Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgéalta fá'n nGobán tSaor.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG08-10454</note>
		 <note type="L">191</note>
		 <note type="B">1898</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Aibreán, 1898</date><idno>IG08-10454</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">8</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Sgéalta fá'n nGobán tSaor.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgéalta fá'n nGobán tSaor.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Aibreán, 1898</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Sgéalta fá'n ngobán tSaor.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>1.  An Gobán Saor agus Moling Naomh.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Do mhair an Gobán Saor 'san </span>
<lb n="5"/><span>tseiseadh céad d'aois ár dTigh-</span>
<lb n="6"/><span>earna.  Adeir na seansgrí-</span>
<lb n="7"/><span>bheanna gurab í an obair is </span>
<lb n="8"/><span>mó do ghnáthuigh sé bheith ag déanamh team-</span>
<lb n="9"/><span>pall agus cillíní do ná naomhaibh, agus is cinnte </span>
<lb n="10"/><span>gurab é thóg cuid de na cloigtheachaibh </span>
<lb n="11"/><span>iongantacha úd do chuir an oiread sain </span>
<lb n="12"/><span>díospóireachta ar siubhal i dtosach an chéid </span>
<lb n="13"/><span>seo, agus 'n-a dtaobh nach misde a chur síos go </span>
<lb n="14"/><span>mbainid siad le hÉirinn amháin mar ná </span>
<lb n="15"/><span>fuil a samhail i n-aon áit eile fá'n spéir.  </span>
<lb n="16"/><span>Aithristear a lán de sgéaltaibh grinn i </span>
<lb n="17"/><span>dtaobh an Ghobáin is na sean-sgríbheannaibh, </span>
<lb n="18"/><span>agus gidh ná fuil cruth na fírinne ar fad orra, </span>
<lb n="19"/><span>is deimhnightheach go raibh ughdarthás éigin ag </span>
<lb n="20"/><span>na sean-ughdaraibh le n-ar chuireadar síos </span>
<lb n="21"/><span>tímcheall air.  Ní h-ionann iad agus na </span>
<lb n="22"/><span>sgéalta gan bhun gan bhárr gan lár, gan </span>
<lb n="23"/><span>leith-imeall atá i mbéalaibh na ndaoine air.</span>
<lb n="24"/><span>Aithristear i gceann de na sgríbheannaibh </span>
<lb n="25"/><span>úd gur chuir an Naomh Moling fios ar an </span>
<lb n="26"/><span>nGobán chum teampaill do thógáil dó.  </span>
<lb n="27"/><span>Do tháinig an Gobán fá'n-a dhéin, agus cuid-</span>
<lb n="28"/><span>eachta ceárdaidhe i n-aoinfheacht leis.  Do </span>
<lb n="29"/><span>bhí ar an gcuideachtain sin ochtar siúinéir </span>
<lb n="30"/><span>agus a n-ochtar ban agus ochtar garsún.  D'fhana-</span>
<lb n="31"/><span>dar i bhfochair an naoimh ar feadh bhliadhna </span>
<lb n="32"/><span>gan a n-obair do thosnughadh, ag ithe agus </span>
<lb n="33"/><span>ag ól, ag luighe agus ag éirghe, agus comhair </span>
<lb n="34"/><span>comh maith aca uaidh is dá mbeidís ag cur </span>
<lb n="35"/><span>na h-oibre chum cinn.  Bhíodh an Gobán gach </span>
<lb n="36"/><span>lá dá thathaint orra dul ag obair.  “Téimís,” </span>
<lb n="37"/><span>adeireadh se, “ag obair indiu i n-ainm an </span>
<lb n="38"/><span>Athar Neamhdha,” acht ní thugadaois aon </span>
<lb n="39"/><span>toradh air, acht i gcionn na bliadhna d'iarr </span>
<lb n="40"/><span>sé orra dul ag obair “i n-ainm an Athar </span>
<lb n="41"/><span>agus an Mhic agus an Spioraid Naoimh,” agus láith-</span>
<lb n="42"/><span>reach baill do luigheadar ar obair agus lean-</span>
<lb n="43"/><span>adar di go raibh an teampall críochnuighthe</span></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="44"/><p><span>aca.  Chuaidh an Gobán i bhfiadhnuise an </span>
<lb n="45"/><span>naoimh, agus d'iarr sé a luach-saothair air.  </span>
<lb n="46"/><span>“Dogheobhair breith do bhéil féin,” ars an </span>
<lb n="47"/><span>naomh.  “Bíodh mar sin,” ars' an Gobán, </span>
<lb n="48"/><span>“Is í breith mo bhéil féin lán an teampaill </span>
<lb n="49"/><span>de sheagal d'fhágháil uait.”  “Dogheobhair </span>
<lb n="50"/><span>t'éileamh,” ars an naomh, “acht an team-</span>
