Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Ára na Naomh.  III.</title><author><persName>Ó Gramhnaigh, Eoghan  - O'Gramhna,  Eoghan</persName></author><editor><name type="main">Pléimeann, Seán (Fleming, John)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG04-1096</note>
		 <note type="L">45</note>
		 <note type="B">1890</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>Ní fios, 1890</date><idno>IG04-1096</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">4</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ó Gramhnaigh, Eoghan  - O'Gramhna,  Eoghan</author><title>Ára na Naomh.  III.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Ára na Naomh.  III.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>Ní fios, 1890</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>ÁRA NA NAOM.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Tá muintir Árann bocht.  Gach uile</span>
<lb n="5"/><span>bhliadhain, i m-beul an t-samhraidh, teidheann</span>
<lb n="6"/><span>an sgeul amach go bh-fuil an ghorta ins na</span>
<lb n="7"/><span>h-oileánaibh arís.  Ní h-iongnadh sin.  Tá</span>
<lb n="8"/><span>na daoine ag taobhadh leis an bh-fairrge,</span>
<lb n="9"/><span>agus tá toradh na fairrge chomh h-athruightheach</span>
<lb n="10"/><span>leis an ngaoith, agus nidh eile, ní'l gleus</span>
<lb n="11"/><span>ceart a g-ceirde aca, na líonta, na báid, etc.</span>
<lb n="12"/><span>Cuireann siad a n-droghanna suaracha amach</span>
<lb n="13"/><span>as a g-cuid currach, agus is minic a chaitheann</span>
<lb n="14"/><span>siad oidhcheanna air fairrge, oidhcheanna</span>
<lb n="15"/><span>garbha anróidhteacha, gan aon bhreaca mharbhadh.</span>
<lb n="16"/><span>Uair eile, b'fhéidir, beidh gabhail mhaith air an</span>
<lb n="17"/><span>iasg, agus marbhuigheann siad cuid mhaith.</span>
<lb n="18"/><span>Air maidin, chidhfidh tú asal an tighe ag dul</span>
<lb n="19"/><span>síos do'n chladach, ciséan mór ag crochadh</span>
<lb n="20"/><span>gach aon taobh de'n tsráthar, agus é ag</span>
<lb n="21"/><span>teacht a bhaile agus an dá chiseán lán d'iasg.</span>
<lb n="22"/><span>Caithtear air an urlár 'na g-cárn lonnrach</span>
<lb n="23"/><span>iad, glantar, tiormuightear agus sailltear</span>
<lb n="24"/><span>annsin iad le h-aghaidh an mhargaid.  Acht</span>
<lb n="25"/><span>sin an rud!  Cá bh-fuil an margadh?  Dá</span>
<lb n="26"/><span>m-beidheadh iasg an t-saoghail agat, agus</span>
<lb n="27"/><span>gán fagháil agat air é dhíol; cia an gár</span>
<lb n="28"/><span>dhuit é?  Ní'l aon margadh acht i nGaillimh,</span>
<lb n="29"/><span>agus ní'l aon tráchtadh air an iasg saillte</span>
<lb n="30"/><span>annsin; mar so, caithfear a dhíol air fíor-</span>
<lb n="31"/><span>bheagán an t-iasg a n-deachaidh na daoine</span>
<lb n="32"/><span>bochta i g-contabhairt air a shon.  Oir níor</span>
<lb n="33"/><span>mhór liom a rádh go g-cuireann siad na</span>
<lb n="34"/><span>curraigh amach — agus ní go h-anamh — gan</span>
<lb n="35"/><span>fhios aca an bh-feicfidh siad a g-cairde choidhche</span>
<lb n="36"/><span>arís.  Ní féidir do dhuine air bith nach bh-faca</span>
