Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">The Gaelic Union, for the Preservation and Cultivation of the Irish Language.</title><author><persName/></author><editor><name type="main">Pléimeann, Seán (Fleming, John)</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG02-11776</note>
		 <note type="L">143</note>
		 <note type="B">1884</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>May, 1884</date><idno>IG02-11776</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">2</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author/><title>The Gaelic Union, for the Preservation and Cultivation of the Irish Language.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">The Gaelic Union, for the Preservation and Cultivation of the Irish Language.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>May, 1884</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language><language ident="en">English</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span><pb n="148"/></span>
<lb n="1"/><span>“Is naomhtha an Cúram é, cúram teangan</span>
<lb n="2"/><span>na tíre.”</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>A Thighearna Árd-Mhaoir, a Mhná uaisle,</span>
<lb n="5"/><span>agus a Dhaoine-uaisle —</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Cad í an Teanga, Teanga na Tíre seo?</span>
<lb n="8"/><span>An Gaedhilig.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Cad é a tá sibh-se agus sinn-ne ag</span>
<lb n="11"/><span>déanadh chum Teanga na Tíre so a choimeád?</span>
<lb n="12"/><span>An bh-fuil sibh ag tabhairt an chongnaidh sin</span>
<lb n="13"/><span>d'aondacht na Gaedhilge chum ár d-teanga a</span>
<lb n="14"/><span>choimeád a badh cheart do dhaoinibh thabhairt a</span>
<lb n="15"/><span>bh-fuil grádh tíre in a g-croidhthibh?</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Cad é an rud a righne an Ghaedhilig dhúinn</span>
<lb n="18"/><span>a m-badh cheart dúinn í choimeád?  Is í an</span>
<lb n="19"/><span>Ghaedhilig tug dúinn an meisneach is mó do</span>
<lb n="20"/><span>bhí aig aig aon daoine riamh ins an domhan-</span>
<lb n="21"/><span>an meisneach a d'fheiceann sibh-se a léigheas</span>
<lb n="22"/><span>Gaedhilig do bhí aig Oisín nuair casadh Pád-</span>
<lb n="23"/><span>raic leis i nGleann-na-smól, air an taoibh ó</span>
<lb n="24"/><span>dheas de Bh'l-átha-cliath: agus é 'na shean-</span>
<lb n="25"/><span>fhear feoighthe, briste, tar éis teacht air n-ais</span>
<lb n="26"/><span>dó ó Thír-na-n-óg.  Nuair do chuir Pádraic</span>
<lb n="27"/><span>fá n-deara dhó, go raibh Fionn agus a mhuintir</span>
<lb n="28"/><span>in Ifrionn, do labhair Oisín go croidheamhail,</span>
<lb n="29"/><span>meisneamhail mar so —</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>“A Phádraic, sdiuirigh me 'san áit,</span>
<lb n="32"/><span>'Na bh-fuil Fionn air láimh, agus an Fhiann;</span>
<lb n="33"/><span>'S ní fhuil Ifrionn no Flaitheas ann</span>
<lb n="34"/><span>Do chuirfeadh faoi cheann-smacht iad.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>Má's ann a tá Osgar, mo mhac féin,</span>
<lb n="37"/><span>An laoch budh thréine i d-trom-ghleo;</span>
<lb n="38"/><span>Níor cumadh in ifreann no i bh-flaitheas Dé,</span>
<lb n="39"/><span>Buidhean dá mheud nach d-treasgaróghadh.”</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Arís, nuair a bhí na Lochlannaighe dh'ár</span>
<lb n="42"/><span>smachtughadh, cad é an rud a thug brigh do</span>
<lb n="43"/><span>gheugaibh sluaighte Bhriain, agus neart d'á</span>
