Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG07-10241</note>
		 <note type="L">3</note>
		 <note type="B">1896</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1896</date><idno>IG07-10241</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">7</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Séadna.  (Ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1896</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Séadna.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>(Ar leanamhaint.)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>'Nuair tháinig Miceal a-bhaile, bhí a mháthair</span>
<lb n="5"/><span>ann roimhe.  Bhí a haghaidh agus a súile atuighthe</span>
<lb n="6"/><span>ó bheith ag gol.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>“A mháthair,” arsa Miceal, “cá raibh an</span>
<lb n="9"/><span>tóramh?”</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“Cad do thug a-bhaile thu, a Mhicil?” ar</span>
<lb n="12"/><span>sise.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>“'Sdó,” ar seisean, “d'fhanas i bhfeighil</span>
<lb n="15"/><span>dhighe Shéadna araoir, mar do thug sé féin</span>
<lb n="16"/><span>an oidhche i mball éigin as baile, agus annsain</span>
<lb n="17"/><span>ar maidin indiu dubhairt sé liom imtheacht</span>
<lb n="18"/><span>a-bhaile agus greas do chodladh dhom féin, go</span>
<lb n="19"/><span>raibh págh an lae seo tuillte agam tar éis</span>
<lb n="20"/><span>na hoidhche.”</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>“Airiú,” ar sise, “agus cá'r chaithis an lá ó</span>
<lb n="23"/><span>mhaidin?”</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>“Bhí an lá go breágh',” ar seisean, “agus ní</span>
<lb n="26"/><span>raibh tuirse ná codladh orm, acht má 'seadh</span>
<lb n="27"/><span>tá ocras anois orm, geallaim dhuit é.”</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Thug sí rud le n'ithe dho, agus má thug, ba</span>
<lb n="30"/><span>mhaith an díol air é.  Ba ghearr an mhoill</span>
<lb n="31"/><span>air mias mhaith mhór do ghlanadh.  nuair bhí a</span>
<lb n="32"/><span>chuid bídh caithte aige, do chrom sé ar chaint.</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>“A mháthair,” ar seisean.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>“Teacht, a Mhicil,” ar sise.</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>“Níor innisis dom cá raibh an tóramh,”</span>
<lb n="39"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>“Cad do choimeád Séadna as baile i</span>
<lb n="42"/><span>gcaitheamh na hoidhche araoir?”  ar sise.</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>“Ní hi gcaitheamh na hoidhche araoir amháin</span>
<lb n="45"/><span>a bhí sé as baile, acht ó mhaidin indé.  'Nuair</span>
<lb n="46"/><span>thán'aís-se amach ar mhaidin indé ó bheith ag</span>
<lb n="47"/><span>caint leis, agus tú i rioctaibh dola i luige, do</span>
<lb n="48"/><span>chuadhas-sa isteach agus ní raibh sé reómham</span>
<lb n="49"/><span>istigh.  'Níor tháinig sé i gcaitheamh an lae,</span>
<lb n="50"/><span>agus annsain 'nuair bhíodar na fir ag dul</span>
<lb n="51"/><span>a-bhaile, d'fhanas-sa i bhfeighil na háite.</span>
<lb n="52"/><span>Cheapas an uile nómat go mbeidheadh sé</span>
<lb n="53"/><span>chugham an dorus isteach.  Thuit mo chodladh</span>
<lb n="54"/><span>orm tráth éigin de'n oidhche, agus 'nuair d'osglas</span>
<lb n="55"/><span>mo shúile, is amhlaidh do bhíodar go léir ag</span>
<lb n="56"/><span>obair im thimcheall, agus Séanda ann leis.</span>
<lb n="57"/><span>Agus cogar, a mháthair, tá buadhairt mhór</span>
