sein-sean-mháthar do shean-mháthair</span>
<lb n="19"/><span>máthar mo shein-sean-athar-sa bhí pósta ag </span>
<lb n="20"/><span>Diarmuid.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Ar mo bhriathar macánta, nach bhfuil aon </span>
<lb n="23"/><span>eólus cruinn fós agam féin, caidé an </span>
<lb n="24"/><span>gaol do bhí eadrainn; gidh gur ró-mhaith budh </span>
<lb n="25"/><span>cheart dom a fhios a bheith agam, ní ar an </span>
<lb n="26"/><span>ngaol úd áirighthe agam amháin, acht ar ghaol-</span>
<lb n="27"/><span>taibh mhuintear an bhaile go léir, mar is </span>
<lb n="28"/><span>minic do chuiridís síos lé n-a chéile é, agus go </span>
<lb n="29"/><span>mór-mhór nuair a bheidheadh braoinín tógtha </span>
<lb n="30"/><span>aco.  'Seadh, agus is minic a chonnac taoibhíní </span>
<lb n="31"/><span>aco 'gá chur ar shúilibh a chéile leis mar </span>
<lb n="32"/><span>gheall ar an ndíospóireacht do bheidheadh ag </span>
<lb n="33"/><span>éirghe eatorra, ag áireamh an ghaoil.</span>
<lb n="34"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="35"/><p><span>Acht ní h-é siúd an sgéal, acht é seo: Bhí</span>
<lb n="36"/><span>Diarmuid 'na fheirmeóir mhaith acfuinneach</span>
<lb n="37"/><span>láidir.  Ní raibh puinn cíosa air, agus bhí mórán </span>
<lb n="38"/><span>airgid a' teacht isteach chuige gach aon </span>
<lb n="39"/><span>tsamhradh, mar chuireadh na comharsain a</span>
<lb n="40"/><span>mba seasga, agus a gcuid caorach chum féir ar </span>
<lb n="41"/><span>na cnuic do bhí ar fheirm Dhiarmuda, agus do </span>
<lb n="42"/><span>dhíoladaois go maith asta.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>Bhí sin go maith, bhí triúr mac ag Diarmuid,</span>
<lb n="45"/><span>gur bh'ainm dóibh Tomás, Seaghán agus Diar-</span>
<lb n="46"/><span>muidhín.  Tomás dob' é an té budh shine</span>
<lb n="47"/><span>de'n triúr, agus nuair a bhí sé timcheall dhá </span>
<lb n="48"/><span>bhliadhain déag d'aois, dubhairt a athair leils </span>
<lb n="49"/><span>go gcaithfeadh sé na ba seasga is na caoirigh</span>
<lb n="50"/><span>d'aodhaireacht gach lá feasda, mar gur thug </span>
<lb n="51"/><span>an t-aodhaire do bhí aige fógradh dho, nach </span>
<lb n="52"/><span>fanfadh sé níos sia 'na sheirbhís.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>"Agus is airgead im' póca Seaghán na </span>
<lb n="55"/><span>mbó d'imtheacht uaim," arsa Diarmuid le </span>
<lb n="56"/><span>n-a mhnaoi, "mar déanfaidh mo Thomás féin </span>
<lb n="57"/><span>an gnó chomh maith leis."</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>"Faire fút, a Dhiarmuid!" ar a bhean leis,</span>
<lb n="60"/><span>"is ceirte dhuit an garsún do chur ar sgoil.</span>
<lb n="61"/><span>Is gearr go mbeidh sé dhá bhliadhain déag</span>
<lb n="62"/><span>d'aois, agus ní'l focal Béarla fós aige."</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>"Nár bhuailidh Dia Béarla uime," arsa </span>
<lb n="65"/><span>Diarmuid; "maise, is beag an Béarla do </span>
<lb n="66"/><span>bhí agat féin, nó ag aonne bhuain leat, an </span>
<lb n="67"/><span>lá a phósas-sa thú; anois bíodh an méad sin </span>
<lb n="68"/><span>agat, a Mháire Ní Bhuachalla."</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Máire Ní Bhuachalla do bhí mar ainm ar </span>
