Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Cearnóg1923_10_11</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Cearnóg1923_10_11</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Chearnóg</title><imprint><publisher>Connacht Telegraph</publisher><date>1923</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN CHEARNÓG</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Uiml. 1.  Uimir 9.  DEIREADH FÓGHMHAIR-SAMHAIN, 1923.  Luach 3 Pinghne.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>MAC-GHNÍOMHARTHA TAIDHG UÍ</span>
<lb n="6"/><span>GRÁDAIGH</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>I DTÍR NA BHFATHACH.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>CAIBIDIL A IV. (Ar leanmhaint).</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>"Trócaire!  Trócaire!" sgread an Fáthach, agus do</span>
<lb n="13"/><span>chrith an fhoraoir leis an sgread millteach.  Bhí Tadhg ar</span>
<lb n="14"/><span>ais le ualach eile.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>"A aingceiseóir fhealltach!" arsa Tadhg.  "Cé an</span>
<lb n="17"/><span>trócaire a bhfuil súil agat le fághail?  Níor 'spáin tú</span>
<lb n="18"/><span>féin aon thrócaire, agus ní bhfuighidh tú aon thrócaire."</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Leis sé síos ualach eile.  Sgread an Fáthach arís agus</span>
<lb n="21"/><span>arís eile.  "A Shúile Ghlasa!  A Shúile Ghlasa!  Fóir orm!</span>
<lb n="22"/><span>Fóir orm!"  Acht ba ghearr gur chuir Tadhg críoch leis an</span>
<lb n="23"/><span>sgreadghaoil.  Nuair tháinig sé go bruach an phuill arís,</span>
<lb n="24"/><span>bhí béal an Fháthaigh fosgailte go mór le sgread eile a</span>
<lb n="25"/><span>leigint as; acht chuir Tadhg an t-ualach so isteach in a</span>
<lb n="26"/><span>bhéal.  Bhí glugarnach i sgornaigh an Fháthaigh.  Rinne sé</span>
<lb n="27"/><span>coimheasgar láidir ar feadh móiméide.  Annsoin bhí gach</span>
<lb n="28"/><span>rud ciúin.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Bhí Fáthach na Spág Mór básuighthe tachtuighthe.</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>"Tá uill-pheist níos lugha i dTír na bhFáthach," arsa</span>
<lb n="33"/><span>Tadhg le h-áthas.  "Líonfaidh mé suas an uaigh anois."</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Thosuigh sé ag obair go toilteannach, agus cé nach raibh</span>
<lb n="36"/><span>níos mó ná lán glaice ins an méid créafóige a bhí leis</span>
<lb n="37"/><span>gach uair, b'ait leis, nuair chaith sé ins an bpoll é go</span>
<lb n="38"/><span>raibh sé chómh mór le cairt-trucaill.  Lean sé de'n obair,</span>
<lb n="39"/><span>agus bhí an sliabh mór cré ag éirghe níos lugha de réir a</span>
<lb n="40"/><span>chéile.  Níorbh fhada nó go raibh an chré ar fad os cionn</span>
<lb n="41"/><span>cuirp Fháthaigh na Spág Mór.</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>Bhí an ghrian ag dul faoi nuair bhí an poll líonta aige.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>"Tá áthas orm go bhfuil an méad sin réidh agam," ar</span>
<lb n="46"/><span>seisean.  "Ba righin an obair í.  Cuirfidh mé leacht agus</span>
<lb n="47"/><span>fóir sgríobhnóireachta os cionn a uaigh, agus annsoin</span>
<lb n="48"/><span>béidh se in am mo lón a bheith agam."</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Tharraing sé sgraith féir, agus do chuir sé os cionn an</span>
<lb n="51"/><span>uaigh go greannta é i bhfuirm litreacha, agus nuair bhí sé</span>
<lb n="52"/><span>réidh aige, bhí na focla so le léigheadh go soiléar:</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>"LUIGHEANN FÁTHACH NA SPÁG MÓR ANNSO."</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>"Tá sé sin go deas anois," arsa Tadhg.  "Béidh rud</span>
<lb n="57"/><span>éigin le léigheadh ag Fáthach na Súl nGlas, má thagann sé</span>
<lb n="58"/><span>an treó so."</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Chuaidh Tadhg suas ar an gcrann annsoin, agus thosuigh</span>
<lb n="61"/><span>sé ag ithe an cuid lóin arán agus feóil do thug Róisín</span>
<lb n="62"/><span>dó sul r fhág sé an teach.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Bhí sé ar a sháimhín sógh ag ithe mar so nuair chualaidh sé</span>
<lb n="65"/><span>an guth íseal binn deas.  Chuir sé cluas air féin go</span>
<lb n="66"/><span>h-aireach, agus chualaidh sé na focla:</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>"Luigheann Fáthach na Spág Mór Annso."</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>D'fhéach sé trid na nduilleabhar síos ar an uaigh, agus</span>
<lb n="71"/><span>chonnaic sé amharc a chuir iongnadh agus ríméad mór</span>
<lb n="72"/><span>in a chroidhe.</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>CAIBIDIL A CÚIG.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Bhí an oidhche ag tuitim de réir a chéile anuas thar na</span>
<lb n="77"/><span>foraoise, nuair do phreab Taidhgín ar chloisteál an guth</span>
<lb n="78"/><span>beag binn íseal dó.  Thug sé súil-fhéachaint  trid na</span>
<lb n="79"/><span>nduilleabhar síos ar uaigh Fáthach na Spág Mór, agus so</span>
<lb n="80"/><span>é an rud iongantach a chonnaic sé.  In a seasamh os</span>
<lb n="81"/><span>cómhair an fhóir sgríobhnóireachta (a bhí déanta ag Tadhg</span>
<lb n="82"/><span>le sgraitheachaibh os cionn an uaigh) bhí séideog bheag dheas</span>
<lb n="83"/><span>gan acht réise aoirde innte.  Bhí sí gléasta le fallaing</span>
<lb n="84"/><span>chlúimh mhín phlannda, chómh geal le sneachta, agus ar a</span>
<lb n="85"/><span>cuid gualann bhí sciatháin deallruightheacha cosmhail le</span>
<lb n="86"/><span>sciatháin féileacáin.  Ar a ceann mór-dhálach beag, bhí</span>
<lb n="87"/><span>coróin airgid agus cnaipí cloch mór-luaich ann.  Bhí na</span>
<lb n="88"/><span>cnaipí agus dríthliughadh mar sgalán teinntrighe.  In a</span>
<lb n="89"/><span>láimh bhí slat ríoghdha d'óir léir-ghlanta.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Do bhreathnuigh Tadhg uirri ar feadh tamaill, agus dá</span>
<lb n="92"/><span>fhaid agus dá ghéire dár fhéach sé uirri, is amhlaidh bhí a</span>
<lb n="93"/><span>h-aghaidh ag dul i soillseacht agus a súilí ag dul i</span>
<lb n="94"/><span>n-uaisleacht grádha.  Annsoin i ngan fhios dó féin</span>
<lb n="95"/><span>labhair sé an focal:</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>"Iongantach!"</span></p>
<lb n="98"/>
<lb n="99"/><p><span>Nuair chualaidh an sídheóg an ghuth, chuir sí an sgím</span>
<lb n="100"/><span>draoidheachta uirri  féin, agus d'imthigh sí as amharc.  Do</span>
<lb n="101"/><span>mhothuigh Tadhg mar bhéadh sé tar éis dúiseacht ó bhrion-</span>
<lb n="102"/><span>glóid.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"Iongantas na n-Iongantas!" ar seisean.  "Céard</span>
<lb n="105"/><span>do thárla do'n t-sídheóg bheag áluinn.  Ní dóigh liom go</span>
<lb n="106"/><span>raibh mo chuid súl 'gom' mhealladh.  Ní h-eadh, ná chor</span>
<lb n="107"/><span>ar bíth.  Nach bhfuil fiadhnaise mo chuid cluas agam leis?</span>
<lb n="108"/><span>Chualas a guth fá seach.  Ní thig le mo chuid súl agus mo</span>
<lb n="109"/><span>chuid cluas a bheith meallta in éinfheacht.  Chualaidh sí mo</span>
<lb n="110"/><span>ghuth agus chuireas scannradh uirri.  Caithfidh mé fanacht</span>
<lb n="111"/><span>ciúin socair.  B'fhéidir go bhfillidh sí.  Béidh mé ag</span>
<lb n="112"/><span>fáire ar m'aire annso…"</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Leis an rún soin in a chroidhe, shín Tadhg é féin ar</span>
<lb n="115"/><span>ghéag láidir sa gcrann, ionnas go mbéadh amharc maith</span>
<lb n="116"/><span>aige ar an uaigh.  D'fhan sé chómh ciúin le luchóig.  Níor</span>
<lb n="117"/><span>chraith sé géag ná duilleabhar.  Is ar éigin do tharraing</span>
<lb n="118"/><span>sé a anál, bhí sé chómh aireach soin, le súil go bhfeicfeadh</span>
<lb n="119"/><span>sé an radharc áluinn arís…</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>D'fhan sé go foighdeach mar sin beag nach uair a</span>
<lb n="122"/><span>chlog.  Bhí a luach saothar aige sa deire, mar chonnaic sé</span>
<lb n="123"/><span>an bhean uasal áluinn ins an áit céadna in a raibh sí</span>
<lb n="124"/><span>roimhe sin.  Ní raibh a fhios aige cé an chaoi ar tháinig sí.</span>
<lb n="125"/><span>Tháinig sí chómh tobann le splannc teineadh.  Bhí sí le</span>
<lb n="126"/><span>feiceál go réidh ag Tadhg, cé go raibh dorchadas na</span>
<lb n="127"/><span>h-oidhche ann anois, mar bhí na clocha mór-luaich a bhí uirri</span>
<lb n="128"/><span>ag deallrughadh agus ag soillsiughadh a gnúis, agus ag</span>
<lb n="129"/><span>caitheamh brat-sholuis timcheall na h-áite in a raibh sí.</span>
<lb n="130"/><span>Bhí Tadhg go luthgháireach.  Is amhlaidh do cheap sé gur</span>
<lb n="131"/><span>aisling a bhí aige dá fheicsint.  D'infiúchaidh sé go cruinn</span>
<lb n="132"/><span>í.  Chonnaic sé í ag breathnughadh thart go cúramach,</span>
<lb n="133"/><span>ionnas go mbéadh sí cinnte nach raibh aoinne in aice</span>
<lb n="134"/><span>leithi.  De réir cosmhaileachta, bhí sí sásta nach raibh</span>
<lb n="135"/><span>coimhthigheach ins an áit.  Chraith sí a slat-ríoghdha os cionn</span>
<lb n="136"/><span>a cinn, agus le guth beag ceólmhar lag, acht le gach</span>
<lb n="137"/><span>focal so-thuigthe, thosuigh sí ag gabháil an rainn so a</span>
<lb n="138"/><span>leanas:</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>"A sídhe! a sídhe! tarraigidh,</span>
<lb n="141"/><span>Agus damhsuigidh le brígh.</span>
<lb n="142"/><span>Tá Fáthach na Spág Mór cuirthe annso,</span>
<lb n="143"/><span>'S is áthasach mo chroidhe."</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Le sméideadh do shúl, bhí míle sídhe ar an laighead ann,</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="146"/><p><span>agus iad gléasta i gcultachaibh bána, agus tíara soill-</span>
<lb n="147"/><span>seach ar cheann gach duine aca.  Bhí iongnadh an domhain</span>
<lb n="148"/><span>ar Tadhg, agus is beag nár thuit sé anuas nuair chualaidh</span>
<lb n="149"/><span>sé iad uilig ag gabháil an cheóil seo:</span></p>
<lb n="150"/>
<lb n="151"/><p><span>"Tá Fáthach na Spág Mór cuirthe annso,</span>
<lb n="152"/><span>Tá Fáthach na Spag Mór cuirthe annso,</span>
<lb n="153"/><span>Tá Fáthach na Spag Mór cuirthe annso,</span>
<lb n="154"/><span>'S  is áthasach ár gcroidhthe."</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>Nuair bhí an curfá soin ráidhte aca, rinneadar cear-</span>
<lb n="157"/><span>call thart timcheall Ceann an Choróin Cluiche Mór-Luaich</span>
<lb n="158"/><span>agus d'aon ghuth ghlaoidheadar amach ar árd a nguth:</span></p>
<lb n="159"/>
<lb n="160"/><p><span>"Bainríoghan Meadhbh Abú"</span></p>
<lb n="161"/>
<lb n="162"/><p><span>Nuair chualaidh Tadhg na focal soin, "Muise," ar</span>
<lb n="163"/><span>seisean, "Is minic a chualaidh mé mo mháthair ag trácht</span>
<lb n="164"/><span>uirri-siúd, agus ar a sídhe-lios in aice Thuama dhá</span>
<lb n="165"/><span>Ghualainn.  Bainríoghan Sluagh Sídhe Chonnacht ar fad do</span>
<lb n="166"/><span>b'eadh í.  Nach iomdha oidhche chuir sí Róisín agus mé féin</span>
<lb n="167"/><span>in ár dtríthibh gáire ag innsint dúinn faoi na cleasan-</span>