<lb n="58"/><span>éigin air.”</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>“Dé, caidé an bhuairt a bheidheadh air?</span>
<lb n="61"/><span>Ná fuil a dhaoithin 'an tsaoghal airgid aige</span>
<lb n="62"/><span>agus an uile dhuine buidheach dhe?”</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>“Tá a fhios agam-sa aon-ne' amháin ná</span>
<lb n="65"/><span>fuil ró-bhuidheach dhe,” arsa Miceal.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>“Cia hé sin?” ar sise.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>“Tá Sadhbh Dhiarmada,” ar seisean.</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>“Airiú, caidé an chúis?” ar sise.</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>“Tá,” ar seisean, “cúis a daoithin, mar</span>
<lb n="74"/><span>ná pósfadh sé í.”</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>“Dhe, sgeimhleadh uirthi, an cairiún!  Cia</span>
<lb n="77"/><span>phósfad í sin?”</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Do thuit Miceal siar ar na trithidhibh dubha</span>
<lb n="80"/><span>ag gáiridhe.</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>“Cairiún!  Cairiún!  Cairiún!” ar seisean.</span>
<lb n="83"/><span>“Ó!  nach truagh nár chuimhnigheas ar an ainm</span>
<lb n="84"/><span>sin ar maidin!”</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>“Agus cad é an gnó bheidheadh agat de ar</span>
<lb n="87"/><span>maidin?” ar sise.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>“Ar maidin an lae fé dheireadh, adeirim,”</span>
<lb n="90"/><span>ar seisean, “nuair do cuireadh síos ann</span>
<lb n="91"/><span>mé ag iarraidh leathair, agus thug sí 'bacachán'</span>
<lb n="92"/><span>orm.”</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>“Thug sí 'bacachán' ort!” arsa 'n mháthair.</span>
<lb n="95"/><span>“Dá mbeinn-se ag éisteacht léi, d'inneo-</span>
<lb n="96"/><span>sainn di cia hiad na bacacháin do bhain léi,</span>
<lb n="97"/><span>agus d'inneósainn rud eile dhi ná 'neósadh</span>
<lb n="98"/><span>duit-se anois, rud a bhainfeadh an mhórdháil</span>
<lb n="99"/><span>di, geallaim dhuit é.”</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>“Agus cogar, a mháthair.  Má 'sé sin do</span>
<lb n="102"/><span>mheas uirthi, cad chuige go ndeachais suas go</span>
<lb n="103"/><span>tigh Shéadna ar maidin indé ag iarraidh</span>
<lb n="104"/><span>cleamhais do dhéanamh idir í féin agus Séadna?”</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>“Cleamhnas idir í féin agus Séadna!  Airiu,</span>
<lb n="107"/><span>do bháithfinn mé féin, sul a ndeunfainn a</span>
<lb n="108"/><span>leithéid,” ar sise.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>“Má 'seadh, cad chuige dhuit a rádh le</span>
<lb n="111"/><span>Báib an Leasa, an lá úd a bhí sí annso, ná</span>
<lb n="112"/><span>pósfadh Séadna aon bhean i nÉirinn acht</span>
<lb n="113"/><span>Sadhbh?” ar seisean.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>“Báb an Leasa?  Dhe mhaise, an óinseach,</span>
<lb n="116"/><span>- mar do theastuigh uaim cosg éigin do chur</span>
<lb n="117"/><span>le n-a teangain, agus gan í bheith dhá mhaoidheamh</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="118"/><p><span>ar fuaid na dúithche go bpósfadh sé í féin, agus</span>
<lb n="119"/><span>an dúthaigh ag magadh fúithi.”</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>“Dómhaise go deimhin,” arsa Miceal, “agus</span>
<lb n="122"/><span>ní'l aon mhaith dhuit bheith dhá cheilt orm, is</span>
<lb n="123"/><span>cleamhnas a bhí idir lámhaibh agat ar maidin</span>
