Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Sgeul ar Nóra Ní Mac Aodha agus na Sídheógaibh.</title><author><persName>Féach bailitheoir</persName></author><author><persName>O'Muirís, Séamus</persName></author><editor><name type="main">Pléimeann, Seán (Fleming, John)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG04-10004</note>
		 <note type="L">90</note>
		 <note type="B">1891</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1891</date><idno>IG04-10004</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">4</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Féach bailitheoir</author><title>Sgeul ar Nóra Ní Mac Aodha agus na Sídheógaibh.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Sgeul ar Nóra Ní Mac Aodha agus na Sídheógaibh.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1891</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>SGEUL AR NÓRA NÍ MAC AODHA </span>
<lb n="1"/><span>AGUS NA SÍDHEÓGAIBH.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Ar réir mar d'innsigh Séamus O'Muirís as Eanach Cuain i g-condae na</span>
<lb n="4"/><span>Gaillimhe é.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>Contributed by Mr. C. P. Bushe as a fair specimen of West Connaught Irish.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Lá cruaidh sneachta do bhí baintreabhach</span>
<lb n="9"/><span>bhocht 'na comhuidhe ag Caisleán an Eacaéid</span>
<lb n="10"/><span>i bhfogus do Chnoc Meagha i g-condae na</span></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="11"/><p><span>Gaillimhe, a m-b'ainm dí Nór' Ní Mac Aodha.</span>
<lb n="12"/><span>Do bhí sí an-bhocht.  Budh í a ceird bean-</span>
<lb n="13"/><span>chungantacht.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>Do bhí sí amuich ag cruinniughadh cual aig</span>
<lb n="16"/><span>iarraidh teineadh do na malraighibh.  Do </span>
<lb n="17"/><span>chuala sí torann casúir taobh shiar dí.</span>
<lb n="18"/><span>D'fheuch sí ar a cúlaibh agus do chonnaic sí</span>
<lb n="19"/><span>gaisgidheach beag gleusta faoi n-a chasóig</span>
<lb n="20"/><span>dheirg, a bhríste leathair agus a naparún,</span>
<lb n="21"/><span>agus é ag bualadh leathair ar iarann do bhí</span>
<lb n="22"/><span>ar a ghlúinibh.  Do chuimnigh sí go tapa gurb</span>
<lb n="23"/><span>é an gréasaidhe leipreachán do bhí ann, agus</span>
<lb n="24"/><span>do chuala sí i n-imtheacht a saoghail dá</span>
<lb n="25"/><span>bhfeicfeá é gan do shúile a thógbháil dé, go</span>
<lb n="26"/><span>d-tiubhradh sé suas a thaisge dhuit, acht dá</span>
<lb n="27"/><span>leigteá as t'amharc é, go n-imtheógadh sé</span>
<lb n="28"/><span>agus nach bhfeicfeá aríst é.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Do thriall sí air, agus d'eírigh sé do léim,</span>
<lb n="31"/><span>agus do leig sé píosa leathair tuitim uaidh</span>
<lb n="32"/><span>ar an talamh.  Dubhairt sé léithi “Tóig é</span>
<lb n="33"/><span>sin.”  'Nuair do chrom sise as go bráth</span>
<lb n="34"/><span>leis-sean!  Do thóig sí an leathar agus 'nuair a</span>
<lb n="35"/><span>d'fheuch sí uaithi, ní raibh sé le feiceáil i </span>
<lb n="36"/><span>n-ait ar bith.  Budh mhór a brón.  'Sé a</span>
<lb n="37"/><span>dubhairt sí: “Chaill mé mo shaidhbhreas, acht</span>
