Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Seadhna. (ar leanamhain.)
Title
Seadhna. (ar leanamhain.)
Author(s)
Ua Laoghaire, Peadar,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1895
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?> <TEI><teiHeader type="text"> <fileDesc> <titleStmt> <title type="main">Seadhna. (ar leanamhain.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt> <resp>Electronic edition compiled by</resp> <name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name> </respStmt> </titleStmt> <editionStmt> <edition> <note type="N">IG05-10133</note> <note type="L">150</note> <note type="B">1895</note> <note type="C"/> <note><p>Description of how and why changes were made</p></note> </edition> </editionStmt> <publicationStmt> <publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher> <pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>January, 1895</date><idno>IG05-10133</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor> <availability> <p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p> </availability> </publicationStmt> <seriesStmt> <title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">5</biblScope> </seriesStmt> <sourceDesc> <biblStruct> <analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Seadhna. (ar leanamhain.)</title></analytic> <monogr> <title level="j">Seadhna. (ar leanamhain.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>January, 1895</date></imprint> </monogr> </biblStruct> </sourceDesc> </fileDesc> <profileDesc> <langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage> </profileDesc> </teiHeader> <text><body><div><p><span>Séadhna</span></p> <lb n="1"/> <lb n="2"/><p><span>(Ar leanamhain).</span></p> <lb n="3"/> <lb n="4"/><p><span>Bhí Séadhna sásta.</span></p> <lb n="5"/> <lb n="6"/><p><span>“Trí bhliadhna déag!” ar seisean i n-a</span> <lb n="7"/><span>aigneadh féin, “agus neart dom tarrang as ar</span> <lb n="8"/><span>mo dhícheall. Chuir sé brígh na mionn orm,</span> <lb n="9"/><span>acht bheirim-se brígh gach mionna agus gach móide</span> <lb n="10"/><span>dhuit-sé, a sparáinín, go mbainfear ceol</span> <lb n="11"/><span>asat!”</span></p> <lb n="12"/> <lb n="13"/><p><span>“Slán beo agat-sa!” ar seisean leis an</span> <lb n="14"/><span>bhfear ndubh.</span></p> <lb n="15"/> <lb n="16"/><p><span>D'iompuigh sé ar a sháil chum teacht a</span> <lb n="17"/><span>bhaile agus má d'iompuigh, siúd le n-a chois an</span> <lb n="18"/><span>fear dubh. Ghéaruigh sé a choisidheacht. Ghéa-</span> <lb n="19"/><span>ruigh seisean chomh maith.</span></p> <lb n="20"/> <lb n="21"/><p><span>“Cad dheunfad?” Arsa Seadhna i n-a</span> <lb n="22"/><span>aigneadh féin. “Chífidh na comharsain é.”</span></p> <lb n="23"/> <lb n="24"/><p><span>“Ná bíodh ceist ort,” ars' an fear dubh.</span> <lb n="25"/><span>“Ní fheicfidh aon-ne' mé acht tú féin. Ní</span> <lb n="26"/><span>fuláir dam thu thionnlacan a bhaile agus eolus</span> <lb n="27"/><span>na slighe do chur, agus radharc d'fhagháil ar an</span> <lb n="28"/><span>gcathaoir shúgáin úd, agus ar an mealbhóig, agus ar</span> <lb n="29"/><span>na habhlaibh.”</span></p> <lb n="30"/> <lb n="31"/><p><span>“Gan rath ortha mar chathaoir agus mar mheal-</span> <lb n="32"/><span>bhóig agus mar chrann abhall! Is breagh na trí</span> <lb n="33"/><span>neithe do loiteadh indiu orm dá mbarr,” arsa</span> <lb n="34"/><span>Seadhna.</span></p> <lb n="35"/> <lb n="36"/><p><span>“Ní hé sin an ceann is measa de'n</span> <lb n="37"/><span>sgeul,” arsa 'n fear dubh. “Acht má thea-</span> <lb n="38"/><span>gann aon chomharsa isteach agus go suidhfidh sé</span> <lb n="39"/><span>'sa' chathaoir, ní fuláir duit aon-tuigheas do</span> <lb n="40"/><span>thabhairt saor ó chíos do, mar ní bheidh ar do</span> <lb n="41"/><span>chumas é chur amach, agus é ceangailte 'sa'</span> <lb n="42"/><span>chathaoir agat.”