<lb n="168"/><span>naibh a bhíodh aca ar bhárr Chnuic Néifin Mhóir.  Is deacair</span>
<lb n="169"/><span>a thuigsint cé an ghnaithe atá aca i dTír na bhFáthach."</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>Chuir Tadhg cluas air féin arís.  Bhí an Bhainríoghan ag</span>
<lb n="172"/><span>cainnt.</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>"A shídhe! a shídhe!" ar sí, "Cuirim na múrtha fáilte</span>
<lb n="175"/><span>rómhaibh.  Tugaigidh faoi deara go bhfuil mo chuid  leós-</span>
<lb n="176"/><span>chnuimh dílse tagtha le n-a solus a thabhairt dúinn, agus</span>
<lb n="177"/><span>leo siúd tá an buidhean ceóil is annsa liom i-n a</span>
<lb n="178"/><span>dteannta.  Bígidh áthasach agus ríméadach.  Tosuigidh</span>
<lb n="179"/><span>ins an damhsa groidhe, tugaigidh buidheachas do'n laoch</span>
<lb n="180"/><span>óg calma do leag an oll-phéist seo ar lár."</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>"An laoch óg calma abú, abú!!" do gháir na sídhe go</span>
<lb n="183"/><span>lúthgháireach.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>Bhí iongnadh mhór ar Thadhg nuair a chonnaic sé cearcall</span>
<lb n="186"/><span>solúis liath-bhán ag éirghe thart timcheall na sídhe, agus</span>
<lb n="187"/><span>do mhéaduigh sé sin draoidheacht an amhairc.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>"Is dócha," ar seisean, "go bhfuil an solus soin ag</span>
<lb n="190"/><span>teacht ó na leós-chnuimh.  Acht ca bhfuil an buidhean</span>
<lb n="191"/><span>ceóil?"</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>Ba ghearr nó go raibh toradh ar a chuid fiosrachta, mar</span>
<lb n="194"/><span>ar an bpoinnse boise tháinig sgata mór dreóilín teas-</span>
<lb n="195"/><span>buigh chómh geal le clochaibh smaragaide.  Léimeadar go</span>
<lb n="196"/><span>cos-eadtromach isteach ins an gcearcall.  Ghlacadar</span>
<lb n="197"/><span>áit ar thaobh de, agus thosuigeadar ag bíodaracht puirt</span>
<lb n="198"/><span>méidhreach.  Do chuir na sídhe a lámha i lámhaibh a chéile.</span>
<lb n="199"/><span>Rinneadar fáinne mór timcheall na bainríoghna ag</span>
<lb n="200"/><span>gabháil fhuinn go méidhreach leis an gceól.  Chuaidh an</span>
<lb n="201"/><span>ceól i méid.  Bhí sé ag árdughadh agus ag ísliughadh ar</span>
<lb n="202"/><span>nos tonnta na mara.  Bhí sé dólásach méidhreach ar nós</span>
<lb n="203"/><span>glóir na gaoithe.  Cheapfá a raibh de ghaothaibh 'san</span>
<lb n="204"/><span>domhain a bheith ag canntan imeasg craobh óir is airgid,</span>
<lb n="205"/><span>agus a raibh de chláirseachaibh i nÉirinn a bheith dá seinnim.</span>
<lb n="206"/><span>Bhí an oidhche líonta le fuaim.  So é an port a bhí aca:</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>"Thart is timcheall go méidhreach sinn,</span>
<lb n="209"/><span>Thart is timcheall go méidhreach sinn,</span>
<lb n="210"/><span>Thart is timcheall go méidhreach sinn,</span>
<lb n="211"/><span>Fad saoghal do'n ógánach calma.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>"Fad saoghal do'n ógánach a mharbhuigh ár namhaid,</span>
<lb n="214"/><span>Fad saoghal do'n ógánach a mharbhuigh ár namhaid,</span>
<lb n="215"/><span>Fad saoghal do'n ógánach a mharbhuigh ár namhaid,</span>
<lb n="216"/><span>Is fad saoghal do Bhainríoghan Méadhbh."</span></p>
<lb n="217"/>
<lb n="218"/><p><span>Cé'n fhad ar fhan Tadhg ag éisteacht leis an gceól,</span>
<lb n="219"/><span>níorbh eól dó.  Bhí sé faoi aoibhneas, faoi draoidheacht.</span>
<lb n="220"/><span>Rinne sé dearmad ar 'chuile rud sa domhain seachas</span>
<lb n="221"/><span>na cearcaill de shoillse guairneacha, agus an ceól binn</span>
<lb n="222"/><span>méidhreach, an damhsa agus an gabháil fhuinn, chómh</span>
<lb n="223"/><span>méidhreach le lonndubh maidin Bealtaine.  Phreab sé</span>
<lb n="224"/><span>nuair chualaidh sé na focla:</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>"Fad saoghal do'n ógánach a mharbhuigh ár námhaid."</span></p>
<lb n="227"/>
<lb n="228"/><p><span>Bhí faobhar ar a chuid fiosrachta.</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span>"Ní mé," ar seisean, "an bhfuil fhios ag Bainríoghan</span>
<lb n="231"/><span>Méadhbh gur mise a mharbuigh agus a adhlachaidh Fáthach na</span>
<lb n="232"/><span>Spág Mór?"</span></p>
<lb n="233"/>
<lb n="234"/><p><span>Ní raibh an smaoineadh soin acht in a intinn nuair a</span>
<lb n="235"/><span>chualaidh sé torann uathbásach.  Bhí Tadhg sgannruighthe,</span>
<lb n="236"/><span>nídh nach iongnadh.  Bhí sgannradh ar na sídheógaibh</span>
<lb n="237"/><span>freisin, mar do stad an ceól agus an damhsa.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>"Céard sin?" arsa Méadhbh go tobann.</span></p>
<lb n="240"/>
<lb n="241"/><p><span>Chuireadar cluasa ortha féin.  Chualadar torann nuadh,</span>
<lb n="242"/><span>torann a bhris isteach ar an gceól agus a mhill a bhinneas</span>
<lb n="243"/><span>— torann ait, torann gránda.  Tháinig sé níos gíorra.</span>
<lb n="244"/><span>Torann agus sgread.  Ní raibh aon dul amugha orra</span>
<lb n="245"/><span>anois, céard do bhí bun tsiocair leis.  Bhí Fáthach na Súl</span>
<lb n="246"/><span>nGlas in a dhúiseacht tar éis a chodladh fhada, agus bhí sé</span>
<lb n="247"/><span>ar lorg a dhearbhrathar "Spága Móra."</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>FOCLÓIR.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Fóir sgríobhnóireachta — Engraving.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Réise aoirde — Span in height.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>Fallaing mín plannda — Gossamer robe.</span></p>
<lb n="256"/>
<lb n="257"/><p><span>Sciatháin deallruightheacha — Transparent wings.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>Féileacán — Butterfly.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Cloch mór-luaich — Precious stone.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Drithliughadh — Flashing.</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Sgalán teinntrighe — Flash of lightning.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>Slat ríoghdha — Sceptre.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Ór léir-ghlanta  — Burnished gold.</span></p>
<lb n="270"/>
<lb n="271"/><p><span>Sgím draoidheachta — Invisible cloak.</span></p>
<lb n="272"/>
<lb n="273"/><p><span>Leós-chnuimh — Glow-worms.</span></p>
<lb n="274"/>
<lb n="275"/><p><span>Dreóilín teasbuigh — Grass-hopper.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>Cloch smaragaide — Emerald.</span></p>
<lb n="278"/>
<lb n="279"/><p><span>(Ar leanmhaint.)</span></p>
<lb n="280"/>
<lb n="281"/><p><span>A SCRÍOBHNÓIR!</span></p>
<lb n="282"/>
<lb n="283"/><p><span>AN BHFUIL TÚ AG CEAPADH LEABHAR?</span>
<lb n="284"/><span>AGUS AR LORG FEAR A CHLÓ-BHUAILTE?</span>
<lb n="285"/><span>SCRÍOBH CHUGAINN AR DTÚS.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>CLÓ-BHUAILFIMID DHUIT É</span>
<lb n="288"/><span>CÓMH MAITH AGUS CHÓMH SAOR</span>
<lb n="289"/><span>LE DUINE AR BÍTH I N-IÉRINN.</span></p>
<lb n="290"/>
<lb n="291"/><p><span>GACH EÓLAS Ó</span></p>
<lb n="292"/>
<lb n="293"/><p><span>BAINISTEÓIR</span>
<lb n="294"/><span>"AN CHEARNÓG"</span>
<lb n="295"/><span>Béal Atha h-Amhnais,</span>
<lb n="296"/><span>Co. Mhuigheo.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>FÚAGRADH!</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Ó FIONNÁIN AGUS Ó SÍODA</span>
<lb n="301"/><span>(Fannon and Silke)</span></p>
<lb n="302"/>
<lb n="303"/><p><span>CANDÁLAIDHE AGUS LÚACHADÓIRÍ</span>
<lb n="304"/><span>(Auctioneers and Valuers)</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>CAISLEÁN RIABHACH</span>
<lb n="307"/><span>(Castlerea).</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>A Ghaedheala, cabhróchaimid libh má chabhruigheann sibh</span>
<lb n="310"/><span>linn!  Tá cleachtughadh againn ar 'chuile chinéal</span>
<lb n="311"/><span>chandálachta.  Déanfaimid do chuid oibre ar fheabhas fág</span>
<lb n="312"/><span>fúinn í!</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Cian-Sgéalta… Candálaidhe, Caisleán Riabhach.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>Deanfaimid do chuid oibre in Gaedhilg más áil leat.</span>
<lb n="317"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="318"/><p><span>TEACHTAIRE AS NA FLAITHIS.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Trathnóna stoirmeamhail le gaoith mhór agus</span>
<lb n="321"/><span>fearthainn, tháinig stráinséir bocht aníos an</span>
<lb n="322"/><span>boithrín go doras tíghe mhóir.  Bhí an duine bocht báithte</span>
<lb n="323"/><span>go craiceann.  Bhí cuma an anró ar a bhalcaisidhibh, agus</span>
<lb n="324"/><span>ar a chuid éadaigh, acht bhí subáilceas agus flaitheamhlacht</span>
<lb n="325"/><span>in a éadan.  Bhuail sé ar an doras, agus tháinig fear</span>
<lb n="326"/><span>an tíghe amach.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>"Céard tá uait?" arsa fear an tíghe.</span></p>
<lb n="329"/>
<lb n="330"/><p><span>"Níl mé ag iarraidh acht lóistín na h-oidhche," ars' an</span>
<lb n="331"/><span>fear.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>"Ní gnás dúinn lóistín a thabhairt do dhuine ar bíth,"</span>
<lb n="334"/><span>arsa fear an tíghe, "Agus níl aon t-seomra folamh sa</span>
<lb n="335"/><span>teach faoi láthair."</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>"Bothán ar bíth de do chuid bothán, déanfaidh sé mé,"</span>
<lb n="338"/><span>ars' an fear.  "Níl mé ag iarraidh acht punann tuighe a</span>
<lb n="339"/><span>luighfinn air go maidin agus fosgadh os mo chionn ó'n</span>
<lb n="340"/><span>anfadh agus ó'n bhfearthinn."</span></p>
<lb n="341"/>
<lb n="342"/><p><span>"Níl bothán nó sgioból againn nach bhfuil líonta le</span>
<lb n="343"/><span>síoltaibh breágha agus toraidh fóghmhair, agus is fearr</span>
<lb n="344"/><span>dhuit áit éigin eile a sholáthar dhuit féin," arsa fear an</span>
<lb n="345"/><span>tíghe.</span></p>
<lb n="346"/>
<lb n="347"/><p><span>Níor dhubhairt an deóraidhe bocht focal, acht d'iompuigh</span>
<lb n="348"/><span>sé ar sháil agus d'imthigh ó'n doras.  Shiubhal sé leis go</span>
<lb n="349"/><span>dtáinig se chómh fada le bothán beag ar bhruach portaigh.</span>
<lb n="350"/><span>Bhuail sé ar an doras.  Fosgluigheadh é, agus leigeadh</span>
<lb n="351"/><span>isteach é.  Cuireadh cathaoir os cómhair na teineadh dhó.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Ní raibh ins an mbothán portaigh acht sean-fhear agus</span>
<lb n="354"/><span>a bhean.  Chuireadar fáilte roimh an stráinséir bocht a</span>
<lb n="355"/><span>bhí fuar báithte fliuch.  Chuireadar móin ar an teine gur</span>
<lb n="356"/><span>las sí suas go breágh.  Tháinig ríméad agus áthas ar</span>
<lb n="357"/><span>éadan an aonracáin.  D'iarr sé lóistín na h-oidhche.</span></p>
<lb n="358"/>
<lb n="359"/><p><span>"Gheobhaidh tú sin agus míle fáilte," ars' an bheirt in</span>
<lb n="360"/><span>aon ghlór amháin.</span></p>
<lb n="361"/>
<lb n="362"/><p><span>"Agus mo léan ghéar," ars' an bhean, "Nach bhfuil a</span>
<lb n="363"/><span>bhfuil againn seacht n-uaire déag níos fearr in do</span>
<lb n="364"/><span>chómhair!"</span></p>
<lb n="365"/>
<lb n="366"/><p><span>Leag an bhean suipéar os a chómhair, arán agus bainne</span>