<lb n="71"/><span>bhean Dhiarmuda, sul ar pósadh leis í, agus níor </span>
<lb n="72"/><span>ghlaodh sé aon ainm eile 'na dhiaidh sin uirri </span>
<lb n="73"/><span>acht é sin.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>"Is fíor dhuit, ní raibh, ná agat-sa acht </span>
<lb n="76"/><span>chómh beag liom!" arsa Máire; "go deimhin </span>
<lb n="77"/><span>ní'l aon ghnó againn-ne de, mar ní leigea-</span>
<lb n="78"/><span>maoid d' aonne an foras-barr d'fhagháil </span>
<lb n="79"/><span>orainn 'san Ghaedhilg.  Acht ní mar a chéile </span>
<lb n="80"/><span>'tá an saoghal anois agus do bhí sé nuair a</span>
<lb n="81"/><span>bhíomair-ne óg.  Anois, chomh luath is d'fhásann </span>
<lb n="82"/><span>an t-aos óg suas, cuireann siad an loch</span>
<lb n="83"/><span>amach dhíobh.  Agus is dócha gur mar sin do </span>
<lb n="84"/><span>bheidh an sgéal ag ár dTomás-ne, oir atá</span>
<lb n="85"/><span>an fheirm seo ro-chumhang do'n triúr.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>"Dar ndóigh ní raibh aon fhocal Béarla </span>
<lb n="88"/><span>ag Micheál Ó Buachalla, dearbhráthair </span>
<lb n="89"/><span>d'athar-sa, nuair a chuaidh sé go hAimeiriocá,</span>
<lb n="90"/><span>agus deirthear go bhbfuil sé chómh saidhbhir anois </span>
<lb n="91"/><span>lé Pucsleigh," arsa Diarmuid.  "Is maith a</span>
<lb n="92"/><span>chuimhnighim ar an lá a fuair m'athair litir </span>
<lb n="93"/><span>uaidh," arsa Máire, "agus tháinic an </span>
<lb n="94"/><span>maighistir ruadh chum í do léigheadh.  Dubhairt </span>
<lb n="95"/><span>dearbhráthair m'athar gur chuaidh sé féin ar </span>
<lb n="96"/><span>sgoil gach oidhche ar feadh trí mblliadhna, nó </span>
<lb n="97"/><span>go raibh Béarla go leór aige, agus dubhairt sé </span>
<lb n="98"/><span>ins an litir chéadna, gur mhó an meas do bhí </span>
<lb n="99"/><span>ins an tír sin ar thaincéir ó Éirinn, go raibh </span>
<lb n="100"/><span>eólus a cheirde go maith aige, 'ná mar a bhí </span>
<lb n="101"/><span>ar mhac feirmeóra, nó dearbhráthair sagairt,</span>
<lb n="102"/><span>nach raibh aon chéard aco acht ag sglábhaidh-</span>
<lb n="103"/><span>eacht."</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>"Ní mór liom-sa, a bhfuil de shaidhbhreas </span>
<lb n="106"/><span>ag Micheál Ó Buachalla," arsa Diarmuid,</span>
<lb n="107"/><span>"acht má's fíor an sgéal d'innis Tadhg na </span>
<lb n="108"/><span>leac, nuair a tháinic sé a bhaile ó Bhoston,</span>
<lb n="109"/><span>atá a chuid saidhbhris daor go leór air.</span>
<lb n="110"/><span>Dubhairt Tadhg gur cheann do na Free</span>
<lb n="111"/><span>Masons Micheál, agus gurab amhlaidh d'itheadh </span>
<lb n="112"/><span>sé feóil Dia hAoine, mar a d'íosfadh aon </span>
<lb n="113"/><span>tSasanach í."</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Go saoraidh Dia is Muire sinn, a </span>
<lb n="116"/><span>Dhiarmuid!" arsa Máire, "nach mór an </span>
<lb n="117"/><span>t-achmhusán do Mhuintir Bhuachalla, an sgéal </span>
<lb n="118"/><span>sin, má's fíor é.  Am' briathar gur chualas </span>
<lb n="119"/><span>féin Donnchadh an Chaipín 'gá rádh go raibh </span>
<lb n="120"/><span>comhacht ó'n ndiabhal aco sin, agus go bhféadfadh </span>
<lb n="121"/><span>Free Mason boicín gabhair nó gearrfhiadh a</span>