<lb n="51"/><span>pall d'iompodh an taobh síos suas dam i </span>
<lb n="52"/><span>dtreo go mbeidh sé i bhfuirm árthaigh, agus </span>
<lb n="53"/><span>líonfaidh mé duit é.  Do cheap an naomh </span>
<lb n="54"/><span>go raibh buaidhte aige ar an nGobán leis an </span>
<lb n="55"/><span>gcoinghioll so.  Acht is beag do thuig an </span>
<lb n="56"/><span>naomh a fheabhas de cheárdaighe an Gobán.  </span>
<lb n="57"/><span>Do rug sé leis a lucht oibre le n-a n-úr-</span>
<lb n="58"/><span>laisíbh agus is orra ba ghairid a mhoill an </span>
<lb n="59"/><span>teampall d'iompodh an taobh síos suas agus </span>
<lb n="60"/><span>sain do dhéanamh gan clár gan taobhán gan </span>
<lb n="61"/><span>tairnge do chur as ionad ná amháin do </span>
<lb n="62"/><span>bhogadh.  “Anois, a naoimh,” ars an Gobán, </span>
<lb n="63"/><span>“líon an t-árthach dam.”  Do chuir sain an </span>
<lb n="64"/><span>naomh i gcruadh-chás, mar is ar éigin </span>
<lb n="65"/><span>d'fhéadfadh sé an teampall do líonadh le </span>
<lb n="66"/><span>n-a raibh aige féin agus ag a mhuinntir, ní h-é </span>
<lb n="67"/><span>amháin de sheagal, acht de gach saghas eile </span>
<lb n="68"/><span>arbhair.  Acht do bh'éigean do a choinghioll do </span>
<lb n="69"/><span>chóimhlíonadh, agus ní raibh aige le déanamh acht a </span>
<lb n="70"/><span>mhuinighin dochur i nDia, agus d'iarr sé ar a </span>
<lb n="71"/><span>mhuinntir an teampall do líonadh le gach </span>
<lb n="72"/><span>saghas arbhair dá raibh aca.  Do rinneadar </span>
<lb n="73"/><span>amhlaidh, agus do hatharruigheadh an t-arbhar go </span>
<lb n="74"/><span>léir go seagal go míorbhuileach.  “Tá breith </span>
<lb n="75"/><span>do bhéil féin agat anois,” ars an naomh, </span>
<lb n="76"/><span>“acht is beag d'á thairbhe gheobhair.”  Dob' </span>
<lb n="77"/><span>fhíor sain do, mar ní túisge bhí an seagal sa' </span>
<lb n="78"/><span>bhaile ag an nGobán ná d'atharruigh sé ar </span>
<lb n="79"/><span>fad do crumhaibh dreoighte bréana déis-</span>
<lb n="80"/><span>teanacha.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Donnchadh Pléimhionn.</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>II. Pósadh a mhic.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>An Gobán tSaor budh é an fear budh </span>
<lb n="87"/><span>ghasda i n-Éirinn é.  'Sé an chéad fhear i </span>
<lb n="88"/><span>n-Éirinn a rinn seisreach, — dubhshlán duine </span>
<lb n="89"/><span>ar bith i n-Éirinn a cuir (= cur) amach as </span>
<lb n="90"/><span>an sgríbh.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Annsin, bhí sé ina fhear ghasda.  Bhí mac </span>
<lb n="93"/><span>aige agus budh mhian leis an mac 'fhagháil </span>
<lb n="94"/><span>pósta.  Annsin, chuir sé an mac 'un </span>
<lb n="95"/><span>(= chum) aonaigh le dórnán molt.  D'iarr </span>
<lb n="96"/><span>sé ar an mac annsin na muilt a dhíol agus </span>
<lb n="97"/><span>iad fhéin agus a luach bheith leis ar ais 'na' </span>
<lb n="98"/><span>(= chum an) bhaile.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Shiubhail an mac, ách a'n (= gach aon) </span>
<lb n="101"/><span>aonach agus ó aonach go haonach.  Ní thiocfadh </span>
<lb n="102"/><span>leis a bhfágháil díolta.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>Fá dheireadh, bhí sé 'teacht anuas sráid a' </span>
<lb n="105"/><span>bhaile mhóir agus casadh cailín air 'muigh i </span>
<lb n="106"/><span>ndorus tighe.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>“A bhuachaill,” ars'an ghirseach, “an é </span>
<lb n="109"/><span>nach dtig leat na caoirigh sin a dhíol?”</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>“Ní thig liom,” arsa mac an Ghobáin </span>
<lb n="112"/><span>tSaoir.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>“God chuige sin?” ars' ise.</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>“Mar d'iarr m'athair orm na caoirigh a </span>
<lb n="117"/><span>dhíol agus a luach a bheith liom 'na' bhaile.”</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>“Maiseadh,” ars' an cailín, “gabh isteach </span>