<lb n="367"/><span>ghabhair.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>"Níl againn níos fearr," ar sise, "agus dá mbéadh,</span>
<lb n="370"/><span>gheobhfá é agus míle fáilte."</span></p>
<lb n="371"/>
<lb n="372"/><p><span>Shuidh an stráinséir isteach ag an mbord, agus thoisigh</span>
<lb n="373"/><span>air ag íthe a shuipéir.  Ní raibh mórán le rádh aige acht</span>
<lb n="374"/><span>go raibh sé subháileach buidheach ar son gach a tugadh dó.</span></p>
<lb n="375"/>
<lb n="376"/><p><span>Bhí an fear agus a bhean ag cogarnaighil le h-ais na</span>
<lb n="377"/><span>teineadh.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>"Caithfimid fanacht in ár suidhe agus an leabaidh a</span>
<lb n="380"/><span>thabhairt do'n fhear bocht sin," ars' an fear ós íseal leithi.</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>"Is fíor dhuit," ars an bhean, "agus tig liom-sa a</span>
<lb n="383"/><span>stoca a nigheadh, agus a chuid éadaigh a thriomughadh os</span>
<lb n="384"/><span>cómhair na teineadh ar feadh na h-oidhche."</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>Nuair bhí a shuipéar caithte ag an stráinséir shuidh sé</span>
<lb n="387"/><span>os cómhair na teineadh, acht dubhairt fear an tighe leis</span>
<lb n="388"/><span>go mba chóir dhó dhul a chodladh.  D'fhreagair sé go deagh-</span>
<lb n="389"/><span>mhóideach deagh-labhartha go luighfeadh sé le h-ais na</span>
<lb n="390"/><span>teineadh go maidin, agus d'iarr sé orra dul a chodladh</span>
<lb n="391"/><span>iad féin.  Acht ní bhéadh an sean-fhear nó an t-sean-bhean</span>
<lb n="392"/><span>sásta mara dteigheadh sé a chodladh.  Ar deireadh, chuaidh.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>D'fhan an bheirt le h-ais na teineadh go maidin.  Thrio-</span>
<lb n="395"/><span>maigh an bhean éadaigh an t-stráinséir, agus ar maidin</span>
<lb n="396"/><span>nuair d'éirigh sé thug sí a bhricfeasta dhó chómh maith is</span>
<lb n="397"/><span>bhí aici, arán agus bainne ghabhair.  D'ith sé a bhricfeasta,</span>
<lb n="398"/><span>agus ar ball, ar tí imtheachta dhó, labhair sé.</span></p>
<lb n="399"/>
<lb n="400"/><p><span>"Is fial cráibhtheach, grádh-dhiamhail an bheirt sibh.  Anois</span>
<lb n="401"/><span>tá trí ghuidhe gnóthuighthe agaibh le fághail agaibh.  Iarr</span>
<lb n="402"/><span>bhúr rogha trí ghuidhe anois."</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>"Muise, níl suim in rud ar bhíth sa domhan againn,"</span>
<lb n="405"/><span>arsa fear an tighe, "Acht is é an rud is foisge dár</span>
<lb n="406"/><span>gcroidhthibh a bheith buil a chéile mar so ins na Flaithis tar</span>
<lb n="407"/><span>éis ár mbáis."</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>"Tá an ghuidhe sin fáighte agaibh," ars' an stráinséir.</span>
<lb n="410"/><span>"Ta dhá ghuidhe eile anois agaibh le fághail.  Iarraighidh."</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Mhachtnuigh an sean-fhear.</span></p>
<lb n="413"/>
<lb n="414"/><p><span>"Muise, níl aon cheó eile a d'iarrfainn se," ar</span>
<lb n="415"/><span>seisean.  "Acht amháin sláinte mhaith do mo chéile seo</span>
<lb n="416"/><span>annso is dom féin ar feadh ár saoghail. agus bás</span>
<lb n="417"/><span>d'fhághail le chéile sa deireadh."</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>"Gheobhaidh sibh an ghuidhe sin," ars' an stráinséir.  "Aon</span>
<lb n="420"/><span>ghuidhe amháin eile."</span></p>
<lb n="421"/>
<lb n="422"/><p><span>"Níl aon cheó eile sa domhan ag cur aon imnidhe</span>
<lb n="423"/><span>orainn," ars' an sean-fhear.</span></p>
<lb n="424"/>
<lb n="425"/><p><span>"Dheamhan ceó," ars' an bhean go ríméadach.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>"Ceal nár mhaith libh teacht mór galánta i leabaidh an</span>
<lb n="428"/><span>tighe bhig seo?"</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>"Muige muise!  Dá mbéadh sin féin againn, ar</span>
<lb n="431"/><span>ndóigh," ars' an sean-fhear, "ó thárla gur labhair tú air."</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>D'fhág an sthráinséir slán ag an mbeirt annsoin, agus</span>
<lb n="434"/><span>d'imthigh sé.  Shiubhal an bheirt amach in a dhiaidh go</span>
<lb n="435"/><span>bhfeiceadh siad cé'n bhóthar a ghabhfadh sé, agus sheas siad</span>
<lb n="436"/><span>sgathamh maith ag féachaint in a dhiaidh.  Chas an sean-fhear</span>
<lb n="437"/><span>isteach chun a thighe, agus céard a d'fheicfeadh sé acht</span>
<lb n="438"/><span>cúirt bhreágh san áit a raibh a bhothán.  Chuimil sé a shuile</span>
<lb n="439"/><span>ar sgath gur sgamall nó rud éigin a tháinig orra, agus</span>
<lb n="440"/><span>a dhallruigh é; acht nuair d'fhéach sé ath-uair ní fhaca sé</span>
<lb n="441"/><span>acht an chuirt bhreágh chéadna.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>"An bhfeiceann tú tada, a Mháire?" ar seisean le n-a</span>
<lb n="444"/><span>mhnaoi.  Bhí sise ag féachaint i ndiaidh an t-stráinséir</span>
<lb n="445"/><span>fós.</span></p>
<lb n="446"/>
<lb n="447"/><p><span>"Céard sin?" ar sise.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>"Mara bhfuil rud éigin ar mo shúilibh," ar seisean,</span>
<lb n="450"/><span>"Feicim árus breágh san áit a raibh ár mbothán."</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>D'fhéach Máire.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>"Dheamhan bréag ar bíth," ar sise, "acht go bhfuil sé</span>
<lb n="455"/><span>ann, míle glóire do'n Athair Síorruidhe."</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>An mhaidin chéadna, nuair d'éirigh an boc uasal a chuir</span>
<lb n="458"/><span>an stráinséir ó-n-a dhoras, céard d'fheicfeadh sé ar</span>
<lb n="459"/><span>ghiodán íochtarach dá chuid talmhan, agus dar leis, ins an</span>
<lb n="460"/><span>áit a raibh botháinín beag roimhe sin, acht cúirt uasal</span>
<lb n="461"/><span>ríoghdha.  Cuimil sé a shúile.  Ghlaoidh sé ar a mhnaoi.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>"An bhfeiceann tú tada shíos annsoin?" ar seisean, ag</span>
<lb n="464"/><span>síneadh a mhéir chun na h-áite.  "Marab ar mo shúilibh</span>
<lb n="465"/><span>atá sé, feicim-se árus breágh lonnrach san áit a raibh</span>
<lb n="466"/><span>botháinín Phádraig Mhóir."</span></p>
<lb n="467"/>
<lb n="468"/><p><span>"Dheamhan bhréag nach bhfuil," ar sise.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>Ní raibh fhios aca beirthe beó céard ba chor nó céard</span>
<lb n="471"/><span>ba chár nó céard ba chás leis an gcúirt a bheith annsoin.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>"Ríth síos," ars' an boc mór le n-a mhnaoi, "Go bhfeicidh</span>
<lb n="474"/><span>tú an fíor é, nó an dalladh púicín atá ar ár súilibh"</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>Ríth an bhean síos, agus níor stop sí nó go dtáinig</span>
<lb n="477"/><span>sí chómh fada leis an árus.  Ní dalladh púicín ná dalladh</span>
<lb n="478"/><span>mullóg ná dalladh ar bíth eile a bhí ar súilibh aca.  Bhí an</span>
<lb n="479"/><span>chúirt annsoin, agus Pádraig Mór agus Máire in a</span>
<lb n="480"/><span>suidhe ar suidhisteóig luascaigh os cómhair an tighe amach.</span></p>
<lb n="481"/>
<lb n="482"/><p><span>"In ainm an Athar agus an Mhic agus an Spioraid</span>
<lb n="483"/><span>Naomhtha!" ars' an bhean uasal, ag cur suas a láimhe</span>
<lb n="484"/><span>agus dhá coisreacan féin.  D'fhiafruigh sí díobhtha céard</span>
<lb n="485"/><span>do thárla, agus d'innis siad dí gur stráinséir bocht</span>
<lb n="486"/><span>fliuch báidhte a tháinig sa stoirm fearthanna an oidhche</span>
<lb n="487"/><span>roimhe agus a d'fhan leo go maidin, agus go dtug</span>
<lb n="488"/><span>dhóbhtha trí ghuidhe ar bíth a d'impigheadh siad air.  Níor</span>
<lb n="489"/><span>stop sí le n-a thuille a chloisteál.  Chuimhnigh sí ar an</span>
<lb n="490"/><span>stráinséir go maith agus mar ruaigeadh ó n-a ndoras</span>
<lb n="491"/><span>féin é an oidhche céadna.  'Sí bhí go feargach fíochmhar le</span>
<lb n="492"/><span>n-a fear ag innseacht dó cé mar tháinig an chúirt bhreágh</span>
<lb n="493"/><span>le bheith ann.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>"Meireach tusa, a chladhaire," ar sise, "a chuir ó-n</span>
<lb n="496"/><span>doras aréir an strainséir sin, is againne a bhéadh thairbhe</span>
<lb n="497"/><span>déirce na h-oidhche sin, agus tairbhe na trí nguidhe leis."</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>"Níor chuir mé ó-n doras é," ars' an fear.</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>"Thug tú éitheach," ar sise.  "Cuisis, mar bhí mise ag</span>
<lb n="502"/><span>éisteacht leat — tú féin agus do chuid síolta breághtha!"</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>"An measann tú," ars' an fear tar éis machtnamh</span>
<lb n="505"/><span>géar do dhéanamh, "an mbéadh aon mhaith a leanamhaint</span>
<lb n="506"/><span>agus mo leith-sgéal a ghabháil leis, agus féachaint le-n-a</span>
<lb n="507"/><span>thabhairt thar n-ais?"</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>"Mara ndéanaidh tú sin, agus má bhíonn an cheann is</span>
<lb n="510"/><span>fearr ag Pádraig bodhar sin agus Máire súigheach</span>
<lb n="511"/><span>orainn, ní maithfidh mé go bráth dhuit é," ar sise.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>"Amach leat mar sin agus abair leis an mbuachaill</span>
<lb n="514"/><span>Pus Dubh fhághail réidh dhom," ar seisean.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>D'imthigh leithi amach agus is gearr go raibh Pus Dubh</span>
<lb n="517"/><span>ag an doras mór amuigh.  Suas leis ar a druim, agus</span>
<lb n="518"/><span>as go bráth leis i ndiaidh an t-stráinséir tar éis tuairisg</span>
<lb n="519"/><span>cruinn d'fhághail ó Phádraig Mhór.  Bhí sé ag imtheacht</span>
<lb n="520"/><span>agus ag cur tuairisge go bhfaca sé uaidh an stráinséir</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="521"/><p><span>roimhe amach ar an mbóthar.  Ghéaraigh sé ar a thiomáint</span>
<lb n="522"/><span>annsoin.  Acht thug sé faoi deara a ghéire is bhí sé ag</span>
<lb n="523"/><span>tiomáint nach raibh sé ag gnódhchan ordlach bealaigh ar an</span>
<lb n="524"/><span>bhfear a bhí roimhe amach.  Nuair a bhéadh seisean sa</span>
<lb n="525"/><span>ngleann, bhéadh sé féin agus Pus Dubh ar an gcnoc,</span>
<lb n="526"/><span>agus nuair a bhéadh an fear ar an gcnoc, bhéadh sé féin</span>
<lb n="527"/><span>agus Pus Dubh sa ngleann.  Sgathamh maith mar sin</span>
<lb n="528"/><span>dóbhtha.  Faoi dheireadh thiar thall, sheas an fear go</span>
<lb n="529"/><span>dtáinig an marcach suas leis.</span></p>
<lb n="530"/>
<lb n="531"/><p><span>"Is cosmhail le duine thú," ars' an fear leis, "a bhéadh</span>
<lb n="532"/><span>do mo leanamhaint."</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>"Glacaim párdún agat, a dhuine uasail," ars' an boc</span>
<lb n="535"/><span>mór leis, "Acht d'imthigh tú uainn aréir go díreach nuair</span>
<lb n="536"/><span>a bhíomar ar tí seomra fhághail réidh dhuit.  Tar liom ar</span>
<lb n="537"/><span>ais anois, agus fan sgathamh linn."</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Ní ar an mbealach soin atá mo sheirbhís faoi láthair,"</span>
<lb n="540"/><span>ars' an fear leis, "agus ní féidir liom do chuireadh a</span>
