Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Mac Ríogh nach nDéanfadh Comhairle.</title><author><persName>Féach bailitheoir</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10302</note>
		 <note type="L">106</note>
		 <note type="B">1896</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Samhain, 1896</date><idno>IG07-10302</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach bailitheoir</author><title>An Mac Ríogh nach nDéanfadh Comhairle.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Mac Ríogh nach nDéanfadh Comhairle.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Samhain, 1896</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>AN MAC RÍOGH NACH NDÉANFADH</span>
<lb n="1"/><span>COMHAIRLE.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(DONEGAL FOLK-TALE).</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>(Tuilleadh).</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>“Tá mo dheirbhshiúr liom,” ars' an mac</span>
<lb n="8"/><span>ríogh, “agus mur bhfuighidh mé lóisdín di-si, ní</span>
<lb n="9"/><span>fhanfaidh mise.”</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“Gheabha tú sin fósda,” ars' an</span>
<lb n="12"/><span>seanduine, “agus fáilte.”</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>Thug sé a dheirbhshiúr isteach, agus shuidh siad.</span>
<lb n="15"/><span>D'orduigh an sean-duine d'á shearbh-</span>
<lb n="16"/><span>foghantaidhe suipeur do dhéanamh dhóibh.</span>
<lb n="17"/><span>'Nuair chaith siad a suipeur, shuidh siad cois</span>
<lb n="18"/><span>na teineadh, agus d' fhiarfuigh an sean-duine</span>
<lb n="19"/><span>de'n óglách ca a fhad a shiubhail sé, mar gur</span>
<lb n="20"/><span>chosmhail dó gur tógadh go fíor-mhaith é.</span>
<lb n="21"/><span>Dubhairt an mac ríogh gur tógadh, ag tosacht</span>
<lb n="22"/><span>agus ag innsint dó caidé d'éirigh dhóibh, agus</span>
<lb n="23"/><span>caidé an dóigh ar dhíbir a n-athair ar siubhal</span>
<lb n="24"/><span>uaidh iad.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>“Maiseadh,” ars' an sean-duine, “tá sibh</span>
<lb n="27"/><span>maith go leór go fóill, óir tighearna atá</span>
<lb n="28"/><span>annam-sa, agus tá cuid mhór de shaidhbhreas</span>
<lb n="29"/><span>agam, agus cuid mhór de thalamh, agus má fhanann</span>
<lb n="30"/><span>tú agam-sa, bheura mé dhuit mo chuid</span>
<lb n="31"/><span>saidhbhris agus mo dhúthaigh ó mo lá féin amach.</span>
<lb n="32"/><span>Agus tá saidhbhreas mór ag mo bhean</span>
<lb n="33"/><span>(mhnaoi) agus bheura sí dod' dheirbhsiúr é.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Dubhairt mac an ríogh gur mhaith leis a</span>
<lb n="36"/><span>leithéid de shaidhbhreas d' fhagháil, agus go raibh</span>
<lb n="37"/><span>sé fíor-bhuidheach dhe; agus rinne sé comhairle</span>
<lb n="38"/><span>fanamhaint aige.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>Chuaidh siad uilig 'na luighe an oidhche sin,</span>
<lb n="41"/><span>agus d'éirigh lá ar n-a bhárach, agus rinn'</span>
<lb n="42"/><span>breicfeasta maith.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>“Gabh liom anois,” ars' an tighearna, “go</span>
<lb n="45"/><span>dtaisbeanaidh mé m'áit duit, óir nár mhaith</span>
<lb n="46"/><span>liom thú do choinneáil (chongbháil), má's beag</span>
<lb n="47"/><span>leat an gleus beathadh bheidheas ort</span>
<lb n="48"/><span>annseo.”</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Chuaidh siad amach go bhfeuchadh siad thart</span>
<lb n="51"/><span>timcheall ar dhúthaigh an tighearna, agus thaitin</span>
<lb n="52"/><span>go maith leis an mac ríogh an méid saidhbhris</span>
<lb n="53"/><span>agus talaimh thárla leis.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>“Anois,” ars' an tighearna, “atá mo chuid</span>
<lb n="56"/><span>tionontaidhe uile-go-léir le bheith cruinn i </span>
<lb n="57"/><span>mbárach ag tarraing mo chuid móna 'na</span>
<lb n="58"/><span>bhaile ó 'n phortaigh.  Mar gheall air sin</span>
<lb n="59"/><span>tabhair thusa leat an madadh beag bán so.</span>
<lb n="60"/><span>Gabh 'un na páirce sin thall, agus dreasuigh é</span>
