Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10340</note>
		 <note type="L">178</note>
		 <note type="B">1897</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>April, 1897</date><idno>IG07-10340</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>April, 1897</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="178"/></span>
<lb n="1"/><span>Séadna</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(Ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Ghluaiseadar ortha suas, cos ar chois, go</span>
<lb n="6"/><span>tigh Dhiarmuda.  Ní raibh reómpa ann acht</span>
<lb n="7"/><span>cruinniughadh ban agus leanbh agus seandaoine, agus</span>
<lb n="8"/><span>an tinncéir mór dá léiriúghadh dhóibh cad a</span>
<lb n="9"/><span>bhí d'éis tuitim amach.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“Caidé sin adeir sé?” arsa Diarmuid</span>
<lb n="12"/><span>le duine aco.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>“Deir sé,” ars' an duine, “gurab</span>
<lb n="15"/><span>amhlaidh atá Sadhbh fuaduighthe ag muintir</span>
<lb n="16"/><span>an ríogh, agus go bhfuil Cormac an Chainncín agus</span>
<lb n="17"/><span>a mhuintir imthighthe 'n-a ndiaidh, ar cos-i-</span>
<lb n="18"/><span>n-áirde, chum í bhaint díobh agus í thabhairt leó</span>
<lb n="19"/><span>a-bhaile, mar go raibh sí féin agus Cormac</span>
<lb n="20"/><span>réidh chum a bpósta.”</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Chuadar isteach.  Ní raibh aon-ne' reómpa</span>
<lb n="23"/><span>istigh.  Chuireadar lámh ar dhoras an</span>
<lb n="24"/><span>tseomra.  Bhí sé daingean ó 'n dtaobh</span>
<lb n="25"/><span>istigh.  D'fhéachadar ar a chéile.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>“Osgail an doras, 'pé duine atá ann-</span>
<lb n="28"/><span>sain!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>“Dún-sa doras an tighe ar dtúis,” arsa</span>
<lb n="31"/><span>Sadhbh — is í bhí ann.  Do dhún.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>D'osgail sí an doras agus thaisbeáin sí</span>
<lb n="34"/><span>dhóibh í féin, agus an clóca dearg uirthi, agus</span>
<lb n="35"/><span>sgeón innti.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>“Caidé an donas é seo,” ars' isi, “atá</span>
<lb n="38"/><span>ag éirghe do na daoinibh go léir, nó an ag</span>
<lb n="39"/><span>imtheacht as a meabhair atáid?  Bhíos im'</span>
<lb n="40"/><span>shuidhe sa' chathaoir sin annsain.  Bhí Sío-</span>
<lb n="41"/><span>gaidhe imthighthe amach 'féachaint an bhfeic-</span>
<lb n="42"/><span>feadh sé thusa.  Ní raibh sé acht ar éigin</span>
<lb n="43"/><span>imthighthe a radharc an dorais, nuair 'air-</span>
<lb n="44"/><span>gheas an choisidheacht agus an gleo agus an t-éir-</span>
<lb n="45"/><span>leach amuigh.  D'fhéachas amach, agus cad do</span>
<lb n="46"/><span>chífinn acht an t-aonach ag déanamh ar an</span>
<lb n="47"/><span>ndoras i n-aon tsluagh amháin.  An báille</span>
<lb n="48"/><span>ar tosach agus a chloidheamh ar tarrang aige</span>
<lb n="49"/><span>'n-a láimh dheis, agus a bhata draighin 'n-a láimh</span>
<lb n="50"/><span>chlé, bior ar a dhá shúil agus fásgadh 'n-a bhéal.</span>
<lb n="51"/><span>Do léimeas chum an dorais do dhúnadh, acht</span>
<lb n="52"/><span>bhí sé ro-thapaidh dom.  'Ní baoghal duit, a</span>
<lb n="53"/><span>Shadhbh,' ars' eisean, agus siúd siar sa'</span>
<lb n="54"/><span>tseaomra é agus beirt nó triúr i n-éin-</span>
<lb n="55"/><span>fheacht leis.  Do rop sé na leabthacha agus do</span>
