Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Maor Mórdhálach no an Bitheamhnach Beirbhthe.</title><author><persName>Ó Conchobhair, Domhnall</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG08-10430</note>
		 <note type="L">142</note>
		 <note type="B">1898</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Eanáir, 1898</date><idno>IG08-10430</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">8</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Conchobhair, Domhnall</author><title>An Maor Mórdhálach no an Bitheamhnach Beirbhthe.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Maor Mórdhálach no an Bitheamhnach Beirbhthe.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Eanáir, 1898</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>An Maor Mórdhálach </span>
<lb n="1"/><span>nó </span>
<lb n="2"/><span>An Bitheamhnach Beirbhthe.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Corruigheacht agus dá fhichid </span>
<lb n="5"/><span>bliadhain ó shoin, do mhair ins an </span>
<lb n="6"/><span>bparóiste so duine uasal do </span>
<lb n="7"/><span>cuireadh as a mhaireachtain acht </span>
<lb n="8"/><span>aon fheirm mhór fhairsing amháin, </span>
<lb n="9"/><span>ar nach raibh acht beagán cíosa.  Fear </span>
<lb n="10"/><span>cruinn gasda géarchúiseach do b'eadh é.  </span>
<lb n="11"/><span>Do chongbhaigheadh sé lucht oibre, ní hé </span>
<lb n="12"/><span>amháin ar an bhfeirm acht ag déanamh bóthar, </span>
<lb n="13"/><span>droichead agus oibreacha eile barúntachta.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Budh ghnáthach leis maor do chongbháil os </span>
<lb n="16"/><span>cionn na bhfear agus an fear do bhí aige ins </span>
<lb n="17"/><span>an am so, bhí árd-mheas aige air feín, — </span>
<lb n="18"/><span>fear mór fada mí-chumtha, casóg mhór </span>
<lb n="19"/><span>bhréide síos go talamh leis, agus lá fhéile </span>
<lb n="20"/><span>Seagháin ins an tsamhradh budh lag leis é </span>
<lb n="21"/><span>bhaint de.  Bhí bairéad mór árd de chroi-</span>
<lb n="22"/><span>ceann cuinín air, agus carabhat fáisgthe tim-</span>
<lb n="23"/><span>cheall a mhuinéil; agus dá bhfeicfeá ag gabháil </span>
<lb n="24"/><span>an bhóthair é no ag órdughadh na bhfear, budh </span>
<lb n="25"/><span>dhóigh leat gur mhó é 'na an tighearna </span>
<lb n="26"/><span>talmhan féin.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>Do dhíoladh an duine uasal na fir gach </span>
<lb n="29"/><span>oidhche Sathairn 'na thigh féin.  Aon mhaidin </span>
<lb n="30"/><span>Domhnaigh amháin, do ghearán an bhean bhainne </span>
<lb n="31"/><span>leis an duine uasal gur thug sí faoi </span>
<lb n="32"/><span>ndeara go raibh beagán ime goidthe tar éis </span>
<lb n="33"/><span>an tSathairn le n-a dó nó a trí de sheacht-</span>
<lb n="34"/><span>mainibh, agus nár bh'fhuláir gur duine éigin </span>
<lb n="35"/><span>de'n lucht oibre do ghoid é.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>“Ná bac leis, a chailín,” ars' eisean.  </span>
<lb n="38"/><span>“Beidh an Fear Mór i gcabhair an ghaduidhe, </span>
<lb n="39"/><span>muna m-béarad-sa air.”</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Ní raibh bean a' tighe ró-fhlaitheamhail do</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="42"/><p><span>réir a tuairisg'; do bhí an aimsir olc </span>
<lb n="43"/><span>ocrach, agus na fir bhochta ag obair ag cruaidh </span>