<lb n="541"/><span>ghlacadh."</span></p>
<lb n="542"/>
<lb n="543"/><p><span>"Gabhaim mo leith-sgéal leat," ars' an boc uasal,</span>
<lb n="544"/><span>"acht am ar bíth a bhéidheas tú ag dul an bealach arís,</span>
<lb n="545"/><span>tabhair cuairt orainn, agus béidh fáilte is fiche rómhat."</span></p>
<lb n="546"/>
<lb n="547"/><p><span>"Go raibh maith agat," ars' an stráinséir.  "Bhéarfad</span>
<lb n="548"/><span>cuairt ort an chéad turas eile ar an mbealach soin</span>
<lb n="549"/><span>dom."</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>"Ar bhféidir leat anois, a dhuine uasail," ars' an boc</span>
<lb n="552"/><span>mór, "na trí guidhe a thabhairt dom ar fhaitchios go</span>
<lb n="553"/><span>mbéadh sé ro-fhada go dtiocfá an bealach arís?"</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>"Bhéarfadh," ars' an stráinséir.  "Abhaile leat anois.</span>
<lb n="556"/><span>Tá siad le fághail agat nuair a dhéanfas tú impidhe</span>
<lb n="557"/><span>orra."</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>Abhaile leis an mboc uasal go ríméadach sásta.  Bhí</span>
<lb n="560"/><span>deifir abhaile air go n-innsigheadh sé dá mhnaoi chómh maith</span>
<lb n="561"/><span>is chruthuigh sé.  Acht tháinig an ghrian amach, agus d'éirigh</span>
<lb n="562"/><span>sé an-bhrothallach.  Bhí Pus Dubh ag eirghe tuirseach ó'n</span>
<lb n="563"/><span>aistear, agus lag leis an ocras.  Réir mar bhí an fear</span>
<lb n="564"/><span>dá brostughadh is amhlaidh ag dul chun donachta a bhí sí,</span>
<lb n="565"/><span>agus ar deireadh ní raibh coiscéim aici.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>"Mo chuid dílis de'n tubaiste leat!" ars' an boc.</span>
<lb n="568"/><span>"Mo léan géar gan do mhuinéal briste, gus tú ar chúl</span>
<lb n="569"/><span>do chinn!"</span></p>
<lb n="570"/>
<lb n="571"/><p><span>Ar éigin a bhí an focal as a bhéal nuair súid amach i</span>
<lb n="572"/><span>ndiaidh a mullaigh leithi gur bhris sí a muinéal, agus gur</span>
<lb n="573"/><span>thuit in a crap marbh ar an mbóthar.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>"Sin úsáid maith a rinne mé de mo ghuidhe," ars' an</span>
<lb n="576"/><span>boc leis féin.  "Acht tá dhá ghuidhe eile agam agus béidh</span>
<lb n="577"/><span>mé níos airighe an chéad uair eile.  Droch-rath ort! a</span>
<lb n="578"/><span>Phus Dhubh!" ag tabhairt cic dí, "nach ndearnaidh siubhal</span>
<lb n="579"/><span>thar mar rinnis.  Acht cé an dochar?  Tá mo sháith caipli</span>
<lb n="580"/><span>sa mbaile agam, agus bhéarfaidh mé an diallaid seo</span>
<lb n="581"/><span>liom.  Ba mhór an truaigh a fágáil annso."</span></p>
<lb n="582"/>
<lb n="583"/><p><span>Sgaoil sé an diallaid anuas de Phus Dhubh agus chuir</span>
<lb n="584"/><span>ar a ghualainn é.  Bhí an trathnóna te, an-the ar fad,</span>
<lb n="585"/><span>agus tar éis sgathaimh ag siubhal dó, d'airigh sé meadhchan</span>
<lb n="586"/><span>na diallaide ag cur air go mór.  Acht chongbhuigh sé air,</span>
<lb n="587"/><span>ag tarraint leis chómh maith is bhí in a chnámhaibh.  A bhean</span>
<lb n="588"/><span>ba chionntach leis an obair seo a bheith air, dar leis.</span>
<lb n="589"/><span>Meireach ise, ní bhadrálfadh sé leis an obair seo, chor</span>
<lb n="590"/><span>ar bíth.  "Is troim uain i bhfad," adeir an sean-fhocal.</span>
<lb n="591"/><span>Acht is truime ná soin diallaid.</span></p>
<lb n="592"/>
<lb n="593"/><p><span>"Is truaigh gan an diallaid céadna ar druim anuas</span>
<lb n="594"/><span>ar mo mhnaoi i leabaidh orm-sa!" ar seisean d'aon</span>
<lb n="595"/><span>fhuath-smaoineadh amháin.  Ar éigin bhí an focal as a bhéal</span>
<lb n="596"/><span>nuair siúd uaidh dhá dhruim an diallaid agus í ag im-</span>
<lb n="597"/><span>theacht ar chois-in-áirde mar an ghaoth Márta.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>"Mo chraiceann —!" ar seisean.  Bhí an focal beag</span>
<lb n="600"/><span>nach críochnuighthe aige nuair a chuimhnigh sé air féin.  Bhí</span>
<lb n="601"/><span>sé air aige anois aire a thabhairt dá chuid smaointe, nó</span>
<lb n="602"/><span>bhainfeadh siad an ceann de amhail mar a dhéanfadh</span>
<lb n="603"/><span>claidheamh.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Thriall sé leis go dtáinig sé abhaile.  Sin í an áit a</span>
<lb n="606"/><span>raibh na gártha bróin ag na buachaillibh aimsire, agus ag</span>
<lb n="607"/><span>na cailínibh aimsire ag geata na fáithche, agus iad ann-</span>
<lb n="608"/><span>soin cruinnighthe thart ar an mnaoi uasail agus an dial-</span>
<lb n="609"/><span>laid anuas ar a druim aici, agus rí na ndraoidheadóirí</span>
<lb n="610"/><span>ní bhainfeadh sé dí anuas í.</span></p>
<lb n="611"/>
<lb n="612"/><p><span>Thuige sise an sgéal go maith.  D'impigh sí air an</span>
<lb n="613"/><span>diallaid a thógáil dí.  Ní raibh fágtha aige anois acht aon</span>
<lb n="614"/><span>ghuidhe amháin agus níor mhaith leis sgaradh leis chómh</span>
<lb n="615"/><span>h-éasgaidh sin.  Acht do ghuidh a bhean chómh cráidhte sin</span>
<lb n="616"/><span>é go dtug sé isteach, agus do ghuidh sé go mbainfidhe an</span>
<lb n="617"/><span>diallaid dhí.  Thuit an diallaid anuas dí annsoin.</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>Fritheadh Pádraig Mór agus a bhean caillte maidin.</span>
<lb n="620"/><span>Cuireadh an bheirt in aon uaigh amháin.  Maidin lá'r na</span>
<lb n="621"/><span>mhárach ní raibh suainne de'n chúirt le feiceál.  Bhí sí</span>
<lb n="622"/><span>leagtha as amharc mar sneachta na h-aon-oidhche san</span>
<lb n="623"/><span>Aibreán agus sin é críoch an sgéil.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Tar éis sgathaimhín gearr labhair an seanchaidhe a</span>
<lb n="626"/><span>d'innis an sgéal seo dom, agus dubhairt:</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>"Is minic a thug Dia taisbeánadh mar sin Uaidh fadó</span>
<lb n="629"/><span>nuair bhí na daoine réidh simplidhe agus an Creideamh</span>
<lb n="630"/><span>go daingean in a gcroidhthibh.  Acht is ionann gach duine</span>
<lb n="631"/><span>anois agus sean dall glic.  Sin é an fáth go bhfanann</span>
<lb n="632"/><span>Dia agus a Theachtairí i bhfad uainn amach."</span></p>
<lb n="633"/>
<lb n="634"/><p><span>AN CHEARNÓG.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>DEIREADH FÓGHMHAIR — SAMHAIN, 1923.</span></p>
<lb n="637"/>
<lb n="638"/><p><span>OIFIG AN PHUIST AGUS AN GHAEDHILGE.</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>Ní theigheann mí thart nach dtagann clamhsán chugainn</span>
<lb n="641"/><span>ó dhuine éigin nach bhfuair CEARNÓG na míosa.  Agus</span>
<lb n="642"/><span>nach aisteach é nach iad na páipéir a seóladh i mBéarla</span>
<lb n="643"/><span>a chuaidh amugha, acht na cinn a seóladh i nGaedhilge?</span>
<lb n="644"/><span>Agus rud eile, bíonn moill mhór ar na leitreachaibh</span>
<lb n="645"/><span>Gaedhilge.  'Tuige sin anois?  Tá sé ráidhte gurab í an</span>
<lb n="646"/><span>Gaedhilge teanga oifigeamhail an Riaghaltais.  Má's í,</span>
<lb n="647"/><span>tuige nach í an Ghaedhilge teanga oifigeamhail oifig an</span>
<lb n="648"/><span>Phuist?  Tuige an bhfuil sé riachtanach ar na Múinteóiribh</span>
<lb n="649"/><span>Sgoile an Ghaedhilge a fhoghluim, agus ins an am céadna</span>
<lb n="650"/><span>nach bhfuil sé riachtanach ar searbhóintibh an Phuist?  'Tuige</span>
<lb n="651"/><span>an bhfuil dlíghe amháin do dhream amháin faoi'n Riaghaltas</span>
<lb n="652"/><span>agus nach bhfuil an dlíghe céadna do chách?  Ceisteanna</span>
<lb n="653"/><span>iad sin nach bhfuil aon réidhteach againne orra.  Ní ceart</span>
<lb n="654"/><span>a mhillean faoi'n sgéal so a chur ar lucht an Phuist.  Tá</span>
<lb n="655"/><span>fhios againn go bhfuil siad toilteannach ar an nGaedhilge</span>
<lb n="656"/><span>d'fhóghluim má cuirtear d'iallach orra é a dhéanamh.  Acht</span>
<lb n="657"/><span>ní cuirtear.  Is cuimhin liom dhá bhliadhain ó shoin baile</span>
<lb n="658"/><span>mór ar chuir lucht an Phuist ranng Gaedhilge ar bun</span>
<lb n="659"/><span>dóbhtha-fhéin.  Shíl siad go mbéadh an Ghaedhilge riachtanach</span>
<lb n="660"/><span>faoi Riaghaltas Gaedhealach.  Ní thiocfadh siad chuig</span>
<lb n="661"/><span>ranng Gaedhilge anuraidh, mar fuair siad amach ó shoin</span>
<lb n="662"/><span>nach mbéadh sí riachtanach chor ar bíth.  Cé is cionntach?</span>
<lb n="663"/><span>Aire an Phuist.  Agus ní leighisfidh guidhe, nó mar adeir</span>
<lb n="664"/><span>lucht na Béarla "pious wish" Sheaghain Bhreathnaigh an</span>
<lb n="665"/><span>sgéal.  Ní dhéanfaidh sé cúis a iarraidh ar lucht an Phuist</span>
<lb n="666"/><span>an Ghaedhilge a fhóghluim.  Caithfear iallach a chur orra é</span>
<lb n="667"/><span>dhéanamh.  Nach féidir iallach a chur orra dhul chuig rann-</span>
<lb n="668"/><span>ganna Gaedhilge i ríth an gheimhridh?  Agus nach féidir le</span>
<lb n="669"/><span>Aireacht an Phuist suim airgid a íoc ar a son le lucht</span>
<lb n="670"/><span>stuirtha na ranganna, mar d'íoc Aireacht an Oideachais?</span>
<lb n="671"/><span>Acht ní déanfaidhe na rudai seo muna gcuirfear iallach</span>
<lb n="672"/><span>ar Aireacht an Phuist í féin.  Bliadhanta ó shoin nuair bhí</span>
<lb n="673"/><span>an troid ar siubhal cheana faoi'n nGaedhilge in Oifig an</span>
<lb n="674"/><span>Phuist, sé an scéim a bhí againn 'chuile dhuine a chuid leit-</span>
<lb n="675"/><span>reacha a sheóladh as Gaedhilge amháin.  Agus bhí an buaidh</span>
<lb n="676"/><span>againn.  Tá sé in am tosnughadh ar an troid sin arís.</span></p>
<lb n="677"/>
<lb n="678"/><p><span>CHUN OIFIG AN PHUIST A GHAEDHEALUGHADH.</span></p>
<lb n="679"/>
<lb n="680"/><p><span>SEÓL DO CHUID LEITREACHA AS GAEDHILGE</span>
<lb n="681"/><span>AMHÁIN.</span></p>
<lb n="682"/>
<lb n="683"/><p><span>MacDARA.</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>AN CHEARNÓG.</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>Duine ar bith a dteastuigheann AN CEARNÓG uaidh,</span>
<lb n="688"/><span>nó ar mhaith leis Fógra a chur ins AN gCEARNÓIG</span>
<lb n="689"/><span>scríobhadh sé go dtí:-</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>BAINISTEÓIR, "AN CHEARNÓG,"</span>
<lb n="692"/><span>Béal Atha h-Amhnais, Co. Mhuigheó.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>Trid an bpost — 3/6 sa mbliadhain.</span>
<lb n="695"/><span>1/9 sa leath-bhliadhain.</span></p>
<lb n="696"/>
<lb n="697"/><p><span>Maidir le gach ádhbhar sgríobhtha a theigheann ins an</span>
<lb n="698"/><span>bpáipéar, cuirtear sgéala go dtí</span></p>
<lb n="699"/>
<lb n="700"/><p><span>ÉADHMONN MAG FHIONNÁIN, Eagarthóir,</span>
<lb n="701"/><span>Innis Eisgir Abhainn, Béal An Átha, Co. Mhuigheó.</span></p>
<lb n="702"/>
<lb n="703"/><p><span>Cuirtear airgead nó sintiúisí go dtí:-</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>MÁIRE BEAN UÍ CHLÉIRIGH, M.N., Cisteóir,</span>
<lb n="706"/><span>Innis Eisgir Abhann, Béal An Átha, Co. Mhuigheó.</span>
<lb n="707"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="708"/><p><span>TÁILLIÚR AG ACLAIDHEACHT.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>SÉAMUS Mac Sorlaigh dob' ainm dó, agus táilliúir</span>
<lb n="711"/><span>a bhí ann.  Bhí sé suas le leith-chéad bliadhain</span>
