Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Eachtra Fhinn Mhic Cumhaill.  Le Seachrán na Sál gCam.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10327</note>
		 <note type="L">152</note>
		 <note type="B">1897</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Feabhra, 1897</date><idno>IG07-10327</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>Eachtra Fhinn Mhic Cumhaill.  Le Seachrán na Sál gCam.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Eachtra Fhinn Mhic Cumhaill.  Le Seachrán na Sál gCam.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Feabhra, 1897</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>EACHTRA FHINN MHIC CUMHAILL</span>
<lb n="1"/><span>Le Seachrán na Sál gCam.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>1. Do ghluais Fionn Mac Cumhaill agus a</span>
<lb n="4"/><span>shluaighte lá ag fiadhach.  Do thógadar leo</span>
<lb n="5"/><span>Lupaois agus Labaois agus gadhair bheaga thanaidhe</span>
<lb n="6"/><span>nár aithnigeas i n-aon chor.  D'éirigh rompa</span>
<lb n="7"/><span>eilit ag a raibh druim fionnáin, bolg beir-</span>
<lb n="8"/><span>eáin, cliathán óir agus airgid aici.  Do</span>
<lb n="9"/><span>chuireadh sí cnoc de thruslóig, gleann de</span>
<lb n="10"/><span>chois ag bacóid, agus páirc bháin de gach</span>
<lb n="11"/><span>aon urthruslóig di.</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>2. “Seasuighidh, a fheara,” arsa Diarmuid</span>
<lb n="14"/><span>Donn, agus leanfad-sa í.”  Do ghluais</span>
<lb n="15"/><span>Diarmuid 'na diaidh, agus do chuireadh sé cnoc</span>
<lb n="16"/><span>de thruslóig, gleann de chois ag bacóid,</span>
<lb n="17"/><span>agus páirc bháin de gach aon ur-thruslóig</span>
<lb n="18"/><span>de, chomh maith léi, agus níor bh'fhéidir leis</span>
<lb n="19"/><span>teacht ní ba ghiorra dhi.  Do shuidh sé air</span>
<lb n="20"/><span>thurtóig agus d'fhan annsoin go dtáinig an</span>
<lb n="21"/><span>chuid eile de'n Fhéinn suas leis.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>3. “Cad d'imthigh ort, a Dhiarmuid?” arsa</span>
<lb n="24"/><span>Fionn, “nó cad do bheir duit bheith annsoin?”</span>
<lb n="25"/><span>“So súd orm,” adubhairt Diarmuid, “gur</span>
<lb n="26"/><span>éirigh féitheacha cúil mo chos liom, agus ní</span>
<lb n="27"/><span>fheudfainn dul a thuilleadh.”</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>4. Bhailigh an Fhiann le chéile agus bhíodar</span>
<lb n="30"/><span>ag cur 's a' cúiteamh cad do b'fhearr do</span>
<lb n="31"/><span>dhéanamh, 'nuair chonncadar chuca an fathach</span>
<lb n="32"/><span>mór groidhe, 'ga bh-feicfeá an saoghal go</span>
<lb n="33"/><span>léir idir a dhá chois, agus nach bh-feicfeá</span>
<lb n="34"/><span>aon rud idir a cheann agus an spéir.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>5. “Seasuighidh, a fheara,” arsa Fionn.</span>
<lb n="37"/><span>“Tá fathach mór éigin ag déanamh</span>
<lb n="38"/><span>orainn.”  Tháinig sé suas agus do bheann-</span>
<lb n="39"/><span>uigh dhóibh le Dia agus le Muire agus le</span>
<lb n="40"/><span>Pádraig.  D'fhiafruigh Fionn de, cad do</span>
<lb n="41"/><span>b'ainm do, nó cia aca buachaill é air lorg</span>
<lb n="42"/><span>máighisdir, no máighisdir air lorg buach-</span>
<lb n="43"/><span>alla.  Dubhairt sé gur buachaill é air</span>
<lb n="44"/><span>lorg máighisdir, agus gur airigh se nár</span>
<lb n="45"/><span>eitigh Fionn riamh buachaill do thógáil,</span>
<lb n="46"/><span>agus go dtáinig sé fá n-a dhéighin, agus</span>
<lb n="47"/><span>gur bh'ainm do Seachrán na Sál gCam.”</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>6. An bhfuil a fhios agat cad iad mo</span>