<lb n="37"/><span>iad, neart agus fiadhántus na d-tonnta</span>
<lb n="38"/><span>agus na madhmann a thuiteas air an g-cuan</span>
<lb n="39"/><span>úd shiar a mheas.  Tagann siad asteach mar</span>
<lb n="40"/><span>bheidheadh sléibhte, sguabann siad gach uile</span>
<lb n="41"/><span>rud rómpa, agus chonnaic mé féin clocha</span>
<lb n="42"/><span>millteacha a theilg siad suas leis an aill</span>
<lb n="43"/><span>mhóir.  Bhí seisear fear aig iasgach, lá, air</span>
<lb n="44"/><span>aill-na-nglasogh, go d-táinic tonn mhór</span>
<lb n="45"/><span>fairrge, rith sí asteach go h-obann orra,</span>
<lb n="46"/><span>agus nuair sguaib sí tharsta, sgiob sí léi</span>
<lb n="47"/><span>gach uile dhuine aca.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>Acht nach bh-fuil an talamh aca?  Maiseadh,</span>
<lb n="50"/><span>tá, acht má tá féin, is beag an mhaith dhóibh</span>
<lb n="51"/><span>sin.  Níor chóir an talamh so a thoimhseadh do</span>
<lb n="52"/><span>réir acradh, acht ba chóra í mheadhachan.  San</span>
<lb n="53"/><span>g-cuid is mó de na h-oileánáibh, chomh fada</span>
<lb n="54"/><span>a's d'fheicfeas tú, ní'l acht creaga, agus</span>
<lb n="55"/><span>leaca loma, sínte ós do choinne.  Ins na</span>
<lb n="56"/><span>scealpaibh, gheobhuidh tú raithneacha, caonach</span>
<lb n="57"/><span>agus fraoch ag fás go fairsing; acht dhá</span>
<lb n="58"/><span>bhreághacht iad so, le breathnughadh orra, is</span>
<lb n="59"/><span>dona an t-slighe mhaireachtála a gheobhfá astú.</span>
<lb n="60"/><span>Teidheann roinnt de na scealpaibh so deich</span>
<lb n="61"/><span>d-troighthe a's tuille síos; níor mhor duit</span>
<lb n="62"/><span>bheith an-aireach in áitibh; d'eagla go sáithfeá</span>
<lb n="63"/><span>do chos asteach i g-ceann aca.  Corr-áit, le</span>
<lb n="64"/><span>saothar agus sglábhuidheacht, beidh méidín</span>
<lb n="65"/><span>beag d'ithir cruinnighthe aig duine bocht</span>
<lb n="66"/><span>suaithte le feamainn, gaineamh, agus a</span>
<lb n="67"/><span>leithéide, agus garrdha déanta mar sin.  Ní</span>
<lb n="68"/><span>bhidheann acht trí nó ceathar d'orlaighibh d'ithir</span>
<lb n="69"/><span>ós cionn na g-cloch, agus is furas a mheas</span>
<lb n="70"/><span>gur eudtrom iad na báirr bheaga a thugann</span>
<lb n="71"/><span>an garrdha.  Go deimhin, d'fheudfadh an duine</span>
<lb n="72"/><span>bocht a garrdha d'árdughadh leis ó áit go h-</span>
<lb n="73"/><span>áit i m-bara-rotha.  Ní call dhó an ceuchta</span>
<lb n="74"/><span>ná an chliath-fursta leis an talamh a</span>
<lb n="75"/><span>shaothrughadh; ní beag an ramhan agus an t-</span>
<lb n="76"/><span>sluasaid.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>Cois na h-aille i lár na n-oileán,</span>
<lb n="79"/><span>'seadh faghtar na buailidhe beaga mar a bh-</span>
<lb n="80"/><span>faghann áirnéis na n-Árainneach greim</span>
<lb n="81"/><span>ghann féir.  Air maidin, chidhfidh tú an loilgheach</span>
<lb n="82"/><span>ag teacht amach tar éis bheith blighte, cuirfidh</span>
<lb n="83"/><span>an duine atá 'ga tiomáint a shlinneán leis</span>
<lb n="84"/><span>an m-balla (ní'l geataidhe ann), siubhailfidh</span>
