Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">An Di Siúd Tusa?</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-10173</note>
		 <note type="L">38</note>
		 <note type="B">1895</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>June, 1895</date><idno>IG06-10173</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>An Di Siúd Tusa?</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">An Di Siúd Tusa?</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>June, 1895</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc></teiHeader>
<text><body><div><p><span>An di siúd tusa?</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Bhí bé ann: níor dhuibhe an gual ná a</span>
<lb n="3"/><span>folt, agus níor dheirge an caor ná a gruadh.</span>
<lb n="4"/><span>Bhí a súile comh gorm le bugh agus a déad comh</span>
<lb n="5"/><span>geal leis an sneachta.  Níos binne ná ceól</span>
<lb n="6"/><span>na n-eun uile a glór.  Brat glas uaine</span>
<lb n="7"/><span>uimpi, agus dealg de dhearg-ór n-a bhrollach;</span>
<lb n="8"/><span>éadtrom éasguidh uasal a siubhal, acht ní</span>
<lb n="9"/><span>raibh uabhar, maos, ná mustar innti.  Bhí</span>
<lb n="10"/><span>fearann torthamhail aici, gleannta fada</span>
<lb n="11"/><span>féarmhara, mághtha mín-áilne, cnoic agus sléibhte</span>
<lb n="12"/><span>agus locha agus aibhne.  Agus bhí an mhuir n-a tim-</span>
<lb n="13"/><span>chioll ag déanamh sír-cheoil di, agus aer bog </span>
<lb n="14"/><span>bríoghmhar ós a cionn ná leigfeadh di dul i</span>
<lb n="15"/><span>gcríonacht ná i gcríonchaolacht go bráth.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>D'imthigh a clú agus clú a cloinne tar lear;  </span>
<lb n="18"/><span>ní amháin gur líon na dúthaighe bhí i ngar di </span>
<lb n="19"/><span>d'á cáil, acht do roich na tíortha bhí i bhfad </span>
<lb n="20"/><span>uaithi.  Tháinig ríghthe agus flatha as foigseacht</span>
<lb n="21"/><span>agus as imchéine ag éisteacht le binneas a</span>
<lb n="22"/><span>gutha agus ag foghluim ó n-a saoithibh.  Sháruigh</span>
<lb n="23"/><span>cráibhtheacht a naomh agus geanmhnaidheacht a</span>
<lb n="24"/><span>maighdean an uile chráibhtheacht agus an uile</span>
<lb n="25"/><span>gheanmhnaidheacht ar bhreághdhacht; ní fheudfaidhe</span>
<lb n="26"/><span>an buaidh do bhreith ó n-a cailínidhíbh, agus i leith</span>
<lb n="27"/><span>a laochraidhe thugadar an réim leó le </span>
<lb n="28"/><span>calmacht.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Bhí na talmhanta 'n-a timchioll lán do</span>
<lb n="31"/><span>dhorchadas agus do dhubh-cheó agus tír na béith-seo</span>
<lb n="32"/><span>fá lán-tsoillse gléineachta na gréine.</span>
<lb n="33"/><span>Acht ní bhíonn ar an tsaoghal acht seal.  Is </span>
<lb n="34"/><span>gearr bhíonn an t-athrughadh ag teacht.  Agus</span>
<lb n="35"/><span>do tháinig sé uirri-se leis; acht cionnus?</span>
<lb n="36"/><span>An éigion an fhírinne d'innsint agus a admháil</span>
<lb n="37"/><span>gur anuas as an gcéim ab áirde dá chaili-</span>
<lb n="38"/><span>dheacht do tháinig an mí-ádh so uirri? — gur</span>
<lb n="39"/><span>as cailleamhaint a clú d'inghín di féin thos-</span>
<lb n="40"/><span>nuigh lá leoin na béithe.  Um an am-so bhi</span>
<lb n="41"/><span>rí áirithe 'n-a comhursanacht, agus ba mhaith leis</span>
<lb n="42"/><span>a talamh do bheith aige féin.  Do chuir sé</span>
<lb n="43"/><span>teachtaire go huasal, ag a raibh comhachta</span>
<lb n="44"/><span>éigin os a cionn, agus d'innis do go fallsa</span>
<lb n="45"/><span>fealltha ná raibh creideamh ná dlíghe 'n-a tír,</span>
<lb n="46"/><span>ná raibh sí ag oileamhain a cloinne i gceart</span>
<lb n="47"/><span>ná i gcóir, ná raibh croidhe ná coinséas aca,</span>
<lb n="48"/><span>go rabhadar ag imtheacht fiadhanta, agus ná raibh</span>
<lb n="49"/><span>fiú an euduigh féin ar chuid aca.  D'aithin</span>
<lb n="50"/><span>an t-uasal do go raibh cead aige uaidh féin</span>
<lb n="51"/><span>gach aonnídh bhí as a alt do chur 'n-a ionad</span>
<lb n="52"/><span>arís agus an tír ar fad do chur fá n-a smacht,</span>
<lb n="53"/><span>dá mbuidh mheón leis.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Do líon na hallmhuraigh isteach annsan,</span>
<lb n="56"/><span>ar dtús go lag, acht do réir mar do bhí ag</span>
<lb n="57"/><span>éirghe, bhíodar ag dul i dtreiseacht, ag cur</span>
<lb n="58"/><span>a gcleathach i dtalamh, agus ag fagháil ghreama</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="59"/><p><span>níos doichte agus níos daingne ó lá go lá.  Do</span>