<lb n="38"/><span>ní'l neart air; is goire cabhair Dé 'ná an</span>
<lb n="39"/><span>dorus.”</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Do chuir sí an chual ar a muin, agus</span>
<lb n="42"/><span>d'iompuigh sí ar ais a bhaile; annsin do </span>
<lb n="43"/><span>chonnaic sí marcach ag triall uirrthi ar</span>
<lb n="44"/><span>chapall bán; do bheannuigh sé dhí, agus do</span>
<lb n="45"/><span>labhair sé léithi: “Bhfuil eolus agat ar</span>
<lb n="46"/><span>bhean d'ar b'ainm dí Nór' Ní Mac Aodha,</span>
<lb n="47"/><span>'sérd a tá annti bean-chunganta?”</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>“Is maith mar tharla, a ghrádh; mise an</span>
<lb n="50"/><span>bhean a tá tú lorg.”  “Má's tú an bhean,</span>
<lb n="51"/><span>seo, buail suas ar mo chúlaibh.”</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>Do chúl sé an capall i n-aghaidh staighre;</span>
<lb n="54"/><span>do chaith Nóra an chual d'a muin; do bhuail</span>
<lb n="55"/><span>sí suas an staighre; as sin do chuaidh</span>
<lb n="56"/><span>sí do léim ar a chúlaibh ar an g-capall; do</span>
<lb n="57"/><span>thiomáin sé leis chomh mear agus do bhí ins an</span>
<lb n="58"/><span>g-capall a dhéanamh; dubhairt sé go raibh</span>
<lb n="59"/><span>Nuala Bainríoghan Finn-bhearra go h-an-</span>
<lb n="60"/><span>dona 'nuair a d'fhágaibh sé an bhruighin — an</span>
<lb n="61"/><span>marcach do bhí ann, budh duine de na daoinibh</span>
<lb n="62"/><span>maithe é — do thiomáin sé asteach thríd phóirse</span>
<lb n="63"/><span>fada dorcha thríd an g-cnoc.  Do bhain geite</span>
<lb n="64"/><span>mór Nóra 'nuair a bhí sí ag dul thríd an</span>
<lb n="65"/><span>m-bealach sin.  Níor bh'fhada dhí go bhfaca sí</span>
<lb n="66"/><span>as a comhair an t-áitiughadh nac bhfaca sí</span>
<lb n="67"/><span>agus nar shaoil sí go bhfeicfeadh sí choidhche a</span>
<lb n="68"/><span>leithide.  Tugadh suas ag dorus mór na</span>
<lb n="69"/><span>bruighne í; do leigeadh anuas de'n chapall í.</span>
<lb n="70"/><span>Do bhí ag an dorus roimpi dáreug ban-</span>
<lb n="71"/><span>coimhdeachta.  Do chuir gach bean acabh céad</span>
<lb n="72"/><span>míle fáilte roimh Nór' Ní Mac Aodha i n-a</span>
<lb n="73"/><span>h-ainm agus i n-a sloinne.  “Go mairidh sibh</span>
<lb n="74"/><span>slán,” a dubhairt Nóra, “Cia an chaoi a</span>
<lb n="75"/><span>bhfuair sibh m'ainm-sa amach?”   “Ná bac</span>
<lb n="76"/><span>leis sin, a Nóra,” a dubhairt bean acabh.</span>
<lb n="77"/><span>Tugadh Nóra suas an staighre go seomra</span>
<lb n="78"/><span>na bainríoghna; 'nuair a d'fhagbhadar Nóra</span>
<lb n="79"/><span>annsin do scapadar ó chéile.  Bhí go maith</span>
<lb n="80"/><span>agus ní raibh go h-olc.  Níor bh'fhada do bhí</span>
<lb n="81"/><span>Nóra istich no go raibh leanbh mic beirthe.</span>
<lb n="82"/><span>Do bhí áthas mór ins an g-cúirt ar sin a</span>
<lb n="83"/><span>chloisdeáil.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Do rinne Nóra a raibh le déanamh aici.</span>
<lb n="86"/><span>Do ghleus sí an leanbh, agus do thug sí</span>
<lb n="87"/><span>asteach do'n bhainríoghan ins an leabhaidh é.</span>
<lb n="88"/><span>Do thainic bean uasal óg asteach; dubhairt</span>