<lb n="44"/><span>slinneánnaibh, chum a naimhde i g-cathaibh a</span>
<lb n="45"/><span>chathadh asteach ins an bh-fairge, air an taoibh</span>
<lb n="46"/><span>ó thuaigh de Bh'l-átha-cliath? — An Ghaedhilig.</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>Agus arís, nuair do bhí an Ghrian fáoi ló,</span>
<lb n="49"/><span>agus an Rae (gealach), agus na reulta ins</span>
<lb n="50"/><span>an oidhche, faoi smúd, agus nuair a bhí ár</span>
<lb n="51"/><span>n-daoineadh muinteardha ag “criothughadh le</span>
<lb n="52"/><span>faitchíos” air eagla go raibh Dia na n-grása</span>
<lb n="53"/><span>féin ag iompógh in ár g-coinne, cad é an</span>
<lb n="54"/><span>rud a thug neart d'ár smaointibh, agus meis-</span>
<lb n="55"/><span>neach, grádh, agus dóthchas d'ár g-croidhthibh</span>
<lb n="56"/><span>chum sinn a chongbháil le n-a chéile ins an</span>
<lb n="57"/><span>aimsir dhorcha, no gur fhosgail na neulta</span>
<lb n="58"/><span>agus gur scaoileadh air n-ais solus na</span>
<lb n="59"/><span>bh-flaitheas arís chúghainn?  — An Ghaedhilig.</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>Deirthear go g-cruithuigheann daoine a</span>
<lb n="62"/><span>d-teanga, agus go n-deanann an teanga na</span>
<lb n="63"/><span>daoine.  Má's fíor é so — agus níor casadh</span>
<lb n="64"/><span>aon fhear riamh liom a labhair Gaedhilig, agus</span>
<lb n="65"/><span>a raibh tuigsin aige, no fóghluim air, ná'r</span>
<lb n="66"/><span>chreid é — budh mhór na daoine ar n-aithreacha</span>
<lb n="67"/><span>a chruthuigh an Ghaedhilig, agus is mór go léir</span>
<lb n="68"/><span>an chomaoin a thá orrainn-ne an Ghaedhilig</span>
<lb n="69"/><span>sin a choimeád agus a chongbháil beo, mar go</span>
<lb n="70"/><span>righne si air n-ais arís muintir na h-Éireann</span>
<lb n="71"/><span>chómh mór, chómh breágh, cómh meisneamhail,</span>
<lb n="72"/><span>chómh croidheamhail, chómh subhailceach, agus</span>
<lb n="73"/><span>chómh glégheal a's do bhidheadar agus a tá</span>
<lb n="74"/><span>siad — buidheachas le Dia.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Cloisim go bh-fuil daoine ag leigean orra</span>
<lb n="77"/><span>féin go bh-fuil siad ag coimeád na Gaedhilge,</span>
<lb n="78"/><span>agus gan aon duine aca n-dan focal Gae-</span>
<lb n="79"/><span>dhilge a labhairt i láthair cruinnighthe mar e</span>
<lb n="80"/><span>so, no in aon áit a m-beidheadh daoine ciall-</span>
<lb n="81"/><span>mhara, tuigsionacha.  Ta siad ag bailliughadh</span>
<lb n="82"/><span>airgid, agus ní dheir siad cad é an rud a tá</span>
<lb n="83"/><span>siad ag déanadh leis an airgead.  Níor</span>
<lb n="84"/><span>scríobh aon duine aca aon Gaedhilig [deir-</span>
<lb n="85"/><span>thear go leigean siad beagán Gaedilge];</span>
<lb n="86"/><span>agus tá an ghráin aca orrainn-ne nuair nach</span>
<lb n="87"/><span>bh-fuil fonn orrainn creideamh go bh-fuil an</span>
<lb n="88"/><span>Ghaedhilig chómh mharbh a's tá si aca fein;</span>
<lb n="89"/><span>agus nach bh-fuilmíd sásda í chur fá thóramh</span>
<lb n="90"/><span>fós.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Bh'féidir go n-déanfadh an leithéide so de</span>
<lb n="93"/><span>ghnó beagan maith ag teacht ó shean-daoinibh</span>
<lb n="94"/><span>uaisle — Gaedhil no Gaill — a thá 'na scolái-</span></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="95"/><p><span>ridhibh cliste, acht ná'r labhair Gaedhilig riamh:</span>
<lb n="96"/><span>acht is deacair foighne a bheith agam no mo</span>
<lb n="97"/><span>bheul a chongbháil dúnta, nuair airighim aig</span>
