Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cuairt Mhíosa i gConamara</title><author><name type="main">Tomás Mac Coinceannain</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1899_03_18_03</note>
                         <note type="L">3</note>
                         <note type="B">1899</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1899_03_18_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Tomás Mac Coinceannain</author><title>Cuairt Mhíosa i gConamara</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1899</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>Cuairt Mhíosa i gConnamara</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ag Tomás Mac Coinceannain</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Nuair toghadh mé mar thimthire Connartha na</span>
<lb n="6"/><span>Gaedhilge i gCúige Connachta, bhí fhios agam in mo</span>
<lb n="7"/><span>chroidhe istigh nach raibh mé i n-ann an obair do dhéanamh</span>
<lb n="8"/><span>mar ba chóir - nár bh' mé an fear ceart 'san áit chirt.</span>
<lb n="9"/><span>Acht chuadar orm chomh mór sain ag iarraidh orm an</span>
<lb n="10"/><span>obair do thógáil suas nár mhaith liom iad d'eitheachadh.</span>
<lb n="11"/><span>Thug mé toil í do dhéanamh leabaidh dul trasna go</span>
<lb n="12"/><span>Meicsicó agus d'ár ndóigh, dhá dhonacht mé, déanfaidh mé</span>
<lb n="13"/><span>mo dhícheall, agus deir an sean-fhocal linn gur leor do</span>
<lb n="14"/><span>dhuine dhona a dhícheall do dhéanamh.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Dá n-imtheóchainn go dtí an t-Oiléan Úr, mar bhí rún</span>
<lb n="17"/><span>agam, b'fhéidir go gceapfaidhe go mbeinn ag iompódh</span>
<lb n="18"/><span>mo chúil ar an obair mhóir seo - go deimhin cheap mé</span>
<lb n="19"/><span>féin é, caithfidh mé a admháil.  Nach mbeinn go direach</span>
<lb n="20"/><span>glan ar nós an tsaighdiúra bhéarfadh a chúl ar an</span>
<lb n="21"/><span>namhaid i lár na troda?  Ar an n-ádhbhar sain - chomh</span>
<lb n="22"/><span>maith leis an réasún thuas - tug mé toil i n-ainm Dé agus</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="23"/><p><span>Mhuire cion fir do dhéanamh ar son mo thíre, mar táim</span>
<lb n="24"/><span>cinnte dearbhtha gurab í cúis na teangadh - an obair</span>
<lb n="25"/><span>atá Connradh na Gaedhilge do dhéanamh - gurab í an</span>
<lb n="26"/><span>obair is tír-ghrádhaighe chuir fear ná bean rómpa riamh</span>
<lb n="27"/><span>i n-aon tír ná ceard do'n domhan, ná chuirfear chomh</span>
<lb n="28"/><span>fada is bheas uisge ag rith agus féar ag fás.  Bhí cúis na</span>
<lb n="29"/><span>teangadh 'na príomh-chúis ins gach tír riamh, agus d'ár ndóigh,</span>
<lb n="30"/><span>ní hiongantas ar bith é sin, mar 'sé Dia gheall teanga</span>
<lb n="31"/><span>do gach uile náisiún, agus ó nádúir is ins an teangaidh sin</span>
<lb n="32"/><span>atá moladh agus glóir, clú agus cáil na tíre sgríobhtha.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>Acht caidé seo atá mé do dhéanamh?  Bhí fúm cur-</span>
<lb n="35"/><span>síos do thabhairt do'n "Chlaidheamh Soluis", ar an gcaoi</span>
<lb n="36"/><span>fuair mé Connamara agus an obair do rinne mé ann, agus</span>
<lb n="37"/><span>nach fearr dhom tosnughadh orm agus gan leigean dom féin</span>
<lb n="38"/><span>imtheacht fá sgur níos faide?</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>An seachtmhadh lá d'Eanair d'fhág mé Inis-Mheadhóin</span>
<lb n="41"/><span>Árainn an t-oileainín beag sain 'na rugadh agus tógadh mé</span>
<lb n="42"/><span>agus an áit le congnamh Dé cuirfear mé nuair ghlaodhfas</span>
<lb n="43"/><span>an Slánuightheoir orm go slighidh na fírinne.  Chraith mé</span>
<lb n="44"/><span>lámh agus d'fhág mé beannacht ag muinntir an oileáin go</span>
<lb n="45"/><span>léir.  Chuireadar impidhe na naomh ins na flaitheas mo</span>
<lb n="46"/><span>dhiaidh buaidh agus treise, saoghal agus sláinte, neart agus</span>
