Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10258</note>
		 <note type="L">34</note>
		 <note type="B">1896</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>July, 1896</date><idno>IG07-10258</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>July, 1896</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="34"/></span>
<lb n="1"/><span>Séadna.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>(Ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Le n-a linn sin do bhí Miceal agus a mháthair</span>
<lb n="6"/><span>ag críochnughadh an chleamhnais ar a ndícheall.</span>
<lb n="7"/><span>Is beag ná go raibh sé socair acu cia hiad</span>
<lb n="8"/><span>a bheidheadh ar an gcóisre.  D'airigheadar</span>
<lb n="9"/><span>an duine ag teacht chum an tighe.  Phreabadar</span>
<lb n="10"/><span>'na suidhe.  Bhíodar ag feuchaint an doras</span>
<lb n="11"/><span>amach.  Cia gheabhadh thar an ndoras act</span>
<lb n="12"/><span>Séadna?  D'fhéach sé isteach ar an mbeirt.</span>
<lb n="13"/><span>Níor bhog sé a bheul.  Níor dhein sé act</span>
<lb n="14"/><span>feuchaint ortha.  Badh dhóigh leat gurab</span>
<lb n="15"/><span>amhlaidh do cheangail an fheuchaint sin de'n</span>
<lb n="16"/><span>talamh iad.  Níor stad sé d'á shiubhal.</span>
<lb n="17"/><span>Níor dein sé acht feuchaint ortha agus comáint</span>
<lb n="18"/><span>leis.</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Níor labhair aon-ne' de'n bheirt go ceann</span>
<lb n="21"/><span>i bhfad.  Fá dheireadh do labhair an mháthair.</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>“Seadh!” ar sisi.  “Cad deirir anois</span>
<lb n="24"/><span>leat féin?”</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>“Deirim gur neamh-choitchionnta an suirghe</span>
<lb n="27"/><span>é!” arsa Miceal.  “Duine réidh chum a</span>
<lb n="28"/><span>phósda, agus é ag dul chum cainte leis an</span>
<lb n="29"/><span>sagart, — gan casóg gan hata air, aprún</span>
<lb n="30"/><span>gréasaidhe air, céir ar a mheurannaibh, agus</span>
<lb n="31"/><span>coinneal 'na dhá shúil!  Tá an sgeul ag</span>
<lb n="32"/><span>dul sa' mhuileann orm.”  Agus do bhuail</span>
<lb n="33"/><span>sé amach agus suas chum a ghnó.  Agus geal-</span>
<lb n="34"/><span>laim duit ná raibh an misneach céadna sa</span>
<lb n="35"/><span>chois bhacaigh ag gabháil suas do bhí innti ag</span>
<lb n="36"/><span>gabháil síos aige.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>Bhí Seaghán Ceatach 'na shuidhe sa phárlús,</span>
<lb n="39"/><span>'na thigh féin, i n-aice na fuinneóige.  Bhí</span>
<lb n="40"/><span>Máire 'na suidhe ar a aghaidh amach.  Cia</span>
<lb n="41"/><span>chífidís ag teacht chum an dorais acht</span>
<lb n="42"/><span>Séadna?  Do phreab Seaghán amach 'na</span>
<lb n="43"/><span>choinnibh.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>“Airiú, míle fáilte reomhat, a Shéadna!”</span>
<lb n="46"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>“Go mairir slán, a Sheagháin!”  arsa</span>
<lb n="49"/><span>Séadna.  “D'oirfeadh dhom focal nó dhó do</span>
<lb n="50"/><span>labhairt le Máire, má 'sé do thoil é.”</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>“Sin í annsain istigh agat í.  Tá súil</span>
<lb n="53"/><span>agam gur fearr an chaint atá agat le rádh</span>
<lb n="54"/><span>lei 'ná bhí agad le rádh liom-sa ar maidin.”</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>D'imthigh seisean isteach.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>“O! míle fáilte reomhat, a Shéadna!”</span>
<lb n="59"/><span>arsa Máire Ghearra.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>“A leithéid seo, a Mháire,” ar seisean.</span>
<lb n="62"/><span>“Tá rún agam le tabhairt duit.  Níor</span>
