Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-10195</note>
		 <note type="L">84</note>
		 <note type="B">1895</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>September, 1895</date><idno>IG06-10195</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>September, 1895</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Seadhna</span>
<lb n="1"/><span>(ar leanamhaint)</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Cáit.  Cia dubhairt go raibh féasóg ar</span>
<lb n="4"/><span>Chailleach na mBroc?</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Gob.  Ó!  go deimhin, a Cháit, tá sí uirthi.</span>
<lb n="7"/><span>Bhíos-sa 'na haice, agus d'fhéachas go cruinn ar</span>
<lb n="8"/><span>a smeigín, agus tá sé lán de ruibidhibh móra</span>
<lb n="9"/><span>fada reamhra, agus iad liath mar bheidheadh</span>
<lb n="10"/><span>guairidhe.  'Nuair chonnaic sí mé dá dtabhairt</span>
<lb n="11"/><span>fá ndeara, do gháir sí agus chuimil sí dem'</span>
<lb n="12"/><span>éadan iad, i dtreó go mb'éigean dom</span>
<lb n="13"/><span>liúghadh leis an ngigilt.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Cáit.  Is mairg nach id' shúilibh do chuir sí</span>
<lb n="16"/><span>iad; b'fhéidir go gcuirfeadh sé thú ó bheith ag</span>
<lb n="17"/><span>féachaint ar dhaoinibh chomh droch-mhúinte sin.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Gob.  Dómhaise am briathar mhóide, a Cháit,</span>
<lb n="20"/><span>gur im'shúilibh a chuir sí iad, féach!  Agus</span>
<lb n="21"/><span>sin é chuir ag liúirigh mé, agus ní hé an gigileas.</span>
<lb n="22"/><span>Bhí aon cheann amháin ortha bhí chomh mór chomh</span>
<lb n="23"/><span>fada le snáthaid reamhair, agus chuaidh sé isteach</span>
<lb n="24"/><span>im' shúil, agus geallaim dhuit nár chuireas a </span>
<lb n="25"/><span>chuimhne dhíom go ceann tamaill.  Ní fheadar,</span>
<lb n="26"/><span>ámhaidh, an mbainfidh sé an droch-mhúineadh</span>
<lb n="27"/><span>dhíom.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Cáit.  Éist, a Ghobuit, mar mhagadh bhíos.</span>
<lb n="30"/><span>Ní'l aon droch-mhúineadh ort-sa agus ní raibh</span>
<lb n="31"/><span>riamh.  Acht tá rud agat na fuil agam-sa,</span>
<lb n="32"/><span>- tá foighde agat.  B'fhéidir, dá mbei-</span>
<lb n="33"/><span>dhinn féin ann, go dteipfeadh orm gan </span>
<lb n="34"/><span>féachaint éigin do thabhairt ar na guairidhibh.</span>
<lb n="35"/><span>Acht an airigheann tú, a Pheg, ní fheadar féin</span>
<lb n="36"/><span>'an tsaoghal cad é an paor a bhí ag an bhfear</span>
<lb n="37"/><span>úd na méaracán ar Sheadhna, gur thug sé an</span>
<lb n="38"/><span>aghaidh bhéil úd air i lár an aonaigh, gan </span>
<lb n="39"/><span>chúis gan adhbhar.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Peg.  Sin é díreach a bhí ag milleadh</span>
<lb n="42"/><span>Sheadhna.  Ní fheadair sé cad fé ndear</span>
<lb n="43"/><span>d'aon'ne' a leithéid do dhéanamh.  Is minic</span>
<lb n="44"/><span>'na dhiaidh sin a bhí sé ar an aonach gcéadna</span>
<lb n="45"/><span>ag díol bróg, agus is mó (= iomdha) tamall</span>
<lb n="46"/><span>fada chaith sé ag faire ar lucht méaracán</span>
<lb n="47"/><span>ag brath ar go bhfaigheadh sé lán a shúl de</span>
<lb n="48"/><span>'n fhear a labhair leis an lá úd, acht ní</span>
<lb n="49"/><span>bhfuair.  Agus tá gach aon dearbh, dá</span>
<lb n="50"/><span>bhfaghadh, ná raghadh a chuid drochchainte i </span>