<lb n="122"/><span>dhéanamh de dhuine."</span></p>
<lb n="123"/>
<lb n="124"/><p><span>"Ní'lim deimhneach do'n sgéal sin," arsa </span>
<lb n="125"/><span>Diarmuid, "acht is dócha go dtugann </span>
<lb n="126"/><span>an diabhal comhacht éigin dá sheirbhísigh, agus </span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="127"/><p><span>deir gach duine ciallmhar go bhfuil na Free</span>
<lb n="128"/><span>Masons 'na seirbhísigh dílse do'n áidhbheir-</span>
<lb n="129"/><span>seóir."</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>"Budh mhór an amadántacht do dhearbh-</span>
<lb n="132"/><span>ráthair m'athar, má's ar son an tsaidhbhris </span>
<lb n="133"/><span>do chaill sé a creideamh," arsa Máire,</span>
<lb n="134"/><span>"dob' fhéarr liom aonne a bhuaineas liom </span>
<lb n="135"/><span>do bheith ag iarraidh déirce 'ná Chatoilice </span>
<lb n="136"/><span>'ná é a bheith ag rith i gcóiste agus é do bheith 'na </span>
<lb n="137"/><span>"thurn-coat".</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>"Atámaoid ar seachrán ó n-ár sgéal féin,"</span>
<lb n="140"/><span>arsa Diarmuid.  "Cad a dhéanfamaoid le </span>
<lb n="141"/><span>Tomás?"</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>"A Dhiarmuid, a laogh liom!" arsa Máire.</span>
<lb n="144"/><span>"Bhís riamh go ceannsa liom, ná bí dhom'</span>
<lb n="145"/><span>chrosadh ins an nídh seo; agus bíodh geall ead-</span>
<lb n="146"/><span>rainn go mbeidh tú féin ag maoidheamh as </span>
<lb n="147"/><span>fós, le congnamh Dé, nuair a chífir 'na </span>
<lb n="148"/><span>dhuine uasal é."</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>"Éirghim as a Mhaire!  Éirghim as!  Bíodh </span>
<lb n="151"/><span>an sgéal ar do thoil féin agat," arsa </span>
<lb n="152"/><span>Diarmuid, "acht deirim leat ar ais, nach </span>
<lb n="153"/><span>fuil aon mhuinighin agam as lulcht an Bhéarla.</span>
<lb n="154"/><span>Caithim mo shúil a bheith i n-áirde agam, nuair </span>
<lb n="155"/><span>a bhím a' déanamh margaidh le duine aco, ar</span>
<lb n="156"/><span>eagla go bhfaghaidh sé an ceann is fearr de</span>
<lb n="157"/><span>orm."</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>"Ní gábha dhuit aon eagla bheith ort le </span>
<lb n="160"/><span>congnamh Dé, agus ma théidheann sé go hAimeir-</span>
<lb n="161"/><span>iocá, ní h-aon ualach dho Béarla," arsa </span>
<lb n="162"/><span>Máire.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Do thug Diarmuid a toil féin do Mháire,</span>
<lb n="165"/><span>agus gléasadh suas Tomás, agus cuireadh ar sgoil </span>
<lb n="166"/><span>go Dubhmánbhuidhe é.  Do chuir Diarmuid na</span>
<lb n="167"/><span>Claise d'fhiachaibh ar Sheaghán, an dara mac, </span>
<lb n="168"/><span>na ba seasga is na caoirigh d'aodhaireacht.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Bhí Tomás i nDuibhmánbhuidhe ar sgoil ar </span>
<lb n="171"/><span>feadh dhá bhliadhain.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Thigeadh sé a bhaile dhá uair 'san mbliadhain, </span>
<lb n="174"/><span>'san bhfoghmhar agus aimsir na Nodlag chum a </span>
<lb n="175"/><span>laetheanta saoire do chaitheamh 'san mbaile.</span>
<lb n="176"/><span>Níor 'beag an iongnadh an tarcuisne do </span>
<lb n="177"/><span>bhíodh aige do gharsúin an bhaile, nuair nach </span>
