Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Mícheál Breathnach</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">CS1908_01_25_05</note>
                         <note type="L">05</note>
                         <note type="B">1908</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>CS1908_01_25_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Mícheál Breathnach</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Claidheamh Soluis</title><imprint><publisher>An Claidheamh Soluis</publisher><date>1908</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>An Rúise</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>An Tríomhadh Dúma.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Bhíos ag tagairt do'n Chéad Dúma an</span>
<lb n="6"/><span>tseachtmhain seo ghabh tharainn.  Ní gábhadh</span>
<lb n="7"/><span>dhom tráchtas nó tagairt fhada a dhéanamh</span>
<lb n="8"/><span>do'n Dara Dúma.  Ba ghearr gairid a</span>
<lb n="9"/><span>shaoghal.  Bhuail an bás go húr óg é.  Tháinig</span>
<lb n="10"/><span>an Tríomhadh Dúma 'n-a dhiaidh.  Cia an chaoi ar</span>
<lb n="11"/><span>toghadh é?  Níl aon ghléas feileamhnach ceart</span>
<lb n="12"/><span>sa Rúise le Feis a mbéidh cead pléidhe a chúise</span>
<lb n="13"/><span>ag bocht agus saidhbhir innti chomh maith le chéile</span>
<lb n="14"/><span>a chur ar bun.  Tá dlighe nó socrughadh nuadh i</span>
<lb n="15"/><span>dtaoibh guthaidheachta-pobail ag teastáil go</span>
<lb n="16"/><span>géar.  Ba mhó go mór an chumhacht a bhí ag na</span>
<lb n="17"/><span>bochtaibh agus ag lucht na hoibre sa gcéad</span>
<lb n="18"/><span>Fheis 'ná mar tá aca sa tríomhadh Feis.  Bhí</span>
<lb n="19"/><span>faitchíos rómpa agus rinneadh socrughadh le nach</span>
<lb n="20"/><span>dtiocfadh le mórán dhíobh a bheith san bhFeis seo</span>
<lb n="21"/><span>atá ar bun anois.  Ag na huaislíbh is mó atá</span>
<lb n="22"/><span>an chumhacht fá láthair.  Tá furmhór na mball</span>
<lb n="23"/><span>dílis do'n riaghaltas.  Acht cad mar gheall ar</span>
<lb n="24"/><span>na daoinibh nach bhfuil aon duine le labhairt ar</span>
<lb n="25"/><span>a son?  Labhraidís féin agus oibrighdís, má's</span>
<lb n="26"/><span>leo a gceart a bhaint amach.  “Sinn Féin” a</span>
<lb n="27"/><span>leigheasfas an sgéal sa deireadh.  Go cinnte is</span>
<lb n="28"/><span>buille ar aghaidh do mhuinntir na Rúise an fheis</span>
<lb n="29"/><span>seo a bheith aca.  Tá sórt “debholution” (!)</span>
<lb n="30"/><span>aca anois agus tá daoine sa Rúise adeiras</span>
<lb n="31"/><span>“gur fearr leath-builín 'ná bheith gan arán.”</span>
<lb n="32"/><span>Tá faill ag cuid de mhuinntir na tíre ar iad</span>
<lb n="33"/><span>féin a chur i gcéill agus cuid de'n chumhacht a</span>
<lb n="34"/><span>bhaint de réir a chéile de'n Tsar.  Níl aon</span>
<lb n="35"/><span>aimhreas nach mbainfidh freisin leis an aimsir.</span>
<lb n="36"/><span>Bhí díospóireacht mhór sa bhFeis le goirid a</span>