<lb n="89"/><span>an bhainríoghan léithi Nóra a thabhairt amach agus</span>
<lb n="90"/><span>rud eicínt fhaghail réidh dhí le caitheamh.</span>
<lb n="91"/><span>Do fuair Nóra ithe agus ól, nach bhfuair sí</span>
<lb n="92"/><span>a leithide riamh roimhe, ná 'na dhiaigh ó</span>
<lb n="93"/><span>d'fhagaibh sí Caisleán an Eacaéid.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Do bhí Nóra ins an m-bruighin ar feadh</span>
<lb n="96"/><span>míosa, agus do shaoil sí go raibh sí is na</span>
<lb n="97"/><span>fláitheasaibh, agus ní raibh a fhios aici cia an</span>
<lb n="98"/><span>chaoi a bhfágfadh sí áit chomh breágh agus chomh</span>
<lb n="99"/><span>taithneamhach leis an áit sin, acht i n-imtheacht</span>
<lb n="100"/><span>na míosa sin do bhí na malraighe bochta faoi</span>
<lb n="101"/><span>an-shógh mór no gur fhill sí orrthu.</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>Chomh luath a's bhí an bhainríoghan go maith</span>
<lb n="104"/><span>agus 'na suidheamh, do chuaidh sí féin agus a</span>
<lb n="105"/><span>cuid ban-coimhdeachta amach lá.  Do bhí omar</span>
<lb n="106"/><span>an taobh istich de'n dorus.  Do thum an</span>
<lb n="107"/><span>bhainríoghan ar tús a meur ins an omar,</span>
<lb n="108"/><span>agus do leag sí ar a shúil dheis í, agus do </span>
<lb n="109"/><span>rinne gach bean eile acabh mar an g-ceadna.</span>
<lb n="110"/><span>Do ghnídís mar sin i g-comhnuidhe ar fhágbháil</span></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="111"/><p><span>na bruighne dhóibh, go mh-beidheadh siad dó-</span>
<lb n="112"/><span>fheiceálta le súilibh duine bheó.  'Nuair a</span>
<lb n="113"/><span>d'imthigheadar amach dubhairt Nóra léithi féin,</span>
<lb n="114"/><span>“Ní coraide daoibh ná dhamhsa,” agus do </span>
<lb n="115"/><span>rinne sise mar rinne siadsan.  Go goirid</span>
<lb n="116"/><span>'na dhiaigh sin d'íoc an bhainríoghan Nóra,</span>
<lb n="117"/><span>agus dubhairt sí léithi nach g-coinneóghadh sí</span>
<lb n="118"/><span>níos foide ó'n m-baile í.  D'fhiafruigh an</span>
<lb n="119"/><span>bhainríoghan dí an raibh bó aici; “Ní'l, a</span>
<lb n="120"/><span>ghrádh,” dubhairt Nóra.  “Seo deich b-punt</span>
<lb n="121"/><span>duit agus ceannuigh bó,” dubhairt an bhain-</span>
<lb n="122"/><span>ríoghan.  Bhí na ba saor 'san am sin, a's</span>
<lb n="123"/><span>dubhairt sí léithi beatha a cheannacht ar a</span>
<lb n="124"/><span>m-beidheadh aici i n-diaigh an bhó a cheannacht.</span>
<lb n="125"/><span>D'fhágaibh Nóra slán agus beannacht ag an</span>
<lb n="126"/><span>m-bainríoghan.  Do chuaidh sí ag aonach an</span>
<lb n="127"/><span>Torlaigh Mhóir, agus do cheannuig sí bó.</span>
<lb n="128"/><span>Do bhí sí ag dul amach as an aonach, agus do </span>
<lb n="129"/><span>chonnaic sí dáreug ban budh bhréaghachta do </span>
<lb n="130"/><span>chonnaic sí ariamh, agus an bhainríoghan</span>
<lb n="131"/><span>rompu amach ag teacht aici thríd an aonach.</span>
<lb n="132"/><span>Do gheit Nóra agus do chuir sí céad míle</span>
<lb n="133"/><span>fáilte roimh an m-bainríoghan, agus d'fiaf-</span>
<lb n="134"/><span>ruigh sí dhí, cia an chaoi an raibh an leanbh.</span>
<lb n="135"/><span>“Tá sé go rí-mhait,” a dubhairt an bhainrío-</span>