<lb n="178"/><span>raibh Béarla aco.  Bhíodh sé i gcomhnuidhe ag </span>
<lb n="179"/><span>labairt Bhéarla leo; agus bhíodh urraim mhór </span>
<lb n="180"/><span>aco dho.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Thainic sé a bhaile aon uair amháin, 'san </span>
<lb n="183"/><span>bhfoghmhar, agus lá ag a raibh a mháthair amuigh ag </span>
<lb n="184"/><span>cuardach nead ceirce i n-aice gháirdín an </span>
<lb n="185"/><span>chabáiste, chualaidh sí fuaim agus fothrom cainte </span>
<lb n="186"/><span>i n-áit éigin 'na haice.  D'árdaigh sí a </span>
<lb n="187"/><span>cheann agus cad a chífeadh sí acht Tomás, agus é </span>
<lb n="188"/><span>'na sheasamh ar chloidhe an gháirdín, agus é ag </span>
<lb n="189"/><span>tabhairt comhráidh Bhéarla do na toraibh </span>
<lb n="190"/><span>cabáiste i n-árd a chinn 's a ghotha, mar </span>
<lb n="191"/><span>aige is gur chomhthionól mór daoine do bhí </span>
<lb n="192"/><span>ag éisteacht leis.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>D'éist a mháthair leis ar feadh tamaill, agus </span>
<lb n="195"/><span>níor thuig sí focal ar bith dhá chaint.  Ann-</span>
<lb n="196"/><span>sain do bhuail sí a dá bas ar a chéile:</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>"A Mhuire! Mhuire! Mhuire na bhfeart!"</span>
<lb n="199"/><span>ar sí, "cuir d'athchuinge ar a shon chum do </span>
<lb n="200"/><span>Mhic Ghlórmhair gan a leagan do dul as a </span>
<lb n="201"/><span>mheabhair.  Arú, a Thomáis, a leinbh, cad atá </span>
<lb n="202"/><span>ort?  Go bhfóiridh Dia is Muire orainn </span>
<lb n="203"/><span>i ndeire ár saoghail  "</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>"Éist do bhéal, a mháthair," dubhairt </span>
<lb n="206"/><span>Tomás, "ní'l aon nídh bun os cionn orm-sa,</span>
<lb n="207"/><span>acht atáim le comhrádh do thabhairt uaim </span>
<lb n="208"/><span>nuair a raghad thar n-ais chum sgoile, agus do </span>
<lb n="209"/><span>bhíos am' thathaighe féin leis an gcaint, agus le </span>
<lb n="210"/><span>toraibh an chabáiste i gcóir nach beidheadh </span>
<lb n="211"/><span>aon sgath-náire orm tré labhairt os comhair </span>
<lb n="212"/><span>na scoláirí.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>"An eadh, arú?" dubhairt a mháthair;</span>
<lb n="215"/><span>"céad moladh leis an Uan Trócaireach!</span>
<lb n="216"/><span>Nach breagh an nídh an tabhairt suas!"</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>D'imthigh sí a bhaile go háthasach, agus nuair a </span>
<lb n="219"/><span>tháinic Diarmuid isteach, d'innis sí an sgéal </span>
<lb n="220"/><span>do.  Dubhairt sí go raibh Tomás chomh deis-</span>
<lb n="221"/><span>bhéalach le Domhnall O Conaill 'san Bhéarla.</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>"Is mór gur bh'fhearr liom é a bheith 'na</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="224"/><p><span>spealadóir mhaith," arsa Diarmuid, "ná dá </span>
<lb n="225"/><span>mbeadh Béarla na cruinne aige."</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>(Ní críoch).</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Sgéal Thomáis na Claise.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalaidheacht. Sgéal Thomáis na Claise.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