<lb n="712"/><span>d'aois, agus timcheall sé troighthe ar aoirde.  Bhí aghaidh</span>
<lb n="713"/><span>mhín mhaith air, agus féasóg fhada bhán-liath.  Casóg fhada</span>
<lb n="714"/><span>go glúnaibh a chaitheadh sé, agus bríste fada.  Bhíodh</span>
<lb n="715"/><span>hata dubh air i gcómhnaidhe.  Fear a léigheadh an páipéar</span>
<lb n="716"/><span>gach lá dob' eadh é, agus ar ndóigh, ní fhéadfadh sé teacht</span>
<lb n="717"/><span>slán ó'n bpoilitigheacht.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>Nuair thoisigh Carson ag cur na h-Óglaigh ar bun, thuig</span>
<lb n="720"/><span>Séamas ar an bpoinnte gur gearr go leanfadh Éire</span>
<lb n="721"/><span>a shompla, agus nuair bhuail mé féin isteach chuige</span>
<lb n="722"/><span>trathnóna, choinnigh se dhá uair a chlog mé ag cur síos ar</span>
<lb n="723"/><span>Óglaigh agus aclaidheacht, agus ar an ngrádh a bhí ag</span>
<lb n="724"/><span>Gaedhilibh i gcómhnaidhe do'n troid.  Nuair bhí sé réidh</span>
<lb n="725"/><span>le Charson agus na h-Óglaigh bhí mo dhóthchain agam-sa.  Bhí</span>
<lb n="726"/><span>sean-aithne agam ar Shéamas agus ar an gcineál Gaedhil</span>
<lb n="727"/><span>a bhí ann agus ar an áit freisin a gheobhainn é dá mbéadh</span>
<lb n="728"/><span>troid ann, agus chun a bhéal a dhúnadh dubhairt mé leis:</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>"'Tuige nach gcuireann tú Óglaigh ar bun annso, a</span>
<lb n="731"/><span>Shéamais?"</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>"M'anam go gcuirfead," ar seisean ag baint geit</span>
<lb n="734"/><span>asam.  "Tá mé roinnt sean anois, acht in a dhiaidh sin</span>
<lb n="735"/><span>tá mo chroidhe ins an áit ceart.  Agus cuirfead ar bun</span>
<lb n="736"/><span>iad.  'Tuige nach ndéanfainn-se é chómh maith le</span>
<lb n="737"/><span>Carson?"</span></p>
<lb n="738"/>
<lb n="739"/><p><span>"'Tuige nach ndéanfá?" arsa mé féin, agus faoi m'</span>
<lb n="740"/><span>anál dubhairt mé:</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>"Níl fhios agam cé agaibh beirt is mó amadán nó is</span>
<lb n="743"/><span>lugha dáríribh i n-obair na n-Óglach — tú féin nó Carson?"</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>Chonnaic mé go mbéadh spórt ar an mbaile, agus</span>
<lb n="746"/><span>chuaidh mé amach chun an sgéal a scaipeadh.</span></p>
<lb n="747"/>
<lb n="748"/><p><span>Glaoidheadh ar cruinniughadh.  Labhair Séamas ar feadh</span>
<lb n="749"/><span>uair a chlog agus cuireadh na h-Óglaigh ar bun.</span>
<lb n="750"/><span>Séamas a bhí mar captaoin ortha, agus má bhí buachaill</span>
<lb n="751"/><span>ar bíth ann a cheap gur spraoidh a bhéadh aige, fuair sé</span>
<lb n="752"/><span>amach a mhalairt.  Mar bhí Séamas dáríribh — ins an</span>
<lb n="753"/><span>aclaidheacht.  Bhronn Dia guth maith láidir air, agus dá</span>
<lb n="754"/><span>mbéitheá ag dul an bóthar trathnóna ar bíth, chloisfeá</span>
<lb n="755"/><span>"Aon líne amháin!" "In bhúr mbeirt!" "Ar dheis!" agus</span>
<lb n="756"/><span>focla uaigneacha eile mar iad ar snámh chugat ar an aer</span>
<lb n="757"/><span>ciúin, agus d'fheicfeá scata buachaillí cruinnighthe i</span>
<lb n="758"/><span>ngarrdha Shean-Mháirtín agus iad ag fóghluim cleasa</span>
<lb n="759"/><span>chogaidh ar a ndíthcheall.  Dá mbreathnuigheadh siad</span>
<lb n="760"/><span>roinnt tuirseach féin, ní thóigfeá orra é tar éis obair</span>
<lb n="761"/><span>cruaidh an lae agus… tar éis táilliúir a bheith mar</span>
<lb n="762"/><span>captaoin orra.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Bhí buachaillí ag aclaidheacht nach bhfaca spórt ar bíth</span>
<lb n="765"/><span>ann a bheith ag aclaidheacht faoi'n táilliúir Séamas Mac</span>
<lb n="766"/><span>Sorlaigh.  Ní raibh aithne ceart aca air, b'fhéidir.  Nó</span>
<lb n="767"/><span>b'fhéidir go raibh aithne ceart aca air, acht go mba chuma</span>
<lb n="768"/><span>leó é.  Buachaillí de'n tsórt sin, dhéanfadh siad aclaidh-</span>
<lb n="769"/><span>eacht faoi'n bh'Fear Mór chómh fada is réidhteóchadh sé</span>
<lb n="770"/><span>iad chun buille a bhualadh in aghaidh na nGall.  Cuid</span>
<lb n="771"/><span>againn ba mhó de chúis gáire linn Séamas an táilliúir</span>
<lb n="772"/><span>ag múineadh aclaidheacht d'Óglaigh na h-Éireann ná</span>
<lb n="773"/><span>Carson an dlígheadóir ag cainnt ar choirthibh in aghaidh</span>
<lb n="774"/><span>an dlighe nach mbriseann an dlighe.  Cheapamar dá</span>
<lb n="775"/><span>ndéanfeadh muid amadán de Shéamas go bhfeicfeadh na</span>
<lb n="776"/><span>buachaillí eile nach raibh ann acht amadán.  Cheannuigh-</span>
<lb n="777"/><span>eamar culaidh gaisgidh dhó agus claidheamh.</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>An trathnóna a tháinig an culaidh gaisgidh bhuail mé</span>
<lb n="780"/><span>isteach chuig tighe Shéamais.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>"Tháinig siad," ar seisean, sar a raibh mé taobh istigh</span>
<lb n="783"/><span>de'n doras.  "Taisbeán dom iad," arsa mise.</span></p>
<lb n="784"/>
<lb n="785"/><p><span>Fuair sé an bosca agus tharraing sé amach an culaidh</span>
<lb n="786"/><span>agus an claidheamh.  Culaidh mórán mar d'fheicfeá ar</span>
<lb n="787"/><span>Foch a bhí ann, agus hata breágh árd agus cleite mór</span>
<lb n="788"/><span>as.</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>"Cur ort iad," arsa mise.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Níorbh fhada go raibh sé ag siubhal síos suas an seomra</span>
<lb n="793"/><span>ionnta, agus ag baint seorradh as féin.  Sheas sé aon</span>
<lb n="794"/><span>uair amháin, agus bhreathnuigh sé orm.  Chuir sé aghaidh</span>
<lb n="795"/><span>chruaidh air féin agus gotha cliste saighdiúra.  Thiubhrá an</span>
<lb n="796"/><span>leabhar gur taoiseach mór éigin a bhí ann.</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>Bhí mé sásta in m'intinn.  Ní sheasfadh Óglach ar bhíth</span>
<lb n="799"/><span>in Éirinn é dul ag aclaidheacht faoi tailliúir gléasta</span>
<lb n="800"/><span>suas mar sin.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>Acht na h-Óglaigh sin a bhíonn dáríribh, sheasfadh siad</span>
<lb n="803"/><span>rud ar bíth.  Nuair tháinig Séamas amach agus an culaidh</span>
<lb n="804"/><span>gaisgidh air, agus an claidheamh air, lean siad de'n</span>
<lb n="805"/><span>aclaidheacht díreach is mar bhéadh cleachtadh aca ar</span>
<lb n="806"/><span>Shéamas ins an gculaidh sin gach lá dá shaoghal.</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>Facthar dom go soiléar annsoin, dá sábháilfinn na</span>
<lb n="809"/><span>buachaillí uatha féin… agus ó Séamas Mac Sor-</span>
<lb n="810"/><span>laigh an táilliúir, nár mhór dhom gníomh uathbhásach éigin</span>
<lb n="811"/><span>a dhéanamh.</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>Rinne me machtnamh domhain ar feadh tamaill, agus</span>
<lb n="814"/><span>shiubhal mé síos go dtí an barraic chun cómhrádh a bheith</span>
<lb n="815"/><span>agam le deagh-Ghaedheal — an Sairgint.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>An trathnóna dár gcionn, bhí an aclaidheacht ar siubhal.</span>
<lb n="818"/><span>Bhí an táilliúir ann agus é gléasta suas in a chulaidh</span>
<lb n="819"/><span>gaisgidh.  É ag siubhal suas agus anuas, agus a chlaidh-</span>
<lb n="820"/><span>eamh in a láimh aige, agus a hata breágh árd agus cleite</span>
<lb n="821"/><span>as ar a chloigeann.  An cleite ag creathadh le fuinneadh</span>
<lb n="822"/><span>a chuirp.  Fuinneadh le n a fhocla freisin.  Guth nuadh</span>
<lb n="823"/><span>aige mar fheilfeadh do'n Taoiseach Foch-abair.  Na</span>
<lb n="824"/><span>h-Óglaigh in a seasamh in a dá line agus a n-aghaidh ar</span>
<lb n="825"/><span>chlaidhe gharrdha Shean-Mháirtín.  Iad ag éisteacht le</span>
<lb n="826"/><span>orduighthe an chaptaoin.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Rítheann cogar beag íseal ó dhuine go duine.</span>
<lb n="829"/><span>"Chugainn na póilí!"  Ar an móiméad céadna, árduigh-</span>
<lb n="830"/><span>eann an táilliúr a chlaidheamh os a chionn, agus in árd a</span>
<lb n="831"/><span>ghotha, glaoidheann sé amach:</span></p>
<lb n="832"/>
<lb n="833"/><p><span>"Ar aghaidh libh!  Ríthighidh!"</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>Rítheann siad.</span></p>
<lb n="836"/>
<lb n="837"/><p><span>"Stadaighidh!" orduigheann sé, acht ní stadann siad.</span>
<lb n="838"/><span>Tá siad imthighthe as radharc thar an claidhe.  Níor thug sé</span>
<lb n="839"/><span>aon ordughadh dhóbhtha faoi-n gclaidhe.  Ní thuigeann sé</span>
<lb n="840"/><span>an sgéal.  Breathnuigheann sé thart.  Feiceann sé beirt</span>
<lb n="841"/><span>phóilí g déanamh air go mear.  Caithfidh sé fheiceál cá</span>
<lb n="842"/><span>bhfuil a chuid Óglaigh imthighthe.  Déanann sé ar an</span>
<lb n="843"/><span>gclaidhe go mear freisin… ag ríth… ar</span>
<lb n="844"/><span>fhaitchíos go mbéadh siad imthighthe as amharc ar fad.</span>
<lb n="845"/><span>Agus rud eile.  tuige a sheasfadh an captaoin agus an</span>
<lb n="846"/><span>t-arm ag teitheadh.  Ní am chun ceistniughadh é seo, acht</span>
<lb n="847"/><span>am chun gníomh.  Agus déanamh an táilliúir an rud a</span>
<lb n="848"/><span>raibh súil agam leis.  As go bráth leis féin agus an</span>
<lb n="849"/><span>bheirt phóilí in a dhiaidh.  Déanann sé ar áit ag bun na</span>
<lb n="850"/><span>sráide, áit a fheiceann sé seans ar ealódh.  Sroicheann</span>
<lb n="851"/><span>sé é.  Siubhlann beirt phóilí amach as roimhe.  Iompuigh-</span>
<lb n="852"/><span>eann sé go tapaidh agus tugann sé a aghaidh suas.  Suas</span>
<lb n="853"/><span>leis an sráid agus an claidheamh in a láimh.  Ta an baile</span>
<lb n="854"/><span>tré n-a chéile.  Madrai ag tafaint.  Gasúir ag</span>
<lb n="855"/><span>sgreadaighil.  Na doirse lán le daoinibh.  Na tighthe</span>
<lb n="856"/><span>dorcha le daoinibh ag breathnughadh amach trid na fuin-</span>
<lb n="857"/><span>neóigibh.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>"Cé h-é?  Cé h-é?" ar bhéal gach aoinne.  An smaoin-</span>
<lb n="860"/><span>eadh ceadna i gcroidhe gach aoinne:</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>"Taoiseach Airm Charson!  Taoiseach Airm Charson!"</span>
<lb n="863"/><span>An cheist céadna dhá chur ag gach aoine:</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>"Ca bhfuil na póilí?  Cá bhfuil na póilí?"</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>Ní chloiseann Séamas cainnt agus ceisteanna na</span>
<lb n="868"/><span>ndaoine.  Tá sé ag rith ar a díthcheall, agus a dhóthchain</span>
<lb n="869"/><span>ar a aire aige.  Feiceann sé doras folamh.  Isteach leis</span>
<lb n="870"/><span>agus suas na staighre.</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>Ní raibh ins an t each seo acht sean-fhear agus sean-</span>
<lb n="873"/><span>bhean.  thuit an bhean i laige ar an bpoinnse.  B'fhéidir,</span>
<lb n="874"/><span>cé nach sean-bhean thú, go ndéanfá an rud céadna, dá</span>
<lb n="875"/><span>bhfeictheá fear mór árd, gléasta suas i gculaidh gais-</span>
<lb n="876"/><span>gidh, hata breágh árd agus cleite as, agus claidheamh in</span>
<lb n="877"/><span>a láimh aige, isteach chugat lá agus gan aon t-súil agat</span>
<lb n="878"/><span>leis.</span></p>
<lb n="879"/>