<lb n="37"/><span>chruthuigh sin.  Ní leigfidh faitchíos do'n Impire</span>
<lb n="38"/><span>a bheith ag cur teampáin i gcomhnaidhe ortha.  Tá</span>
<lb n="39"/><span>faoi an bhFeis seo anois deagh-ghléas riaghluighthe</span>
<lb n="40"/><span>a shocrughadh má's féidir é.   Tá fúithi iarracht a</span>
<lb n="41"/><span>thabhairt ar na tíortha agus na náisiúin bheaga</span>
<lb n="42"/><span>atá sgaipthe annso agus annsúd ar fud na</span>
<lb n="43"/><span>himpireachta a shuaimhniughadh chomh maith 's tá sé</span>
<lb n="44"/><span>'n-a cumas.  Tá ar an bhFeis athrughadh feileamh-</span>
<lb n="45"/><span>nach sásamhail a chur ar an dlighe le go mbéidh</span>
<lb n="46"/><span>sé de cheart ag furmhór na ndaoine guthanna a</span>
<lb n="47"/><span>thabhairt nuair a bhéas toghadh dalta-feise ar</span>
<lb n="48"/><span>siubhal.  Acht 'sé mo mheas féin nach n-éireochaidh</span>
<lb n="49"/><span>go maith leis an bhFeis i gceachtar de na mór-</span>
<lb n="50"/><span>iarrachtaibh seo.</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Duadh agus Deacracht.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Ní maith gur féidir a mheas i gceart cia na</span>
<lb n="55"/><span>duadh agus deacracht a bhaineas le gnóthaibh</span>
<lb n="56"/><span>riaghaltais sa Rúise.  Ní hionann í agus aon</span>
<lb n="57"/><span>tír eile.  Mar dubhras cheana tá an oiread</span>
<lb n="58"/><span>cinidheacha ar leith innti 's nach sásóchaidh an</span>
<lb n="59"/><span>gléas riaghaltais céadna go léir go lá an Luain</span>
<lb n="60"/><span>iad.  Tá a mbéasa, a nósa, a dteanga, a stair</span>
<lb n="61"/><span>féin ag gach cineadh agus ní bhéidh siad sásta</span>
<lb n="62"/><span>éirghe as gach nídh dhár dhual dóibh.  Níl aon</span>
<lb n="63"/><span>tsuim san impireacht aca ná aon grádh aca dhi.</span>
<lb n="64"/><span>Níl uatha acht an Mathghamhan mór Rúiseach a</span>
<lb n="65"/><span>ruaigeadh ó n-a ndorsaibh, agus cead a bheith</span>
<lb n="66"/><span>aca a dhul ar aghaidh — nó ar gcúl — sa saoghal</span>
<lb n="67"/><span>ar a slighe féin.</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>Na cinidheacha “beaga.”</span></p>
<lb n="70"/>
<lb n="71"/><p><span>Ní gábhadh dhom a rádh go bhfuil iarpais nimhe-</span>
<lb n="72"/><span>neannta i gcroidhe na bPólach i n-aghaidh na</span>
<lb n="73"/><span>Rúise.  Tá siad ag ciapadh ar gach caoi ar</span>
<lb n="74"/><span>féidir leo é.  Níl de phaidir ag an bPólach do</span>
<lb n="75"/><span>na tíorthaíbh atá 'ghá chrádh agus 'ghá dhonughadh</span>
<lb n="76"/><span>féin acht gach tubaiste agus mí-rath saoghalta</span>
<lb n="77"/><span>éirghe dhóibh.  An bhfuil sin iontóigthe air?  Tá</span>
<lb n="78"/><span>súil ag an bPólach — mar tá ag go leor nach</span>
<lb n="79"/><span>é — nach buan do na himpireachtaibh móra so a</span>
<lb n="80"/><span>bhfuil an oiread sin gleo agus torainn agus</span>
<lb n="81"/><span>gaisge aca fá láthair.  Tá siad ag fás agus</span>
<lb n="82"/><span>ag neartughadh — cuid dhíobh — le fada anois, acht</span>
