Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Caint Sgurtha - Amhrán an tSean-chapaill.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG10-11022</note>
		 <note type="L">10</note>
		 <note type="B">1899</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhón Foghmhair, 1899</date><idno>IG10-11022</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">10</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Caint Sgurtha - Amhrán an tSean-chapaill.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Caint Sgurtha - Amhrán an tSean-chapaill.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhón Foghmhair, 1899</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AMHRÁN AN TSEAN-CHAPAILL.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Is fada moill ar an ádhbhar so.  An tAthair</span>
<lb n="3"/><span>Domhnall Ó Murchadha do rugadh agus do</span>
<lb n="4"/><span>tógadh i dTír Chonaill, 'n-ár mbaramhail, agus</span>
<lb n="5"/><span>atá anois 'n-a chomhnaidhe i bhPhiladelphia, is</span>
<lb n="6"/><span>é do chuir litir chugainne i lár an fhoghmhair</span>
<lb n="7"/><span>seo atá thorainn ag cur tuairisge agus tóra an tSean-</span>
<lb n="8"/><span>chapaill .i. sean-chapaill Thuathail Uí Ghallchobhair ar</span>
<lb n="9"/><span>Mhac Tíre, cibé ar bith é féin.  Is amhlaidh do thomhais</span>
<lb n="10"/><span>an sagart maith úd an duine seo dá fhághail ón té do</span>
<lb n="11"/><span>chum.  Maiseadh, nach ceart do thomhais!  Ní hé amháin</span>
<lb n="12"/><span>gur chuir an Mac Tíre seo a lorg ag fear an</span>
<lb n="13"/><span>amhráin féin (beannacht Dé le n-a anam), acht is ar dhá</span>
<lb n="14"/><span>chuma fuair sé é, mar do chuir sé síos fós i nDún na</span>
<lb n="15"/><span>nGall é ó bhéal-aithris Bhrighde Ní Bhaoighill, agus dar an</span>
<lb n="16"/><span>leabhar ní har an-dhóigh do bhí sé ag Brighid, siúd agus</span>
<lb n="17"/><span>nach í féin an file.  Chuir an tAthair Domhnall chugainn</span>
<lb n="18"/><span>dá chóib eile de'n amhrán do chuir sé féin síos</span>
<lb n="19"/><span>insan Oileán Úr, ceann aca ó bhéal-aithris Bhrighde Ní</span>
<lb n="20"/><span>Ghallchobhair (as an nGlaisigh dí seo), agus an ceann eile</span>
<lb n="21"/><span>gan ainm ar bith fa n-a bhun.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>Chuireamar na ceithre cóibeanna so i gcoimhmheas le</span>
<lb n="24"/><span>n-a chéile go ceart cruinn, acht furmhór a dtáinig as</span>
<lb n="25"/><span>béal an fhileadh féin do ghabháil do roghain, nídh nach</span>
<lb n="26"/><span>iongnadh.  Truagh nár fheadamar so do dhéanamh 'san</span>
<lb n="27"/><span>uile chás mar badh cheart agus badh chóir.  Acht tá an</span>
<lb n="28"/><span>oiread soin do theacht le chéile ag na trí cóibeannaibh</span>
<lb n="29"/><span>eile .i. an dá chóib do tháinig anall ó'n Oileán Úr agus</span>
<lb n="30"/><span>an chuma ar a raibh sé ag Bríghid Ní Bhaoighill, gur</span>
<lb n="31"/><span>smuaineamar ar an seanfhocal so “tá fáth le gach</span>
<lb n="32"/><span>nídh,” agus seo an fáth, dar linne, mar tá dhá aithris nó</span>
<lb n="33"/><span>athrughadh, leagan nó léigheadh ar an amhrán anois seach</span>
<lb n="34"/><span>mar bhí i dtosach .i. fuighleach na sean-chuma do chuir</span>
<lb n="35"/><span>Séamus Bhailis air, 'gá dhéanamh dó tuairim is</span>
<lb n="36"/><span>dá fhichid bliadhan ó shoin, agus ath-chuma nó ath-dhóigh do chuir</span>
<lb n="37"/><span>sé uaidh féin air ó shoin.  'Na theannta sain, do conncas</span>
<lb n="38"/><span>dúinn nachar mhisde an t-amhrán gabháil le beagán</span>
<lb n="39"/><span>d'fhoclughadh Bhrighde Ní Bhaoighill, ó's ar fheabhas do bhí</span>
<lb n="40"/><span>sé aici (dar ndóigh, shaoil sise gurab é Peadar</span>
<lb n="41"/><span>Bhailis do rinne, agus ní leigfeadh linn Séamus dá</span>
<lb n="42"/><span>dhéanamh), agus go mór-mhór ó d'airigheamar a mhionca bhíodh</span>