<lb n="880"/><p><span>Shiubhal an Sairgint agus beirt phóilí ;aníos an tsráid</span>
<lb n="881"/><span>go mall réidh.  Tháinig ionghnadh ortha nuair chonnaic siad</span>
<lb n="882"/><span>an sluaigh sgannruighthe.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>"Céard do thárla?" ars' an Sairgint.</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>"O!  Taoiseach Airm Charson!" arsa na daoine.  "Tá</span>
<lb n="887"/><span>sé imthighthe isteach annsoin… agus bhí claidheamh</span>
<lb n="888"/><span>in a láimh aige…"</span></p>
<lb n="889"/>
<lb n="890"/><p><span>Bhuail an Sairgint isteach.</span></p>
<lb n="891"/>
<lb n="892"/><p><span>"O!  Tá sé thuas annsoin," arsa fear an tíghe agus an</span>
<lb n="893"/><span>t-allus ag tuitim de.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>"Ó!  Mo léan!  Tá mé marbh!"  ars' an t-sean-bhean,</span>
<lb n="896"/><span>ag ráitheadh amach a cinn faoi'n mbord.</span>
<lb n="897"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="898"/><p><span>Chuaidh an Sairgint suas na staighre.  Bhí "Taoiseach</span>
<lb n="899"/><span>Airm Charson" faoi'n leabaidh agus a dhá chois ag</span>
<lb n="900"/><span>sáitheadh amach, ar nós an ostrich agus a chloigeann</span>
<lb n="901"/><span>faoi'n ngainimh nuair bhíonn an ruaig go géar air.</span></p>
<lb n="902"/>
<lb n="903"/><p><span>Bhreathnuigh an Sairgint thart.</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>"Níl… Ó!  Ní fheicim tada annso," ar seisean,</span>
<lb n="906"/><span>agus síos leis, agus abhaile.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>D'fhan na daoine.  Fuair siad an cogar anois faoi'n</span>
<lb n="909"/><span>táilliúir.  D'fhan siad nó gur tháinig sé amach…</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Chuir siad fáilte roimhe…</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>Lean na buachaillí de'n aclaidheacht, acht bhí captaoin</span>
<lb n="914"/><span>eile orra seachas Séamas Mac Sorlaigh an táilliúir.</span>
<lb n="915"/><span>Fritheadh amach in am é.  Is iomdha áit nár fritheadh amach</span>
<lb n="916"/><span>a leithead go dtí go raibh sé ró-dheireannach.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>CUAICHÍN GLEANNA NÉIFIN.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Nuair bhí mé beag bídeach,</span>
<lb n="921"/><span>Agus mo mháithrín 'gus ag m'athair,</span>
<lb n="922"/><span>Ghoidinn naoi bpíghne,</span>
<lb n="923"/><span>Agus chuirinn é i dtaisge.</span>
<lb n="924"/><span>Chuirinn i dtaisge 'rís é,</span>
<lb n="925"/><span>In áit nach bhfuigheadh amach é,</span>
<lb n="926"/><span>Go n-ólfainn le mo bhuidhean é,</span>
<lb n="927"/><span>In ós íseal i dteach a leanna.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>Tá cuaichín i nGleanna Néifin,</span>
<lb n="930"/><span>'Gus níor éirigh liom 'mealladh.</span>
<lb n="931"/><span>D'imthigh sí indé uaim,</span>
<lb n="932"/><span>Agus d'fhágaidh sí an baile.</span>
<lb n="933"/><span>Chuireamar ár gcómhairle in éinfeacht,</span>
<lb n="934"/><span>Nó go dtéighmís go Teach an t-Sagairt.</span>
<lb n="935"/><span>Nach mór an buaidhreadh ghlac mo chéad ghrádh,</span>
<lb n="936"/><span>Nuair b'éigean dí filleadh abaile.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Nach mé atá lag brónach,</span>
<lb n="939"/><span>O'n Domhnach so chuaidh tharainn,</span>
<lb n="940"/><span>Ag smaoineadh ar mo stóirín,</span>
<lb n="941"/><span>Bhíodh i gcómhnuihe liom ó'n Aifrinn.</span>
<lb n="942"/><span>A cuilín mar an ómra,</span>
<lb n="943"/><span>'Gus a rós bhéilín meala</span>
<lb n="944"/><span>Ó!  Ní léir dom dul an bóthar,</span>
<lb n="945"/><span>Tá na deóra do mo dhalladh.</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>Aodh Ó Nualláin, M.G., a d'innis.  Tá fonn deas</span>
<lb n="948"/><span>againn a scríobh Máire Bean Uí Cléirigh, O.S., leis an</span>
<lb n="949"/><span>dán sin shuas.</span></p>
<lb n="950"/>
<lb n="951"/><p><span>NA BRIATHRA NEAMH-RIAGHALTA.</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>Nach minic a chualaidh mé tosnuightheóir bocht ag</span>
<lb n="954"/><span>osnuighil agus ag rádh:</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>"Mo mhallacht ar na briathra neamh-riaghlacha sin — go</span>
<lb n="957"/><span>deó deó, ní fhóghluimeóchaidh mé iad."</span></p>
<lb n="958"/>
<lb n="959"/><p><span>Agus is cinnte gur iomdha sin duine de léightheóirí</span>
<lb n="960"/><span>"AN CHEARNÓG" atá fós ar an gcuma gcéadna agus</span>
<lb n="961"/><span>gur maith leo iad do chur de ghlan-mheabhair.</span></p>
<lb n="962"/>
<lb n="963"/><p><span>Bhail, tá cómhairle agam-sa dhóibh.  Ceannuidís an clár</span>
<lb n="964"/><span>atá déanta amach ag Pilib Ó Bhaldraithe agus ní dhéan-</span>
<lb n="965"/><span>faidh siad casaoid arís, gheallaim-se dhóibh.  Tá rannta</span>
<lb n="966"/><span>déanta aige de na briathra agus ceól leis na rannta.</span>
<lb n="967"/><span>Maidir leis na rannta agus an ceól — tá siad simplí,</span>
<lb n="968"/><span>éasgaidh agus ní bhéadh duine i bhfad ghá gcur de ghlan-</span>
<lb n="969"/><span>mheabhair.  Acht ní h-in a bhfuil de mhaitheas ins an</span>
<lb n="970"/><span>bplean nuadh so Philib — Tá freisin ann táiblí faoi na</span>
<lb n="971"/><span>rannta agus na h-aimsirí go léir curtha tíos aige ar</span>
<lb n="972"/><span>bhealach an-deas.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Tá an clár so le fághail ó Philib Ó Bhaldraithe, Druim</span>
<lb n="975"/><span>Bán, Béal Atha h-Amhnais, Co Mhuigh Eó.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Cuiridh fios air.</span></p>
<lb n="978"/>
<lb n="979"/><p><span>L. Ó. B.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>CÓMHAIRLE NA NDÚL.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>(Ar leanamhaint.)</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>Dhorchaigh an spéar le néultaibh bagartha,</span>
<lb n="986"/><span>Dholladh an grían 's bhí an saoghal so folluighthe,</span>
<lb n="987"/><span>Badharadh na daoine le díanas na tóirnighe,</span>
<lb n="988"/><span>Is gearradh an t-Aer, le tréanachtna caoir-theineadh,</span>
<lb n="989"/><span>Is labhair an tóirneach go fothromamhail faochamhar.</span></p>
<lb n="990"/>
<lb n="991"/><p><span>"Aointigidh go dluth agus búailidh go fuinneamhail,</span>
<lb n="992"/><span>Ná déanaigidh gleó go ngnóththar bhúr sinnsearacht,</span>
<lb n="993"/><span>Na labhairighidh mar sglábhuidhthibh faoí shálaibh an mhillteóra,</span>
<lb n="994"/><span>Ach mar laochra sár-chalma ar tháltaibh a sínnsire."</span></p>
<lb n="995"/>
<lb n="996"/><p><span>"Seasaigidh go dlúth is ná cúiligidh Éire gheal,</span>
<lb n="997"/><span>Is lasfaidhear na spéartha go léis le nbhúr bhfaobhar-</span>
<lb n="998"/><span>lainn,</span>
<lb n="999"/><span>Ardóchaidhear bhúr dtírín tá le bliantaibh go claoidhthe-</span>
<lb n="1000"/><span>lag,</span>
<lb n="1001"/><span>'S ísealóchaidhear bhur náimhde an lá sin dá mbuidheachas-</span>
<lb n="1002"/><span>na.</span></p>
<lb n="1003"/>
<lb n="1004"/><p><span>"Táimse 'm Fharaire," ars' an Fhairge mhór liom,</span>
<lb n="1005"/><span>"Ar Éirinn na Naomh na laoch 's na nÓllamh,</span>
<lb n="1006"/><span>'S níor ceapadh do sglábhuidhthibh mian-bhántaí na fódla,</span>
<lb n="1007"/><span>Nuair gheárras do thír-gheal ó ríaghachtaibh na h-Eórapa.</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>"Féuchaidh ormsa Gaedheala tá i ngéibheann go brónach,</span>
<lb n="1010"/><span>Smaoinigidh ar mo thréithribh is éisd le mo ghlor-sa</span>
<lb n="1011"/><span>Ní úmhailighim roimh aon-neach acht Dia geal na glóire</span>
<lb n="1012"/><span>A's goide'n fáth nach ndéanann Gaedheal Éireann mo</span>
<lb n="1013"/><span>comairle."</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>D'aontuigheadar le chéile go treun is go hiongantach,</span>
<lb n="1016"/><span>Is labhair de ghuth-árd gach sruthán is slíabh ann,</span>
<lb n="1017"/><span>An tAér is an fhairsge an talamh san ghaoth leó,</span>
<lb n="1018"/><span>An ghrían 'san ghealach an tháirneach 'san tínntreach.</span></p>
<lb n="1019"/>
<lb n="1020"/><p><span>Cómhairle na nDúl.</span></p>
<lb n="1021"/>
<lb n="1022"/><p><span>"Foghluimigidh bhur saoirse a fhír-chlann Mhileisiuis,</span>
<lb n="1023"/><span>Go croidheamhail go crodhamhail go bríoghamhar go</span>
<lb n="1024"/><span>héifheachtach,</span>
<lb n="1025"/><span>Le fíor-neart, le fóir-neart le faobhar lainn' géar-gheile</span>
<lb n="1026"/><span>Go glórmhar go fraochmhar faoí Saoirse 's faoi Éirinn.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>"Éirigidh! — Bárd is saoi, ollamh daoi, 's cléireach,</span>
<lb n="1029"/><span>'S seashaighidh go daingean díl, nbhúr milthibh mar aoin-</span>
<lb n="1030"/><span>fhear,</span>
<lb n="1031"/><span>Gléasaigidh go calma fíor, a laochrai groidhe gléagal",</span>
<lb n="1032"/><span>'S na h-imthigidh feasta 'choidhche a' síor iarraidh déirce —</span>
<lb n="1033"/><span>Oibrigigh, smaointigidh, go saoruighthear Éire.</span></p>
<lb n="1034"/>
<lb n="1035"/><p><span>PILIB Ó BHALDRAITHE.</span></p>
<lb n="1036"/>
<lb n="1037"/><p><span>Fuair on dán seo shuas an chéad duais — bonn airgid</span>
<lb n="1038"/><span>ag Coláiste Uládh.  Cuireadh i gclódh san "Ulster Herald"</span>
<lb n="1039"/><span>san mbliadhain 1912 é.</span></p>
<lb n="1040"/>
<lb n="1041"/><p><span>AN FÁINNE.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>GASNA ATHA CLIATH.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>ÁRUS… 25 CEARNÓG PHARNAIL.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>Bíonn an t-Árus ar oscailt gach trathnóna agus cuir-</span>
<lb n="1048"/><span>tear fáilte roimh gach Fáinneach pé as é.</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>Léigheacht agus Díospóireacht — Gach Oidhche Luain.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Ceól — Gach Céadaoin.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Scoruigheacht — Gach Sathairn.</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>Ó 8 a chlog go dtí 10.30 a chlog.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Cártaí, Fíthcheall, agus Spórt i gcómhnaidhe.</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>Buail isteach ann nuair a bhíonn tú ins an gCathair.</span>
<lb n="1061"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="1062"/><p><span>ROINN NA SGOILEANNA.</span></p>
<lb n="1063"/>
<lb n="1064"/><p><span>MÁILÍN CHAITLÍN.</span></p>
<lb n="1065"/>
<lb n="1066"/><p><span>Mo Pháisdí Dílse,</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>Fuarar beart deas leitreacha agus go raibh míle</span>
<lb n="1069"/><span>maith ag na Gaedhil óga a sgríobh chugam.  Is aoibhinn</span>
<lb n="1070"/><span>an lá dom an lá a léighim na leitreacha, an lá a bhím</span>
<lb n="1071"/><span>i dtír na n-óg.  Cluinim glór íseal mo sheans ag a lán</span>
<lb n="1072"/><span>daoine bhéadh bród ortha, bhéadh sógh agus suimhneas acu.</span>
<lb n="1073"/><span>Cuireann na leitreacha gileacht ar mo chroidhe agus</span>
<lb n="1074"/><span>glanann siad ceó an domhain ó mo radharc.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>Tugtar airgead ar pháipéir nuadhachta 'na mbíonn</span>
<lb n="1077"/><span>sgéalta móra uathbhása agus ar leabhra 'na mbíonn</span>
