Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An t-amadán agus a mháthair.</title><author><persName>Ó Flaithbheartaigh, Seaghán</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG09-10529</note>
		 <note type="L">243</note>
		 <note type="B">1898</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Meadhón Foghmhair, 1898</date><idno>IG09-10529</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">9</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Flaithbheartaigh, Seaghán</author><title>An t-amadán agus a mháthair.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An t-amadán agus a mháthair.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Meadhón Foghmhair, 1898</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AN T-AMADÁN AGUS A MHÁTHAIR.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Bhí bean ann agus ní raibh aici acht</span>
<lb n="3"/><span>aon mhac amháin nach raibh aon</span>
<lb n="4"/><span>chiall mhaith aige.  Ní raibh ag</span>
<lb n="5"/><span>an mbaintrigh do shlighe acht</span>
<lb n="6"/><span>dhá ghabhar.  Lé ceann aca seo chuir sí an</span>
<lb n="7"/><span>t-amadán chum an aonaigh agus dubhairt sí leis</span>
<lb n="8"/><span>a chur 'sa' bpinginn is aírde.  Sheol an</span>
<lb n="9"/><span>t-amadán leis chum an aonaigh leis an</span>
<lb n="10"/><span>ngabhar (ní gabhar a bhí ann acht pocaide, agus</span>
<lb n="11"/><span>níor chuimhnigh riamh gur sheas go stáideamhail</span>
<lb n="12"/><span>i lár an chruinnighthe lé n-a phocaidín).  Is</span>
<lb n="13"/><span>geárr a bhí go dtáinic aige feairín (=</span>
<lb n="14"/><span>firín) beag suarach i gcosamhlacht agus thosuigh</span>
<lb n="15"/><span>sé ag ceannach an ghabhair.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>“Cia 'mhéad tá agad air?” deir sé leis </span>
<lb n="18"/><span>an amadán.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>“An phinginn is aírde ar an n-aonach,”</span>
<lb n="21"/><span>ars' an t-amadán.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>“Má 's mar sin é,” adeir an súmaire </span>
<lb n="24"/><span>seo, “bíodh do phocaidín agad, or é is </span>
<lb n="25"/><span>gabhairín theastuigheas uaim-se.” </span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>“Ní misde liom,” ars' an t-amadán,</span>
<lb n="28"/><span>“dubhairt mo mháthair liomsa an gabhar a </span>
<lb n="29"/><span>chur 'sa' bpinginn is aírde, agus ní fheicim</span>
<lb n="30"/><span>pinginn ar bith agad-sa.  Mar sin, bí 'g </span>
<lb n="31"/><span>imtheacht, a chimleacháin, 's ná cuir an </span>
<lb n="32"/><span>beathadhach ó dhíol orm, nó má chuirir, ní bheidh </span>
<lb n="33"/><span>mórán ar bith dá áthas ort.” </span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Acht sul má raibh an méid seo cainte </span>
<lb n="36"/><span>caithte ag an n-amadán, ní raibh a fhios cá </span>
<lb n="37"/><span>raibh an ceannuightheoir, agus níor bh'iongnadh </span>
<lb n="38"/><span>dhó, or é b'amadán mór trom láidir teas-</span>
<lb n="39"/><span>intinneamhail a bhí 'san n-amadán seo.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Bhí búistéir brillíneach dearg ag éisteacht </span>
<lb n="42"/><span>leis an gcaint agus teagann sé anall go dtí</span>
<lb n="43"/><span>an t-amadán.                             </span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>“Cér'd tá agad ar an bpocaidín gabhair</span>
<lb n="46"/><span>sin agad, nó ar dhá dhíol atá tú?” adeir sé </span>
<lb n="47"/><span>leis an n-amadán.  </span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>“'Ar ndó,” ars' an t-amadán, “tá an </span>
<lb n="50"/><span>phinginn is aírde ar an n-aonach.”</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Sháith an búistéir bárr a mhaide láimhe</span>
<lb n="53"/><span>síos 'sa' nguta, agus chuir pinginn ar a bárr, agus</span>
<lb n="54"/><span>chroch a mhaide 'sa' n-aer.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>“Sin í an phinginn is aírde ar an n-aonach</span>
<lb n="57"/><span>indiu,” adeir an búistéir.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Bhreathnuigh an t-amadán thart thimcheall</span>
<lb n="60"/><span>air agus annsin dubhairt sé.</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>“'Sí, ma thugann tú dham í sin, tiubhraidh</span>
<lb n="63"/><span>mé dhuit an gabhar.”</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Nuair a fuair an t-amadán an phinginn,</span>
<lb n="66"/><span>chuaidh sé anonn go dtí an cábán, agus cheannuigh</span>
<lb n="67"/><span>sé dhá bhriosga.  D'ith sé ceann aca agus thug</span>
<lb n="68"/><span>an ceann eile a bhaile ag a mháthair.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Chomh luath is tháinic sé isteach d'fhiafhruigh</span>
<lb n="71"/><span>a mháthair dó ar dhíol sé an gabhar.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>“Dhíolas,” adeir an t-amadán, “d'éir-</span>
<lb n="74"/><span>eochadh dham, agus fuair mé an phinginn is aírde</span>
<lb n="75"/><span>ar an n-aonach air, agus nuair a fuair mé an</span>
<lb n="76"/><span>phinginn, cheannuigheas dhá bhriosga; d'ith mé</span>
<lb n="77"/><span>ceann aca agus thug mé an ceann eile a bhaile</span>
<lb n="78"/><span>agat-sa.”</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>“Óro, a amadáin,” adeir sí, “bhíos á'm</span>
<lb n="81"/><span>(bhí a fhios agam) gurab 'in é dhéanfhá, acht</span>