<lb n="120"/><span>annseo agus cuirfe mise leat iad fhéin agus a </span>
<lb n="121"/><span>luach leat 'na' bhaile.”</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Thug an cailín léithe na caoirigh isteach i </span>
<lb n="124"/><span>dteach.  Lom sí na caoirigh agus thomhais sí </span>
<lb n="125"/><span>an olann, agus thug sí dó luach na holna agus </span>
<lb n="126"/><span>chuir sí annsin na caoirigh lom leis 'na' </span>
<lb n="127"/><span>bhaile.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>Ars' an t-athair, “A mhic, fuair tú na </span>
<lb n="130"/><span>caoirigh dhíol.  Cibé háit i bhfuil an cailín, </span>
<lb n="131"/><span>gabh go dtí í agus fágh í le pósadh.”</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Fuaidh (= chuaidh) an mac go dtí an cailín </span>
<lb n="134"/><span>agus fuair sé í le pósadh agus annsin thais'eán </span>
<lb n="135"/><span>an Gobán tSaor cóf[h]ra dí lán óir.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>“A nighean (= inghean),” ars' eisean, </span>
<lb n="138"/><span>“goidé 'ghéanfá leis a' chóf[h]ra sin?”</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>“Tá, a athair, bheidhinn ag cur ann i </span>
<lb n="141"/><span>gcomhnaidhe agus gan dadaidh bhaint as.”</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>“A nighean,” ars' é, “ghéanfaidh sin an </span>
<lb n="144"/><span>gnaithe.  Dhá mbeithidhe ag baint as i </span>
<lb n="145"/><span>gcomhnaidhe, badh ghoirid go mbéidheadh sé </span>
<lb n="146"/><span>reaithte (= rithte .i. caithte).  A nighean, </span>
<lb n="147"/><span>sin an dóigh cheart leis an tsaidhbhreas a </span>
<lb n="148"/><span>choinneáilt (= chongbháil).”</span>
<lb n="149"/></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="150"/><p><span>III.  Cor i n-aghaidh an choim agus cam i </span>
<lb n="151"/><span>n-aghaidh an chuir.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Chuir duine uasal bhí i Sasana sgéal a </span>
<lb n="154"/><span>thiocfadh thall anonn go bhfághadh sé a chais-</span>
<lb n="155"/><span>leán déanta nach mbéidheadh a leitheid eile </span>
<lb n="156"/><span>ins na trí ríoghachta.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>“Maiseadh,” arsa nighean an Ghobáin </span>
<lb n="159"/><span>tSaoir le n-a fear, “buail suas le cailín </span>
<lb n="160"/><span>innteach (= éigin) fá'n chaisleán, ná (= nó) </span>
<lb n="161"/><span>mur ndeánfaidhe, ní thiocfaidh sibh 'na' bhaile </span>
<lb n="162"/><span>beo.”</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Shín siad leobhtha anonn go Sasana go </span>
<lb n="165"/><span>dtaini' siad go teach an duine uasail.</span>
<lb n="166"/><span>Thoisigh siad a (= do) dheánamh an chaisleáin.  </span>
<lb n="167"/><span>Bhuail mac an Ghobáin tSaoir suas le </span>
<lb n="168"/><span>cailín bhí fá'n chaisleán.  Bhí an caisleán </span>
<lb n="169"/><span>le bheith críochnuigh'e lá ar n-a bhárach.  Ars' </span>
<lb n="170"/><span>an cailín leis a' bhuachaill,</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>“A' bhfuil an caisleán críochnuigh'e?  </span>
<lb n="173"/><span>Nuair a bhéidheas an caisleán críochnuigh'e, </span>
<lb n="174"/><span>tá 'rún acu mur (= bhur) gcuir 'un báis.  </span>
<lb n="175"/><span>Fiafrachaidh an duine uasal do'n Ghobán </span>
<lb n="176"/><span>tSaor a' bhfuil aon chaisleán 'sna trí río-</span>
<lb n="177"/><span>ghachta comh maith leis.”</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, fiafruighidh an duine </span>
<lb n="180"/><span>uasal de'n Ghobán tSaor,</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>“A' bhfuil aon chaisleán 'sna trí río-</span>
<lb n="183"/><span>ghachta comh maith leis a' chaisleán so </span>
<lb n="184"/><span>agam-sa?” </span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p><span>Fhreagair an Gobán tSaor é.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>“Ní'l,” ars' an Gobán tSaor, “acht nídh </span>
<lb n="189"/><span>amháin atá 'sa' bhaile agam, agus ní bhfuighidh </span>