<lb n="1078"/><span>sgéalta gargacha saoghalta ach ní chuirfeadh ceachtar acu</span>
<lb n="1079"/><span>siúd an bród agus an t-áthas ar mo chroidhe is a chuire-</span>
<lb n="1080"/><span>anns mo bheairtín leitreacha ó láimhíní míne geala óige</span>
<lb n="1081"/><span>na h-Éireann.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Páisdí ocht mbliana ag sgríobhadh i nGaedhilg.  'Gcluin</span>
<lb n="1084"/><span>tú sin, a léightheóir chroidhe?  Nach breágh an méidín sin</span>
<lb n="1085"/><span>féin!  "Bíonn blas ar an mbeagán."  Tá súil le Dia</span>
<lb n="1086"/><span>agam, a pháisdí, go rachaidh sibh i dtréise faoi bhláth na</span>
<lb n="1087"/><span>Gaedhilge ó lá go lá.  Ach nílim sásta leis an méid</span>
<lb n="1088"/><span>leitreacha a fuaras.  Tuige mbéinn?  Tá Éire mór agus</span>
<lb n="1089"/><span>tá an Iarthar féin fada fairsing le mála mór a líonadh.</span>
<lb n="1090"/><span>Tóg misneach, a chroidhe óig, agus sgríobh cúpla líne</span>
<lb n="1091"/><span>chugam faoi áit do chomhnuidhthe agus faoi bhaile do mhuin-</span>
<lb n="1092"/><span>tire.  Anois an t-am.  Tosuigh, a chara, b'fhéidir gur</span>
<lb n="1093"/><span>sgríobhnóir a bhéadh ionnat go fóill.  Ná fan mar seód</span>
<lb n="1094"/><span>i bhfalach — tá gach duine ag teastáil.</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>SGÉILÍN GRINN.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>Chuir Brighid Ní Fhoillird, Sgoil Cúl na Feárna, Béal</span>
<lb n="1099"/><span>Átha h-Amhnais, sgéilín greannmhar chugam.  Seo é é:-</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Aon lá amháin bhí mé sa mbaile mór agus chonnaic mé</span>
<lb n="1102"/><span>fear ag teacht aníos an t-sráid agus rothar leis.  Bhí sé</span>
<lb n="1103"/><span>ar meisge ach mar sin chuaidh sé isteach i siopa le bio-</span>
<lb n="1104"/><span>táile fháil agus d'fhág sé an rothar taobh amuigh.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Nuair a tháinig sé amach bhí asal ar an sráid agus</span>
<lb n="1107"/><span>chuaidh sé ag marcaidheacht air.  'Sdócha gur shíl sé gur</span>
<lb n="1108"/><span>ar an rothar a bhí sé mar thosuigh sé ag oibriú a chos mar</span>
<lb n="1109"/><span>dhuine ar rothar agus a dhá láimh i ngreim i gcluasa' an</span>
<lb n="1110"/><span>asail.  Ach "ní mar a síltear a bítear" agus ba ghearr</span>
<lb n="1111"/><span>gur chuir an t-asal in-iúl do mo dhuine bhocht nach rothar</span>
<lb n="1112"/><span>a bhí ann.</span></p>
<lb n="1113"/>
<lb n="1114"/><p><span>Agus chuir Brighid amhrán chugam a chum sí féin.  "An</span>
<lb n="1115"/><span>Ghaedhilg bhinn" an t-ainm atá air.  Tá brigh deas agus</span>
<lb n="1116"/><span>mianach maith Ghaedhealach ann.  Is deas an t-amhrán é ó</span>
<lb n="1117"/><span>chailín óg sgoile.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>Cuirfead i gcló feasta sgéilín grinn a bhéas deas</span>
<lb n="1120"/><span>feileamhnach ceart.  Anois a cháirde bheaga déanaidh</span>
<lb n="1121"/><span>machtnamh géar doimhin agus chuirid sgéilín deas</span>
<lb n="1122"/><span>greannmhar chugam.</span></p>
<lb n="1123"/>
<lb n="1124"/><p><span>Go raibh maith agat a Mhártáin Uí Ciothnaigh, Cúl na</span>
<lb n="1125"/><span>Feárna, Béal Átha h-Amhnais, Mhuigeó, faoi do leitir</span>
<lb n="1126"/><span>dheas.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>COMHAIRLE AN CHUMANN.  (Buachaillí). — Uachtarán,</span>
<lb n="1129"/><span>Páid Ó Cuanna; Leas-Uachtarán, Domhnall Ó Móráin;</span>
<lb n="1130"/><span>Rúnaire, Martán Ó Ciothnaigh; Cisteóir, Páid Ó</span>
<lb n="1131"/><span>Catháin.</span></p>
<lb n="1132"/>
<lb n="1133"/><p><span>Tá bród orm, a Mhártáin, go raibh laetheanta saoire</span>
<lb n="1134"/><span>maithe agat agus gur thaithnigh an fhairrge leat.  Ach ní</span>
<lb n="1135"/><span>féidir spórt agus greann a bheith againn i gcomhnuidhe</span>
<lb n="1136"/><span>agus béidh níos mó spéise agat ann an bhliadhain seo</span>
<lb n="1137"/><span>chugainn.  Béidh bród ar pháisdí Chorcaighe go bhfuil</span>
<lb n="1138"/><span>páisdí an Iarthair ag cur "na míle mílte fáilte rómpa."</span>
<lb n="1139"/><span>Sgríobh Domhnall Ó Moráin, Micheál Ó Catháin, agus</span>
<lb n="1140"/><span>Micheál Ó Ciothnaigh as an áit céadna cugam freisin.</span>
<lb n="1141"/><span>Beidh dráma acu (Íosagán) oidhche Shamhna agus tugann</span>
<lb n="1142"/><span>siad cuireadh dhom dhul ann.  Deir Dómhnall go mbéidh</span>
<lb n="1143"/><span>spórt mór acu an oidhche sin.  go deimhin ba mhaith liom</span>
<lb n="1144"/><span>a bheith libh an oidhche sin ach ní bhíonn faill agam dhul</span>
<lb n="1145"/><span>in-aon áit mórán.</span></p>
<lb n="1146"/>
<lb n="1147"/><p><span>Ní féidir liom trácht a dhéanamh ar leath na leitreacha</span>
<lb n="1148"/><span>annseo agus iad a thógáil le chéile.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>Sgríobhann Peig Uí Mhóráin, Rúnaire na gCailíní,</span>
<lb n="1151"/><span>Sgoil Cúl na Feárna, leitir mhaith i gcomhnuidhe.  Bhí sí</span>
<lb n="1152"/><span>fhéin agus Seósaimhín Ní Sheanlaoi i gColáiste Spidéal</span>
<lb n="1153"/><span>sa samhradh agus bhí siamsa, greann, Gaedhilge, céilidhthe</span>
<lb n="1154"/><span>agus spórt acu.  Tá bród orm faoi sin, tá 'ndómhnach.</span>
<lb n="1155"/><span>Is maith bríoghmhar an sgríobhnóir í Seósaimhín agus béad</span>
<lb n="1156"/><span>ag súil le giotaí deasa uaithe amach annseo.</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>Seo leitir eile an-dheas ó mo shean-chara, Máire Ní</span>
<lb n="1159"/><span>Chuanna.  Bhí bród orm do leitir fháil, a chailín óig.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>AN BÁS.</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>"Mo ghráin thú a bháis a ghoid ár stoirín</span>
<lb n="1164"/><span>Is a d'fhág faoi bhrón sinn i dtús ár saoghail."</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Fuair Nóra Óg Ní Fhrithchaile bás.  B'as Cúl na Feárna</span>
<lb n="1167"/><span>í agus sgríobhadh sí, an créatúr, leitrín deas chugam</span>
<lb n="1168"/><span>gach mí.</span></p>
<lb n="1169"/>
<lb n="1170"/><p><span>Sgríobhann Máire Nic Mhuiris (8 mbliana):</span></p>
<lb n="1171"/>
<lb n="1172"/><p><span>"Ar chuala tú go bhfuair Nóra bás?  Tá brón mór</span>
<lb n="1173"/><span>orm.  Bhí cion mór agam uirrí.  Bhíodh spórt mór againn</span>
<lb n="1174"/><span>ar sgoil le chéile.  Bhíodh sí ag gáire i gcomhnuidhe.</span>
<lb n="1175"/><span>Nuair chuala mé go raibh sí marbh bhí mé ag gearradh</span>
<lb n="1176"/><span>aráin le h-aghaidh an tae agus tháinig brón mór orm.</span>
<lb n="1177"/><span>Tá uaigneas orm agus ní bhéidh spórt agam ins an sgoil</span>
<lb n="1178"/><span>anois.  Bhí grádh mór ag Nóra duit agus tá a fhios agam</span>
<lb n="1179"/><span>go mbéidh tú brónach.  Beannacht leat anois, a Chaitlín."</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Tá brón orm, go deimhin, ach fáilte roimh Toil Dé.</span>
<lb n="1182"/><span>Is Aigesan is fearr a shios agus tá súil agam go mbéidh</span>
<lb n="1183"/><span>sólás ag a muintir agus go bhfuil ár mblaithín measg</span>
<lb n="1184"/><span>na naomh ar neamh.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Fuaras leitreacha deasa óna páisdíbh seo freisin:-</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Máiréad Ní Bhaoghaill, Máire Ní Dhisgín, Cáit Ní</span>
<lb n="1189"/><span>Phléimeán, Úna Ní Sheamróige, Úna Ní Laighin, Seósai-</span>
<lb n="1190"/><span>mhin Ní Laighin, Eibhlín Ní Fhiachra, Máire Ní Fhriothchaile,</span>
<lb n="1191"/><span>Cáit Ní Chuanna, Cáit Ní Bhaldraithe, M. Ní Bhiastaigh,</span>
<lb n="1192"/><span>Máire Nic Domhnaill, Máire Ní Ghiollanátha.</span></p>
<lb n="1193"/>
<lb n="1194"/><p><span>MÁIRÍN AGUS TÁIMÍN.</span></p>
<lb n="1195"/>
<lb n="1196"/><p><span>(Tá siad na gcomhnuidhe in Gleann na n-Éan sa tuaith.</span>
<lb n="1197"/><span>Táid na suidhe cois teine.)</span></p>
<lb n="1198"/>
<lb n="1199"/><p><span>Táimín:  Bhfuil tú fuar, a Mháirín?</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>Máirín:  Nílim ró-dhona.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>T.:  Bhail, tá mise.  Tá´n geimhreadh ann feasta.</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>M.:  Ó bíonn tú fuar i gcomhnuidhe, a Tháimín,  (Ag</span>
<lb n="1206"/><span>meangadh).</span></p>
<lb n="1207"/>
<lb n="1208"/><p><span>T.:  Ó bíonn tú ag magadh i gcomhnuidhe, a Mháirín.</span></p>
<lb n="1209"/>
<lb n="1210"/><p><span>M.:  Ach féach! a Tháimín, raibh tú riamh in gluaisteán?</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>T.:  Muise, ní raibh.  Céard a chur sin in do cheann?</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>M.:  'Sbáin an múinteóir ceann dúinn indiu ar an</span>
<lb n="1215"/><span>gcairt.  Dubhairt sí go dtéigheann sé an-luath, mar an</span>
<lb n="1216"/><span>ghaoth mórán.  Ó! ba maith liom ceainnín a bheith agam.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>T.:  Ó shíl mé gur ceann Jimín Mháire a bhí agat.</span></p>
<lb n="1219"/>
<lb n="1220"/><p><span>M.:  Nach mbéadh sé go deas bheith ag tabhairt isteach</span>
<lb n="1221"/><span>móna leis.</span></p>
<lb n="1222"/>
<lb n="1223"/><p><span>T.:  Hí! hó!  Gigilí go!  Gluaisteán ag tabhairt isteach</span>
<lb n="1224"/><span>mónadh.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>M.:  Ach nach mbéadh sé níos feárr na asailín, muis'.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>T.:  Ach céard faoi na tortóga agus na poill.  Ní</span>
<lb n="1229"/><span>théigheann gluaisteán ach ar bhóthar.</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>M.:  Ach d'fhéadfaimís bóthar a dheanamh dó.</span></p>
<lb n="1232"/>
<lb n="1233"/><p><span>T.:  Cailín óg gan chéill thú, a Mháirín.</span></p>
<lb n="1234"/>
<lb n="1235"/><p><span>M.:  Ó!  Níl mórán céille agat-sa.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>T.:  Níos mó ná tá agat-sa, 'chaoi ar bith.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>M.: (Ag léimiú suas):  Seo Mamaí.  Seo Mamaí ó'n</span>
<lb n="1240"/><span>mbaile mór.  Céard a thug tú chugam, a mham?</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>T.:  Agus chugam-sa, a mham?</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>An Mháthair:  Rudaí deasa, a ghráidhíní.  Seo a Mháirín.</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>M.:  Hurú! hurú!  Gluaisteán beag, a mham.  Féach a</span>
<lb n="1247"/><span>Thaimín.</span>
<lb n="1248"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="1249"/><p><span>T.:  Agus… céard a thug tú chug… am-sa?</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>An Mh.:  Seo, a ghrádh.  Béidh tú chomh maith léithe.</span></p>
<lb n="1252"/>
<lb n="1253"/><p><span>T.:  Fea… feadóigín.  (An séideadh).  Fú… ú… ú,</span>
<lb n="1254"/><span>'Gcluin tú sin, a Mháirín.  Nach breágh é.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>M.:  Féach mo cháirín.  Tá sé ag rith.  Gí-op, a chaiplín.</span>
<lb n="1257"/><span>Ná seas air, a mham.</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>T.:  A chaiplín! ornú, ni caiplín é sin.  Eíst a Mháirín.</span>
<lb n="1260"/><span>Fú… ú… ú.</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>(Ar leanmhaint.)</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>Fuaras do leitrín, a Sheósaimhín Ní Ghruagain.  Cuir-</span>