<lb n="51"/><span>n-aisge leis.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Cáit.  Is mór an truagh mar leigeadh i </span>
<lb n="54"/><span>n-aisge leis ar dtúis é.</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>Peg.  Tháinig an sgéal ró-obann ar</span>
<lb n="57"/><span>Sheadhna.  Ní raibh uain aige cuimhneamh ar</span>
<lb n="58"/><span>cad badh cheart dó dhéanamh, go mór-mhór</span>
<lb n="59"/><span>nuair fhéach sé ar fhear na méaracán, agus bhí</span>
<lb n="60"/><span>seisean i bhfeidhil a ghnó féin, gan suim ar </span>
<lb n="61"/><span>bith aige i ngnó Sheadhna.  Is amhlaidh mar</span>
<lb n="62"/><span>bhí an sgéal ar ball aige, ní raibh sé ró-</span>
<lb n="63"/><span>dheimhnightheach gur bh' é an fear sain do</span>
<lb n="64"/><span>labhair i n-aon chor.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Cáit.  Dómhaise am braithar 's am basa</span>
<lb n="67"/><span>gurab é bhí agam féin dá chuimhneamh leis</span>
<lb n="68"/><span>go mb'fhéidir nár bh'é.</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>Peg.  Seadh, agus nach deas an obair bheidheadh</span></p>
</div>
<pb n="85"/>
<div><lb n="71"/><p><span>déanta ag Seadhna, dá mbuaileadh sé an</span>
<lb n="72"/><span>duine, agus gan aon chúis aige air.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>Cáit.  Ambasa is fíor duit.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Peg.  I bhfad 'na dhiaidh sin, 'nuair bhíodh</span>
<lb n="77"/><span>Seadhna ar lorg an fhir, is amhlaidh do bhí sé</span>
<lb n="78"/><span>ceaptha, dá bhfeiceadh sé é, dul ar dtúis</span>
<lb n="79"/><span>chum cainte leis, agus annsain, 'nuair bheidheadh</span>
<lb n="80"/><span>sé déanta amach ó'n gcaint aige cia'co b'</span>
<lb n="81"/><span>é an fear adubhairt an chaint úd é nó nár</span>
<lb n="82"/><span>bh'é, bheidheadh neart do é bhualadh no gan é</span>
<lb n="83"/><span>bhualadh.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Nóra.  Agus dar nóin, a Pheg, ní bheidheadh</span>
<lb n="86"/><span>sé ceart aige é bhualadh, pé aco dubhairt sé</span>
<lb n="87"/><span>an chaint nó ná dubhairt.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Peg.  Ambasa, a Nóra, ní 'lim-se dá</span>
<lb n="90"/><span>rádh go mbeidheadh.  Acht táim dá rádh go</span>
<lb n="91"/><span>raibh sé ceaptha air, pé aco bhí sé ceart nó</span>
<lb n="92"/><span>ná raibh.  Acht ba mhar a chéile é, mar do</span>
<lb n="93"/><span>theip air aon radharc d'fhagháil air amuich 'ná</span>
<lb n="94"/><span>i mbaile.  Ní bhfuair sé a thásg 'na a </span>
<lb n="95"/><span>thuairisg thíos 'ná thuas, agus fé dheireadh</span>
<lb n="96"/><span>d'imthigh an sgéal as a cheann.</span></p>
<lb n="97"/>
<lb n="98"/><p><span>Nuair bhí an dá fhéire bróg críochnuighthe </span>
<lb n="99"/><span>aige, bíodh a's ná raibh an luach puint de</span>
<lb n="100"/><span>leathar ídighthe, d'imthigh sé agus thug sé leis</span>
<lb n="101"/><span>luach dá phunt, agus annsain luach cheithre</span>
<lb n="102"/><span>bpunt.  Annsain do thug sé leis beirt</span>
<lb n="103"/><span>ghréasaidhthe eile ar a bpádh lae, agus fé cheann</span>
<lb n="104"/><span>tamaill beirt eile.  Ba ró-ghearr go raibh </span>
<lb n="105"/><span>a ainm i n-áirde sa' dúthaigh le feabhas agus le</span>
<lb n="106"/><span>saoire a bhróg, agus is chuige do theagadh na</span>
<lb n="107"/><span>cearduidhthe dob'fhearr, mar is é is fearr</span>
<lb n="108"/><span>do chothuigheadh agus do dhíoladh iad.  Is ag</span>
<lb n="109"/><span>triall air do theagadh na daoine ba saidhbhre</span>