<lb n="50"/><span>choinghill-se?” arsa Fionn.  “Tá buach-</span>
<lb n="51"/><span>aill agam a n-aghaidh gach lae sa' mblia-</span>
<lb n="52"/><span>dhain, agus caithfidh duine aca-sain oidhche do</span>
<lb n="53"/><span>thabhairt im' fhaire-si agus i bhfaire na Féinne</span>
<lb n="54"/><span>gach re n-oidhche; agus bheuraidh mé do rogha</span>
<lb n="55"/><span>oidhche dhuit-se cum sinn d'fhaire.”  “'Sdó,”</span>
<lb n="56"/><span>adubhairt Seachrán, “dá mbeidheadh an</span>
<lb n="57"/><span>bhliadhain tabhartha agam go dtí an oidhche,</span>
<lb n="58"/><span>ba shia liom an oidhche 'na an chuid eile, agus</span>
<lb n="59"/><span>faireóchaidh mé anocht sibh.”</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>7. Annsoin dfhiafruigh Seachrán díobh</span>
<lb n="62"/><span>cad do bhí aca 'dá chluithche.  D'fhreagair</span>
<lb n="63"/><span>Fionn agus dubhairt sé gur eilit, agus go</span>
<lb n="64"/><span>raibh sí imthighthe.  Dubhairt Seachrán,</span>
<lb n="65"/><span>“Seasuighidh, a fheara, agus leanfad-sa í.”</span>
<lb n="66"/><span>Do ghluais sé 'na diaidh, agus do chuir cnoc de</span>
<lb n="67"/><span>thruslóig, gleann de chois ag bacóid,</span>
<lb n="68"/><span>agus páirc bháin de gach aon ur-thrus-</span>
<lb n="69"/><span>lóig de, agus níor ghabh sé i bh-fad 'nuair</span>
<lb n="70"/><span>tháinig sé suas léi, do mhairbh í, agus do</span>
<lb n="71"/><span>bhuail air a ghualainn í.  Do chas sé ar</span>
<lb n="72"/><span>n-ais go dtí an Fhiann, agus do chaith d'á</span>
<lb n="73"/><span>ghualainn í, agus dubhairt, “Cia aca agaibh do </span>
<lb n="74"/><span>bheurfaidh a bhaile í anois?”  “Greadadh</span>
<lb n="75"/><span>chughat, a Sheachráin ghránda na Sál gCam!”</span>
<lb n="76"/><span>arsa Conán Maol.  “Cia bheurfadh a </span>
<lb n="77"/><span>bhaile í, acht an té do mhairbh í?”</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>8. Do bhí an déidheanaighe ag teacht orra,</span>
<lb n="80"/><span>agus dubhairt Fionn leo: “Gluaisidh, a fheara,</span>
<lb n="81"/><span>agus bímís ag triall ar an mbaile.”</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Ghluaiseadar orra, agus ar a dteacht anuas</span>
<lb n="84"/><span>cliathán Chnuic Mhuisire, do bhuail coill</span>
<lb n="85"/><span>umpa — fás dá bhliadhain deug.  “Seasui-</span>
<lb n="86"/><span>ghidh go fóill, a fheara,” arsa Seachrán,</span>
<lb n="87"/><span>“agus bheurfad-sa marcuigheacht a-bhaile dhíbh.”</span>
<lb n="88"/><span>Do phreab isteach an choill, agus rug sé air</span>
<lb n="89"/><span>bharraibh na gcrann, agus do tharraing as a</span>
<lb n="90"/><span>bpreumhachaibh iad.  D'fhigh sé ar a chéile</span>
<lb n="91"/><span>iad, agus do rinne cliath dhíobh.  Do bhuail sé</span>
<lb n="92"/><span>ar mhullach a chinn í, agus dubhairt leis na</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="93"/><p><span>fearaibh go léir teacht annso i n-áirde</span>
<lb n="94"/><span>chuige, agus an eilit 'na dteannta.  Do</span>
<lb n="95"/><span>bhuail sé annsoin anuas le fánaidh</span>
<lb n="96"/><span>Mhuisire agus na fir go léir i n-áirde ar</span>
<lb n="97"/><span>an gcléith aige.  Thiomáin sé leis go</span>
<lb n="98"/><span>ráinig bárr an Tulaighe.  'Nuair do bhí sé</span>
<lb n="99"/><span>ag siubhal le fánaidh, do bhí an t-ualach</span>
<lb n="100"/><span>trom, agus coiscéim anacair aige dhá thabh-</span>
<lb n="101"/><span>airt.  Dubhairt Conán — “Greadadh chugat,</span>
<lb n="102"/><span>a Sheachráin ghránda!  Is í an mharcuighe-</span>
<lb n="103"/><span>acht anacair atá agat ag á tabhairt dúinn.</span>
