Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Seaghán na Nodlag.</title><author><persName>Ua Broin, M.</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-10166</note>
		 <note type="L">23</note>
		 <note type="B">1895</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1895</date><idno>IG06-10166</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Broin, M.</author><title>Seaghán na Nodlag.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Seaghán na Nodlag.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1895</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Seaghán na Nodlag.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>Nó Seaghán a Chaoirinn; bhí sé 'n-a</span>
<lb n="3"/><span>chomhnuidhe i mBaile na Cloiche, i bPróisde</span>
<lb n="4"/><span>Fionnabhrach nó an Riasg, i gContae Phort-</span>
<lb n="5"/><span>láirge, timchioll dá cheud bliadhan ó shoin, is</span>
<lb n="6"/><span>dóiche i dtúis na hochtmhadh aoise deug.  Bhí</span>
<lb n="7"/><span>an baile go léir aige mar fheirm ar deich</span>
<lb n="8"/><span>bpuint a's dá fhichid sa' mbliadhain cíosa.</span>
<lb n="9"/><span>Thuit sé chum deiridh san gcíos, agus bhí an</span>
<lb n="10"/><span>maighistir talmhan dár bh'ainm an Carúnach</span>
<lb n="11"/><span>ó Bhaile na Móna ag géilleadh a chíosa air,</span>
<lb n="12"/><span>agus ní raibh sé ionamhail í dhíol.  Thóg sé a</span>
<lb n="13"/><span>chuid beithidheach abhaile leis go Baile na</span>
<lb n="14"/><span>Móna i ngeall leis an gcíos.  Lean</span>
<lb n="15"/><span>Seaghán abhaile é.  Bhí sé i láthair, 'nuair</span>
<lb n="16"/><span>tiomáineadh na ba isteach go dtí an tigh mór.</span>
<lb n="17"/><span>Bhí an bhean uasal — bean an tighe mhóir an</span>
<lb n="18"/><span>Charúnaigh — a'feuchaint amach ar na beithidh-</span>
<lb n="19"/><span>eachaibh ó'n bhfuinneoig, agus d'fhiarfhuigh sí de</span>
<lb n="20"/><span>'n Charúnach, “Cia leis na ba breaghdha sain.”</span>
<lb n="21"/><span>Do fhreagair sé í, gur le Seaghán na Nodlag</span>
<lb n="22"/><span>iad.  'Nuair do chuala Seaghán é sin, do</span>
<lb n="23"/><span>chuaidh sé a' tiomáint na mbó abhaile leis.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>“Cá 'l tú 'dul leó sain, a Sheagháin?”</span>
<lb n="26"/><span>ars' an tighearna.</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>“Tá mé 'dul dá dtiomáint abhaile,” arsa</span>
<lb n="29"/><span>Seaghán.  “ná dubhairt tú leis an mnaoi</span>
<lb n="30"/><span>uasail gur liom-sa iad?”</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>Do chrom an tighearna ag gáire, agus</span>
<lb n="33"/><span>d'fhiarfhuigh an bhean uasal de Sheaghán, “'dé</span>
<lb n="34"/><span>a mheud duine cloinne bhí aige.”  Do</span>
<lb n="35"/><span>fhreagair sé í, go raibh móirsheisear inghean</span>
<lb n="36"/><span>agus dearbhráthair do gach nduine aca.  Bhuail</span>
<lb n="37"/><span>an bhean uasal a basa le hiongantas, agus </span>
<lb n="38"/><span>dubhairt sí leis an tighearna.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>“Sgaoil abhaile na beithidhigh leis an bhfear</span>
<lb n="41"/><span>mbocht chum a mhór-chúraim.”</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Do fhreagair Seaghán arís í agus dubhairt sé</span>
<lb n="44"/><span>nach raibh a chúram chom mór agus ba dhóich léi,</span>