<lb n="44"/><span>ar neimh-nídh acht a mbiadh, agus gan sin féin </span>
<lb n="45"/><span>ro-mhaith aca; agus dá bhféadfaidís gabháil i </span>
<lb n="46"/><span>dtaobh thiar di, chum blúire aráin nó aon </span>
<lb n="47"/><span>rud mar sin do sgiobadh, níor pheacadh leo </span>
<lb n="48"/><span>é.  Chum a chur i dtuigsin daoibh nár mhaith </span>
<lb n="49"/><span>í an bhean, do tháinig fear déirce isteach lá </span>
<lb n="50"/><span>chuici agus d'iarr rud éigin uirri ar son Dé.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>“Go deimhin,” ars 'ise, “támaoid bodhar </span>
<lb n="53"/><span>ó bhur leithéidí.”</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>“Is cruaidh an chaint í sin,” ars' an fear </span>
<lb n="56"/><span>bocht, “do theachtaire Dé.”</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>“Dhemhaise an tusa teachtaire Dé?” ars' </span>
<lb n="59"/><span>ise.  “Is dóigh mhaise go deimhin má's tú.”  </span>
<lb n="60"/><span>ars'ise, “is giobalach do leig Sé uaidh thú.”</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>Acht ní hé sin an sgéal.  An oidhche Dia </span>
<lb n="63"/><span>Sathairn i ndiaidh gearáin na mná bainne </span>
<lb n="64"/><span>do dhíol an duine uasal na fir mar budh </span>
<lb n="65"/><span>ghnáthach, agus d'fhairigh iad go léir ag dul a </span>
<lb n="66"/><span>bhaile.</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>“'Seadh 's dóigh,” ars' eisean 'na aigneadh </span>
<lb n="69"/><span>féin, “táid go léir imtighthe, acht fan go </span>
<lb n="70"/><span>foill, — b'fhéidhir go bhfuil an gaduidhe </span>
<lb n="71"/><span>agam fós.”  Do bhí an maor ins an </span>
<lb n="72"/><span>tigh fós, mar gur theasduigh ó'n duine </span>
<lb n="73"/><span>uasal caint leis i d-taobh a ghnótha </span>
<lb n="74"/><span>féin.  'Nuair a bhí an chaint críochnuighthe </span>
<lb n="75"/><span>aca do bhí an maor ag bogadh chum dul' </span>
<lb n="76"/><span>a-bhaile.  D'éaluigh an duine uasal go </span>
<lb n="77"/><span>ciúin idir chleith agus ursain agus isteach i </span>
<lb n="78"/><span>dtigh an bhainne leis, mar ar fholuigh sé é </span>
<lb n="79"/><span>féin go cúthal, agus d'fhan sé annsin i bhfolach </span>
<lb n="80"/><span>ag tnúth leis an ngadhuidhe.  Budh ghearr do </span>
<lb n="81"/><span>gur airigh sé an doras dá fhosgailt go </span>
<lb n="82"/><span>haireach, agus an fear mór ag sleamhnughadh </span>
<lb n="83"/><span>isteach.  Thug sé amharc nó dhó 'na thim-</span>
<lb n="84"/><span>cheall, agus rinne ar an im do bhí déanta </span>
<lb n="85"/><span>suas 'na pollaibh ar mhéis.  Do thóg sé dhá </span>
<lb n="86"/><span>cheann aca, agus d'fhill isteach i nduilleoig </span>
<lb n="87"/><span>mhóir chabáiste agus do sháith isteach 'na bhair-</span>
<lb n="88"/><span>éad iad, agus as go bráth leis.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Ní túisge do bhí sé imthighthe, 'ná sgeinn </span>
<lb n="91"/><span>an duine uasal amach, isteach 'sa' chistean, </span>
<lb n="92"/><span>trés an dtigh leis, amach go dtí an doras, </span>
<lb n="93"/><span>agus do ghlaoidh ar an maor do bhí ag gabháil </span>
<lb n="94"/><span>síos an casán air chúl an tighe -</span></p>
<lb n="95"/>
<lb n="96"/><p><span>“A Dhonnchaidh!” ars' eisean, ag glaodhach </span>
<lb n="97"/><span>air an maor;</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>“A' teacht, a mhaighistir,” ars' an maaor.</span>
