Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama.  An Naomhadh Caibidil.</title><author><persName>De Búrca, Uileog</persName></author><editor><name type="main">Coimín, Dáithí</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG01-27</note>
		 <note type="L">138</note>
		 <note type="B">1883</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>March, 1883</date><idno>IG01-27</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">1</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>De Búrca, Uileog</author><title>Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama.  An Naomhadh Caibidil.</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama.  An Naomhadh Caibidil.</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>March, 1883</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama.  </span>
<lb n="1"/><span>An Naomhadh Caibidil.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p>
<lb n="4"/><span>“During the short period that has passed before my</span>
<lb n="5"/><span>observation, revolutions have arisen that have no parallel</span>
<lb n="6"/><span>in history.” — Letters by (Hierophilos) John of Tuam,</span>
<lb n="7"/><span>Feb., 1820.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Is mar so bheirthear dúinn eolus as a</span>
<lb n="10"/><span>bheul féin air an lán neitheadh éagsamhail</span>
<lb n="11"/><span>noch do chonnairc agus chualaidh Seághan Mac</span>
<lb n="12"/><span>Héil ó aimsir a phríomh-aoise go d-tí an</span>
<lb n="13"/><span>bhliadhain 1820, an tráth air a bh-fuilmíd</span>
<lb n="14"/><span>anois ag trácht.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Tríd an Euróip go léir bhidheadar cogaidh</span>
<lb n="17"/><span>agus cómhbhraic agus crádhadh gan críoch.</span>
<lb n="18"/><span>Shaoilfeadh neach air bith go raibh an domhan</span>
<lb n="19"/><span>mór air mire.  Feuch an t-uasal agus an</span>
<lb n="20"/><span>t-ísiol, an t-uachtarán agus an t-íochtarán,</span>
<lb n="21"/><span>an saoi agus an daoi, an deagh-dhuine agus</span>
<lb n="22"/><span>an droch-dhuine, an t-óg agus an t-aosda,</span>
<lb n="23"/><span>an cléireach agus an tuata, ag troid agus</span>
<lb n="24"/><span>ag cómhbhrac go h-iorghuil an bháis.  Is</span>
<lb n="25"/><span>millteach an t-amharc é — is mor, is dual</span>
<lb n="26"/><span>dó, do ghoilfeadh fear óg meanmnach</span>
<lb n="27"/><span>meisneamhail, agus mac-léighin maoth-chroidh-</span>
<lb n="28"/><span>each air.</span></p>
<lb n="29"/>
<lb n="30"/><p><span>Feuch arís, nuair nach raibh se acht an-óg,</span>
<lb n="31"/><span>chualaidh se gur buaineadh an ceann de'n righ</span>
<lb n="32"/><span>agus de'n bhainríoghain, de na sagartaibh, de</span>
<lb n="33"/><span>gach uile mhaith, de gach uile shaoi, de gach uile</span>
<lb n="34"/><span>fhear fiuntach, de gach uile ollamh, no neach</span>
<lb n="35"/><span>uasal d'ár bh' fhéidir leis na h-uachtaránaibh</span>
<lb n="36"/><span><pb n="139"/> </span>
<lb n="37"/><span>míriaghalta a bhreith no a ghabháil air.  Gan righ,</span>
<lb n="38"/><span>gan riaghlughadh, gan feis fhiosach fhiuntach, gan</span>
<lb n="39"/><span>eaglais gan cléir: éirigheann na Francaighe</span>
<lb n="40"/><span>in aghaidh na h-Eorpa air fad — briseann</span>
<lb n="41"/><span>siad rómpa ríoghachta agus flaithis; faghann</span>
<lb n="42"/><span>siad buaidh air gach tír agus gach cineadh,</span>
<lb n="43"/><span>beagnach:— an t-sean-mhuintir aig a raibh</span>
<lb n="44"/><span>ríoghachta agus árd-réim leis na céadta</span>
<lb n="45"/><span>bliadhanta, táid leagtha air lár.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Do bhí Éíre bhocht, ins an am ceudna, dona</span>
<lb n="48"/><span>go leor; bhí fuil a leanbh 'gá dórtadh gan</span>
<lb n="49"/><span>feidhm, gan toradh; agus bhí si féin mar</span>
<lb n="50"/><span>Rachel, ag gul agus ag caoidh, óir do bhí mac-</span>
<lb n="51"/><span>aoimh a bronn air lár sractha ós a cómhair.</span>
<lb n="52"/><span>Budh chosamhail an domhan ins an am sin leis</span>
<lb n="53"/><span>an muir mhóir measgtha go millteach faoi</span>
<lb n="54"/><span>droch-shíon, ag árdughadh a tonn faoi bhruth</span>
<lb n="55"/><span>suas ins an aer, agus 'gá g-cathadh go</span>
<lb n="56"/><span>fraochmhar, feargach air an tráigh, no 'gá</span>
<lb n="57"/><span>m-briseadh air na carraigibh: feuch na báid</span>
<lb n="58"/><span>agus na longa briste, bruighte, scaptha no</span>
<lb n="59"/><span>slugtha síos in áibhéis an dubhaigin.  Sin</span>
<lb n="60"/><span>chugaibh aghaidh na h-Eorpa, agus aghaidh ár</span>