<lb n="190"/><span>aon dhuine sin acht do mhac-sa agus mo mhac-sa </span>
<lb n="191"/><span>dhul fá n-a dhéin.”</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Chuir an duine uasal anall mac an </span>
<lb n="194"/><span>Ghobáin tSaoir agus a mhac fhéin.  Thainic siad</span>
<lb n="195"/><span>go dtí teach an Ghobáin tSaoir.  Arsa </span>
<lb n="196"/><span>nighean an Gobáin tSaoir,</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>“Goidé tá a dhíth air anois?”</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>“Tá, aon nidh atá annseo ins a' chóf[h]ra,” </span>
<lb n="201"/><span>arsa mac an Ghobáin tSaoir, “chuir m'athair-</span>
<lb n="202"/><span>se mise agus mac an duine uasail anall fá </span>
<lb n="203"/><span>n-a dhéin.”</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>“C'ainm atá ar an nídh sin?” arsa </span>
<lb n="206"/><span>nighean an Ghobáin tSaoir.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>“Tá, cor i n-aghaidh an choim agus cam i </span>
<lb n="209"/><span>n-aghaidh an chuir.”</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>“Tá an nídh chéadna sain ins a' chófhra,” </span>
<lb n="212"/><span>arsa nighean an Ghobáin tSaoir.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>D'fhosgail sí an cóf[h]ra agus d'iarr sí ar mhac </span>
<lb n="215"/><span>an duine uasail theacht anall agus amharc síos </span>
<lb n="216"/><span>ins a' chóf[h]ra agus é thógáil.  Chrom sé annsin </span>
<lb n="217"/><span>isteach ins a' chóf[h]ra agus thainic sise ar an </span>
<lb n="218"/><span>taobh thiar agus chuir sí a lámh leis agus thionn-</span>
<lb n="219"/><span>tuigh sí é isteach 'sa' chófhra.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>“Béidh tusa ansin,” ars' ise, “go dtig </span>
<lb n="222"/><span>an Gobán tSaor anall chugam-sa as </span>
<lb n="223"/><span>Sasana.”</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>Fuaidh an sgéal anonn go rabh mac an </span>
<lb n="226"/><span>duine uasail 'stigh gaibhte ins a' chóf[h]ra go </span>
<lb n="227"/><span>dtigeadh an Gobán tSaor anall 'un a' </span>
<lb n="228"/><span>bhaile.  Annsin leigeadh anall an sean-</span>
<lb n="229"/><span>Ghobán tSaor agus leigeadh anonn mac an </span>
<lb n="230"/><span>duine uasail 'un a' bhaile.</span></p>
<lb n="231"/>
<lb n="232"/><p><span>NÓTAIDHE.</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>1  Cuir appears to be universal as the verbal noun in</span>
<lb n="235"/><span>spoken Irish.  It occurs also in other contributions to</span>
<lb n="236"/><span>this No.  Is it possible that there is something more than</span>
<lb n="237"/><span>a solecism in it?</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>2  Pronounce do dh'aonach; so also, budh dh'e for</span>
<lb n="240"/><span>budh é as written.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>3  As told by another sgéalaidhe afterwards, this part</span>
<lb n="243"/><span>read : Breallán athar a d'iarr orm, &c.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>4 Da mbeithidhe, &c., loosely translated, "If we should</span>
<lb n="246"/><span>be, &c," by narrator.  Are we to infer from this that the</span>
<lb n="247"/><span>impersonal (passive) form should be used in Irish where</span>
<lb n="248"/><span>"we read," "we hear," &c., are used in an indefinite</span>
<lb n="249"/><span>and general sense in English?</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>5 = Shiubhail siad leo, bhuail siad reompa.</span>
<lb n="252"/><span>6  Pron. as if spelt goite.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>II. agus III.  Mac Tíre do chuir síos i nGhleann Fhinne</span>
<lb n="255"/><span>Tíre Conaill ó bhéal-aithris Phádruig Uí Bheirn.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>“Le Grádh do Dhia.”</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Amhrán naomhtha.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalta fá'n nGobán tSaor.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalta fá'n nGobán tSaor.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