<lb n="43"/><span>an file féin ag cur athruighthe uaidh féin annsúd agus</span>
<lb n="44"/><span>annso ann gan fáth, 'gá rádh dhó, agus gan do leithsgéal</span>
<lb n="45"/><span>aige chuige acht gur “rud amháin iad”.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>'Na dhiaidh sin agus uile, níor chuireamar aon athrughadh</span>
<lb n="48"/><span>ann nach raibh a ghnaitheach againn, dar linn, agus cipé</span>
<lb n="49"/><span>háit ar sgaramar leis na foclaibh úd do tháinig as</span>
<lb n="50"/><span>béal Shéamais féin, nár chuireamar síos iad in-sna</span>
<lb n="51"/><span>nótaidhibh, ar dhóigh go bhféadfaidhe ár gceartughadh-ne?</span>
<lb n="52"/><span>Níor iarramar acht fír-dheise focal, glaine gléasta agus</span>
<lb n="53"/><span>maise méadaireachta agus do leanamar dóibh ar ár</span>
<lb n="54"/><span>ndícheall.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Is ó Bhrighid Ní Bhaoighill fós fuaramar sgéal an </span>
<lb n="57"/><span>tsean-chapaill nó “ughdar an cheoil” mar do bhéar-</span>
<lb n="58"/><span>faidhe air i dTír Chonaill.  Tá sé 'n-ár ndiaidh agus é</span>
<lb n="59"/><span>innste do nós ceisteacháin.  Níor fhéadamar a mhalairt</span>
<lb n="60"/><span>de chlódh do chur air, ó's ar éigin do fuaramar é</span>
<lb n="61"/><span>bhuaint aiste ag cur na gceisteann as tóin a chéile </span>
<lb n="62"/><span>uirre, agus dá gcuirimís ar ath-chlódh é, dob' éigin dúinn</span>
<lb n="63"/><span>ní badh mhó d'athrughadh do chur ann 'ná mar do thait-</span>
<lb n="64"/><span>neochadh linn.  Is feárr linn, mar sin, focail an</span>
<lb n="65"/><span>sgéil do chur síos go díreach fá mar do thángadar </span>
<lb n="66"/><span>as a béal agus tuairim do thabhairt fá n-ár gceistean-</span>
<lb n="67"/><span>naibh féin do ghríosuigh iad.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Creidimíd, na daoine seo luaidhtear in-san amhrán,</span>
<lb n="70"/><span>go bhfuil siad uile nó a bhfurmhór beo go fóill.  Nach</span>
<lb n="71"/><span>ró-chuimhin linn ar chuma ar bith a chloistin ó'n iomad</span>
<lb n="72"/><span>daoine Tuathal Ó Gallchobhair do bheith 'na bheathaidh an</span>
<lb n="73"/><span>tráth bhíomair-ne i nGleann Fhinne?</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>ÁDHBHAR AN CHEÓIL DO RÉIR CHEISTE AGUS FREAGARTHA.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>C. Cá bhfuil ughdar an cheóil?  Innis domh sgéal an</span>
<lb n="78"/><span>tsean-chapaill seo.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>F. Bhí an capall seo ag Tuathal Ó Gallchobhair i</span>
<lb n="81"/><span>gCró-na-duine nuair a bhí sí óg agus maith, agus annsin a dhíol</span>
<lb n="82"/><span>sé le fear a dheirbhsheathar í ar an Ghlaisigh.  B'é sin John</span>
<lb n="83"/><span>Campbell [.i. Seaghán MhacCailín nó Caimbéal].  Bhí</span>
<lb n="84"/><span>seisean bocht agus ní raibh aige acht sean-teach a raibh an</span>
<lb n="85"/><span>sruth an uile bhealach ann agus nár choinnigh a'n dheór</span>
<lb n="86"/><span>amuigh.  Choinnigh John annsin í gur chuir sé suas teach</span>
<lb n="87"/><span>úr.  “Tharraing sí soic agus málaidhe, clocha agus ádhmad</span>
<lb n="88"/><span>tighe.”  Threabh sí an talamh annsin — threabh agus d'fhuirs.</span>
<lb n="89"/><span>Bhí sí ag Campbell go raibh an talamh treabhte fuirste,</span>
<lb n="90"/><span>agus ní raibh mórán oibre aige annsin do'n chapall le </span>
<lb n="91"/><span>deánamh agus níor thug sé greim bídh dí.  Bhí sí gan mórán</span>
<lb n="92"/><span>bríghe 'sa' deireadh.  Ní raibh sí i n-innmhe obair a</span>
<lb n="93"/><span>dhéanamh, agus annsin a chuir sé raffle uirrí.  Bhuain an</span>
<lb n="94"/><span>Mhaol í agus thug sé leis í.</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>C. Cér bh'é an Mhaol?</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>F. Tá Paidí Netchy, fear a bhí 'na chomhnaidhe ar an</span>