<lb n="124"/><span>indé.”</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>“Agus ca bhfios duit-se cad a bhí idir</span>
<lb n="127"/><span>lámhaibh agam?”</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“Mar do labhair sé árd, agus d'airigheas an</span>
<lb n="130"/><span>focal 'ba shaoire dhi bás d'fhagháil 'ná mise</span>
<lb n="131"/><span>dá pósadh.'”</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>“Cogar, a Mhicil,” ar sise.  “Dá bhfaghthá-</span>
<lb n="134"/><span>sa do thoil sa' sgeul, cia hí an bhean do</span>
<lb n="135"/><span>thoghfá dho?”</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>“Mháire Ghearra gan amhras,” ar seisean.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>D'fheuch sí air go geur.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>“Agus cad é an chúis,” ar sise, “go</span>
<lb n="142"/><span>dtoghfá Máire Ghearra dho, seachas aon bhean</span>
<lb n="143"/><span>eile de na mnáibh seo go bhfuil an saoghal</span>
<lb n="144"/><span>mór dá bpósadh leis.”</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>“An chéad phuinte 'ná a chéile dhe, a</span>
<lb n="147"/><span>mháthair, ní 'l meas mór agam ar chaint an</span>
<lb n="148"/><span>tsaoghail mhóir.  Is cuma leis an saoghal</span>
<lb n="149"/><span>mór, acht bheith ag caint, cad é díoghbháil nó</span>
<lb n="150"/><span>tairbhe na cainte dheineann sé go minic.</span>
<lb n="151"/><span>Sin é an saoghal mór dá phósadh le Saidhbh</span>
<lb n="152"/><span>Dhiarmada.  B'fhearra dho é féin do bháth'.</span>
<lb n="153"/><span>Ní thoghfá-sa Báb an Leasa dho.  Ní deirim</span>
<lb n="154"/><span>olc maith ná donaidhe le Nóra an Tóchair,</span>
<lb n="155"/><span>acht deirim go bhfuil breall ar an saoghal</span>
<lb n="156"/><span>mór, agus go mb'fhearr liom breall air 'ná a</span>
<lb n="157"/><span>chomhairle do ghlacadh.”</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>“Agus feuch,” arsa 'n mháthair, “sin é an</span>
<lb n="160"/><span>saoghal mór dá phósadh le Máire Ghearra, agus</span>
<lb n="161"/><span>nach maith na faghann tú aon locht air.”</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>“Nára' slán comórtas, go deimhin!</span>
<lb n="164"/><span>Máire Ghearra agus an chuid eile aco!  Cá</span>
<lb n="165"/><span>bhfuil leithéid Mháire Ghearra le fagháil?</span>
<lb n="166"/><span>Ní'l ins na seacht bparóisdibh.  Bean</span>
<lb n="167"/><span>bhreagh dhathamhail uasal.  Bean chiallmhar</span>
<lb n="168"/><span>thuigseanach dheagh-thabhartha suas, go bhfuil</span>
<lb n="169"/><span>bocht agus saidhbhir buidheach di.  Bean dhiadha</span>
<lb n="170"/><span>dheagh-shomplach, gur fearr-de an pobal i n-a</span>
<lb n="171"/><span>n-éisteann sí Aifreann.  Tá urraim ag olc</span>
<lb n="172"/><span>agus ag maith dhi.  Dá mbeidheadh beirt bhan ag</span>
<lb n="173"/><span>troid, agus go bhfeicfidís ag teacht í, do</span>
<lb n="174"/><span>stadfaidís go mbeidheadh sí gabhtha thársa,</span>
<lb n="175"/><span>chomh maith agus dá mb'é an sagart do bheidheadh</span>
<lb n="176"/><span>ann.”</span>
<lb n="177"/><span> </span>
<lb n="178"/><span>“Ní fheadar,” arsa 'n mháthair, “dá</span>
<lb n="179"/><span>mbeidheadh Sadhbh ag troid ar an mbóthar, an</span>
<lb n="180"/><span>stadfadh sí, dá bhfeiceadh sí Máire ag</span>
<lb n="181"/><span>teacht.”</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>“Dómhaise, im bhriathair mhóide, a mháthair,”</span>
<lb n="184"/><span>ar seisean, “go bhfeacaidh mo dhá shúil í dhá</span>
<lb n="185"/><span>dhéanamh, agus nár chuir aon rud riamh a leithéid</span>