<lb n="1265"/><span>fidh mé mo phictiúir chugaibh an mhí seo chugainn.  Níl sé</span>
<lb n="1266"/><span>réidh agam anois.  Cuirfidh mé gach eolas atá ag</span>
<lb n="1267"/><span>teastáil uait chugait an mhí seo chugainn.</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>Leanaigidh lorg an laochra, a pháisdí.  Cuimhnigidh í</span>
<lb n="1270"/><span>gcomhnuidhe gur náisiún í Éire agus go bhfuil teanga</span>
<lb n="1271"/><span>faoi leith againn.  Bí onórach, uasal, Gaedhealach i</span>
<lb n="1272"/><span>gcomhnuidhe agus béidh linn.  Má bhíonn daoine ag rádh</span>
<lb n="1273"/><span>"Go mbéidh sé ró-fhada fanacht go mbéidh Gaedhilge faoi</span>
<lb n="1274"/><span>bhláth againn" cuimhnigh gurb' í an Ghaedhilge bóthar mór</span>
<lb n="1275"/><span>na h-Éireann agus "más cam díreach an ród sé an</span>
<lb n="1276"/><span>bóthar mór an t-aithghiorra."</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>CAITLÍN.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>TÍR EÓLAS NA h-ÉIREANN.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>MÚMHA — CÚIGE MUMHAN — SÉ CONDAETHE (6)</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>CONDAETHE MARA — CEITHRE CINN (4)</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>Condaethe.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>Príomh-bhailte no bailte móra.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Co. Phuirt Lairge — Port Lairge, Dún garbháin, An</span>
<lb n="1291"/><span>Tráigh Mhór, Lios Mór Mochuda,</span>
<lb n="1292"/><span>agus Ceapach Cuinn.</span></p>
<lb n="1293"/>
<lb n="1294"/><p><span>Co. Chorcaigh — Corcach Mór Múmhan, Cóbh, Mhainis-</span>
<lb n="1295"/><span>tir Fear Muighe, Eochaill, Cionn</span>
<lb n="1296"/><span>Droichead na Bandan, Beann-</span>
<lb n="1297"/><span>traighe.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Co. Chiarraighe. — Tráigh lí, Cill Áirne, Lios Tuáthail,</span>
<lb n="1300"/><span>Cathair Saidhbhín, agus Daingean</span>
<lb n="1301"/><span>Uí Chúise.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>Co. An Chláir — Inis, Cill Ruis, Cill dá Lua, Inis</span>
<lb n="1304"/><span>Díomáin, Cill Chaoidhe.</span></p>
<lb n="1305"/>
<lb n="1306"/><p><span>Co. Luimnighe — Luimneach, Rath Gaola (Caola),</span>
<lb n="1307"/><span>Caisleán Nua, agus Brúgh na</span>
<lb n="1308"/><span>nDéise.</span></p>
<lb n="1309"/>
<lb n="1310"/><p><span>Co. Tiobrad Árann — Clúan Meala, Tiobraid Árann,</span>
<lb n="1311"/><span>Carraig na Siúire, Aonach Urmhú-</span>
<lb n="1312"/><span>mhan, Dúrlas Éile, Caiseal</span>
<lb n="1313"/><span>Mumhan, Ros Cré.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>PRÍOMH-BHAILTE PHUIRT.</span></p>
<lb n="1316"/>
<lb n="1317"/><p><span>Corcach (Corcaigh), Luimneach, Port Lairge, Cóbh</span>
<lb n="1318"/><span>Chorcaighe, Eochaill, Dún Garbháin, Daingean Uí Cúise,</span>
<lb n="1319"/><span>agus Ceann t-Saile.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>Tá cáil mhór ar thráchtáil cathrach Corcaighe.  Cuirtear</span>
<lb n="1322"/><span>a lán beithigheach:  muca, caoirigh, caiple, agus ml., thar saile</span>
<lb n="1323"/><span>o'n gcathair sin.  Cuirtear suim mhaith toradh thalmhan</span>
<lb n="1324"/><span>chun bealaigh o'n gcaladh-phort céadna.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Tá roinnt mhaith déantus tabhachtach idir déantúsaibh</span>
<lb n="1327"/><span>éadaigh, gluaisteán, uisge beathadh, leann dubh, agus rl.  Tá</span>
<lb n="1328"/><span>muilinn phlúir, agus arbhair oibreachai íarainn, agus</span>
<lb n="1329"/><span>deantusai trosgáin ann.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>Tá siopaí breagha cumasacha, i gCorcaigh agus fóirg-</span>
<lb n="1332"/><span>neimh phuiblidhe thar cionn.  Sí an treas cathair is múgha</span>
<lb n="1333"/><span>i nÉirinn í.  Tá Coláiste de Ollsgoil na h-Éireann sa</span>
<lb n="1334"/><span>gcathair seo.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>Sí Luimneach an ceathramhadh chathair is múgha i nÉirinn.</span>
<lb n="1337"/><span>Tá cáil mhór ar lásai Luimnighe.  'Siad na déantúsaí is</span>
<lb n="1338"/><span>tábhachtaighe dá mbíonn ar siúbhal inntí, sailleadh, agus</span>
<lb n="1339"/><span>sábháil, no leasughadh bagúin.</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Áit an stáireamhail Cathair Luimhnighe CATHAIR AN</span>
<lb n="1342"/><span>CHONNARTHA BRISTE.  Agus is iomdha uair a thagann</span>
<lb n="1343"/><span>a h-ainm isteach i stáir na h-Éireann.  Tá ainm Phadhraic</span>
<lb n="1344"/><span>Sáirséil fighte fuighte léithi agus a lán laoch eile.</span></p>
<lb n="1345"/>
<lb n="1346"/><p><span>Baile maith tráchtála atá i bPhort Lairge.  Atá cúan</span>
<lb n="1347"/><span>an-bhreágh ann; agus cuirtear a lán toradh talmhan</span>
<lb n="1348"/><span>beithigheach, agus bagúin o'n gcathair seo go tiorthaibh eile.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Baile iasgarachta atá i nDún Garbháin.  Áit, no</span>
<lb n="1351"/><span>baile mór a raibh cáil, agus caithreim mhór air — Lios</span>
<lb n="1352"/><span>Mór.  Bhí Árd-Sgoil no Colaiste ann fad ó, agus</span>
<lb n="1353"/><span>dóigheadh iad go léir san mbliadhain 1207.</span></p>
<lb n="1354"/>
<lb n="1355"/><p><span>Tá ainm na h-iasgarachta ar na bailte móra seo</span>
<lb n="1356"/><span>a leananns:  Eocaill, Daingean Uí Chúise, agus Ceann</span>
<lb n="1357"/><span>t-Sáile.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>PRÍOMH-BHAILTE TÍRE.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>Cluan Meala, Cill Áirne, Caiseal, Malla, Dúrlas.</span>
<lb n="1362"/><span>Baile mór tráchtála, agus margaidh atá i gCluan</span>
<lb n="1363"/><span>Meala.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>Tá cáil na hÁilneachta ar Cill-Airne ar an gceann-</span>
<lb n="1366"/><span>tair ata thart thimcheall uirthi — ar a lochannaibh, agus a</span>
<lb n="1367"/><span>sléibhtibh.</span></p>
<lb n="1368"/>
<lb n="1369"/><p><span>Ba í Árd-Chathair na Mumhan Caiseal Mumhan san</span>
<lb n="1370"/><span>tsean-aimsir.  Tá cuid de na sean-fhóirgnidhthibh, le</span>
<lb n="1371"/><span>feiceál fós ar Charraig Chaisil.</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>Bailte móra margaidh, agus aonaigh, agus comh-</span>
<lb n="1374"/><span>threasnán bóthair iarainn atá i Malla, i Dúrlas, agus</span>
<lb n="1375"/><span>in Inis.</span></p>
<lb n="1376"/>
<lb n="1377"/><p><span>PILIB.</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>Gheobhfaidhear ceisteanna ar an gceacht seo shúas</span>
<lb n="1380"/><span>i gCearnóig na míosa seo chugainn. — P. Ó. Bh.)</span></p>
<lb n="1381"/>
<lb n="1382"/><p><span>CRAOBH MÚINTEOIRÍ GAEDHILGE CO. ROSCOMÁIN.</span></p>
<lb n="1383"/>
<lb n="1384"/><p><span>Ag cruinniughadh de'n chraobh seo i gCaisleán Riabhach</span>
<lb n="1385"/><span>ar an 21adh de'n mhí ceapadh gach múinteoir a bhaineas</span>
<lb n="1386"/><span>leis an gcraoibh a chlárughadh agus iarradh ar Connradh</span>
<lb n="1387"/><span>na Gaedhilge agus ar Coisde an Ceard Oideachais gan</span>
<lb n="1388"/><span>múinteoir ar bith toghadh, ó seo amach, acht ball de</span>
<lb n="1389"/><span>Cumann na Múinteoiri Gaedhilge (chomhfada is ta múin-</span>
<lb n="1390"/><span>teóir de'n chumann le faghail).</span></p>
<lb n="1391"/>
<lb n="1392"/><p><span>An 5adh lá de mhí na Samhna seo chugainn an lá atá</span>
<lb n="1393"/><span>lá socruighthe againn na múinteoiri a clárughadh agus</span>
<lb n="1394"/><span>múinteoir ar bith nach bhfuil a dhíoluigeacht páirte íoctha</span>
<lb n="1395"/><span>aige an lá sin is baoghalach nach nglacfaidhe leis in a</span>
<lb n="1396"/><span>dhiaidh sin agus nach bhfuigheadh sé obair ath-bhliadhan.</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>Is féidir le gach múinteóir Gaedhilge bheith sa gcraoibh</span>
<lb n="1399"/><span>agus san Árd-Chumann, má dhíolann sé £1 mar dío-</span>
<lb n="1400"/><span>luigheacht páirte — dhá thriain i gcóir an Árd-Chumainn</span>
<lb n="1401"/><span>agus trian le h-aghaidh a craoibhe féin.</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>Béidh an chéad chruinniughadh eile de'n craoibh i gCais-</span>
<lb n="1404"/><span>leán riabhach ar an 5adh lá de mhí na Samhna ag a h-aon</span>
<lb n="1405"/><span>a chlog (go géar), agus moltar do gach múinteoir a</span>
<lb n="1406"/><span>theacht an lá sin agus a dhíoluigheacht páirte, íoc nó é</span>
<lb n="1407"/><span>chur roimhe sin chuig an gcisteoir — Leo Ó Ceinéide, Cill</span>
<lb n="1408"/><span>Eidhne, Caisleán Riabhach.</span></p>
<lb n="1409"/>
<lb n="1410"/><p><span>Ní glacfar le leith-sgéal nó faillighe ar bith san obair</span>
<lb n="1411"/><span>seo anois mar is fada sinn ag iarraidh na Múinteori</span>
<lb n="1412"/><span>Gaedhilge thabhairt le chéile agus a gcúis a throid le</span>
<lb n="1413"/><span>comhthrom na féinne baint amach dúinn féin, ach is breágh</span>
<lb n="1414"/><span>réidh tá roinn aca dá ghlacadh.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>Ní mór duinn rud eicint dheanamh agus feicfimíd nach</span>
<lb n="1417"/><span>bhfuighidh duine ar bith nach mbeidh sa gCumann obair</span>
<lb n="1418"/><span>feasta — Mise,</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>Antoine Ó Leineacháin, Rúnaidhe.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>Mainistir na Buaile, 25-10-23.</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>AN FÁINNE — GASRA CAISLEÁN RIABHACH.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Glacadh na daoine seo leanas isteach ins an bhFáinne:</span></p>
<lb n="1427"/>
<lb n="1428"/><p><span>Pádraig Ó Boirn, Séamas Ó Dómhnaill, Bhean Uí</span>
<lb n="1429"/><span>Dhómhnaill, P. Ó Faoláin, Máigréad Ní Mhuiris, Caitlín</span>
<lb n="1430"/><span>Ní Charlos, Bean Uí Ceallaigh, Máire E. Ní Shamhardháin,</span>
<lb n="1431"/><span>Nóra Ní Chaomanaigh, Caitlín M. Ní Fheinneadha, Siubhán</span>
<lb n="1432"/><span>Ní Chárthaigh, An Bráthair Séamas Maguill, An Bráthair</span>
<lb n="1433"/><span>Séamas Ó Míodhcháin, Seán Ó Coisdealbha, An t-Siúir</span>
<lb n="1434"/><span>M. Labhrás, Máire Nic Anaistir, Máire de Búrca.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>AN RÚNAIDHE.</span></p>
<lb n="1437"/>
<lb n="1438"/><p><span>A Ghaedheala!  Ná déanaighidh dearmad ar</span>
<lb n="1439"/><span>MÍCHEÁL Ó CEALLAIGH, CRIOGAI, ROSCOMÁIN.</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>An t-aon fhear ionad amháin i gConnachtaibh ag</span>
<lb n="1442"/><span>Príomh-Dhéantóiribh na h-Éireann.</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>Geóbhair luach-liostaí ar fhilleadh an phuist</span>
<lb n="1445"/><span>Má chuirir fios orra.</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>CÚPÓN "AN CHEARNÓG."</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>DEIREADH FÓGHMHAIR — SAMHAIN, 1923.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>Clódhbhualadh le h-aghaidh na seilbhtheoirí ag Oifig an</span>
<lb n="1452"/><span>"Telegraf Connacht" i gCaisleán a' Bharraigh.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Mac-Ghníomhartha Taidhg Uí Grádaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Mac-Ghníomhartha Taidhg Uí Grádaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