<lb n="85"/><span>an bhó asteach, agus tóigfidh an fear an balla</span></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="86"/><p><span>arís.  Bidheann an t-eallach eile le muintir</span>
<lb n="87"/><span>Árann, laoigh, caoirigh, bioraighe etc., agus</span>
<lb n="88"/><span>capaill agus searraigh freisin, air feurach</span>
<lb n="89"/><span>aca amuig air na sléibhtibh i g-Cuannamara;</span>
<lb n="90"/><span>acht creidim gur beag an bantáisde</span>
<lb n="91"/><span>faghtar asta.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Sgháthadh ó shoin, faightí go leor air an g-</span>
<lb n="94"/><span>ceilp a dhéanann siad as an bh-feamainn,</span>
<lb n="95"/><span>acht thuit an luach anuas go mór le</span>
<lb n="96"/><span>déidheanaighe.  Is follusach go m-bheidh na</span>
<lb n="97"/><span>h-oileáin bocht nó go m-beidh bád gaile</span>
<lb n="98"/><span>láidir ag teacht amach go laetheamhail, nó</span>
<lb n="99"/><span>gach le lá, leis an iasg úr a thabhairt chum</span>
<lb n="100"/><span>an mhargaidh; ann sin beidh na h-iasgairidhe</span>
<lb n="101"/><span>i g-caoi líonta agus báid air foghnadh a</span>
<lb n="102"/><span>sholáthar dhóibh féin, óir ní bheidh a n-obair</span>
<lb n="103"/><span>agus a n-anró gan tairbhe.  In Árainn, mar</span>
<lb n="104"/><span>an g-ceudna, is geur a mothuighthear an easbha</span>
<lb n="105"/><span>mhór úd — easbhá gnó agus oibre éigin do</span>
<lb n="106"/><span>feudfuidhe a dhéanadh 'san m-baile, ins na</span>
<lb n="107"/><span>tighthibh.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>'Sé mo bharamhail gur 'iad muintir Inse-</span>
<lb n="110"/><span>meodhain is cruadhógaighe agus is bailighe de</span>
<lb n="111"/><span>dhaoinibh na n-oileán.  Acht níor bh'amhla an</span>
<lb n="112"/><span>chúis fad ó, nó is breugach an file:—</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>Inis meadhoin,</span>
<lb n="115"/><span>Inis gan 'rán,</span>
<lb n="116"/><span>Inis ghann ghortach;</span>
<lb n="117"/><span>Mara d-tiubhraidh tú leat aran,</span>
<lb n="118"/><span>An lá ghabhfas tú ann,</span>
<lb n="119"/><span>Beidh tú an lá sin do throsgadh.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Siuineir nó deileadóir éigin, ba sheadh</span>
<lb n="122"/><span>an file a righne an rann so; is follusach</span>
<lb n="123"/><span>“go raibh sé astigh aige do” mhuintir Inse-</span>
<lb n="124"/><span>meodhain, ní'l fhios agam cad chuige.  Acht</span>
<lb n="125"/><span>má b'fhíor dhó — ní chreidim é ní fíor anois é.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>Agus cia bocht iad na h-oileáin, tá croidhthe</span>
<lb n="128"/><span>na n-Árainneach — amuigh agus 'san m-baile —</span>
<lb n="129"/><span>fighte agus fuaighte leis na creagaibh loma.</span>
<lb n="130"/><span>Cad é sin i g-croidhe an duine a cheanglas</span>
<lb n="131"/><span>é leis an áit, dhá umhaileacht, a rugadh agus</span>
<lb n="132"/><span>ar tóigeadh é?  Adhbhar díobh, dár ndóigh,</span>
<lb n="133"/><span>agus adhbhar a tá láidir air an Árainneach,</span>
<lb n="134"/><span>go bh-fuil a shinnsir 'na luidhe 'san roiligín</span>