<lb n="110"/><span>agus dob'uaisle, ag ceannach bróg, mar is 'na</span>
<lb n="111"/><span>bhrógaibh a bhíodh an meanach dob'fhearr, agus is</span>
<lb n="112"/><span>ortha bhíodh an déanamh ba dheise.  Is ag</span>
<lb n="113"/><span>triall air do theagadh na daoine bochta ná</span>
<lb n="114"/><span>bíodh airgead na mbróg oireamhnach aco, mar</span>
<lb n="115"/><span>do thugadh sé cáirde breágh fada dhóibh, agus</span>
<lb n="116"/><span>'nuair theagadh an cáirde agus ná díoltaoi na</span>
<lb n="117"/><span>fiacha, ní bhíodh sé dian san éiliomh.  Is minic</span>
<lb n="118"/><span>do theagadh greásuidhthe ag triall air, ná</span>
<lb n="119"/><span>bíodh airgead aco chum leathair do cheannach,</span>
<lb n="120"/><span>agus go n-iarraidís air roinnt airgid do</span>
<lb n="121"/><span>thabhairt ar iasacht dóibh, ionnus go mbeidheadh</span>
<lb n="122"/><span>neart dóibh bheith ag obair agus ag tuilleamh</span>
<lb n="123"/><span>ruda i n-ionad bheith sgurtha díomhaoin.  Ní</span>
<lb n="124"/><span>baoghal gur thug sé an t-eiteachas d'aon-</span>
<lb n="125"/><span>ne' aco riamh, agus is iomdha gréasuidhe bocht fé</span>
<lb n="126"/><span>mhuirior throm a bheidheadh go minic gan biadh</span>
<lb n="127"/><span>ag á chlainn ná muc sa' dorus aige, muna</span>
<lb n="128"/><span>mbeidheadh Seadhna.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Ag dul go dtí Aifreann an Domhnaigh nó</span>
<lb n="131"/><span>an Lae Saoire dho, nó ag dul ar aonach nó</span>
<lb n="132"/><span>ar margadh ag díol bróg do, is iomdha duine</span>
<lb n="133"/><span>bhíodh ag teacht roimis ar an mbóthar agus ag</span>
<lb n="134"/><span>glaodhach i leath-taobh air, ag rádh,</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>“Gaibh mo leath-sgéal, a Sheadhna, — </span>
<lb n="137"/><span>bheidheadh an dá phunt úd agam dhuit, acht</span>
<lb n="138"/><span>gur theip orm an mhuc do dhíol.”</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Nó,</span></p>
<lb n="141"/>
<lb n="142"/><p><span>“Go deimhin, a Sheadhna, ta náire orm</span>
<lb n="143"/><span>teacht chum cainte leat, agus gan leath-phinginn</span>
<lb n="144"/><span>ded' chuid airgid fós agam dhuit, acht do</span>
<lb n="145"/><span>buaileadh mo mhac breoighte, agus bhí sé lá agus</span>
<lb n="146"/><span>fiche 'na luighe sul a bhfuair sé an t-aothamh</span>
<lb n="147"/><span>agus b'éigean dom beirt bhan bhfriotháilte do</span>
<lb n="148"/><span>choimeád ag tabhairt aireachais do i gcaitheamh</span>
<lb n="149"/><span>na haimsire.”</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>Bhíodh gach aon-ne' mar sin agus thruagh-bhéil</span>
<lb n="152"/><span>féin aige, agus ní bhíodh d'fhreagra ag Seadhna</span>
<lb n="153"/><span>dhóibh acht “Ná bíodh ceist ort,” nó “Ní fiú</span>
<lb n="154"/><span>biorán a's é,” nó “Tóg d'aimsir,” agus </span>
<lb n="155"/><span>geallaim dhuit gurab iad a thógadh.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>Bhí aon fhear amháin gur thug Seadhna an</span>
<lb n="158"/><span>t-eiteachas do.  Agus má 'seadh, is é cuma</span>
<lb n="159"/><span>i n-a dtáinig sé sin 'ná i gculaidh éadaigh</span>
<lb n="160"/><span>uasail, agus é go leathan láidir deagh-shláinteach</span>
<lb n="161"/><span>agus go breágh círíneach beathuighthe, agus a dhá</span>
<lb n="162"/><span>láimh go breagh bog geal leabhair gan rian</span>
<lb n="163"/><span>oibre ná gnó ortha.  Agus seo mar do</span>