<lb n="47"/><span>misneach do thabhairt dom leis an obair mhóir seo do</span>
<lb n="48"/><span>bhí romham do chur ar a haghaidh.</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Síos liom go Gaillimh ins an ngaltán.  Ba Dia</span>
<lb n="51"/><span>Sathairn do bhí ann agus seachtmhain ó'n lá sain bhí cruinniu-</span>
<lb n="52"/><span>ghadh mó le bheith i n-Uachtar Árd le craoibh do Chumann</span>
<lb n="53"/><span>na nGaedheal n-Aontuighthe do chur ar bun ann.  Bhí</span>
<lb n="54"/><span>ormsa dul annsain agus iarracht do thabhairt ar rún ag</span>
<lb n="55"/><span>baint leis an nGaedhilg do chur os comhair an chruin-</span>
<lb n="56"/><span>níghthe, agus dá bhféadfainn é craobh do Chonnradh na</span>
<lb n="57"/><span>Gaedhilige do chur ar bun 'san am céadna.  Cuireadh</span>
<lb n="58"/><span>na rúin os cómhair an chruinniughthe mhóir mhilltigh agus do</span>
<lb n="59"/><span>labhair an feisire Tadhg Ua hArtagáin na dtaobh.  Bhí</span>
<lb n="60"/><span>goirm mhór-roimh gach uile rud beag nach, adubhairt na</span>
<lb n="61"/><span>cainteoirí i dtaobh cúise na talmhan, acht nuair</span>
<lb n="62"/><span>adubhairt an t-Ártagánach go raibh rud éigin eile nár</span>
<lb n="63"/><span>chóir dhóibh a leigean as a gcuimhniughadh, rud go madh</span>
<lb n="64"/><span>chóir go gach Éireannach chion agus meas agus grádh do bheith</span>
<lb n="65"/><span>aige air, agus gurb í sin TEANGA NA hÉIREANN</span>
<lb n="66"/><span>chuireadar uaill chomh mór chomh láidir asta gur beag</span>
<lb n="67"/><span>nach gcloisfeá i mbaile mhór na Gaillimhe í, ag tais-</span>
<lb n="68"/><span>beant do'n domhan nach bhfuil grádh do'n teangaidh</span>
<lb n="69"/><span>básuighthe fós i gcroidhe na n-Éireannach.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Fuair mé muintir Uachtar Áird toilteannach ar</span>
<lb n="72"/><span>chraoibh do chur ar bun 'na measg, acht faraoir!  Ní</span>
<lb n="73"/><span>raibh aon duine le fagháil ann ábalta ar an nGaedhilg</span>
<lb n="74"/><span>do mhúineadh, acht le congnamh Dé, ní bhéidh sé i bhfad</span>
<lb n="75"/><span>mar sain.  Tá an t-oide sgoile Uilliam Ua Domh-</span>
<lb n="76"/><span>nalláin ag déanamh staidéar uirthi agus tá súil aige</span>
<lb n="77"/><span>taisbéanadh d'fhagháil le n-a múineadh ins an sgoil fá'n</span>
<lb n="78"/><span>Lughnasadh so chughainn.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>Siar liom ar an traen go Baile-na-hInse le rún</span>
<lb n="81"/><span>dul as sain ar chárr go Cloich na Rón.  Ní raibh aon</span>
<lb n="82"/><span>deis le fagháil ann agus bhuail me siar ar an traen go</span>
<lb n="83"/><span>dtí an Clochán.  D'fhan me ann an oidhche sin agus lá ar</span>
<lb n="84"/><span>n-a bhárach fuair mé cárr is chuaidh mé ag triall ar</span>
<lb n="85"/><span>Chloich na Rón.  Ag siubhal an bhóthair dom ar an gcárr</span>
<lb n="86"/><span>casadh páistí dhom, mór agus beag, páistí fir agus mná, ag</span>
<lb n="87"/><span>dul chum na sgoile.  Bhí an mhaidin an-fhuar agus d'ár</span>
<lb n="88"/><span>ndóigh bhí na créatúra bochta dallruighthe leis an bhfuacht.</span>
<lb n="89"/><span>Thug mé ordughadh do'n tiománaidhe an cárr do stopadh</span>
<lb n="90"/><span>agus marcuigheacht do thabhairt do na páistibh.  Beirt</span>
<lb n="91"/><span>chailíní mbeag bhí ar mo thaobh féin do'n chárr, mar -</span>
<lb n="92"/><span>caithfidh mé an fhírinne do rádh - ba mhaith liom bheith i</span>
<lb n="93"/><span>n-aice na mban riamh.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Thosnuigh mé dhá gceistniughadh agus m'anam do Dhia agus</span>
<lb n="96"/><span>do Muire, d'fhreagadar dhom san teangaidh nGallda!</span>
<lb n="97"/><span>"Maiseadh," adeirimse leo, "shíl mé gur Éireannaigh</span>
<lb n="98"/><span>bhí ionnaibh, acht feicim nach eadh.  Bhí mé ag dul i</span>
<lb n="99"/><span>mugha - Sasanaigh sibh.  Ní thug mé aon mharcuigheacht</span>