<lb n="45"/><span>mar dhéanfadh an t-aon mhac amháin dear-</span>
<lb n="46"/><span>bhráthair do gach inghin aca.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>“Mar sin féin, maiseadh, sgaoil abhaile</span>
<lb n="49"/><span>leis iad.”</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Annsain d'fhiarfhaigh an Carúnach de</span>
<lb n="52"/><span>Sheaghán, dá leigeadh sé abhaile leis iad, ca</span>
<lb n="53"/><span>shoin do bheidheadh an cíos aige.  Bhear-</span>
<lb n="54"/><span>tuigh sé an t-am ba dhóch leis do bheidheadh </span>
<lb n="55"/><span>an cíos aige.  Dubhairt an Carúnach leis, </span>
<lb n="56"/><span>dá mbíodh an cíos ar an uair sin, go</span>
<lb n="57"/><span>maithfeadh sé cúig puint de'n chíos do.  Do</span>
<lb n="58"/><span>ghabh Seaghán a bhuidheachas ins na foclaibh so </span>
<lb n="59"/><span>leanas: </span>
<lb n="60"/></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="61"/><p><span>Rath gan mheath ar shliocht an Charúnaigh.</span>
<lb n="62"/><span>Do leig na ba agus a lacht chum tarbhais </span>
<lb n="63"/><span>liom;</span>
<lb n="64"/><span>I n-am an anfaidh níor bhain sé lom-</span>
<lb n="65"/><span>chuntas;</span>
<lb n="66"/><span>A's a Chríosd, nár chaillidh a anam </span>
<lb n="67"/><span>Flaitheamhnas!</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p>
<lb n="70"/><span>Thug súd sásamh comh mór do'n mhnaoi </span>
<lb n="71"/><span>uasail, go ndubhairt sí,</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>“Maithim-se cúig puint eile dhuit, a</span>
<lb n="74"/><span>Sheagháin.”  Dar liom-sa, dob'fhurusa cíos</span>
<lb n="75"/><span>do dhíol 'san gcuma sain.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Bhí bean uasal eile 'n-a comhnuidhe i</span>
<lb n="78"/><span>nOileán Uí Chéin, agus bhí sí i n-aimhleas le</span>
<lb n="79"/><span>Seaghán ar feadh tamaill mhóir.  Bhí sí chomh</span>
<lb n="80"/><span>mórdhálach sain ar Dhomhnach áirithe i n-a</span>
<lb n="81"/><span>dtárla Seaghán agus í féin ag an Aifrionn</span>
<lb n="82"/><span>ceudna, 'nuair do chonnaic sí Seaghán 'san</span>
<lb n="83"/><span>tséipéal, dubhairt sí leis an sagart nach</span>
<lb n="84"/><span>bhfeudfadh sí an tAifrionn d'éisteacht mar</span>
<lb n="85"/><span>budh chóir, an fhaid a's bheidheadh Seaghán na</span>
<lb n="86"/><span>Nodlag ins an tséipéal.  D'fhiafruigh an</span>
<lb n="87"/><span>sagart, an raibh Seaghán na Nodlag ann_so.</span>
<lb n="88"/><span>D'fhreagair sé go raibh.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>“Deir an bhean uasal so, a Sheagháin, nach</span>
<lb n="91"/><span>féidir léi an tAifrionn d'éisteacht.  mara (</span>
<lb n="92"/><span>= muna) dtéidh tú amach as an séipéal.”</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>“Raghad, a Athair,” arsa Seaghán, “má </span>
<lb n="95"/><span>deir tusa liom é.”</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>“Deirim, a Sheagháin”, arsa an Sagart.</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Chuaidh Seaghán amach go dtí an dorus.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>'Nuair d'fheuch an bhean uasal 'n-a timchioll,</span>
<lb n="102"/><span>do chonnaic sí Seaghán ag an dorus, agus</span>
<lb n="103"/><span>dubhairt sí leis an sagart “go bhfuil sé</span>
<lb n="104"/><span>'teacht isteach arís.”  D'fhiarfhuigh an sagart,</span>