<lb n="135"/><span>cois na fairrge, faoi sgáile theampuill na</span>
<lb n="136"/><span>g-canónach.  Adhbhar eile a imrigheas air, an</span>
<lb n="137"/><span>mian atá air an Éireannach áit dá chuid féin</span>
<lb n="138"/><span>a bheith aige.</span></p>
<lb n="139"/>
<lb n="140"/><p><span>Breathnuighmís air inntinnibh na n-</span>
<lb n="141"/><span>Árainneach anois.  Ó nádúir is daoine</span>
<lb n="142"/><span>geura, grinne iad.  Tá leabhar mór na</span>
<lb n="143"/><span>Nádúire fosgailte os a g-comhair, air tuinn</span>
<lb n="144"/><span>agus air talamh chidheann siad lorg láimhe</span>
<lb n="145"/><span>“an fhir in áirde.”  Go deimhin, sin a bh-fuil</span>
<lb n="146"/><span>aca de leabhraibh, mar is beag duine dhíobh</span>
<lb n="147"/><span>fheudas léigheadh nó sgríobhadh.  Acht nach bh-</span>
<lb n="148"/><span>fuil na scoileanna aca?  Maiseadh, tá;</span>
<lb n="149"/><span>acht is beag a righneadar fós.  Ní h-iad na</span>
<lb n="150"/><span>páisdidhe is cionntach tá dúil an-mhór 'san</span>
<lb n="151"/><span>bh-foghluim aca.  Ní h-iad na h-oididhe, dar</span>
<lb n="152"/><span>ndóigh.  Acht is é is cionntach, an chaoi air</span>
<lb n="153"/><span>a ndéantar gach uile rud a mhúnadh, nó</span>
<lb n="154"/><span>feuchaint le n-a mhúnadh, i m-Beurla, do na</span>
<lb n="155"/><span>páisdidhibh so nach bh-fuil aon tuigsint air</span>
<lb n="156"/><span>an m-Beurla aca.  Nó go m-beidh gach rud</span>
<lb n="157"/><span>dá mhíniughadh agus dá chiallughadh dhóibh trés</span>
<lb n="158"/><span>an teanga do thuigeann siad, beidh an t-aos</span>
<lb n="159"/><span>óg in áitibh mar so, ag diomailt na h-</span>
<lb n="160"/><span>aimsire.  Agus an lá andiu, in Arainn</span>
<lb n="161"/><span>agus in a lán eile d'áitibh, tá fir óga agus</span>
<lb n="162"/><span>mná óga, daoine óga is inntleachtaighe,</span>
<lb n="163"/><span>báidhte in ainbhfios; agus muna m-beidheadh</span>
<lb n="164"/><span>an chaoi amaideach a ndéantar teagasg a</span>
<lb n="165"/><span>thabhairt ins na scoileannaibh, gheobhadh siad</span>
<lb n="166"/><span>slighe mhaith beatha a dhéanadh 'san t-saoghal.</span>
<lb n="167"/><span>Creidim féin nach bh-fuil duine in Eirinn a</span>
<lb n="168"/><span>dhéanfadh obair ba mhó sochar agus leas</span>
<lb n="169"/><span>don aos óg, agus obair ba mó tír-ghradh</span>
<lb n="170"/><span>innte féin, ná an t-oide scoile a thosóchadh</span>
<lb n="171"/><span>go misneamhail ag múnadh na Gaedhilge in</span>
<lb n="172"/><span>áitibh dén leithéid so.  Ba mhór an t-áthas</span>
<lb n="173"/><span>agus an dóthchus a cuireadh orm an lá fá</span>
<lb n="174"/><span>dheire, 'nuair d'airigheas go bh-fuil oide scoile</span>
<lb n="175"/><span>in Árainn-mhóir ag múnadh na Gaedhilge</span>
<lb n="176"/><span>anois.  Go n-eirighidh leis!  Buidheachus leis,</span>
<lb n="177"/><span>beidh an teanga dúthchusach air faghail 'san</span>
<lb n="178"/><span>oileán úd, láidir, urrudhasach i g-ceann céid</span>
<lb n="179"/><span>bliadhain.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Dubhairt mé shuas go bh-fuil leabhar na</span>
<lb n="182"/><span>Nádúire aig na h-Arainnighibh, agus is</span>