<lb n="61"/><span>d-tíre dúthchais féin, an tráth do bhí Seághan</span>
<lb n="62"/><span>MacHéil ag éirghe suas na mhalrach.</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>Nuair do chuir an t-Impire Napoleon an</span>
<lb n="65"/><span>choróin air a cheann, do shaoil se go raibh se</span>
<lb n="66"/><span>os cionn an domhain go léir.  Do throid se </span>
<lb n="67"/><span>leis an b-Pápa, Pius VII., acht seal 'na</span>
<lb n="68"/><span>dhiaigh sin do leagadh air lár é fein agus a</span>
<lb n="69"/><span>chúmhacht ins an m-bliadhain 1814.             </span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Is ins an tráth so do thosuigh an sagart </span>
<lb n="72"/><span>óg Seághan MacHéil ag déanadh oibre i</span>
<lb n="73"/><span>maithe do Dhia agus do'n duine, ag tabhairt </span>
<lb n="74"/><span>eoluis do na macaibh-léighin méineacha do bhí </span>
<lb n="75"/><span>faoi n-a stiuir, do réir iomláine a chúmhachta. </span>
<lb n="76"/><span>Feicthear gur fhás an deagh-dhalta suas i </span>
<lb n="77"/><span>laethibh lán de neithibh éagsamhla, air riocht </span>
<lb n="78"/><span>ná'r thangadar leithéide chum críche ó  </span>
<lb n="79"/><span>aimsir sean-Impireachta na Róimhe.  Ní</span>
<lb n="80"/><span>iongnadh, mar sin dé, go raibh a aigne bros-</span>
<lb n="81"/><span>tuighthe go mór; a intleacht glinn, a chroidhe</span>
<lb n="82"/><span>ag maothughadh chum maitheas a dhéanadh mar</span>
<lb n="83"/><span>budh dhual i d-taoibh Dé agus an duine. </span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Deirthear gur thug se eolus soillseach </span>
<lb n="86"/><span>so-thuigsiona, dearbhtha, fíor, in a ngnótaibh </span>
<lb n="87"/><span>do na macaibh-léighin óga noch do bhí sé ag</span>
<lb n="88"/><span>teagasg.  Is minic dúbhairt na fir a righne</span>
<lb n="89"/><span>foghluim faoi, na briathra so.  Do léigh se</span>
<lb n="90"/><span>go leor 'san am ceudna so.  Righne se </span>
<lb n="91"/><span>meamhracht air an nGréigis níos feárr agus</span>
<lb n="92"/><span>níos doimhne ioná do righne se roimhe sin.  Budh</span>
<lb n="93"/><span>ghnáth leis, cuid d'obair chlúmhair Ghiobúin</span>
<lb n="94"/><span>air an Impireacht Rómhánaigh do léigheadh sul</span>
<lb n="95"/><span>do shuigheadh se síos chum sgríobhtha: agus d'</span>
<lb n="96"/><span>aithsgríobhadh se cuid dí ó am go h-am.</span>
<lb n="97"/><span>Feicimíd in a sgríbhinibh féin, i nGaedhilig</span>
<lb n="98"/><span>agus i Sacsbheurla maraon, nidh éigin de</span>
<lb n="99"/><span>mhodh-sgríobhtha an stáraidhe sin.  Do chualaidh</span>
<lb n="100"/><span>an té a sgríobhas na briathra so é ag rádh go</span>
<lb n="101"/><span>minic gur léigh se 'san nGréigis air feadh</span>
<lb n="102"/><span>fiche lá na ceithre leabhair air fhichid a tá</span>
<lb n="103"/><span>sgríobhtha ins an obair d'ár b'ainm “Iliad</span>
<lb n="104"/><span>Homéar.”  Mar an g-ceudna, do léigh se</span>
<lb n="105"/><span>arís agus arís na ceithre leabhair air</span>
<lb n="106"/><span>fhichid eile do sgríobh Homéar, agus d'ár</span>
<lb n="107"/><span>b'ainm an “Oidiseus.”  Do léigh se a lán</span>
<lb n="108"/><span>leabhar deagh-sgríobhtha i Sacsbheurla; agus</span>
<lb n="109"/><span>righne se ós ísiol go leor a chur i sgríbhin</span>
<lb n="110"/><span>le blas agus brigh agus bláth.  Do bhí</span>
<lb n="111"/><span>eolus maith aige air an d-teangain Fhraincis;</span>
<lb n="112"/><span>óir budh ghnáth leis labhairt in a d-teangain</span>
<lb n="113"/><span>féin leis na h-oididhibh do tháinic ó'n</span>
<lb n="114"/><span>bh-Frainc, agus do bhí aig an am sin ins an</span>
<lb n="115"/><span>g-Clochar.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Ins an m-bliadhain 1820, d'eug an t-ollamh</span>
<lb n="118"/><span>fóghlumtha agus oide onóireach, an t-Athair</span>
<lb n="119"/><span>De-la-Hóg; agus ins an m-bliadhain cheudna,</span>
<lb n="120"/><span>i mí dheigheanaigh an t-Samhraidh, do h-árduigh-</span>
<lb n="121"/><span>eadh an t-Athair Seághan Mac-Héil ó bheith</span>
<lb n="122"/><span>'na fhear teagaisg le bheith 'na bhuan-oide ag</span>
<lb n="123"/><span>tabhairt eoluis agus ag múineadh intleachta</span>
<lb n="124"/><span>do na fearaibh-eaglaise, do bhí, i seal geárr</span>
<lb n="125"/><span>iad féin, le clann na h-Éireann air fad a</span>
<lb n="126"/><span>dhealrughadh agus a riaghlughadh. </span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An Naomhadh Caibidil.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Beatha Sheághain Mhic hÉil, Áird-Easpoig Thuama. An Naomhadh Caibidil.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