<lb n="61"/><span>'san tsealbhán caorach atá innti, agus cha dtéid</span>
<lb n="62"/><span>siad i bhfad go dtuitfidh an molt is ramhra</span>
<lb n="63"/><span>agus plúchfar é ina chuid gearaigh; agus iomchuir</span>
<lb n="64"/><span>leat 'un a' bhaile é le feusda 'dhéanamh do</span>
<lb n="65"/><span>mo chuid tionontaidhe.”</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>B' fhíor é.  Thug an mac ríogh leis an</span>
<lb n="68"/><span>madadh beag bán agus chuaidh sé chun na páirce.</span>
<lb n="69"/><span>Dhreasuigh sé an madadh ins na caorchaibh, agus</span>
<lb n="70"/><span>cha deachaidh siad i bhfad gur thuit an molt</span>
<lb n="71"/><span>ba ramhra agus plúchadh 'na chuid gearaigh é.</span>
<lb n="72"/><span>Bhí an t-óglách 'gá chromadh leis an mholt do</span>
<lb n="73"/><span>thógáil, nuair chonnaic sé óig-bhean ag teacht</span></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="74"/><p><span>chuige agus trí madaidhe léi.  Bheannuigh sí do</span>
<lb n="75"/><span>mhac an ríogh agus ars' í, “Is fearr dhuit-se</span>
<lb n="76"/><span>an molt sin do thabhairt damh-sa agus bheuraidh</span>
<lb n="77"/><span>mé dhuit ceann de na madaidhibh seo.  'Sé</span>
<lb n="78"/><span>ainm atá ar an mhadadh so Trom-ualach, agus</span>
<lb n="79"/><span>atá sé chomh láidir sin go dtig leis rud ar</span>
<lb n="80"/><span>bith, cibé a throime, d'iomchur, agus beidh sé</span>
<lb n="81"/><span>fíor-úsáideach dhuit go fóill.”</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Chuir an mac ríogh suas de'n mholt do</span>
<lb n="84"/><span>thabhairt di, “air,” ars' é, “ní'l mé acht 'mo</span>
<lb n="85"/><span>choimhthigheach 'san áit seo, mar aréir thainic</span>
<lb n="86"/><span>mé, agus b'fhéidir nach mbeidheadh mo thighearna</span>
<lb n="87"/><span>sásta liom agus an molt sin do thabhairt ar</span>
<lb n="88"/><span>mhadadh.”</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>Acht thug an óig-bhean oiread sáruigheacht</span>
<lb n="91"/><span>air go dtug sé an molt ar son an mhadaidh</span>
<lb n="92"/><span>láidir.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>Dhreasuigh mac an ríogh an madadh beag</span>
<lb n="95"/><span>bán ins na caorchaibh an dara feacht, agus cha</span>
<lb n="96"/><span>deachaidh na caoirigh i bhfad gur thuit an</span>
<lb n="97"/><span>molt ba ramhra, agus plúchadh 'na chuid</span>
<lb n="98"/><span>gearaigh é.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Dubhairt an óig-bhean gurbh' fhearr dhó an</span>
<lb n="101"/><span>molt sin do thabhairt di-si, agus go dtiubhradh</span>
<lb n="102"/><span>sí madadh eile dhó dar bh' ainm Gasta agus go</span>
<lb n="103"/><span>raibh sé chomh lúthmhar sin go mbeuradh sé ar</span>
<lb n="104"/><span>rud ar bith d'éireóchadh roimhe, agus go mbéidheadh</span>
<lb n="105"/><span>an madadh so fíor-úsáideach dhó go fóill.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>D'fhreagair mac an ríogh nach mbéidheadh a</span>
<lb n="108"/><span>mhaighistir sásta leis faoi sin do dhéanamh,</span>
<lb n="109"/><span>acht rinn' sí oiread sáruigheacht' air go dtug</span>
<lb n="110"/><span>sé an dara molt di faoi dheireadh ar son an</span>
<lb n="111"/><span>mhadaigh Gasta.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Dhreasuigh sé an madadh beag bán ins</span>
<lb n="114"/><span>na caorchaibh arís, agus cha deachaidh siad i bhfad</span>
<lb n="115"/><span>gur thuit an molt ba ramhra, agus plúchadh ina</span>
<lb n="116"/><span>chuid gearaigh é.  “Is fearr dhuit,” ars' an</span>
<lb n="117"/><span>óig-bhean, “an molt sin thabhairt damh-sa, agus</span>
<lb n="118"/><span>bheuraidh mé an madadh eile so dhuit ar a</span>
<lb n="119"/><span>shon.  Madadh baineann atá innti, agus is é</span>
<lb n="120"/><span>a hainm Fiosach, agus tá an oiread sin d'fhios</span>
<lb n="121"/><span>agus de stuamacht innti, go mbí eólas aici</span>
<lb n="122"/><span>ar gach aon rud d'á mbíonn ag dul ar</span>
<lb n="123"/><span>aghaidh, ní hé amháin 'san tír seo acht fós i</span>
<lb n="124"/><span>dtír ar bith eile 'san domhan.  Níos mó 'ná</span>