</span></p> <lb n="43"/> <lb n="44"/><p><span>“A dhróluinn na bhfeart! Cad dhéanfad</span> <lb n="45"/><span>má tá triúr ceangailte reomham sa' bhaile</span> <lb n="46"/><span>anois?” arsa Seadhna. “B'fhéidir, a dhuine</span> <lb n="47"/><span>uasail, go bhfeadfá-sa iad do sgaoileadh.</span> <lb n="48"/><span>Teanam ort. Tá míle fáilte reomhat.”</span></p> <lb n="49"/> <lb n="50"/><p><span>“Foighde, foighde! a Sheadhna,” ars'an</span> <lb n="51"/><span>fear dubh. “Ní'l aon-ne ceangailte fós.</span> <lb n="52"/><span>Bhí doicheall ort ó chianaibh, agus anois 'tá míle</span> <lb n="53"/><span>fáilte reomhan.” “Á! A Sheadhna, sin í an</span> <lb n="54"/><span>fháilte mar mhaithe leat féin.”</span></p> <lb n="55"/> <lb n="56"/><p><span>“Is dó'! 's amhlaidh mar tá sé, a dhuine</span> <lb n="57"/><span>uasail — ” arsa Seadhna, agus d'fheuch sé suas</span> <lb n="58"/><span>ar na hadharcaibh agus síos ar an gcrúib.</span></p> <lb n="59"/> <lb n="60"/><p><span>“O! tuigim,” ars'an fear dubh. “Ní</span> <lb n="61"/><span>thaithneann deunamh na bróige seo leat, ná</span> <lb n="62"/><span>an saghas ornáide atá ar mo cheann. Ná</span> <lb n="63"/><span>bac sain. 'Nuair bheidh taithighe agat ortha,</span> <lb n="64"/><span>ní bhfaighir locht ar bith ortha.”</span></p> <lb n="65"/> <lb n="66"/><p><span>“Is dó', go deimhin féin anois, a dhuine</span> <lb n="67"/><span>uasail,” arsa Seadhna, “agus creid mé leis, ní</span> <lb n="68"/><span>chúcha-sa do bhíos. Acht dá bhfeicidís na</span> <lb n="69"/><span>comharsain thú, do sgannróchaidís, agus bheidheadh</span> <lb n="70"/><span>díoghbhail déanta, b'éidir.”</span></p> <lb n="71"/> <lb n="72"/><p><span>“Thar a bhfeacaidhis riamh! Ná fuilim</span> <lb n="73"/><span>d'éis a rádh leat nach baoghal go bhfeicfidh</span> <lb n="74"/><span>aon-ne' mé acht tu féin?” ars' an fear dubh.</span></p> <lb n="75"/> <lb n="76"/><p><span>“Tá go maith,” arsa Seadhna. “Teanam</span> <lb n="77"/><span>ort.”</span> <lb n="78"/></p> </div> <pb n="151"/> <div><lb n="79"/><p><span>Síle. A Thiarcais! A Pheg, badh dhóigh liom,</span> <lb n="80"/><span>dá bhfeicinn é, go dtuitfeadh an t-anam tur</span> <lb n="81"/><span>te asam.</span></p> <lb n="82"/> <lb n="83"/><p><span>Cáit. Cad é an mhaith dhuit bheith ag caint</span> <lb n="84"/><span>mar sin? Ná dubhairt sé ná feudfadh</span> <lb n="85"/><span>aon-ne' é fheicsint acht Seadhna féin?</span></p> <lb n="86"/> <lb n="87"/><p><span>Síle. Á! a Cháit, a ghráidh dhil, ca bhfios</span> <lb n="88"/><span>duit an raibh sé ag innsint na fírinne? Ní</span> <lb n="89"/><span>chreidfinn focal ó'n rógaire.</span></p> <lb n="90"/> <lb n="91"/><p><span>Cáit. Nach maith thug sé an t-airgead do</span> <lb n="92"/><span>Sheadhna?</span></p> <lb n="93"/> <lb n="94"/><p><span>Gob. Ca bhfios duit ar bh'airgead é?</span> <lb n="95"/><span>D'airigheas duine dá rádh go raibh sean</span> <lb n="96"/><span>Mhicheál Réamoinn lá i dtigh tabhairne, i</span> <lb n="97"/><span>Sráid an Mhuilinn, agus go raibh a dó agus dá</span> <lb n="98"/><span>thuistiún ag bean an tabhairne air, agus go raibh</span> <lb n="99"/><span>sí ag coiméad a hata i ngeall leis an air-</span> <lb n="100"/><span>gead. Do chuaidh Micheál amach sa' chlós, agus</span> <lb n="101"/><span>do phioc sé suas a ceathair nó a cúig de</span> <lb n="102"/><span>licínidhibh slinne, agus tar éis diabhlaidheacht'</span> <lb n="103"/><span>éigin do dheunamh ortha, thug sé chúiche isteach</span> <lb n="104"/><span>iad, agus nuair d'fhéach sí ortha, cheap sí gur bh'</span> <lb n="105"/><span>airgead dleaghthach iad, agus thug sí an hata dho.</span> <lb n="106"/><span>Deirtí gur fhoghluim Micheál “fraoimésean”</span> <lb n="107"/><span>ó'n Ridire, agus go bhféadfadh sé gabhar do</span> <lb n="108"/><span>dheunamh dhíot, acht dá n-aisdreochadh an ghaoth</span> <lb n="109"/><span>agus tu ad'ghabhar, ná feudfadh sé thu chasadh</span> <lb n="110"/><span>thar n-ais.