<lb n="56"/><span>rop sé fútha.  An fhaid bheitheá ag dúnadh</span>
<lb n="57"/><span>do shúl, bhí sé féin agus iad-san amuigh arís.</span>
<lb n="58"/><span>D'iompuigh sé ar na fearaibh.  'D'imthighea-</span>
<lb n="59"/><span>dar,' ars' eisean.  'Leanam iad!' Ann-</span>
<lb n="60"/><span>sain do cuireadh an liúgh suas go mb'éigin</span>
<lb n="61"/><span>dom mo mhéaranna do sháthadh im'chluasaibh.”</span></p>
<lb n="62"/>
<lb n="63"/><p><span>“Féach,” arsa Séadna.  “Tá cuid de'n</span>
<lb n="64"/><span>airgead agam-sa.  Fuaras é i ndíol na</span>
<lb n="65"/><span>mbróg.”  Agus do tharraing sé aníos as</span>
<lb n="66"/><span>a phóca cúpla píosa óir.  Do rug sé ar</span>
<lb n="67"/><span>cheann aco, agus chuimil sé de mhuinilte a</span>
<lb n="68"/><span>chasóige é ar feadh tamaill.  Ba ghearr</span>
<lb n="69"/><span>gur imthigh an dath breágh buidhe agus gur</span>
<lb n="70"/><span>tháinig i n-a ionad dath glas luaidhe.  D'á</span>
<lb n="71"/><span>bhfeicfeá an dá shúil tháinig do Shaidhbh,</span>
<lb n="72"/><span>nuair chonnaic sí an méid sin.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>“Cá bhfuaradh sé sin?” ars' isi.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>“Do fuaradh,” arsa Séadna, “sa' bhosga</span>
<lb n="77"/><span>úd tugadh dhuitse le cur i gcoimeád.  Dá</span>
<lb n="78"/><span>mb'áil leó tuilleadh de'n dath do chur suas,</span>
<lb n="79"/><span>ní móide go bhfaighfidhe amach chomh luath an</span>
<lb n="80"/><span>gnó bhí ar siubhal aco.  Is truagh ná raibh</span>
<lb n="81"/><span>Cormac cúpla neómat níos túisge.  B'fhéi-</span>
<lb n="82"/><span>dir go dtiocfadh sé suas leó fós.”</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>“Ní thuigim cad tá ar siubhal agat,”</span>
<lb n="85"/><span>arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>“Is é atá ar siubhal agam,” arsa</span>
<lb n="88"/><span>Séadna, “go raibh ceathrar bitheamhnach ar</span>
<lb n="89"/><span>lóisdín annso agat.  Gur airgead bréa-</span>
<lb n="90"/><span>gach bhí sa' bhosga.  Gach ar ceannuigheadh</span>
<lb n="91"/><span>de chaiplibh ar an aonach indiu, gur airgead</span></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="92"/><p><span>bréagach a díoladh asta.  Gur do'n rígh do</span>
<lb n="93"/><span>ceannuigheadh formhór ar ceannuigheadh de</span>
<lb n="94"/><span>chaiplibh indiu, agus go bhfuil an dúthaigh</span>
<lb n="95"/><span>creachta.  Sin é atá ar siubhal agam.”</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>D'iompuigh sí uaidh.  Thugadar fá ndeara</span>
<lb n="98"/><span>a cosa ag imtheacht uithi.  Do rug a</span>
<lb n="99"/><span>hathair idir a dhá láimh uirthi.  Muna mbei-</span>
<lb n="100"/><span>dheadh sain, do bhí sí ar an urlár aco 'n-a</span>
<lb n="101"/><span>cnaipe.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Síle.  An cailín bocht!  Trí chéad punt</span>
<lb n="104"/><span>imthighthe!  Ba mhór a sgrupall é!</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>Nóra.  Ar chuaidh sí i laige, a Pheg?</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>Peg.  Am briathar gur chuaidh, agus go raibh</span>
<lb n="109"/><span>a hathair tamall maith ag greadadh a bas agus</span>
<lb n="110"/><span>ag caitheamh uisge uirthi, sul a dtáinig sí</span>
<lb n="111"/><span>chuichi féin.  Agus nuair tháinig, is é céad</span>
<lb n="112"/><span>fhocal do labhair sí, “Airiú, greadadh</span>
<lb n="113"/><span>chughat!” ars' isi.  “Cad is gádh dhuit me</span>
<lb n="114"/><span>bhasgadh agus me bháth?  Cad dob'áil leat-sa</span>