<lb n="100"/><span>“Tar a leith go fóill chugham, rinneas dear-</span>
<lb n="101"/><span>mad mór.  Teastuigheann uaim litir do </span>
<lb n="102"/><span>scríobh, agus dá  mbudh áil leat fanamhain go </span>
<lb n="103"/><span>fóill go mbéarfá romhat go dtí an </span>
<lb n="104"/><span>port í.”</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>“Dar ndóigh déanfad agus fáilte, a </span>
<lb n="107"/><span>mhaighistir,” dubhairt an maor.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>“Tar annso isteach 'sa' chistean, fad do </span>
<lb n="110"/><span>bhead dá scríobh;  ní chuirfidh mé puinn </span>
<lb n="111"/><span>moille ort.”</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Do ghluaiseadar araon isteach ins an </span>
<lb n="114"/><span>chistean.  Do bhí caoirghil mhór teineadh ins </span>
<lb n="115"/><span>an ghráta, agus gé reamhar ar bhior ar a haghaidh </span>
<lb n="116"/><span>amach, agus cailín dá iompódh.  Do bhagaír an </span>
<lb n="117"/><span>duine uasal ar an gcailín agus thug cogair di </span>
<lb n="118"/><span>an cistean d'fhágáil agus gan teacht tar n-ais </span>
<lb n="119"/><span>go dtí go nglaodhfadh sé féin uirri.  Do </span>
<lb n="120"/><span>shuidh an maor síos, agus do chrom an duine </span>
<lb n="121"/><span>uasal ar an litir a scríobh.  Budh ghearr gur </span>
<lb n="122"/><span>thóg sé a shúile de'n litir agus thug féachaint </span>
<lb n="123"/><span>faoi dhéin na teineadh.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>“A Dhonnchaidh,” ars' eisean leis an maor, </span>
<lb n="126"/><span>“ní fheadar cár ghabh an cailín úd, arú.”  </span>
<lb n="127"/><span>“Am basa ní fheadar, a mhaighistir,” ars' an </span>
<lb n="128"/><span>maor.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>“Ní deirim,” ars' an duine uasal, “ná </span>
<lb n="131"/><span>go bhfuil an gé dá losgadh.  Dá mb' é do </span>
<lb n="132"/><span>thoil iompódh do thabhairt do'n bhior sin go </span>
<lb n="133"/><span>d-tigidh sí asteach.”</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>“Ó déanfad agus fáilte, a mhaighistir,” ars </span>
<lb n="136"/><span>an maor, ag cur osna as, agus ní bréag a rádh </span>
<lb n="137"/><span>gur bh'fhearr leis ar an nóimit céadna a </span>
<lb n="138"/><span>aghaidh a thabhairt ar arm an ríogh ná dul i </span>
<lb n="139"/><span>bhfogus na teineadh.  Níor leig an duine </span>
<lb n="140"/><span>uasal aon rud air, acht chrom sé ar scríobh </span>
<lb n="141"/><span>arís, agus tar éis tamaill eile, thug sé </span>
<lb n="142"/><span>féachaint thar dhruim a ghualann.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>“A Dhonnchaidh,” ars' eisean, “is fada </span></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="145"/><p><span>liom atáim ad' chongbháil annso; ní fheadar </span>
<lb n="146"/><span>cad tá ag coimeád an toice cailín so.”</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>“Och! tá uain mo dhóthain agam-sa, a </span>
<lb n="149"/><span>mhaighistir;” agus 'san am céadna réilthíní ag </span>
<lb n="150"/><span>sgeinnt as a shúilibh le neart na teineadh, agus </span>
<lb n="151"/><span>go mór mór lé heagla an náire do bhí le </span>
<lb n="152"/><span>teacht, dá gcongbhóchthaidhe i bhfad eile i </span>
<lb n="153"/><span>n-aice na teineadh é.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>Do scríobh an duine uasal pas eile agus </span>
<lb n="156"/><span>d'fhéach arís faoi dhéin Dhonnchaidh.  Is amh-</span>