</span></p> <lb n="111"/> <lb n="112"/><p><span>Séamus Ua Buachalla. Bail ó Dhia oraibh</span> <lb n="113"/><span>ann-so!</span></p> <lb n="114"/> <lb n="115"/><p><span>Peg. O, Dia 's Muire dhuit, a Shéamuis.</span> <lb n="116"/><span>Do dheirbhshiúr atá uait, is dócha.</span></p> <lb n="117"/> <lb n="118"/><p><span>Séamus. Dubhradh léi teacht a bhaile láith-</span> <lb n="119"/><span>reach. Tháinig Nell.</span></p> <lb n="120"/> <lb n="121"/><p><span>Cáit. Airiú greadadh chughat! a Shéamuis.</span> <lb n="122"/><span>Ca shoin?</span></p> <lb n="123"/> <lb n="124"/><p><span>Séamus. Ó chianaibh beag.</span></p> <lb n="125"/> <lb n="126"/><p><span>Cáit. Go dtugaidh Dia oidhche mhaith dhuit, a</span> <lb n="127"/><span>Peg, agus díbh go léir.</span></p> <lb n="128"/> <lb n="129"/><p><span>Peg. Go dtéidhir slán, a Cháit!</span></p> <lb n="130"/> <lb n="131"/><p><span>Cáit. Ní 'neosair a thuilleadh anocht, a</span> <lb n="132"/><span>Pheg?</span></p> <lb n="133"/> <lb n="134"/><p><span>Peg. Tá go maith, a Cháit.</span></p> <lb n="135"/> <lb n="136"/><p><span>(Leanfar de seo.)</span> <lb n="137"/></p> </div> <pb n="152"/> <div><lb n="138"/><p><span>NOTES.</span></p> <lb n="139"/> <lb n="140"/><p><span>1 "To lay down the knowledge of the way." Do chuireas</span> <lb n="141"/><span>a rian, I followed and observed his track.</span></p> <lb n="142"/> <lb n="143"/><p><span>2 "(May they be) without luck on them!" Rath, felicitas.</span> <lb n="144"/><span>Mar, translated "for." Sgeimhleadh air mar mhadadh</span> <lb n="145"/><span>ruadh! skewer to him for a fox!</span></p> <lb n="146"/> <lb n="147"/><p><span>3 Avoiding "A Dhia na bhfear! Oh, God of miracles!"</span> <lb n="148"/><span>Drólunn has a fine rolling sound, and enables the speaker</span> <lb n="149"/><span>to wreak himself on the expression without profanity. I </span> <lb n="150"/><span>think drólunn must be some part of the human internal</span> <lb n="151"/><span>anatomy.</span></p> <lb n="152"/> <lb n="153"/><p><span>4 "As a benefit for yourself." Mar mhaithe leis féin</span> <lb n="154"/><span>dheineann an cat crónán, because he is well-disposed to</span> <lb n="155"/><span>himself the cat purrs; proverb applied to persons in high</span> <lb n="156"/><span>good humour for selfish reasons. The usages of féin and</span> <lb n="157"/><span>the English "self" often differ greatly. "My-self" is in</span> <lb n="158"/><span>Irish "me fein": Thade himself, Tadhg féin not Tadhg é</span> <lb n="159"/><span>féin [but the latter usage is corruptly creeping in in the</span> <lb n="160"/><span>North, through analogy with the English]. Féin often</span> <lb n="161"/><span>means "even" - mar sin féin, even so. An focal sin</span> <lb n="162"/><span>féin, that same word, even that word.</span></p> <lb n="163"/> <lb n="164"/><p><span>5 Ní chuige sin do bhíos, that is not what I was driving at.</span> <lb n="165"/><span>[Compare an liom-sa tá tú, is it to me you are speaking?]</span></p> <lb n="166"/> <lb n="167"/><p><span>6 So suddenly, that the body would still be dry and hot,</span> <lb n="168"/><span>not, as after sickness, cold and wasted.</span></p> <lb n="169"/> <lb n="170"/><p><span>7 "My darling." Mo is not used with the vocative.</span> <lb n="171"/><span>"Come here, my son," tar a leith, a mhic, not mo mhic.</span> <lb n="172"/><span>Hence, for "my own darling," a laoigh liom is said.</span></p> <lb n="173"/> <lb n="174"/><p><span>9 O chianaibh, a while ago; ó ch. beag, a little while ago,</span> <lb n="175"/><span>often translated "while-ago-een."</span></p> <lb n="176"/> <lb n="177"/><p><span>Peadar Ua Laoghaire.</span></p> <lb n="178"/> <lb n="179"/><p> <lb n="180"/></p></div></body></text></TEI>
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services