<lb n="63"/><span>cheapas go mbeidheadh orm é thabhairt d'aon-</span>
<lb n="64"/><span>ne' choidhche.  Acht ceapaim anois ná fuil an</span>
<lb n="65"/><span>ceart déanta agam agus gan teacht níos túisge</span>
<lb n="66"/><span>agus é thabhairt duit-se.  Tá sé ceangailte</span>
<lb n="67"/><span>orm i láthair Dé gan phósadh.”</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Do stad sé.  Níor labhair sisi go ceann</span>
<lb n="70"/><span>tamaill.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>“Is ceangal uasal é,” ar sisi ar ball.</span>
<lb n="73"/><span>“Is ceangal uasal é,” ar sisi, “agus is</span>
<lb n="74"/><span>ceangal naomtha é.  Má's ceangal uasal</span>
<lb n="75"/><span>domh-sa é.  Ná bíodh ceist ort,” ar</span>
<lb n="76"/><span>sisi.  “Coimeádfad-sa do rún.  Tá oiread</span>
<lb n="77"/><span>eile do chroidhe agam agus do bhí le tamall.  Is</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="78"/><p><span>mór an tabhartas a thug Dia dhuit, 'nuair do</span>
<lb n="79"/><span>sprioc sé t'aigneadh chum ceangail de 'n</span>
<lb n="80"/><span>tsórd sain do ghlacadh ort.”</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>“Tá an gnó do thug mé déanta agam.</span>
<lb n="83"/><span>Beannacht Dé leat, a Mháire!” ar seisean.</span>
<lb n="84"/><span>Agus d'imthigh sé gan labhairt le fear an</span>
<lb n="85"/><span>tighe.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>'Nuair do chuaidh sé amach fá'n spéir, do</span>
<lb n="88"/><span>cheap sé gur luigh sgamal anuas ar mhullach</span>
<lb n="89"/><span>a chinn.  Do dhoirchigh an spéir agus do dhoirchigh</span>
<lb n="90"/><span>an talamh.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Tháinig barróg ar a chliabh.  Shamhluigh</span>
<lb n="93"/><span>sé go raibh a chroidhe imthighthe as a</span>
<lb n="94"/><span>chliabh amach, agus gur bh' é rud do bhí i</span>
<lb n="95"/><span>n-ionad a chroidhe aige 'ná mar bheidheadh</span>
<lb n="96"/><span>cloch mhór throm.  D'fheuch sé soir fá dhéin a</span>
<lb n="97"/><span>thighe féin, agus má 'fheuch, tháinig gráin</span>
<lb n="98"/><span>mhillteach aige ar a dtigh agus ar an áit,</span>
<lb n="99"/><span>ar an gcrann, ar an gcathaoir, ar an</span>
<lb n="100"/><span>mealbhóig, ar an obair, ar a raibh os</span>
<lb n="101"/><span>cionn talaimh ann, istigh agus amuigh.  I n-ionad</span>
<lb n="102"/><span>aighthe do thabhairt ar an mbaile, do thug sé</span>
<lb n="103"/><span>aghaidh ar an gcnoc.  Ag gabháil thar tigh</span>
<lb n="104"/><span>comharsan dó, bhí beirt leanbh ag spórt sa'</span>
<lb n="105"/><span>chlós, agus chomh luath agus chonnchadar é, do ritheadar</span>
<lb n="106"/><span>isteach ag sgreadaigh.  “Ó! a mham,” arsa</span>
<lb n="107"/><span>duine acu.  “Tá duine buile amuigh sa chlós,</span>
<lb n="108"/><span>agus d'fheuch sé orm!”</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Chuir Séadna an cnoc amach de.  'Nuair</span>
<lb n="111"/><span>do roich sé an fiaradh, do bhí iongnadh air a</span>
<lb n="112"/><span>luighead de thuirse bheith air, agus an cnoc chomh</span>
<lb n="113"/><span>dian.  Bhí radharc áluinn ó'n mullach.  Do</span>
<lb n="114"/><span>chonnaic sé an tsráid agus páirc an aonaigh, agus</span>
<lb n="115"/><span>tigh Dhiarmuda Léith agus tigh na baintrighe.  Do</span>
<lb n="116"/><span>chonnaic sé a thigh féin agus tigh Sheagháin Cheataigh.</span>
<lb n="117"/><span>Dá mbeidheadh an radharc seacht n-uaire</span>
<lb n="118"/><span>níos aoibhne, ní bhainfeadh sé an chloch as a</span>
<lb n="119"/><span>chliabh, 'ná ní thógfadh sé an sgamal d'á</span>
<lb n="120"/><span>cheann.  Do bhí plásóg bhreaghdha mhór leathan</span>
<lb n="121"/><span>chunnlaigh ar bharr an chnuic; chomh tirim le</span>
<lb n="122"/><span>leabaidh chlúimh eun, agus chomh bog sain go</span>