<lb n="183"/><span>maith atá sé léighte aca.  Is an-eolgusach</span>
<lb n="184"/><span>iad air gach a m-baineann leis an bh-fairrge,</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="185"/><p><span>na h-éisg, na gaoithe, maruidheacht na h-</span>
<lb n="186"/><span>aimsire, na srutha agus an tuille, na h-éin</span>
<lb n="187"/><span>aille etc.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>As na sgeultaib faghann siad cuid mhór</span>
<lb n="190"/><span>dá n-eolus.  Gheobhaidh tú sgeuluidhe air</span>
<lb n="191"/><span>gach baile.  Beidh a bheart féin de sgeultaibh</span>
<lb n="192"/><span>aig gach uile dhuine, agus aithnigheann muintir</span>
<lb n="193"/><span>na n-oileán sgeulta gac duine.  “Sin sgeul</span>
<lb n="194"/><span>a leithéide so nó a leithéide súd de dhuine,”</span>
<lb n="195"/><span>adéarfaidh siad leat.  Cuirfidh lucht na</span>
<lb n="196"/><span>sgeul síos duit, ó mhaidin go h-oidhche, air</span>
<lb n="197"/><span>an Sluagh Sidhe, air thaídhbhsibh agus air</span>
<lb n="198"/><span>thaisibh agus hoc genus omne:—</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Taidhbhsidhe geala, taidhbhsidhe dubha,</span>
<lb n="201"/><span>Slabhraidh leo a's osnadha truagha;</span>
<lb n="202"/><span>Cleasa 's bearta púcaidh' gránna,</span>
<lb n="203"/><span>Liopracháin go gáibhtheach, dána;</span>
<lb n="204"/><span>Mná sidhe seanga 'gul 's ag caoineadh,</span>
<lb n="205"/><span>Ceol a's rinnce ins na bruighnibh</span>
<lb n="206"/><span>Macnus árd faoi liosa 's ratha</span>
<lb n="207"/><span>Cuir a's puirt aig daoinibh maithe</span>
<lb n="208"/><span>Draoidheacht dubh ó chumhacht deamhan</span>
<lb n="209"/><span>Leigheasfadh galra daoineadh 'n domhain;</span>
<lb n="210"/><span>Pisreóga a's orthaidh baoise;</span>
<lb n="211"/><span>Aislinge i lár na h-oidhche;</span>
<lb n="212"/><span>Abhaic bheaga; fáthaigh móra;</span>
<lb n="213"/><span>Sladuidhth; gaduidhth', daoine córa;</span>
<lb n="214"/><span>Cáirde beo, nó ins an uaigh,</span>
<lb n="215"/><span>Sgeulta dhúsgas bród a's cumha.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>An é go d-tugann siad géilleadh do ghach</span>
<lb n="218"/><span>uile rámás a chluineann siad ag lucht na</span>
<lb n="219"/><span>sgeul?  Caithfear difir a dhéanadh eatorra.</span></p>
<lb n="220"/>
<lb n="221"/><p><span>Creideann siad go daingean go bh-fuil</span>
<lb n="222"/><span>taidhbhsidhe agus taisidhe ann.  Tugann siad</span>
<lb n="223"/><span>creideamh, fós, do chomharthaidhibh — níor mhaith leo</span>
<lb n="224"/><span>dá bh-feicfeadh siad bean ruadh ag dul chum</span>
<lb n="225"/><span>bealaigh dhóibh.  Measann siad go bh-fuil</span>
<lb n="226"/><span>leigheas tinneas agus aicíd aig daoinibh thar</span>
<lb n="227"/><span>dhaoinibh eile.  Déarfaidh siad leat go raibh</span>
<lb n="228"/><span>fáthaigh abhaic, draoidheacht, ann fad ó,</span>
<lb n="229"/><span>“agus cogar!” adubhairt seanduine liom</span>
<lb n="230"/><span>“b'fhéidir go bh-fuil siad fós ann.”  Maidir</span>
<lb n="231"/><span>leis an sluagh sidhe, an mhaighdean mhara,</span>
<lb n="232"/><span>agus nidhthe eile nach saoghalta, tá siad ins</span>