<lb n="157"/><span>laidh do bhí sé sin, agus na srotha alluis ag </span>
<lb n="158"/><span>sileadh síos leis chomh iomadamhail agus do bhí </span>
<lb n="159"/><span>an súgh leis an ngé do bhí aige dá iompódh </span>
<lb n="160"/><span>ar an mbior.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>“A Dhonnchaidh,” ars' an duine uasal, </span>
<lb n="163"/><span>“táir ag allus.”</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>“Och, ní hao' rud é, a mhaighistir,” ars' </span>
<lb n="166"/><span>eisean, “acht tá an teine so an-the.”</span></p>
<lb n="167"/>
<lb n="168"/><p><span>D'éirigh an duine uasal na shuidhe agus chuaidh </span>
<lb n="169"/><span>anonn go dtí an teine.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>“A Dhonnchaidh,”  ars' eisean, “tá rud </span>
<lb n="172"/><span>éigin ort.”</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>“Och, ní bhfuil pioc, a mhaighistir,” ars' </span>
<lb n="175"/><span>an maor.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>“O! mo chorp do'n riabhal, a Dhonnchaidh, </span>
<lb n="178"/><span>go bhfuileann tú ag leaghadh!  Nach bog an </span>
<lb n="179"/><span>saghas duine thú, nach mbainfeá dhíot an </span>
<lb n="180"/><span>bairéad fada sin?  budh mhór an ghaoth dhuit </span>
<lb n="181"/><span>é.  Gheobhaidh tú bás ar an dteinnteán </span>
<lb n="182"/><span>agam.  Cá bhfuil an cailín úd go gcuiridh </span>
<lb n="183"/><span>mé ag iarraidh an tsagairt í.”</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Do ghlaoidh an duine uasal i n-árd a </span>
<lb n="186"/><span>chinn agus a ghotha.  Bhí Donnchadh ins an am sin </span>
<lb n="187"/><span>'na chuilg-sheasamh ar lár an teinnteáin, a </span>
<lb n="188"/><span>dhruim leis an teine agus a aghaidh ar an duine </span>
<lb n="189"/><span>uasal, agus budh dhóigh le haon'ne d'fheicfeadh  </span>
<lb n="190"/><span>ins an chruth sin é gur bh'é an t-aidhbheir-</span>
<lb n="191"/><span>seóir féin do bhí tar éis éalódha ó lic na </span>
<lb n="192"/><span>bpian, tur te, agus allus ifrinn ag sileadh </span>
<lb n="193"/><span>leis.</span></p>
<lb n="194"/>
<lb n="195"/><p><span>Do cheap an duine uasal go raibh a </span>
<lb n="196"/><span>dhóthain faghálta aige anois.  Rinne suas </span>
<lb n="197"/><span>air, do sgiob an bairéad d'á cheann, d'iom-</span>
<lb n="198"/><span>puigh síos suas ar lic é, thuit amach an </span>
<lb n="199"/><span>duilleóg cabáiste agus blúire smearaidh nach </span>
<lb n="200"/><span>raibh leaghtha ar fad ceangailte dhe.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>“A árd-chuinse! táir agam faoi dheireadh. </span>
<lb n="203"/><span>I n-ionad an tsagairt is dóigh liom gur ag </span>
<lb n="204"/><span>iarraidh na bpíléir do chuirfidh mé an </span>
<lb n="205"/><span>cailín.  Acht, fóill! tabhair do bhóthar ort, </span>
<lb n="206"/><span>a chladhaire bhithermhnaigh! agus ná feicim beó </span>
<lb n="207"/><span>ná marbh go bráth aris thú,” arsan duine </span>
<lb n="208"/><span>uasal, dá stiúrughadh an doruis amach.  </span>
<lb n="209"/><span>Agus ní bhfuil aon tuairisg riamh ó shoin air.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Domhnall Ó Conchobhair.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Maor Mórdhálach no an Bitheamhnach Beirbhthe.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Maor Mórdhálach no an Bitheamhnach Beirbhthe.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