<lb n="98"/><span>an gnó so daoine a m-badh ceart dóibh</span>
<lb n="99"/><span>Gaedhilig a labhairt, agus a m-badh ceart</span>
<lb n="100"/><span>dóibh fios a bheith aca go bh-fuil si 'ga labhairt</span>
<lb n="101"/><span>fós aig an oiread daoine a's a bhí in Éirinn</span>
<lb n="102"/><span>nuair a tháinig na Gaill i d-tosach chugainn.</span>
<lb n="103"/><span>Tá dhá dhream aca so in ár measg i m-B'l-</span>
<lb n="104"/><span>átha-cliath: tá i measg an chéid dream</span>
<lb n="105"/><span>daoine uaisle a thá chómh grádhamhail, agus</span>
<lb n="106"/><span>chómh duineamhail a's is féidir a fhághail in</span>
<lb n="107"/><span>Éirinn.  Acht faraoir, tá ins an dream eile</span>
<lb n="108"/><span>cuid mhór daoine nach bh-fuil n-dan dadaidh</span>
<lb n="109"/><span>a dhéanadh acht aithris a dhéanadh air na</span>
<lb n="110"/><span>daoinibh uaisle a tha ós a g-ceann.  Ní'l an</span>
<lb n="111"/><span>oiread tuigsin ins na daoinibh bochta so a's</span>
<lb n="112"/><span>a chuirfeadh fa n-deara dhóibh ná'r cheart na</span>
<lb n="113"/><span>daoine uaisle so ná'r labhair Gaedhilig riamh</span>
<lb n="114"/><span>a leanamhain air an slighe a thá leacuighthe</span>
<lb n="115"/><span>amach aca chum an Ghaedhilig a choimeád mar</span>
<lb n="116"/><span>a tá fonn orra-san í choimeád-ins an g-</span>
<lb n="117"/><span>CÓMHRA.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Deir na daoine so — íseal agus uasal —</span>
<lb n="120"/><span>gur breágh an teanga í an Ghaedhilig, acht nach</span>
<lb n="121"/><span>bh-fuil aon chail no gnó againn anois do'n</span>
<lb n="122"/><span>nGaedhilig, agus nach laibheoraidh mórán</span>
<lb n="123"/><span>daoine an Ghaedhilig go bráth arís [badh mhór</span>
<lb n="124"/><span>an truagh é so dá m-b' fhíor é].  Deir cuid aca</span>
<lb n="125"/><span>nach bh-fuilmíd n-dan níos mó ioná Beurla</span>
<lb n="126"/><span>labhairt — sin breug eile.  Admhuigheann siad</span>
<lb n="127"/><span>air fad go righne an Ghaedhilig maith mhór</span>
<lb n="128"/><span>dhúinn; gur chongbhaigh si le chéile sinn nuair a</span>
<lb n="129"/><span>bhí an chuid eile do'n t-saoghal 'nár g-coinne:</span>
<lb n="130"/><span>agus, freisin, deir siad go righne an Gae-</span>
<lb n="131"/><span>dhilig a gnó féin ins an aimsir chuaidh thar-</span>
<lb n="132"/><span>rainn, nuair a bhidhmís bocht, nochtuighthe, agus</span>
<lb n="133"/><span>ocrach.</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Acht anois, nuair a tá ceirt air mo</span>
<lb n="136"/><span>dhruim agus greim le n-ithe dham caithfidh me</span>
<lb n="137"/><span>m'íoscaidí chnapadh, agus mo guailne ísliu-</span>
<lb n="138"/><span>ghadh, agus imtheacht le mo namhaid air “sodar</span>
<lb n="139"/><span>i n-diaigh na h-uaisle.” Má's é bhur d-toil</span>
<lb n="140"/><span>é, ní ghlacfaidh me an chómhairle so fós; acht</span>
<lb n="141"/><span>bhéarfaidh me greim geárr air mo mhaide,</span>
<lb n="142"/><span>agus díreochaidh me me féin, agus le bhur</span>
<lb n="143"/><span>g-congnadh-sa, agus le congnadh mo dhaoine</span>
<lb n="144"/><span>muinteardha in Aondacht na Gaedhilige, agus</span>
<lb n="145"/><span>le congnadh Dé, cuirfidh me an Ghaedhilig</span>
<lb n="146"/><span>faoi mheas fós in Éirinn.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

The Gaelic Union, for the Preservation and Cultivation of the Irish Language.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

The Gaelic Union, for the Preservation and Cultivation of the Irish Language.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