<lb n="104"/><span>Do b'fhusa dhúinn siubhal a-bhaile 'ná an</span>
<lb n="105"/><span>suathadh atá againn ag á fhagháil uait.”</span>
<lb n="106"/><span>“Budh chóir, a Chonáin,” arsa Seachrán,</span>
<lb n="107"/><span>“nár ghá'dh dhomh-sa aon toirmeasg do chur</span>
<lb n="108"/><span>ort leis an marcuigheacht,” ag baint teil-</span>
<lb n="109"/><span>gin as an gcléith, agus d'á gcaitheamh anuas ar</span>
<lb n="110"/><span>an mbóthar.  Do phreab na fir go léir 'na</span>
<lb n="111"/><span>seasamh, agus muna mbeidheadh Fionn, do</span>
<lb n="112"/><span>shracfaidís Conán as a cheile mar gheall</span>
<lb n="113"/><span>ar iad do chur gan marcuigheacht.  “Anois,”</span>
<lb n="114"/><span>arsa Seachrán, “ó táim-se chum sibh</span>
<lb n="115"/><span>d'fhaire anocht, raghaidh mé, agus ullmhó-</span>
<lb n="116"/><span>chaidh mé bhúr séire dhíbh.”</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>9. Do ghluais sé rómpa, agus níor stad sé</span>
<lb n="119"/><span>go ndeaghaidh sé chum réidh-theaghlaigh bháirr</span>
<lb n="120"/><span>an dúna, amuigh ag Poll Bó Chuilionn.</span>
<lb n="121"/><span>Tháinig go dtí an doras, agus do chnag sé agus</span>
<lb n="122"/><span>d'iarr osgailt.  D'fhreagair sean-Ghráinne</span>
<lb n="123"/><span>Barróid, agus dubhairt sí nach osglóchadh sí</span>
<lb n="124"/><span>an doras go dtigeadh Fionn a-bhaile.</span>
<lb n="125"/><span>Dubhairt sé léi gur duine de bhuachaillidhibh</span>
<lb n="126"/><span>Fhinn é féin, agus an doras d'osgailt do.</span>
<lb n="127"/><span>Dubhairt sí nár aithin sí é agus nach leigfeadh</span>
<lb n="128"/><span>isteach é chum go dtigeadh Fionn.  Thug sé a</span>
<lb n="129"/><span>ghuala do'n doras, agus do bhuail sé siar ar an</span>
<lb n="130"/><span>gcliathán eile de'n réidh-theaghlach é.  Do</span>
<lb n="131"/><span>phreab sean-Ghráinne Barróid 'na seasamh,</span>
<lb n="132"/><span>agus do rinne sí síos air, agus do bhuail sí le</span>
<lb n="133"/><span>leangaire boise é, do chuir ag rialáil síos</span>
<lb n="134"/><span>go tóin an réidh-theaghlaigh é.  Tháinig aníos</span>
<lb n="135"/><span>agus ní dheárnaidh aon tsuim de.  Do rinne</span>
<lb n="136"/><span>ar an mbiadh, agus do chrom ar é 'ullmhughadh;</span>
<lb n="137"/><span>do leag amach an bórd, agus do chuir a chuid</span>
<lb n="138"/><span>féin bídh i láthair gach aon fhir.  Tháinig</span>
<lb n="139"/><span>Fionn agus an Fhiann, agus do shuidheadar síos chum </span>
<lb n="140"/><span>bídh.  'Nuair do bhíodar go léir sásta, do bhí </span>
<lb n="141"/><span>fuighleach i ndiaidh gach aon fhir.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="142"/><span>Fionn — “Caidé an chúis é seo?  Do thugainn-</span>
<lb n="143"/><span>se níos mó bídh 'ná soin dom' fhearaibh, agus ní</span>
<lb n="144"/><span>fhaca riamh a bhfuighleach.”  “Inneósad-sa</span>
<lb n="145"/><span>dhuit,” dubhairt Seachrán, “caidé an chúis é</span>
<lb n="146"/><span>seo; do chaithteá-sa i g-ciarán gcuibhreann chuca é; acht</span>
<lb n="147"/><span>ní mar sin do rinneas-sa é, acht do chuireas</span>
<lb n="148"/><span>a chuid féin i láthair gach aon fhir, agus ní raibh</span>
<lb n="149"/><span>an fear láidir ag breith a choda ó'n bhfear</span>
<lb n="150"/><span>lag, ná an fear lag d'á bhreith ó'n bhfear</span>
<lb n="151"/><span>láidir, agus d'á bhrígh sin, tá fuighleach bídh</span>
<lb n="152"/><span>anocht againn.”</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>10. 'Nuair tháinig an oidhche, do chuadar go</span>
<lb n="155"/><span>léir chum suain, agus do bhí Seachrán d'á bhfaire.</span>
<lb n="156"/><span>'Nuair shaoil sé go rabhadar go léir i n-a</span>