<lb n="125"/><span>sin, cha ndéanann na madaidhe eile aon</span>
<lb n="126"/><span>mhaith dhuit, mar mbeidh an madadh so leó;</span>
<lb n="127"/><span>agus beidh siad fíor-úsáideach dhuit go fóill.”</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>'San deireadh, fuair sí é ar chomhairle an</span>
<lb n="130"/><span>tríomhadh molt thabhairt di ar son an mhadaidh</span>
<lb n="131"/><span>seo Fiosach.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Dhreasuigh an mac ríogh an madadh beag</span>
<lb n="134"/><span>bán ins na caorchaibh an ceathramhadh feacht,</span>
<lb n="135"/><span>agus cha ndeachaidh siad i bhfad gur thuit an</span>
<lb n="136"/><span>molt ba ramhra, agus plúchadh ina chuid gearaigh</span>
<lb n="137"/><span>é.  Thug an mac ríogh ordughadh do'n mhadadh</span>
<lb n="138"/><span>Trom-ualach é chaitheadh ar a dhruim agus a</span>
<lb n="139"/><span>iomchur 'na bhaile, agus rinn' sé sin.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Bhí an tighearna amuigh ag feitheamh ar a</span>
<lb n="142"/><span>theacht.  D'innis sé do'n tighearna caidé</span>
<lb n="143"/><span>tharla dhó, agus go dtug sé na trí muilt ba</span>
<lb n="144"/><span>ramhra 'san tsealbhán ar son na dtrí</span>
<lb n="145"/><span>madaidhe seo.</span></p>
<lb n="146"/>
<lb n="147"/><p><span>“Maiseadh,” ars' an tighearna, “má rinn'</span>
<lb n="148"/><span>tú go maith, is duit féin is fearr é, agus má</span>
<lb n="149"/><span>rinn' tú go holc, is duit féin is measa é agus</span>
<lb n="150"/><span>tá mise sásta.”</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>Lá ar n-a bhárach, chruinnigh tionontaidhe</span>
<lb n="153"/><span>an tighearna, gur tharraing siad a chuid</span>
<lb n="154"/><span>móna chun an doruis chuige, agus rinn' an</span>
<lb n="155"/><span>tighearna feusda mór dhóibh.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>An dara lá 'na dhiaidh sin, dubhairt mac</span>
<lb n="158"/><span>an ríogh leis an tighearna gur mhaith leis</span>
<lb n="159"/><span>dul 'un na coilleadh ag sealgaireacht, agus,</span>
<lb n="160"/><span>má b'é a thoil é, a ghunna thabhairt dó.</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>“Is olc liom,” ars' an tighearna, “thú</span>
<lb n="163"/><span>dhul 'san choill sin, óir bhí seachtar mac</span>
<lb n="164"/><span>agam-sa, agus cailleadh iad uile-go-léir ins</span>
<lb n="165"/><span>an choill sin.”</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>D'fhreagair mac an ríogh gur mhaith leis</span>
<lb n="168"/><span>dul ann, óir gur chleacht sé nuair bhí sé</span>
<lb n="169"/><span>sa bhaile, bheith ag sealgaireacht, agus nach raibh</span>
<lb n="170"/><span>aon eagla air roimh rud ar bith san</span>
<lb n="171"/><span>domhan.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>B' fhíor é.  Chuaidh sé 'un na coilleadh, agus</span>
<lb n="174"/><span>an gunna agus na trí madaidhe leis.  Bhíodar</span>
<lb n="175"/><span>ag casacht ar shealbhán d'eunachaibh ba</span>
<lb n="176"/><span>bhreagha chonnaic a'n duine riamh.  Thosuigh</span>
<lb n="177"/><span>sé ag caitheadh leó gur mharbh sé tort</span>
<lb n="178"/><span>cruaiche féir, agus chaith an madadh láidir</span></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="179"/><p><span>Trom-ualach ar a dhruim iad, agus d'iomchuir</span>
<lb n="180"/><span>leis 'na bhaile iad.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Bhí an tighearna amuigh ag feitheamh ar an</span>
<lb n="183"/><span>óglách, agus bhí lúthgháir mhór air nuair chonnaic</span>
<lb n="184"/><span>sé slán é, agus rith sé ina airicis.  Bhain siad</span>
<lb n="185"/><span>na cleiteacha de chuid de na heunachaibh agus</span>
<lb n="186"/><span>ghleus siad a suipéar, agus bhí suipéar mór</span>
<lb n="187"/><span>aca.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>(Ní críoch).</span></p>
<lb n="190"/>
<lb n="191"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Mac Ríogh nach nDéanfadh Comhairle.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Mac Ríogh nach nDéanfadh Comhairle.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