<lb n="60"/><span>chuaidh cuid do chloinn na béithe agus do throi-</span>
<lb n="61"/><span>deadar leó agus do mharbhadar iad, acht níor </span>
<lb n="62"/><span>chuireadar go léir le chéile, 'nuair tháinig</span>
<lb n="63"/><span>cuallacht eile thar lear arís chum na tíre ar</span>
<lb n="64"/><span>fad do bhaint di.  Troid an méid do throid</span>
<lb n="65"/><span>aca go cródha, acht bhi ceannairc 'n-a measg</span>
<lb n="66"/><span>féin, i n-áit í chaitheamh uatha, táthadh le chéile,</span>
<lb n="67"/><span>agus aon lom-bhuille amháin do bhualadh i n-éin-</span>
<lb n="68"/><span>fheacht, ar an namhaid, is amhlaidh leigiodar</span>
<lb n="69"/><span>do sleamhnughadh isteach eatorra; ar mhódh</span>
<lb n="70"/><span>gur gearr go bhfuair é féin comh seasganta</span>
<lb n="71"/><span>i seilbh gur fhógair orra gach béas agus gach nós</span>
<lb n="72"/><span>do bhíodh aca do thréigion, agus béasanna agus</span>
<lb n="73"/><span>nósanna a namhad do ghabháil chuca agus do </span>
<lb n="74"/><span>ghlacadh go ceanamhail.  Ar dtús d'órduigh</span>
<lb n="75"/><span>go láidir dóibh gan focal de chaint a máthar</span>
<lb n="76"/><span>do labhairt leo go deó arís.  Do réir ámh</span>
<lb n="77"/><span>agus rinneadh an fógra-sa d'fhaisnéis, 'seadh</span>
<lb n="78"/><span>is mó do cheangladar agus do leanadar dá</span>
<lb n="79"/><span>dteangaidh dhúthchais.  Fuaradar bás ag</span>
<lb n="80"/><span>troid ar a son.  D'éirigh líne eile comh</span>
<lb n="81"/><span>calma leo suas, agus líne eile, agus mar sin de.</span>
<lb n="82"/><span>Ar an bhfeadh-so níor stad an namhaid riamh</span>
<lb n="83"/><span>ná choidhche acht ag síor-rádh leo ná raibh 'n-a</span>
<lb n="84"/><span>gcaint acht drabhlais agus drabhghaoil : fá dheoidh</span>
<lb n="85"/><span>do chreid cuid aca do agus cuid 'n-a ndiaidh-sin,</span>
<lb n="86"/><span>ar chuma uile nach mór.  Tháinig an oiread</span>
<lb n="87"/><span>san náire uirri i ndeireadh thiar thall, gur</span>
<lb n="88"/><span>beag nár bhásuigh sí; acht leis an anam bhí</span>
<lb n="89"/><span>innti, do theich sí léi féin go háitibh iar-</span>
<lb n="90"/><span>gcúlacha cois na fairrge i measg na bpoll </span>
<lb n="91"/><span>agus na bpluaiseann, áit 'n-a bhfuil sí anois</span>
<lb n="92"/><span>ag gol agus ag golán agus ag á caoineadh fein i</span>
<lb n="93"/><span>n-easbhaidh cuimhinte a cloinne.  Go doimhin i</span>
<lb n="94"/><span>nduibheacht na hoidhche le n-a bhfuil sí tim-</span>
<lb n="95"/><span>chiollta, is clos do fho-dhuine í ag glaodhach</span>
<lb n="96"/><span>go hairtinneach orra-so dá dtug tál a cíche,</span>
<lb n="97"/><span>teacht agus í shaoradh as an nguais in-a bhfuil</span>
<lb n="98"/><span>sí, agus ó'n anbhás aithiseach atá i ndán di muna</span>
<lb n="99"/><span>mbrostuighid chuici.  Agus deiridh a clann go</span>
<lb n="100"/><span>n-árdóchaid a máthair arís gus an ionad 'n-a</span>
<lb n="101"/><span>raibh sí sul ar shatail neach do lucht a léir-</span>
<lb n="102"/><span>sgris ar fhód dá seilbh riamh, agus gan fios aca</span>
<lb n="103"/><span>nach féidir san do theacht chum críche go bhráth,</span>
<lb n="104"/><span>muna ndéanfaid díthcioll anois — anois féin</span>
<lb n="105"/><span>- anois díreach ar a húrlabhra do gabháil</span>
<lb n="106"/><span>chuca agus do chleachtadh.  Ní léir dóibh go</span>
<lb n="107"/><span>bhfuil droch-smaointe agus olcas a námhad ag</span>
<lb n="108"/><span>dul go smior ionnta cheana féin, agus gur</span>
<lb n="109"/><span>geárr eile nó go ndéarfaid nach clann di</span>
<lb n="110"/><span>féin i n-aon chor iad.  A leughthóir, an di</span>
<lb n="111"/><span>siúd tusa?  Má's di, athchuingeann ort go</span>
<lb n="112"/><span>dúlaighthe gan leigiont di imtheacht as an</span>
<lb n="113"/><span>tsaoghal agus é ar do láimh í choimeád ó'n mbás.</span>
<lb n="114"/><span>Do shaorfá aon bhé i gcontabhairt acht an</span>
<lb n="115"/><span>bhé seo — do mháthair féin, ná saorfair í?</span>
<lb n="116"/><span>Brostuigh má's eadh, brostuigh.  Is ro-fhada</span>
<lb n="117"/><span>di ag feitheamh.  Ná fan acht brostuigh</span>
<lb n="118"/><span>brostuigh, brostuigh.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Padruig O Laoghaire.</span></p>
<lb n="121"/>
<lb n="122"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Di Siúd Tusa?

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Di Siúd Tusa?

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