<lb n="105"/><span>“'Bhfuil tú ann soin, a Sheagháin na </span>
<lb n="106"/><span>Nodlag?”</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>D'fhreagair sé é:</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>“Seaghán is ainm dom, 's is mac d'</span>
<lb n="111"/><span>Uilliam mé;</span>
<lb n="112"/><span>I mBrollaig a rugadh mé, 's do dhíol mé </span>
<lb n="113"/><span>m'iarsma;</span>
<lb n="114"/><span>Thairngigheas mo bhearta comh maith agus </span>
<lb n="115"/><span>d'fheudas,</span>
<lb n="116"/><span>Agus bhuail-se amach, a chailleach an </span>
<lb n="117"/><span>tiarpa!”</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>D'iompuigh an sagart timchioll a'leamh-</span>
<lb n="120"/><span>gháire, agus chríochnuigh an tAifrionn, agus níor </span>
<lb n="121"/><span>bacadh le Seaghán a thuilleadh.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Bhí táilliúir san chomharsanacht dar bh'ainm</span>
<lb n="124"/><span>Ciarasaigh, ar a raibh ainm airgid do bheith </span>
<lb n="125"/><span>aige.  Bhí sé bacach nó martra éigin air,</span>
<lb n="126"/><span>agus bhí sé ionamhail filidheacht no rann do</span>
<lb n="127"/><span>dheunamh ar uairibh.  Thárla go raibh sé a'</span>
<lb n="128"/><span>táilliúrachd do'n mhnaoi uasail cheudna i</span>
<lb n="129"/><span>nOileán Uí Chéin lá áirithe, 'nuair do ghabh</span>
<lb n="130"/><span>duine bhocht isteach chum an tighe (.i. tigh na</span>
<lb n="131"/><span>mná uaisle), agus mar ba ghnáthach, d'fhiar-</span>
<lb n="132"/><span>fhuigheadar de'n fhear bhocht cá as a dtáinig </span>
<lb n="133"/><span>sé agus an raibh aon sgeula aige.  Dubhairt </span>
<lb n="134"/><span>sé go dtáinig sé ó 'n  Raithín, go raibh sé</span>
<lb n="135"/><span>ann indé, agus go raibh dinnéir mhór ag muintir</span>
<lb n="136"/><span>Chaoirinn, iodhón, ag muintir Sheagháin</span>
<lb n="137"/><span>na Nodlag, “agus is bolg ba ghann dom,”</span>
<lb n="138"/><span>ars' an duine bocht.  Bhí a fhios ag</span>
<lb n="139"/><span>an táilliúir nár thaithnigheadar muintir</span>
<lb n="140"/><span>Chaoirinn leis an mnaoi uasail, agus shaoil sé</span>
<lb n="141"/><span>go mbudh ghreannmhar di dá ndéarfadh sé</span>
<lb n="142"/><span>rud éigin a' fagháil lochda ar Sheaghán na</span>
<lb n="143"/><span>Nodlag agus ar a mhuintir, agus do cheap sé an </span>
<lb n="144"/><span>rann so:</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>“Is mór an torann do chluinim ó'n</span>
<lb n="147"/><span>ngaoith aniar</span>
<lb n="148"/><span>Agus ós na hA Chaoirinn carraigeach'</span>
<lb n="149"/><span>nuair bhíd ar biadh.”</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p>
<lb n="152"/><span>Bhí sé a' tagairt, 'nuair do thrácht sé</span>
<lb n="153"/><span>ar na “hA Chaoirinn carraigeacha,” ar</span>
<lb n="154"/><span>bheirt nó ar thriúr de mhuintir Sheagháin a</span>
<lb n="155"/><span>raibhrian na bolgaighe ionnta; nó b'fhéidir </span>
<lb n="156"/><span>gur a' tagairt ar nádúir thalmhan an Raithín,</span>
<lb n="157"/><span>mar atá cuid di an-gharbh, lán de chairrgibh.</span>
<lb n="158"/><span>'Nuair chuala Seaghán a ndubhairt an</span>
<lb n="159"/><span>táilliúir i dtaobh a mhuintire, do fhreagair</span>
<lb n="160"/><span>sé é mar leanas:</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p>
<lb n="163"/><span>“Dob' fhearra dhuit do chuid airgid do roint</span>