<lb n="123"/><span>raghadh duine go glúinibh innti.  Do chaith sé</span>
<lb n="124"/><span>é féin sa' phlásóig sin ar a bheul agus ar a</span>
<lb n="125"/><span>aghaidh, agus ní dócha go raibh ar thalamh thirim</span>
<lb n="126"/><span>na hÉireann an lá sain fear eile chomh</span>
<lb n="127"/><span>brúighte chomh basgtha aigneadh leis.</span>
<lb n="128"/><span>Fá cheann tamaill do thóg sé a cheann agus</span>
<lb n="129"/><span>d'fheuch sé siar fan chliatháin an tsléibhe.</span>
<lb n="130"/><span>Chonnaic sé an bhean ag gabháil aniar.  Ceap</span>
<lb n="131"/><span>sé ar dtúis gur bhean éigin de na comhar-</span>
<lb n="132"/><span>sanaibh í, bhí ag gabháil comhgar an chnuic.</span>
<lb n="133"/><span>Ba ghearr gur thug sé fá ndeara go raibh sí</span>
<lb n="134"/><span>ag déanamh ceann ar aghaidh ar an áit ina</span>
<lb n="135"/><span>raibh sé.  Phreab sé 'na shuidhe.  Ba ghearr</span>
<lb n="136"/><span>gur aithin sé í.  An bhean chos-nochttha, is í</span>
<lb n="137"/><span>bhí ann!</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>“Síothcháin Dé ort, a Shéadna!” ar sisi.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>“D'oirfeadh sin dom,” ar seisean, “má</span>
<lb n="142"/><span>'oir sé d'aon-ne riamh.”</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>“Feuch!” ar sisi, ag osgailt lámha léi.</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>“Sin í an sgilling úd a thugais dom ar son</span>
<lb n="147"/><span>an tSlánuightheóra.”</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>“Is cuimhin liom é,” ar seisean.  “Is</span>
<lb n="150"/><span>iomdha sgilling ghabh trém' láimh ó shin, agus is</span>
<lb n="151"/><span>suarach an sólás dom indiu iad.  Badh</span>
<lb n="152"/><span>shuaimhneasaighe bheidheadh an saoghal dom, dá</span>
<lb n="153"/><span>mbadh ná feicfinn riamh iad.”</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>“Is iomdha maith atá déanta agat leó ná</span>
<lb n="156"/><span>beidheadh déanta agat dá mbadh ná feicfeá</span>
<lb n="157"/><span>riamh iad,”  ar sisi.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>“B'fhéidir go bhfuil roinnt díoghbhála</span>
<lb n="160"/><span>déanta ná beidheadh déanta dá mbadh ná</span>
<lb n="161"/><span>feicfinn riamh iad,” ar seisean.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>“Is treise ar an maith 'ná ar an díogh-</span>
<lb n="164"/><span>bháil,” ar sisi.</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>“Is treise ar dhíoghbháil an lae indiu,” ar</span>
<lb n="167"/><span>seisean, “'ná ar an maith go léir.”</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>“C'onnus é sin?” ar sisi.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>“Dá ndeunainn-se mo ghnó an lá úd leis</span>
<lb n="172"/><span>an sgilling sin agus leis an dá cheann eile bhí</span>
<lb n="173"/><span>agam 'na teannta,” ar seisean, “ní chuimh-</span>
<lb n="174"/><span>neóchainn riamh ar Mháire Ghearra, nó í orm.</span>
<lb n="175"/><span>Ní chuirfinn aithne ar bhuadhairt an lae indiu.</span>
<lb n="176"/><span>Ní bheidheadh mo chroidhe 'na chloich agus mo cheann</span>
<lb n="177"/><span>na cheó agus m'aigneadh 'na tulach cheardchan</span>
<lb n="178"/><span>mar atá.  Ní bheidheadh mo shaoghal gearrtha</span>
<lb n="179"/><span>amach ar thrí bliadhnaibh deug agus a leath sain</span>
<lb n="180"/><span>féin imthighthe anois.”</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>“Feuch! a Shéadna,” ar sisi, agus d'osgail</span>
<lb n="183"/><span>sí an lámh eile léi, agus do thaisbeán sí dho, ar</span>
<lb n="184"/><span>chroidhe a dearnann, liathróidín gloine, agus is</span>