<lb n="186"/><span>d'iongnadh orm, feuch!  Bhíos ag dul soir</span>
<lb n="187"/><span>go tigh na mBúrcach le teachtaireacht.  Nuair</span>
<lb n="188"/><span>bhíos ag déanamh ar thigh Dhiarmuda, d'</span>
<lb n="189"/><span>airigheas Sadhbh ag callaireacht, aghaidh na</span>
<lb n="190"/><span>muc agus na madraidhe aici dhá thabhairt ar</span>
<lb n="191"/><span>chomhursain éigin.  Cia gheabhadh anoir de thigh</span>
<lb n="192"/><span>an chúinne acht Máire Ghearra.  Ní túisge</span>
<lb n="193"/><span>do chonnaic Sadhbh í, ná do stad an</span>
<lb n="194"/><span>challaireacht.  Do chrom sí a ceann, agus d'imthigh</span>
<lb n="195"/><span>sí isteach a-bhaile go roighin.”</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>“Agus nach mór an t-iongnadh,” arsa 'n</span>
<lb n="198"/><span>mháthair, “nár chorruighis thu féin fad' ó chum</span>
<lb n="199"/><span>cleamhnais do dhéanamh do Shéadna léi?”</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>“'Sdó' sin é go díreach an sgéal,” ar</span>
<lb n="202"/><span>seisean.  “Do cheapas-sa go ndéanfá-sa</span>
<lb n="203"/><span>fad'ó é, agus gur chruinne agus gur dheas-lámhaighe</span>
<lb n="204"/><span>chuige thu 'ná mise go mór.”</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>“Tá eagla orm,” arsa'n mháthair, “go</span>
<lb n="207"/><span>bhfuil dearmhad ort sa' méid sin.  Dá mbíodh</span>
<lb n="208"/><span>cleamhnas dá shaghas le déanamh, ceapaim-se</span>
<lb n="209"/><span>ná fuil aon-ne' is fearr do dhéanfadh é 'ná</span>
<lb n="210"/><span>thu féin, go mór mór ó tá an oiread sain</span>
<lb n="211"/><span>dúile agat i n-a fheicsint déanta.”</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>“Go deimhin agus go dearbhtha, a mháthair,”</span>
<lb n="214"/><span>ar seisean, “tá an ceart sa méid sin agat,</span>
<lb n="215"/><span>pé i nÉirinn é.  B'fhearr liom 'ná a bhfeaca</span>
<lb n="216"/><span>riamh go bhfeicfinn an cleamhnas sain</span>
<lb n="217"/><span>déanta.  Ní raibh aon bheirt riamh níos</span>
<lb n="218"/><span>oireamhnaighe dá chéile 'ná an bheirt.  Ba</span>
<lb n="219"/><span>dheacair maitheasaighe Máire do shárughadh, agus</span>
<lb n="220"/><span>tá seisean maith a dóithin di.  Ba mhaith</span>
<lb n="221"/><span>liom an cleamhnas do dhéanamh, acht ná</span>
<lb n="222"/><span>feadar c'onnus cur chuige.”</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>“C'onnus chuirfeá chuige acht imtheacht siar</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="225"/><p><span>go tigh Sheagháin Chiotaigh féin, agus glaodhach i</span>
<lb n="226"/><span>leath-taoibh ar an nduine, agus t'aigneadh do</span>
<lb n="227"/><span>nochtadh dho?  Annsain má thaithneann do</span>
<lb n="228"/><span>chaint leis, cuirfidh sé féin ós comhair a</span>
<lb n="229"/><span>inghine an sgeul, agus má thaitneann an</span>
<lb n="230"/><span>cleamhnas léi-se, nach sin leath an ghnótha</span>
<lb n="231"/><span>déanta?”</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>“Dar fiadh,” ar seisean, “tá an ceart</span>
<lb n="234"/><span>agat.  Imtheochadh anois láithreach,” agus</span>
<lb n="235"/><span>siúd chum siubhal é.</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>“Go n-éirighidh leat níos fearr ná d'éirigh</span>
<lb n="238"/><span>liom-sa!” ar sise 'na haigneadh féin.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>(leanfar de seo.)</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p>
<lb n="243"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Séadna. (Ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