<lb n="157"/><span>gcodladh, d'éirigh agus do sháithigh sé biorán suain</span>
<lb n="158"/><span>is gach aon neach, go dtáinig sé go dtí Conán,</span>
<lb n="159"/><span>an fear déidheanach.  Do phreab Conán 'na</span>
<lb n="160"/><span>shuidhe, agus d'fhiafruigh sé de'n bhitheamhnach, cad</span>
<lb n="161"/><span>do cheap sé do dhéanamh, nó ar mheas sé an</span>
<lb n="162"/><span>Fhiann go léir do chur chum báis.  Dubhairt</span>
<lb n="163"/><span>Seachrán nár cheap, agus luighe síos agus codladh.</span>
<lb n="164"/><span>Do shuidh Seachrán ag an teinidh, agus tháinig an</span>
<lb n="165"/><span>cnag ag an doras, agus dubhairt osgailt.</span>
<lb n="166"/><span>Dubhairt Seachrán nach osglóchadh, agus d'iarr</span>
<lb n="167"/><span>sí arís osgailt, go raibh teachdaireacht aici</span>
<lb n="168"/><span>chuige.  D'fhreagair Seachrán, má bhí, teacht</span>
<lb n="169"/><span>annso i n-áirde ins an tsimné agus go dtógfadh</span>
<lb n="170"/><span>sé uaithi é.  Níor thúisge sin ná do bhí sí i</span>
<lb n="171"/><span>n-áirde, agus do shín sí anuas a lámh agus litir</span>
<lb n="172"/><span>innti.  Rug sé ar a láimh, agus do ghearr í</span>
<lb n="173"/><span>ó'n ngualainn di.  Do thóg an litir, agus do</span>
<lb n="174"/><span>chaith an lámh i dtaobh thiar na teineadh.</span>
<lb n="175"/><span>'Nuair rug an teine ar an láimh, d'éirigh</span>
<lb n="176"/><span>boladh méith ar fud an tighe, agus d'airigh</span>
<lb n="177"/><span>Conán é, mar nach raibh aon bhiorán suain</span>
<lb n="178"/><span>ann.  Do phreab sé 'na shuidhe, agus rug sé ar</span>
<lb n="179"/><span>an gcleith, agus do rinne ar Sheacrán, agus du-</span>
<lb n="180"/><span>bhairt gur aithin sé féin gur bh' shin é bhí</span>
<lb n="181"/><span>uaidh iad go léir do chur chum báis.  Do</span>
<lb n="182"/><span>luigh sé ar é phléasgadh ar fud an tighe,</span>
<lb n="183"/><span>gurbh' éigean do an biorán suain do</span>
<lb n="184"/><span>tharraing as Fionn chum é chosaint air.</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="185"/><p><span>D'éirigh Fionn agus do choisg sé Conán, agus do</span>
<lb n="186"/><span>tarraingeadh an biorán as na fearaibh go</span>
<lb n="187"/><span>léir, agus do bhíodar chomh athnuaidhte agus dá</span>
<lb n="188"/><span>mbeidheadh codladh gaisgidhigh déanta aca,</span>
<lb n="189"/><span>'sé sin seacht lá agus seacht n-oidhche.  Thug</span>
<lb n="190"/><span>Seachrán an litir d'Fhionn agus is é do bhí</span>
<lb n="191"/><span>innti, dul chum cogaidh do dhéanamh le</span>
<lb n="192"/><span>Dearg Óg.  Dubhairt Fionn leo, iad féin</span>
<lb n="193"/><span>d'ullmhughadh go dtéidís fá dhéighin an</span>
<lb n="194"/><span>chogaidh le Dearg Óg.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>11. D'ullmhuigheadar iad féin amach,</span>
<lb n="197"/><span>agus níor tharraingeadar srian go ndeagha-</span>
<lb n="198"/><span>dar isteach i ríoghacht Dheirg Óig.  'Nuair</span>
<lb n="199"/><span>shroiseadar é, do bhí sé déidheanach 'san lá,</span>
<lb n="200"/><span>agus ní raibh aon áit chum dula i gcomhair na</span>
<lb n="201"/><span>hoidhche.  “'Seadh,” arsa Seachrán, “cá</span>
<lb n="202"/><span>bhfanfamaoid anocht?”  “So súd orm,”</span>
<lb n="203"/><span>dubhairt Fionn, “má iarrfamaoid aon</span>
<lb n="204"/><span>lóisdín orra; go bhfanfamaoid mar a</span>
<lb n="205"/><span>bhfuilmíd go maidin.”  “Ní bheidh an sgeul</span>
<lb n="206"/><span>mar sin aca,” arsa Seachrán; “caithfid</span>
<lb n="207"/><span>siad lóisdín do thabhairt dúinn.”  Seo ar</span>
<lb n="208"/><span>siubhal é go Cúirt Dheirg Óig.  Do bhuail</span>
<lb n="209"/><span>sgiath, agus d'iarr comhrac, agus do bheir Fiadha</span>