<lb n="115"/><span>annso?” ars' isi le Séadna.  “Imthigh leat</span>
<lb n="116"/><span>a-bhaile,” ars' isi.  “Ní'l aon ghnó annso</span>
<lb n="117"/><span>agat.”  Níor leig seisean air gur labhair</span>
<lb n="118"/><span>sí.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>“Tá eagla orm,” ars' eisean le Cormac,</span>
<lb n="121"/><span>“má bheirthear ortha, gurab olc do raghaid</span>
<lb n="122"/><span>as.  Tá fearg ar Chormac.  Is dóigh liom</span>
<lb n="123"/><span>nach fuláir nó go bhfuil rud éigin foghanta</span>
<lb n="124"/><span>beirthe uaidh aco.  Ní fheaca riamh ag dul</span>
<lb n="125"/><span>chum gnotha é le n-a oiread binbe.  Bhí</span>
<lb n="126"/><span>sórt eagla ar a ghárda féin roimis.</span>
<lb n="127"/><span>Geallaim dhuit gurab iad a bhí go tugtha agus</span>
<lb n="128"/><span>go hullamh agus go himghníomhach, agus nach baoghal</span>
<lb n="129"/><span>gur thug aon-ne' aco gach-re seadh dhó.  Ní</span>
<lb n="130"/><span>bheinn i gcás an fhir mhóir úd ar rud nach</span>
<lb n="131"/><span>déarfainn, má tagthar suas leis.”</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>“Níor bhuail a leithéid de mhí-ágh riamh</span>
<lb n="134"/><span>mé!” arsa Diarmuid.  “Ar an áit seo do</span>
<lb n="135"/><span>rugadh agus do tógadh mé, agus m'athair reomham,</span>
<lb n="136"/><span>agus mo shean-athair.  Ní raibh luach feoirlinge</span>
<lb n="137"/><span>riamh le' chur im leith, ná i leith aon-ne' de</span>
<lb n="138"/><span>na seacht sinsearaibh a tháinig reómham.</span>
<lb n="139"/><span>Ó!  Ó!  Ó!  a bheith de chrann agus de phlainéid</span>
<lb n="140"/><span>orm iad do bhualadh chugam an doras</span>
<lb n="141"/><span>isteach gan chuireadh gan iarraidh!  Iad do</span>
<lb n="142"/><span>thabhairt a n-aghaidh ar an dtigh seo, seachas</span>
<lb n="143"/><span>aon tigh eile sa' tsráid ná i gcomhgar na</span>
<lb n="144"/><span>sráide!  Cad déarfaid na comhursain acht</span>
<lb n="145"/><span>gurab amhlaidh do bhí rún a ndroich-bheart</span>
<lb n="146"/><span>agam, agus gurab amhlaidh do bhíos ag cabhru-</span>
<lb n="147"/><span>ghadh leó?  Má theipeann ar Chormac teacht</span>
<lb n="148"/><span>suas leó, — an mhuintir go bhfuil a gcuid</span>
<lb n="149"/><span>caillte aco tar éis an lae, má's filleadh</span>
<lb n="150"/><span>annso dhóibh agus a gcuaird i n-aisdear aco</span>
<lb n="151"/><span>déarfaidh gach aon-ne' gur mise fá ndeara</span>
<lb n="152"/><span>é; muna mbeidheadh gur thugas robhadh dhóibh,</span>
<lb n="153"/><span>ná beidís imthighthe chomh tapaidh.  Ní fágfar</span>
<lb n="154"/><span>cleith os mo chionn, ná aon chnámh slán im'</span>
<lb n="155"/><span>chorp.  Aililiú!  Caidé mar mhífhortún!</span>
<lb n="156"/><span>Caidé mar thiubaiste!  Cad tá le déanamh</span>
<lb n="157"/><span>agam i n-aon chor, i n-aon chor?  Is cruaidh</span>
<lb n="158"/><span>an sgéal é i ndeireadh mo shaoghail.  Ó! a</span>
<lb n="159"/><span>chreach láidir é!  a chreach láidir é!  Cad</span>
<lb n="160"/><span>dhéanfad?  Cad dhéanfad?”</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>“Do bhéal d'éisteacht agus gan bheith s'ár</span>
<lb n="163"/><span>mbodhrughadh, is é dhéanfair,”  arsa Sadhbh.</span>
<lb n="164"/><span>“Ní thu atá caillte leis, acht mise.  Má</span>
<lb n="165"/><span>gheibhim fám' lámhaibh é, stracfad an dá</span>
<lb n="166"/><span>shúil amach as a cheann.  Agus dala an</span>
<lb n="167"/><span>sgéil, caidé an srangán a bhí fád thean-</span>
<lb n="168"/><span>gain-se,” ars' isi le Séadna, “nár labhair</span>