<lb n="185"/><span>amhlaidh do bhí an liathróidín sin, agus í chomh</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="186"/><p><span>solusmhar agus ná feudfá feuchaint díreach</span>
<lb n="187"/><span>uirthi, nó do dhallfadh sí thu.  Agus do bhí</span>
<lb n="188"/><span>cáithníní soluis ag imtheacht aisti mór-</span>
<lb n="189"/><span>thimcheall, mar bheidheadh ar an ngréin.  Bhí</span>
<lb n="190"/><span>crios beag óir uirthi, agus slabhradh óir as an</span>
<lb n="191"/><span>gcrios sin.</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>“Cad é an rud é sin?”  arsa Séadna, agus</span>
<lb n="194"/><span>é ag iarraidh feuchaint ar an liathróid, agus</span>
<lb n="195"/><span>neart an tsoluis ag baint na súl as.</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>“Is leat-sa é,” ar sisi.</span></p>
<lb n="198"/>
<lb n="199"/><p><span>“Cad do bheurfadh gur liom-sa é?” ar</span>
<lb n="200"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>“Sin é an gníomh do rinnis ar maidin</span>
<lb n="203"/><span>indiu,” ar sisi, “an gníomh is uaisle d'ár</span>
<lb n="204"/><span>rinneadh i nÉirinn le fada.”</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>“Cad é an gníomh uasal so do rinneas-sa</span>
<lb n="207"/><span>ar maidin indiu, airiú?”  ar seisean.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>“Do rinnis,” ar sisi, “an bhean is fearr</span>
<lb n="210"/><span>i nÉirinn do chur ód'chroidhe ar son an</span>
<lb n="211"/><span>tSlánuightheóra.”</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>“Cad é mo leigheas air?”  ar seisean.</span>
<lb n="214"/><span>“C'onnus d'fheudfainn a leithéid d'eugcóir</span>
<lb n="215"/><span>do dhéanamh ar a leithéid de mhnaoi?”</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>“Do sgarais le n-a leithéid de mhnaoi</span>
<lb n="218"/><span>níos túisge 'ná dhéanfá a leithéid d'eugcóir,”</span>
<lb n="219"/><span>ar sisi.  Le n-a linn sin, do rinne sí air</span>
<lb n="220"/><span>suas, agus do chuir sí an tseoid isteach 'na</span>
<lb n="221"/><span>bhrollach, ar aghaidh a chroidhe.  “Coimeád</span>
<lb n="222"/><span>annsain é,” ar sisi, “agus an cás is cruadha</span>
<lb n="223"/><span>bheurfaidh choidhche ort, agus an greim is géire</span>
<lb n="224"/><span>thiocfaidh ort, ní chaillfidh ar do mhisneach.”</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>Ní túisge chuir sí a lámh isteach 'na bhrollach,</span>
<lb n="227"/><span>'ná mhothuigh sé mar phleusgfadh rud éigin 'na</span>
<lb n="228"/><span>dhá chluais.  D'imthigh an ceo.  Do gheal an</span>
<lb n="229"/><span>spéir agus an talamh.  D'imthigh an bhuile</span>
<lb n="230"/><span>bhuadhartha as a aigneadh, agus do bhí a chroidhe</span>
<lb n="231"/><span>féin arís aige.</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Ní túisge bhí an focal déidheanach ráidhte</span>
<lb n="234"/><span>aici-si, 'ná tháinig ceó éigin bán 'na timcheall</span>
<lb n="235"/><span>do chlúduigh ó n-a radharc í, agus annsain do</span>
<lb n="236"/><span>leath an ceó amach agus ní raibh sí ann.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>D'fheuch sé 'na thimcheall ar an spéir agus ar</span>
<lb n="239"/><span>an dtalamh.  Bhí a aigneadh chomh suaimhneasach</span>
<lb n="240"/><span>agus bhí sí riamh i gcaitheamh a shaoghail aige.</span>
<lb n="241"/><span>D'fheuch sé anonn ar an sráid, anonn ar</span>
<lb n="242"/><span>thigh Dhiarmuda Léith, soir ar thigh na bain-</span>
<lb n="243"/><span>trighe, anonn ar a thigh féin, síos ar thigh</span>
<lb n="244"/><span>Sheagháin Cheataigh.  Chuir sé smut de gháire</span>
<lb n="245"/><span>as agus thug aghaidh ar an mbaile.</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>(leanfar de seo.)</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p>
<lb n="250"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