<lb n="82"/><span>nuair a chuirfeas mé 'díol an chinn eile thú,</span>
<lb n="83"/><span>ní dhéanfaidh tú an cleas sin.” </span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>“Ar mo choinsias ní dhéanfhad,” ars' an</span>
<lb n="86"/><span>t-amadán ag bualadh amach.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Bhí an t-amadán lá 'n-a dhiaidh sin 'sa' </span>
<lb n="89"/><span>ngarrdha, agus tháinic múr mór báistighe.  Shuidh</span>
<lb n="90"/><span>an t-amadán faoi leachta, agus thosuigh sé ag</span>
<lb n="91"/><span>tarraint speallaoi amach as.  Thuit píosa</span>
<lb n="92"/><span>óir amach, agus píosa, agus píosa eile.  Chruinnigh</span>
<lb n="93"/><span>an t-amadán an t-ór agus chuir sé féin agus a</span>
<lb n="94"/><span>mháthair 'sa' gcófhra é, agus bhí sin aige lán an</span>
<lb n="95"/><span>chófhra suas.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Chuala an ministéir é, agus tháinic ag an</span>
<lb n="98"/><span>teach, agus dubhairt go mbadh leis féin an</span>
<lb n="99"/><span>t-ór.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>“Má's leat féin,” adeir an t-amadán,</span>
<lb n="102"/><span>“do dheamhan a bhfuighir.”</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Acht bhí an ministéirín ag caint le máthair</span>
<lb n="105"/><span>an amadáin faoi dheireadh gur 'ubhairt an</span>
<lb n="106"/><span>t-amadán, nuair a b' fhada leis bhí an minis-</span>
<lb n="107"/><span>téir istigh.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>“Shílfheá,” deir an t-amadán, “go bhfuil</span></p>
</div>
<pb n="244"/>
<div><lb n="110"/><p><span>tú ag brath ar luighe ar mo mháthair is í</span>
<lb n="111"/><span>'mharbhadh, acht ní leigfidh mise fhéin duit,” </span>
<lb n="112"/><span>adeir sé ag tuitim ar an ministéir, agus 'á </span>
<lb n="113"/><span>bhrúghadh faoi, agus as sin níor leig é nó nár</span>
<lb n="114"/><span>fhágaibh sé deor ann.  </span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>“Dar fiadh,” deir an t-amadán, “ní</span>
<lb n="117"/><span>thuitfidh tú ar mo mháthair aríst.”</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>D'imthigh leis fhéin lé n-a mháthair annsin</span>
<lb n="120"/><span>agus chuireadar an ministéir i bpoll mónadh.</span>
<lb n="121"/><span>Acht ghoin a haire an mháthair agus dheamhan </span>
<lb n="122"/><span>marar (= munar) chuimhnigh sí gur'b é inn-</span>
<lb n="123"/><span>seacht a dhéanfhadh an t-amadán.  Téidheann </span>
<lb n="124"/><span>sí agus mar'uigheann sí an gabhar eile agus cuireann </span>
<lb n="125"/><span>sí é 'sa' bpoll i raibh an ministéir agus chuir sí </span>
<lb n="126"/><span>an ministéir i bpoll eile tamall maith as</span>
<lb n="127"/><span>an áit sin, agus rinne sí seo i ngan-fhios do'n </span>
<lb n="128"/><span>amadán.  </span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Is geárr go dtáinic tóir ar an n-amadán, </span>
<lb n="131"/><span>agus fiafhruigheadh dhe timcheall ar an ministéir.  </span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>“Mhar'uigh mise é,” deir an t-amadán,</span>
<lb n="134"/><span>“agus chuir mé fhéin agus mo mháthair é.”</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>“A' 'spáinfhea (dtaisbeanfá) dhúinne,” </span>
<lb n="137"/><span>deir na Peelers, “an áit ar cuireadh é?” </span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Siubhlaidh liom,” adeir an t-amadán.  </span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>“D'imtigh leobh (= leó) agus 's geárr go</span>
<lb n="142"/><span>dtáinic 'sa' n-áit, agus bhí an cartadh déanta </span>
<lb n="143"/><span>ann úr glan.”</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>“By dad,” adeir na Peelers, “tá tú </span>
<lb n="146"/><span>ceart!”  Leis an n-amadán. </span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>“Táim,” adeir an t-amadán, “cartaidh </span>
<lb n="149"/><span>'níos go beo, agus b'fhéidir go mbeidheadh sé</span>
<lb n="150"/><span>beo agaibh.”</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Thosuigh na Peelers ag cartadh, a mhic Ó!</span>
<lb n="153"/><span>is geárr go bhfacadar dhá adhairc.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>“'Raibh adharca ar do mhinnistéirín?”</span>
<lb n="156"/><span>adeir an t-amadán.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Is geárr go raibh cnámh an droma noch-</span>
<lb n="159"/><span>thuighte.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>“Raibh fionnfadh ar do mhinistéirín?” </span>
<lb n="162"/><span>adeir an t-amadán.  </span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>“Ara, a amadáin,” adeir na Peelers, “is </span>
<lb n="165"/><span>ag magadh fúinn atá tú.”</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>“'Ar ndó', 'seadh,” ars' an t-amadán.  </span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Sin é a raibh aca do bhárr an amadáin.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Cia an léigheann a ghnidheas sinn 'fhoghluim</span>
<lb n="172"/><span>ó'n sgéal seo?  Is é: Gur i n-aice na</span>
<lb n="173"/><span>n-amadán a ghnidheas fir chríonna beart.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Seaghán Ó Flaithbheartaigh.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An t-amadán agus a mháthair.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An t-amadán agus a mháthair.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