<lb n="164"/><span>labhair sé:</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>“Go deimhin, a Sheadhna,” ar seisean, “tá</span>
<lb n="167"/><span>ceist agus ceann-fé orm é bhreith im' bheathaidh</span>
<lb n="168"/><span>orm go gcaithfinn teacht ag triall ort-sa</span>
<lb n="169"/><span>ag lorg airgid ar iasacht.  Acht do dhéanfadh</span>
<lb n="170"/><span>céad punt áise mhór anois dom, agus, do</span>
<lb n="171"/><span>réir mar airighim, ní dhéanfaidh sé ceataighe</span>
<lb n="172"/><span>mhór duit-se é thabhairt dom.  Ní hé gach </span>
<lb n="173"/><span>aon lá thiocfaidh mo leithéid se dá iarraidh</span>
<lb n="174"/><span>ort.”</span></p>
</div>
<pb n="86"/>
<div><lb n="175"/><p><span>“Is oil liom ná fuil céad punt agam</span>
<lb n="176"/><span>oireamhnach anois le tabhair duit,” arsa</span>
<lb n="177"/><span>Seadhna.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Do stad an duine uasal agus d'fhéach sé ar </span>
<lb n="180"/><span>Sheadhna.  Ní raibh aon choinne i n-aon chor</span>
<lb n="181"/><span>aige leis an bhfreagra sain.  D'fhéach sé</span>
<lb n="182"/><span>ar Sheadhna, mar (d')fhéachfadh se ar ainmhidhe</span>
<lb n="183"/><span>éigin neamh-choitchionnta.  D'fhéach Seadhna</span>
<lb n="184"/><span>go seasmhach idir an dá shúil air.  Deirtí</span>
<lb n="185"/><span>go raibh féachaint ana-choimhightheach ag</span>
<lb n="186"/><span>Seadhna, nuair curtaoi fearg air, agus gur</span>
<lb n="187"/><span>beag aon-ne' ná cúbadh roimpi.  Do chúb</span>
<lb n="188"/><span>an duine uasal úd roimpi.  D'fhéach sé</span>
<lb n="189"/><span>síos ar an dtalamh, agus annsain d'fhéach sé an</span>
<lb n="190"/><span>dorus amach, agus ar ball d'fhéach ar Sheadhna</span>
<lb n="191"/><span>arís, agus is amhlaidh do bhí Seadhna ag gáiridhe</span>
<lb n="192"/><span>uime.</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>“Ó!” ar seisean, “do dhéanfadh deich</span>
<lb n="195"/><span>bpuint agus dá 'chid an gnó.”</span></p>
<lb n="196"/>
<lb n="197"/><p><span>“Is oil liom,” arsa Seadhna, “ná fuil</span>
<lb n="198"/><span>deich bpuint agus dá' chid oireamhnach agam le</span>
<lb n="199"/><span>tabhairt duit.”</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Bhain sin an mhórdháil ar fad de.</span></p>
<lb n="202"/>
<lb n="203"/><p><span>“Tabhair dom deich bpuint,” ar seisean.</span></p>
<lb n="204"/>
<lb n="205"/><p><span>“Ní bhfaighir,” arsa Seadhna.</span></p>
<lb n="206"/>
<lb n="207"/><p><span>“Ní eiteóchthá aon phunt amháin orm,” ar</span>
<lb n="208"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="209"/>
<lb n="210"/><p><span>“Ní'l sé le fagháil agat,” arsa Seadhna.</span></p>
<lb n="211"/>
<lb n="212"/><p><span>“Féach, a Sheadhna,” ar seisean, “tá a</span>
<lb n="213"/><span>fhios ag an dtalamh már itheas biadh agus nár</span>
<lb n="214"/><span>ólas deoch ó mhaidin indé!  Badh mhór an</span>
<lb n="215"/><span>déirc dhuit rud éigin le n-ithe do thabhairt</span>
<lb n="216"/><span>dom.”</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Tháinig an fheachaint úd i súilibh Seadhna.</span>
<lb n="219"/><span>So shín sé a mhéar chum an doruis.  “Tabhair</span>
<lb n="220"/><span>do bhóthar ort,” ar seisean, “a chladhaire</span>
<lb n="221"/><span>dhíomhaoin!”</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>Is beag ná gur léim sé an dorus amach.</span></p>
<lb n="224"/>
<lb n="225"/><p><span>(leanfar de seo).</span>
<lb n="226"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