<lb n="169"/><span>agus sinn ag gabháil thart páirc an aonaigh</span>
<lb n="170"/><span>síos?  Mar 'dh eadh nár thugais fá ndeara</span>
<lb n="171"/><span>sinn!  Thugais go dian-mhaith.  Dá fheabhas</span>
<lb n="172"/><span>do leigis ort gan féachaint orainn, do</span>
<lb n="173"/><span>chonnac-sa do shúil mhillteach orainn.  Cad</span>
<lb n="174"/><span>'na thaobh nár labhrais an uair sin?  Ní</span>
<lb n="175"/><span>raibh mo chuid airgid tabhartha agam-sa dhó</span>
<lb n="176"/><span>an uair sin.  Cad do choimeád do bhéal</span>
<lb n="177"/><span>dúnta?  Bhí do theanga bog go leór agat</span>
<lb n="178"/><span>nuair bhí sé ró-dhéidheanach.  Bhí sé chomh</span>
<lb n="179"/><span>saor agat labhairt an uair sin agus bhí sé</span>
<lb n="180"/><span>agat labhairt 'n-a dhiaidh sin.  'Pé donas</span>
<lb n="181"/><span>greama atá agat ar Chormac, nach beag</span>
<lb n="182"/><span>duit cogar do thabhairt dó, chum é thiomáint</span>
<lb n="183"/><span>as a mheabhair, — bhí sé chomh maith agat an</span>
<lb n="184"/><span>cogar a thugais 'n-a dhiaidh sin dó do</span>
<lb n="185"/><span>thabhairt an uair sin do, dá mbadh mhaith</span>
<lb n="186"/><span>leat an gnó do dhéanamh sa' cheart.  Níor</span>
<lb n="187"/><span>rinnis.  Do sgaoilis thart an aimsir go</span>
<lb n="188"/><span>dtí go raibh mo chuid airgid tabhartha uaim</span></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="189"/><p><span>agam, agus an cladhaire imthighthe.  Ní fhéad-</span>
<lb n="190"/><span>fadh duine d'á aicme féin an sgéal do</span>
<lb n="191"/><span>socrughadh dhó níos deise ná shochruighis dó</span>
<lb n="192"/><span>é.  'Pé ball 'n-a bhfuil sé anois, ní</span>
<lb n="193"/><span>fuláir nó tá sé buidheach díot.  Daoine dh'á</span>
<lb n="194"/><span>mhaoidheamh gur bhuaidhis-se ar an saoghal</span>
<lb n="195"/><span>mór le géar-chúis!  'Seadh go díreach!”</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>An fhaid do bhí an mhéid sin cainte ar</span>
<lb n="198"/><span>siubhal, bhí Séadna 'n-a sheasamh ar aghaidh</span>
<lb n="199"/><span>na beirte amach.  A dhá láimh lastiar d'á</span>
<lb n="200"/><span>dhrom.  É ag féachaint anonn ar an</span>
<lb n="201"/><span>bhfalla, agus gur dhóigh leat go raibh radharc</span>
<lb n="202"/><span>tríd an bhfalla aige ar rud éigin a bhí</span>
<lb n="203"/><span>lastiar de.  A dhá shúil ar dhian-leathadh,</span>
<lb n="204"/><span>agus gur dhóigh leat ortha gurab amhlaidh  do</span>
<lb n="205"/><span>chídhis radharc éigin ná feiceadh súile aon</span>
<lb n="206"/><span>duine eile.  Gan cor aige dh'á chur d'á</span>
<lb n="207"/><span>cheannachaibh.  Gan cor aige d'á chur d'aon</span>
<lb n="208"/><span>bhall d'á bhallaibh beathadh, acht chomh beag agus</span>
<lb n="209"/><span>dá mbeidheadh sé gan anam gan anál.</span>
<lb n="210"/><span>Nuair chíodh daoine sa' mhachtnamh sain é,</span>
<lb n="211"/><span>bhíodh sórd sgátha agus eagla ortha roimis.</span>
<lb n="212"/><span>D'fhéach Sadhbh air, agus d'éist sí, dá mhéid</span>
<lb n="213"/><span>buinne bhí fúithi.  D'fhéach sí arís air, agus</span>
<lb n="214"/><span>am briathar gur dhruid  sí uaidh anonn</span>
<lb n="215"/><span>tamall.  Níor dhóigh leat air-sean gur</span>
<lb n="216"/><span>airigh sé focal uaithi, an fhaid bhí sí ag</span>
<lb n="217"/><span>caint, ná gur thug se fa ndeara gur stad</span>
<lb n="218"/><span>sí ná gur dhruid sí uaidh.</span></p>
<lb n="219"/>
<lb n="220"/><p>
<lb n="221"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