<lb n="210"/><span>nach deaghaidh riamh i ndiaidh a thóna.  Thái-</span>
<lb n="211"/><span>nig chuige amach teachdaire agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="212"/><span>de cad do bhí uaidh.  Dubhairt Seachrán</span>
<lb n="213"/><span>go raibh áit éigin chum codlata i gcomhair</span>
<lb n="214"/><span>na hoidhche.  D'imthigh an teachdaire uaidh</span>
<lb n="215"/><span>isteach, agus tháinig Dearg Óg amach, agus</span>
<lb n="216"/><span>dubhairt nach raibh aon áit aige féin do;</span>
<lb n="217"/><span>acht go raibh teach amhas thiar annsoin, agus dá</span>
<lb n="218"/><span>mbudh mhaith leis dul agus é ghlanadh amach</span>
<lb n="219"/><span>do féin, go bhfeudfaidís dul ann i gcomh-</span>
<lb n="220"/><span>air na hoidhche.  D'imthigh sé fá dhéighin</span>
<lb n="221"/><span>tighe na n-amhas, agus 'nuair chuaidh isteach</span>
<lb n="222"/><span>do luigheadar ar sgige agus ar gháiridhe</span>
<lb n="223"/><span>le chéile.  Do bhí buaic an tighe lán de</span>
<lb n="224"/><span>phollaibh.  Do phreab ceann aca chum gach</span>
<lb n="225"/><span>aon phuill acht aon pholl mór amháin do bhí</span>
<lb n="226"/><span>i lár an tighe.  Do phreab Seachrán go dtí</span>
<lb n="227"/><span>an poll mór, agus do luigh sé ar é dhúnadh.</span>
<lb n="228"/><span>D'fhiafruigh na hamhais, caidé an chúis go</span>
<lb n="229"/><span>ndeárnaidh sé é sin.  D'fhiafruigh seisean</span>
<lb n="230"/><span>díobh, caidé an chúis gur dhúnadar-san na</span>
<lb n="231"/><span>puill eile.  Dubhradar leis, mar gur</span>
<lb n="232"/><span>bheag é a chuid feóla, agus gur mhór é a chuid</span>
<lb n="233"/><span>anbhruith.  Dubhairt sé leó, gur bh'shin mar</span>
<lb n="234"/><span>bheidheadh an sgeul aca féin.  Rug sé ar</span>
<lb n="235"/><span>an gceann ba shia cosa agus ba mhó ceann;</span>
<lb n="236"/><span>do bhí ag gabháil orra, chum gur mhairbh sé</span>
<lb n="237"/><span>a raibh ann aca, acht aon cheann amháin do </span>
<lb n="238"/><span>chuaidh i bhfolach fá'n ngráta, agus nach faca</span>
<lb n="239"/><span>sé chum go raibh sé ag glanadh an tighe</span>
<lb n="240"/><span>amach.  'Nuair do tharraing sé chuige amach</span>
<lb n="241"/><span>í, do luigh sí, agus do bhéic sí, agus d'iarr sí com-</span>
<lb n="242"/><span>ruighe a hanma; agus dubhairt sí go mbeidheadh</span>
<lb n="243"/><span>ar na cailínibh do b'fhearr do bhí ag duine</span>
<lb n="244"/><span>riamh; do ghlanfadh sí amach an teach do, nó</span>
<lb n="245"/><span>raghadh si ag iarraidh beart mbrosna do'n</span>
<lb n="246"/><span>choill do.  “Glan amach an teach ar dtús,”</span>
<lb n="247"/><span>arsa Seachrán, “agus raghaidh mé féin ag</span>
<lb n="248"/><span>iarraidh an bhrosna do'n choill.”  D'imthigh</span>
<lb n="249"/><span>sé, agus d'árduigh sé leis teud agus chuaidh sé</span>
<lb n="250"/><span>do'n choill.  Do chaith sé an teud air</span>
<lb n="251"/><span>bharraibh na gcrann, agus do bhuail</span>
<lb n="252"/><span>sé ar a ghualainn í.  Do shrac sé as</span>
<lb n="253"/><span>a bpréamhachaibh lán an teuda, agus thug sé</span>
<lb n="254"/><span>leis a-bhaile iad, agus b'air ba ghiorra a mhoill</span>
<lb n="255"/><span>teine do dhéanamh.  “'Seadh anois,” ar</span>
<lb n="256"/><span>seisean leis an amhas, “imthigh anois agus</span>
<lb n="257"/><span>glaoidh chugam ar Fhionn, agus ar an gcuid eile</span>
<lb n="258"/><span>de na fearaibh.”  So amach í, agus do</span>
<lb n="259"/><span>b'uirri badh ghiorra a mhoill glaodhach orra.</span>
<lb n="260"/><span>Tháinig Fionn agus an chuid eile de na fearaibh,</span>