<lb n="100"/><span>d'aon tSasanach riamh agus ní thiubhradh anois.  Anuas</span>
<lb n="101"/><span>libh do'n chárr, má's é bhur dtoil é!"  Le linn é seo do</span>
<lb n="102"/><span>rádh dubhairt mé leis an tiománaidhe stopadh, acht</span>
<lb n="103"/><span>a mhic ó go deo! thosnuigh mo chuid cailíní ag caint i</span>
<lb n="104"/><span>nGaedhilg bhinn bhlastha a chuirfeadh luthgháir agus áilleacht</span>
<lb n="105"/><span>ar do chroidhe!  B'fhearr leo marcuigheacht agus Gaedhilg</span>
<lb n="106"/><span>do labhairt ná béarla agus siubhal d'á gcois.  B'fhollus</span>
<lb n="107"/><span>go raibh náire ortha fá n-a dteangaidh do labhairt</span>
<lb n="108"/><span>acht 'na dhiaidh sin féin chuimhnigheadar ar an sean-</span>
<lb n="109"/><span>fhocal - "Is fearr marcuigheacht ar ghabhar ná cois-</span>
<lb n="110"/><span>idheacht d'á fheabhas."</span></p>
<lb n="111"/>
<lb n="112"/><p><span>Creidim nach bhfuil cúram dom a rádh go dtug mé</span>
<lb n="113"/><span>comhairle ar na gearr-chailínibh simplidhe seo, agus sul má</span>
<lb n="114"/><span>sgar mé leo, an náire sin do bhí ortha i dtaobh a</span>
<lb n="115"/><span>dteangadhm bhain mé asta é.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Ar theacht dom go dtí Teach Sgoile an Chalaidh, d'ár</span>
<lb n="118"/><span>ndóigh chuaidh mé isteach gur bheannuigh mé do'n</span>
<lb n="119"/><span>nGaedhilgeoir chliste sin Domhnall Ua Fotharta.  Tá</span>
<lb n="120"/><span>'fhios ag gach uile dhuine bhaineas le cúis na Gaedhilge</span>
<lb n="121"/><span>caidé é Domhnall, agus ní dhéarfaidh mé níos mó 'na thaobh</span>
<lb n="122"/><span>acht gur Éireannach mór millteach atá ann, a bhfuil</span>
<lb n="123"/><span>croidhe chomh mór chomh fial chomh fairsing aige is tá sé</span>
<lb n="124"/><span>féin, agus go bhfuil grádh d'Éirinn agus gach uile shórt bhaineas</span>
<lb n="125"/><span>le hÉirinn 'na chroidhe.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>I mBaile Cloiche na Rón, ní chuala mórán Gaedhilge</span>
<lb n="128"/><span>d'á labhairt ag muintir an bhaile, acht amháin ag muintir</span>
<lb n="129"/><span>na tíre.  Chuaidh mé i measg na ndaoine - na cean-</span>
<lb n="130"/><span>nuightheoirí siopa - agus fuaras amach go raibh gach uile</span>
<lb n="131"/><span>dhuine aca i n-ann an teanga do labhairt go maith agus go</span>
<lb n="132"/><span>cliste acht nach rabhadar dhá dhéanamh do chleachtadh.</span>
<lb n="133"/><span>'Sé mo mheas nach bhfuil an oiread agus aon duine amháin</span>
<lb n="134"/><span>'sa mbaile nach bhfuil ábalta as an teangadh do labhairt,</span>
<lb n="135"/><span>acht beagán do'n aos óg.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Fuair mé an t-Athair Uilliam Ua Glaisín, an</span>
<lb n="138"/><span>sagart pobail, go han-toilteannach ar chúis na</span>
<lb n="139"/><span>Gaedhilge do chur ar a haghaidh, agus chuidigh sé liom go</span>
<lb n="140"/><span>mór ins gach uile bhealach d'á raibh ar a chumas.  Togha</span>
<lb n="141"/><span>fir atá 'san Athair Uilliam.  Gaedhilgeoir deas,</span>
<lb n="142"/><span>ceachtóir breagh agus Éireannach chomh maith is théidheas ar</span>
<lb n="143"/><span>bhonn broige riamh é.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Baineann Inis Naoi (?) agus Inis Leacan (oileáin bheaga</span>
<lb n="146"/><span>atá ionnta) leis an bparráiste seo.  Thug mé cuairt</span>
<lb n="147"/><span>fá dho nó trí ar gach oileán aca.  Shiubhail mé ó theach go</span>
<lb n="148"/><span>teach 'gá mbrostughadh agus caithfidh mé a rádh gur bheag</span>
<lb n="149"/><span>an brostughadh do theastuigh uatha.</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>(tuilleadh)</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cuairt Mhíosa i gConamara

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cuairt Mhíosa i gConamara

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