<lb n="233"/><span>an m-bád ceudna le cuid mhoir dhínn-féin</span>
<lb n="234"/><span>in amhrus.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>Sin duit, arís, na reigiúin iongantacha</span>
<lb n="237"/><span>air a ndéantar trácht aig lucht na sgeul —</span>
<lb n="238"/><span>Tír na n-óg.  Tír Tairngirre, agus Tíortha</span>
<lb n="239"/><span>seunmhara eile — do bhí aig na sean-Eirrean-</span>
<lb n="240"/><span>naighibh págánacha in áit an Phárrthais atá</span>
<lb n="241"/><span>againne.  Go mór-mhór Beag-Ára.  Uí</span>
<lb n="242"/><span>Bhreasail (i m-Beurla), air ar sgríobh</span>
<lb n="243"/><span>O'Gríobhtha bocht an duan áluinn.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>Ag so mar labhair Pádraig Mac Conraoi</span>
<lb n="246"/><span>air Bheag-Árainn, maidin bhreágh, agus muid</span>
<lb n="247"/><span>air bhruach na h-aille ag breathnnghadh siar</span>
<lb n="248"/><span>air an m-ball a bh-fuil an t-oileán soghmhar,</span>
<lb n="249"/><span>má's fíor.  “Bhidheadh sé dhá rádh,” ar sé,</span>
<lb n="250"/><span>“go bh-feictí Beag-Arainn fad ó, agus</span>
<lb n="251"/><span>facas.  Bean ó Chill-Enda thall seadh chonnaic</span>
<lb n="252"/><span>í, nuair bhí sí á bleaghan a bó, agus chonnaic</span>
<lb n="253"/><span>sí an ghrian ag scairteadh air an m-baile</span>
<lb n="254"/><span>mór ins an oileán, taobh ó dheas dh'Árainn.</span>
<lb n="255"/><span>Agus dubhairt duine liom (agus ba duine</span>
<lb n="256"/><span>díreach fírinneach é) gur chuala sé ó n-a</span>
<lb n="257"/><span>mháthair féin gur chuimhneach léithe an bean</span>
<lb n="258"/><span>údan a chonnaic an baile mór.”  “Agus bhí</span>
<lb n="259"/><span>fear ag fosuidheacht air an aill, lá, agus</span>
<lb n="260"/><span>thuit sé 'na chodladh, agus nuair a dhúisigh sé,</span>
<lb n="261"/><span>sé an áit a bh-fuair sé é féin i m-Beag-</span>
<lb n="262"/><span>Árainn.  Agus bhí sé ag siubhal na sráide</span>
<lb n="263"/><span>agus tharraing sé amach a phiopa, agus thosuigh</span>
<lb n="264"/><span>sé dhá deargadh, agus tháinic na daoine go</span>
<lb n="265"/><span>d-tí é, agus d'agair siad air gan a phíopa</span>
<lb n="266"/><span>a dheargadh nó go m-beidheadh an t-oileán</span>
<lb n="267"/><span>tóigthe ó dhraoideacht orraib (orra), “agus</span>
<lb n="268"/><span>fágfamuid air n-ais arís tú, agus luach-</span>
<lb n="269"/><span>saothair freisin, leabhar a m-beidh leigheas</span>
<lb n="270"/><span>gach tinnis ann, agus tiubhair aire mhaith</span>
<lb n="271"/><span>dhó.”  Leis sin, shín se siar, agus thuit sé</span>
<lb n="272"/><span>'na chodladh arís, agus fágadh air n-ais air</span>
<lb n="273"/><span>an aill é.  Agus bhí an leabhar aige nó gur</span>
<lb n="274"/><span>goideadh uaidh é.”</span></p>
<lb n="275"/>
<lb n="276"/><p><span>Ní h-iongnadh liom go m-bidheadh an t-</span>
<lb n="277"/><span>Éireannach tugtha do bhreathnughadh roimhe, 'na</span>
<lb n="278"/><span>inntinn, go tír seunmhair mar so, mar nach</span>
<lb n="279"/><span>m-beidheadh cíos, cás nó cathughádh.  Go d-tí</span>
<lb n="280"/><span>so, cad eile bhí aig an Éireannach 'na thír</span>