<lb n="99"/><span>Ghlaisigh.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>C. Raibh ainm eile ar Phaidí Netchy?</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>F. Bhí Paidí Mac Meanman.</span></p>
<lb n="104"/>
<lb n="105"/><p><span>C. Goidé d'éirigh do'n chapall annsin?</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>F. Bhuain Campbell na cruidhtheacha do'n chapall leis</span>
<lb n="108"/><span>an tsean-spáid roimh an chéad raffle.  Bhí an píobaire</span>
<lb n="109"/><span>agus Nickey (nó Nicidh) 'sa' teach nuair a bhí an chéad</span>
<lb n="110"/><span>raffle ann (Bhí Feargal Tincléir an píobaire i gcomh-</span>
<lb n="111"/><span>naidhe ar lóistín i dtigh Champbell).</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>C. An ionann Nickey agus Netchy?</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>F. Is eanann.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>C. Cér bh'é Nickey?</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>F. Tá dearbhráthair do'n Mhaoil.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>C. Raibh ainm eile air?</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>F. Bhí Micheál Netchy.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>C. B'fhéidir go raibh an tríomhadh hainm air.  Cér</span>
<lb n="126"/><span>díobh é?</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>F. Do na Naitseanaigh é.  Micheál Mac Meanman </span>
<lb n="129"/><span>ainm eile a bhí air.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>C. Cá bhfuil an sgéal anois?  Dubhairt tú gur</span>
<lb n="132"/><span>bhuain Paidí Mac Meanman an capall.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>F. Dubhairt.  Bhuain Paidí Netchy í agus lá h-ar n-a</span>
<lb n="135"/><span>bhárach chuir sé raffle eile uirrí agus bhuain cailín as Druim</span>
<lb n="136"/><span>an eidhnigh a bhí ar fosdach ag Paidí Ward í (tá Druim </span>
<lb n="137"/><span>an eidhnigh taobh thíos do Ghleann Léichín).  Bhí dórnán</span>
<lb n="138"/><span>as an Ghlaisigh ag an dara raffle — do na Breisleanaigh</span>
<lb n="139"/><span>agus do Mhuintir Mhic Mheanman agus do na Naitseanaigh</span>
<lb n="140"/><span>iad fhéin.</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>C. Cia hé Paidí De Bhárd?</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>F. Tá sean-Phaidí Ward a bhí 'na chomhnaidhe ar an</span>
<lb n="145"/><span>chionn thiar do'n Ghlaisigh is aige-san bhí an cailín ar</span>
<lb n="146"/><span>fosdach.  Bhí John Sheagháin Bháin [Mhic Mheanman] ar</span>
<lb n="147"/><span>an Ghlaisigh taobh thiar de Phaidí Ward.  Bhí na trí</span>
<lb n="148"/><span>tighthe i ndiaidh a chéile .i. tighthe Phaidí Ward, John</span>
<lb n="149"/><span>Sheagháin Bháin agus Paidí Natchy.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>C. Dubhairt tú gur bhuain cailín as Druim an</span>
<lb n="152"/><span>eidhnigh an capall.  Cá ndeacha sé annsin?</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>F. Bhí an t-am istigh ag an chailín aimsire agus chuaidh</span>
<lb n="155"/><span>sí a bhaile go Druim an eidhnigh.  B'éigean di duine</span>
<lb n="156"/><span>innteacht 'fhághail leis an chapall a thabhairt a bhaile agus</span>
<lb n="157"/><span>chuaidh Paidí óg Ward agus John Sheagháin Bháin léithi leis</span>
<lb n="158"/><span>an chapall go Druim an eidhnigh.  Chuir sise raffle eile</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="159"/><p><span>uirrí i nDruim an eidhnigh agus bhuain fear as Burndale ar</span>
<lb n="160"/><span>an taobh eile do'n tsliabh í, agus annsin a bhí sí nuair a</span>
<lb n="161"/><span>rinneadh an t-amhrán dí.  (MacDade do bhí mar</span>
<lb n="162"/><span>shloinneadh ar an bhfear so i mBéarla).</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Caint Sgurtha - Amhrán an tSean-chapaill.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Caint Sgurtha - Amhrán an tSean-chapaill.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