<lb n="261"/><span>agus do bhí áthas mór ar Fhionn i dtaobh lóisdín</span>
<lb n="262"/><span>do bheith déanta amach ag Seachrán i gcomhair</span>
<lb n="263"/><span>na hoidhche.  “'Seadh anois,” arsa Seachrán,</span>
<lb n="264"/><span>“tá an meud sin déanta, agus cad dhéanfamaoid</span>
<lb n="265"/><span>anois gan aon nídh le n'ithe againn.  “O!</span>
<lb n="266"/><span>so súd orm,” arsa Fionn, “má iarrfamaoid</span>
<lb n="267"/><span>aon nídh le n'ithe orra.”  “Is olc an</span>
<lb n="268"/><span>cungnamh cogaidh bheith i n-ár dtrosgadh i</span>
<lb n="269"/><span>gcomhair na hoidhche,” adubhairt Seachrán;</span>
<lb n="270"/><span>“ní bheidh an sgeul mar sin aca; caithfid</span>
<lb n="271"/><span>siad biadh do thabhairt dúinn,” ag preabadh</span>
<lb n="272"/><span>i n-a shuidhe.  So amach é, agus do rinne ar</span>
<lb n="273"/><span>Chúirt Dheirg Óig.  Do bhuail sgiath agus d'iarr</span>
<lb n="274"/><span>comhrac, agus do bheir Fiadha nach deaghaidh riamh</span>
<lb n="275"/><span>a ndiaidh a thóna.  Do tháinig Dearg Óg</span></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="276"/><p><span>chuige amach, agus d'fhiafruigh sé dhe, cad do bhí</span>
<lb n="277"/><span>uaidh.  Dubhairt sé gur bheag an mhaith dhóibh</span>
<lb n="278"/><span>teach agus teine, gan rud éigin d'íosfaidís i</span>
<lb n="279"/><span>gcomhair na hoidhche.  Dubhairt Dearg Óg</span>
<lb n="280"/><span>nach raibh aon rud aige féin, acht go</span>
<lb n="281"/><span>dtiubhradh sé ticeud do chum an bháiceura do </span>
<lb n="282"/><span>bhí thíos annsoin, agus go bfaigheadh sé roinnt</span>
<lb n="283"/><span>aráin uaidh chum an séire.  D' imthigh sé</span>
<lb n="284"/><span>uaidh isteach, agus thug chuige amach blúire de</span>
<lb n="285"/><span>thiceud, agus do shín chuige é.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="286"/><span>Seachrán an raibh a thuilleadh le fagháil aca,</span>
<lb n="287"/><span>acht a raibh ins an ticéidín seo.  Dubhairt</span>
<lb n="288"/><span>Dearg Óg nach raibh, agus nár bheag leis</span>
<lb n="289"/><span>dóibh é.  Do thóg Seachrán an ticeud, agus do </span>
<lb n="290"/><span>rinne sé ar thigh an bháiceura.  Do chuaidh</span>
<lb n="291"/><span>isteach, agus do shín sé an ticeud chum an</span>
<lb n="292"/><span>bháiceura, do bhí ar an dtaobh istigh de'n</span>
<lb n="293"/><span>chuantuart.  D'iompuigh an báiceur isteach,</span>
<lb n="294"/><span>agus do chomhairigh sé chuige amach an meud</span>
<lb n="295"/><span>aráin do bhí ainmnighthe dhó d'fhagháil ins an</span>
<lb n="296"/><span>ticeud.  D'fhiafruigh Seachrán de, an raibh</span>
<lb n="297"/><span>a thuilleadh le fagháil aige.  Dubhairt an</span>
<lb n="298"/><span>báiceur leis nach raibh, gur bh'shin a raibh</span>
<lb n="299"/><span>lamháltha do thabhairt do.  Ní dhearnaidh</span>
<lb n="300"/><span>Seachrán acht iompódh air, agus é bhualadh le</span>
<lb n="301"/><span>speach ghearráin i gclár an eudain, do</span>
<lb n="302"/><span>chaith a cheann ar an taobh istigh de'n</span>
<lb n="303"/><span>chuantuart, do rinne sé isteach insa'</span>
<lb n="304"/><span>bhácús, agus do bhailigh sé chuige a raibh d'arán</span>
<lb n="305"/><span>insa' tigh, agus d'árduigh leis a lán-ualach de.</span>
<lb n="306"/><span>Do rinne isteach ar Fhionn agus do chaith sé</span>
<lb n="307"/><span>an mála ar lár an tighe; agus dubhairt sé,</span>
<lb n="308"/><span>gur bheag an mhaith dhóibh an t-arán, 'nuair</span>
<lb n="309"/><span>nach raibh aon fheoil aca leis.  “Ó! so</span>
<lb n="310"/><span>súd orm,” arsa Fionn, “má iarrfamaoid</span>
<lb n="311"/><span>feóil ná aon nidh eile go lá arís orra.”</span>