<lb n="136"/><span>ghan, “acht cia leis a bhfaca tú mé?”  “Chon-</span>
<lb n="137"/><span>naic mé leis an t-súil seo thú,” arsa Nóra,</span>
<lb n="138"/><span>a' leagan meur ar a súil dheis.  Do chuir an</span>
<lb n="139"/><span>bhainríoghan séidéog faoi n-a súil, agus a</span>
<lb n="140"/><span>dubhairt sí léithi, “ní fheicfidh tú aríst</span>
<lb n="141"/><span>choidhche mé.”</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>D'fhill Nóra a bhaile faoi bhrón; ní mar</span>
<lb n="144"/><span>sin do shaoil sí ar maidin a d'fhillfeadh sí.</span>
<lb n="145"/><span>Thug sí bó a bhaile léithe, agus má thug, budh</span>
<lb n="146"/><span>daor an bhó uirrthi-si í, dá réir do chaill sí</span>
<lb n="147"/><span>a súil dheas léithi.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Pé'r budh é airgiod d'fhan i n-a lamhaibh i</span>
<lb n="150"/><span>n-diaigh an bhó a cheannacht do chuaidh sí go</span>
<lb n="151"/><span>Tuaim agus do cheannuigh sí beatha air.  Do</span>
<lb n="152"/><span>mhair sí a bhfad ar leath-shúil, acht ní fhaca sí</span>
<lb n="153"/><span>ariamh duine eile de na daoinibh maithe go</span>
<lb n="154"/><span>bhfuair sí bás.</span></p>
<lb n="155"/>
<lb n="156"/><p><span>NOTES.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Ar réir mar d'innsigh = do réir mar d'innis.</span>
<lb n="159"/><span>Ar a cúlaibh, behind her.  Do na malraighibh, for the </span>
<lb n="160"/><span>children.</span>
<lb n="161"/><span>Cual, a fagot, gen. cuaile; this word is fem. in Con-</span>
<lb n="162"/><span>naught.  Also meur, a finger, is fem. in Connaught.</span>
<lb n="163"/><span>Cuimnigh = cuimhnigh.  Coinneóghadh = coingeóbhadh.</span>
<lb n="164"/><span>As go bráth leis-sean! away with him for ever! - he</span>
<lb n="165"/><span>vanished.</span>
<lb n="166"/><span>'Sérd a tá annti (innti), bean chunghanta, who is a </span>
<lb n="167"/><span>midwife = a tá 'na bean chunganta.</span>
<lb n="168"/><span>Finn-Bhearra, King of the Fairies.</span>
<lb n="169"/><span>An Bhruighin, The Fairy Palace.  Feiceál = feicsint.</span>
<lb n="170"/><span>Geite, fear, terror.  Do gheit sí, she started or was sur-</span>
<lb n="171"/><span>prised.</span>
<lb n="172"/><span>As a comhair = ós a comhair; so, also, as a cionn for ós</span>
<lb n="173"/><span>a cionn, agusc.</span>
<lb n="174"/><span>Istich = astigh.  Amuic = amuigh.  Aríst = arís.  Eicínt</span>
<lb n="175"/><span>= éigin, some.</span>
<lb n="176"/><span>Fláitheasaibh, spoken as if fláithis.</span>
<lb n="177"/><span>Pé'r budh é airgiod, whatever money.  See vol. iii., p. 24.</span>
<lb n="178"/><span>Bhfágfadh = bhfuigfeadh.  Breághachta = breágha.</span>
<lb n="179"/><span>D'fhágaibh = d'fág.</span>
<lb n="180"/><span>Ceannacht = ceannach.  Acabh = aca.</span>
<lb n="181"/><span>Ar leath-shúil, blind of one eye.</span>
<lb n="182"/><span>Beatha, provisions.</span>
<lb n="183"/><span>Duine bheo = duine bhí.</span>
<lb n="184"/><span>Caisleán an Eacaéid.  Castle Hackett.</span></p>
<lb n="185"/>
<lb n="186"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgeul ar Nóra Ní Mac Aodha agus na Sídheógaibh.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgeul ar Nóra Ní Mac Aodha agus na Sídheógaibh.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