<lb n="164"/><span>ar leaghaibh</span>
<lb n="165"/><span>Agus galar ded' ghalraibh do leigheas i dtráth</span>
<lb n="166"/><span>Ná tagairt dos na 'Chaoirinn a b'aoirde </span>
<lb n="167"/><span>cáil,</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="168"/><p><span>Mar is fearaibh iad ná glacfadh uait rian </span>
<lb n="169"/><span>do lámh.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p>
<lb n="172"/><span>Is tapaidh-ghlic do ghreadadar na Danair </span>
<lb n="173"/><span>tar abhainn,</span>
<lb n="174"/><span>A's cia leanfaidh dhúinn seanchus faoi Chia-</span>
<lb n="175"/><span>rasa ann?”</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p>
<lb n="178"/><span>Chuaidh Seaghán ar cuaird go dtí tigh duine </span>
<lb n="179"/><span>mhuinteardha ar uair eile.  Níor thaitnigh leis </span>
<lb n="180"/><span>an úsáid fuair sé, agus do chum sé an rann so:</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p>
<lb n="183"/><span>“A Sheagháin na Nodlag, ní misde dhuit </span>
<lb n="184"/><span>éirghe ar cuaird,</span>
<lb n="185"/><span>Dul chum an Aifrinn, 's do shailm do léigheadh</span>
<lb n="186"/><span>go luath,</span>
<lb n="187"/><span>'Guidheachaint chum Peadair agus na n-Aspal</span>
<lb n="188"/><span>tá láidir buan</span>
<lb n="189"/><span>Arán agus bainne bheith agad go raghthá i </span>
<lb n="190"/><span>n-uaigh.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p>
<lb n="193"/><span>Deirid na seandaoine gur mhair Seaghán</span>
<lb n="194"/><span>seacht bhfichid bliadhan agus 'san tigh ceudna.</span>
<lb n="195"/><span>Tá a shliocht fós sgaipthe ar fuaid na con-</span>
<lb n="196"/><span>tae, agus cuid mhór aca thar sáile i Sacsana </span>
<lb n="197"/><span>Nuadh.  Tá duine aca fós 'n-a chomnuidhe</span>
<lb n="198"/><span>'san Raithín, i dtóirneacht próiste</span>
<lb n="199"/><span>Dúnaill agus Baile Uí Dhuibh, agus duine eile i</span>
<lb n="200"/><span>nDruim Rosg, láimh leis an gCnoc mBuidhe,</span>
<lb n="201"/><span>i bpróiste an Phasáiste.  Ceann eile dá</span>
<lb n="202"/><span>shliochd chuaidh go Sacsana Nuadh san</span>
<lb n="203"/><span>mbliadháin 1830, inghean do Risteárd a</span>
<lb n="204"/><span>Chaoirinn, bhí 'n-a chomhnuidhe i bhfogus na</span>
<lb n="205"/><span>Siuire, agus fuair sé sin bás i n-aois a cheithre</span>
<lb n="206"/><span>mbliadhan agus ceithre fichid.  Tá cuid mhór de</span>
<lb n="207"/><span>chloinn a cloinne sgaipthe ar fuaid na Stád</span>
<lb n="208"/><span>nAontuighthe, agus fós cuid eile aca i nÉirinn.</span>
<lb n="209"/><span>Bhí an bhean so pósta le Labhrás Ua Cor-</span>
<lb n="210"/><span>coráin, agus chomhnuigheadar ar an bhfeirm i n-a</span>
<lb n="211"/><span>bhfuil Carraig Curraigh, trí mhíle ó Phort-</span>
<lb n="212"/><span>láirge, an áit i rugadh seisear cloinne</span>
<lb n="213"/><span>dhóibh, triúr mac agus triúr inghean.  B'fhurasa</span>
<lb n="214"/><span>a gcrann-san do leanamhain siar go dtí</span>
<lb n="215"/><span>Seaghán na Nodlag.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>M. Ua Broin.</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p>
<lb n="220"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seaghán na Nodlag.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seaghán na Nodlag.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