<lb n="312"/><span>“Ní mar sin bheidh,” arsa Seachrán; “caith-</span>
<lb n="313"/><span>fimíd feoil d'fhagháil uatha.”</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>12. So amach é, agus do rinne air Chúirt</span>
<lb n="316"/><span>Dheirg Óig.  Do bhuail sgiath agus d'iarr</span>
<lb n="317"/><span>comhrac, agus do bheir Fiadha nach deaghaidh</span>
<lb n="318"/><span>riamh i ndiaidh a thóna.  Do tháinig chuige</span>
<lb n="319"/><span>amach Dearg Óg, agus d'fhiafruigh sé cad</span>
<lb n="320"/><span>do bhí uaidh, go raibh sé bodhar aige.</span>
<lb n="321"/><span>Dubhairt Seachrán leis go mbodharóchadh</span>
<lb n="322"/><span>níos fearr é, sul a sgarfadh sé leis; nach</span>
<lb n="323"/><span>raibh aon mhaith isan arán gan blúire éigin</span>
<lb n="324"/><span>feóla leis.  Dubhairt Dearg Óg nach raibh</span>
<lb n="325"/><span>aon fheoil aige féin do bheuradh sé dho, acht</span>
<lb n="326"/><span>go raibh tarbh sa' choill sin thall, agus dá mbudh</span>
<lb n="327"/><span>mhaith leis dul anonn agus é mharbhadh go</span>
<lb n="328"/><span>bhfeudfadh sé é bhreith leis.  Dubhairt</span>
<lb n="329"/><span>Seachrán leis airm éigin do thabhairt do</span>
<lb n="330"/><span>chum a mharbhtha.  D'imthigh uaidh isteach agus do</span>
<lb n="331"/><span>chaith sé chuige amach sean-tuagh bheag</span>
<lb n="332"/><span>mheirgeach nach raibh i n-aon ócáid le seacht</span>
<lb n="333"/><span>mbliadhnaibh.  D'árduigh sé leis í, agus an</span>
<lb n="334"/><span>tarbh do bhí sa' choill sin roimhe, níor leig</span>
<lb n="335"/><span>aon neach le seacht mbliadhnaibh roimhe sin ar</span>
<lb n="336"/><span>an taobh istigh de chlaidhe na coille, nár mhairbh</span>
<lb n="337"/><span>sé.  Chomh luath agus do chuaidh Seachrán ar</span>
<lb n="338"/><span>an taobh istigh de chlaidhe, d'airigh sé boladh</span>
<lb n="339"/><span>an duine.  Do rinne sé ar Sheachrán, agus do</span>
<lb n="340"/><span>sháithigh sé a dhá adhairc idir a dhá chois, agus do</span>
<lb n="341"/><span>chaith sé i n-áirde go dtí an spéir é.  Ar a</span>
<lb n="342"/><span>theacht anuas do Sheachrán, do leath sé a dhá</span>
<lb n="343"/><span>chois ar dhruim an tairbh, agus do bhuail dé le</span>
<lb n="344"/><span>buille d'á thuaigh bhig mheirgigh idir an dá</span>
<lb n="345"/><span>adhairc air, gur sgoilt sé siar go cnámh an</span>
<lb n="346"/><span>earbaill é.  Do tháinig agus do chaith sé an</span>
<lb n="347"/><span>ceann de.  Rug sé ar earball air, agus</span>
<lb n="348"/><span>do bhuail an corp ar a ghualainn chuige,</span>
<lb n="349"/><span>agus d'árduigh leis a-bhaile é.  Do chaith isteach</span>
<lb n="350"/><span>ar lár an tighe é, fuair an sgian, agus is air</span>
<lb n="351"/><span>ba ghiorra a mhoill an croiceann do bhaint</span>
<lb n="352"/><span>de, agus é ullmhughadh i gcomhair an tsuipéir.</span>
<lb n="353"/><span>Fad do bhí an tarbh d'á róstadh, d'fhiafruigh</span>
<lb n="354"/><span>sé dhíobh, cia aca raghadh ag iarraidh a chinn;</span>
<lb n="355"/><span>go raibh i n-a leighéid sin d'áit de'n choill.</span>
<lb n="356"/><span>D'fhreagair dearbhráthair Fhinn agus dubhairt,</span>
<lb n="357"/><span>go raghadh sé féin d'á iarraidh.  D'imthigh</span>
<lb n="358"/><span>sé, agus 'nuair fuair an ceann, ní fheudfadh</span>
<lb n="359"/><span>sé é chorraidhe de'n talamh, agus do chaith sé</span>
<lb n="360"/><span>tréimhse fada amuigh.  Do tháinig sé thar</span>
<lb n="361"/><span>n-ais, agus dubhairt sé nár bh'fhéidir leis é</span>
<lb n="362"/><span>d'fhagháil.  D'fhreagair Seachrán agus dubhairt</span>
<lb n="363"/><span>sé go raghadh sé féin d'á iarraidh, ó's aige</span>