<lb n="281"/><span>féin acht anró agus aindeis?  Tóig duine</span>
<lb n="282"/><span>as Árainn, mar sin, a bhi aig éisteacht ó bhí</span>
<lb n="283"/><span>sé 'na leanbh le trácht air Bheag-Árainn</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="284"/><p><span>agus áitibh eile; cuirtear ós cionn an tuille</span>
<lb n="285"/><span>é ag dearcadh siar air ghlóir tinntigh na</span>
<lb n="286"/><span>gréine, ag dul faoi dhí; an ghrian ag lonnradh</span>
<lb n="287"/><span>air na neultaibh air na mealltaibh tiugha, air</span>
<lb n="288"/><span>na síogaibh caola, air na lomairidhibh eudtroma</span>
<lb n="289"/><span>'san aer! ag dealradh air an g-ceo faoi bhun</span>
<lb n="290"/><span>na spéire, nach féidir dhuit bheít cinnte cia</span>
<lb n="291"/><span>aca, ceo nó oileán tá ann; agus cia an</span>
<lb n="292"/><span>t-iongnadh é má chuimhnigheann sé air an tír</span>
<lb n="293"/><span>a n-deachaidh an t-iasgaire bocht dhá tóirigeacht,</span>
<lb n="294"/><span>óir.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Tho' Arann was holy, Hy Brasil was blest?</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>A! is iomdha sgeul siamsamhail do chualas</span>
<lb n="299"/><span>féin amuigh ins an g-currach aig iasgach ins</span>
<lb n="300"/><span>an tráthnóna ciuin; nó cois na teineadh</span>
<lb n="301"/><span>oidhche stoirmeamhail, nuair a bhidheadh an</span>
<lb n="302"/><span>ghaoth ag séideadh agus ag sgreadach amuigh,</span>
<lb n="303"/><span>agus sgeul tar éis sgéil dhá innseacht astigh,</span>
<lb n="304"/><span>agus muid ag tarraingt ní ba dlúithe leis</span>
<lb n="305"/><span>an teine le gach sgeul, agus an té ba</span>
<lb n="306"/><span>mhisneamhla ag dearcadh go faiteach thar</span>
<lb n="307"/><span>gualainn nuair a chroitheadh an ghaoth an</span>
<lb n="308"/><span>dorus nó an fhuinneog, d'eagla go m-buail </span>
<lb n="309"/><span>feadh lioprachán, sigheóg nó (ní ba mheasa</span>
<lb n="310"/><span>ná sin féin) taidhbhse, asteach chugainn.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>(Air leanamhain).</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>EOGHAN O'GRAMHNA.</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>NOTES.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Bantáirse, advantage, profit.</span>
<lb n="319"/><span>Cruadhógach, hard-working</span>
<lb n="320"/><span>Mara, colloquial for muna.</span>
<lb n="321"/><span>Tiubhair, do. for tabhair.</span>
<lb n="322"/><span>Deileadóir, joiner, carpenter.</span>
<lb n="323"/><span>Grinn, sharp, observant.</span>
<lb n="324"/><span>Maruidheacht, forecasting the weather.</span>
<lb n="325"/><span>Fosuidheacht, tending cattle, keeping them from injuring</span>
<lb n="326"/><span>crops, agus c.  Also in Meath, where it is translated into</span>
<lb n="327"/><span>English (!) by "fossying."</span>
<lb n="328"/><span>Agair, beg, beseech.</span>
<lb n="329"/><span>úda and údan = úd.</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Ára na Naomh. III.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Ára na Naomh. III.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