<lb n="364"/><span>bhí a fhios cá raibh sé.  D'imthigh sé agus ní raibh</span>
<lb n="365"/><span>i bhfad amuigh, nuair tháinig sé agus ceann an</span>
<lb n="366"/><span>tairbh ar a ghualainn aige.  Do chaith sé ar</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="367"/><p><span>lár an tighe é, agus dubhairt leó gur b'shin é</span>
<lb n="368"/><span>aca é, agus ars' eisean le dearbhráthair Fhinn,</span>
<lb n="369"/><span>“fuarais é chomh maith liom-sa, agus ní fheudfá</span>
<lb n="370"/><span>é thabhairt leat.”  Do bhí an suipéur ullamh,</span>
<lb n="371"/><span>agus do shuidheadar síos chum bídh agus d'itheadar</span>
<lb n="372"/><span>a ndóthain aráin agus feóla.</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>To be continued.</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>NOTES AND VOCABULARY.</span></p>
<lb n="377"/>
<lb n="378"/><p><span>1. lupaois agus lapaois, two dogs.  Fionnán, a course</span>
<lb n="379"/><span>grass which grows on moors.  Druim (in Munster, drom,</span>
<lb n="380"/><span>drowm) fionnáin, a back of (the colour of) fionnan.</span>
<lb n="381"/><span>Beireán, a dish made of boiled corn; perhaps beirbheán,</span>
<lb n="382"/><span>from beirbh, boil.  Bacóid, hopping on one leg.  Trusl-</span>
<lb n="383"/><span>óg, a stride; ur-thruslóg(?), a half-stride; orra thrus-</span>
<lb n="384"/><span>lóg, as given. 2. Turtóg, hillock.</span>
<lb n="385"/><span>4. Ag cur agus ag cúiteamh, putting and balancing, i.e.,</span>
<lb n="386"/><span>weighing a matter carefully.</span>
<lb n="387"/><span>5. Eitigh, refuse.  6. Gach re n-oidhche, every other</span>
<lb n="388"/><span>night, every second night.</span>
<lb n="389"/><span>8. Muisire, a mountain south of Millstreet, see An</span>
<lb n="390"/><span>Fhalartha Ghorm, Dec. Journal. Do bhuail um, met.</span>
<lb n="391"/><span>Tarraing, pronounced tarraig in Munster.  The </span>
<lb n="392"/><span>verbal noun tarrang is pr. tarrag.  Tulaigh, a town-</span>
<lb n="393"/><span>land, parish of Millstreet.  Anacair = anshocair, unsettled,</span>
<lb n="394"/><span>uneven, etc. Teilgean, a cast.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>9. Réidh-theaghlach, a temporary dwelling.  Barr an</span>
<lb n="397"/><span>Dúna; full name of the dún is Doonasleen = Dún na</span>
<lb n="398"/><span>Slinn? a townland, parish of Cullin; its fort is a noted</span>
<lb n="399"/><span>fair haunt.  Poll Bó Cuileann, a hole in the Ountargle</span>
<lb n="400"/><span>river, improperly called Araglen, not far from Kiskeam.</span>
<lb n="401"/><span>Leangaire boise, a blow with the open palm. Rialáil,</span>
<lb n="402"/><span>reeling, borrowed from English.  Ciarán, a pile.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>10. Cnag, knock.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>11. Sroisim = sroichim, roichim, I reach. Amhas, a</span>
<lb n="407"/><span>mercenary, here confused with some wild animal.  Buaic,</span>
<lb n="408"/><span>peak, summit.  Comruighe = comairce, protection.  Srac,</span>
<lb n="409"/><span>drag, tear.  Cuantuart, from English “counter.”  La-</span>
<lb n="410"/><span>mhálta, allowed, a borrowed word.  Speach ghearráin, a</span>
<lb n="411"/><span>name given to the action of cracking the thumb and</span>
<lb n="412"/><span>second finger, lit., a nag's kick.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p/>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Eachtra Fhinn Mhic Cumhaill. Le Seachrán na Sál gCam.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Eachtra Fhinn Mhic Cumhaill. Le Seachrán na Sál gCam.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