<lb n="83"/><span>tiocfaidh an lá a bpléasgfaidh siad ar nós</span>
<lb n="84"/><span>bogáin gaoithe.  Cá bhfuil na himpireachta móra</span>
<lb n="85"/><span>a bhí sa domhan fad ó?  Ba mhór a gcliú agus</span>
<lb n="86"/><span>a gcáil.  Ba mhór a gcumhacht agus a réam</span>
<lb n="87"/><span>tráth.  Acht thugadar a seal agus annsin ní</span>
<lb n="88"/><span>raibh ag daoinibh acht a dhul ag tiomsacht agus</span>
<lb n="89"/><span>ag smúrthacht agus ag cuartughadh 'sna sean-</span>
<lb n="90"/><span>leabharlannaibh le 'n-a dtásg agus a dtuairisg</span>
<lb n="91"/><span>fhágháil.  'Sé mo bharamhail féin go dtiocfaidh</span>
<lb n="92"/><span>an lá a mbeidh deireadh le ríoghachta agus le</span>
<lb n="93"/><span>mór-impireachta — an lá a mbéidh tíortha beaga</span>
<lb n="94"/><span>an domhain go haoibhneach sólasach ar a gcomhairle</span>
<lb n="95"/><span>féin.  Tá sé fánach ag an Rúiseach a bhfuil de</span>
<lb n="96"/><span>thíorthaibh in' impireacht a shnamadh go daingean</span>
<lb n="97"/><span>láidir le chéile.  Ní ghlacfaidh na Tartair éirghe</span>
<lb n="98"/><span>as na sean-chleachtaibh is dual dóibh féin.  Tá</span>
<lb n="99"/><span>grádh aca do'n uaigneas agus do'n iargcúltacht,</span>
<lb n="100"/><span>do'n fhiadhach agus do'n tseilg — do gach nídh dhár</span>
<lb n="101"/><span>chleachtuigh a sean agus a sinnsir.  Cia an luighe</span>
<lb n="102"/><span>atá aca-san leis an Rúiseach?  Bh'fuil sé</span>
<lb n="103"/><span>d'oibliogáid ortha os comhair Dé ná daoine a</span>
<lb n="104"/><span>sléibhte móra féin — na réimsí fiadháine fair-</span>
<lb n="105"/><span>singe a bhí 'n-a seilbh leis na ciantaibh — a thabhairt</span>
<lb n="106"/><span>suas do'n coigcrícheach Rúiseach?  Bhfhuil sé</span>
<lb n="107"/><span>d'fhiachaibh ortha go dlisteanach a bheith dílís do'n</span>
<lb n="108"/><span>Tsar?  Nach bhfuil sé fánach ag riaghaltas i</span>
<lb n="109"/><span>bpríomh-chathair na Rúise a riaghlughadh i gceart</span>
<lb n="110"/><span>agus dá mbuidheachas?  Mar an gcéadna le</span>
<lb n="111"/><span>muinntir Georgia agus le go leor tíortha eile.</span>
<lb n="112"/><span>Tá siad so i n-ainm 's a bheith i seilbh na Rúise.</span>
<lb n="113"/><span>Tá fúithi a gcoinneáil fá smacht.  Cia an chaoi a</span>
<lb n="114"/><span>bhféadfaidh sí sin a dhéanamh?  Cuir i gcás go</span>
<lb n="115"/><span>mbeadh teachtairí go leor ó na tíorthaibh seo go</span>
<lb n="116"/><span>léir i bhFeis na Rúise, an dtiocfaidís le chéile?</span>
<lb n="117"/><span>Nach mbéidís go léir ag troid ar son a muinn-</span>
<lb n="118"/><span>tire féin?  Nach mbéidís féin agus an</span>
<lb n="119"/><span>riaghaltas i n-áracha' a chéile go síorraidhe?</span>
<lb n="120"/><span>“Acht,” arsa tusa, “bheadh an riaghaltas níos</span>
<lb n="121"/><span>cumhachtaighe 'ná iad agus badh bheag a bheann</span>
<lb n="122"/><span>ortha.”  Tá áiteacha sa domhan 'n-a bhféadfaidhe</span>
<lb n="123"/><span>sin a rádh go fírinneach.  Acht fan ort.</span>
<lb n="124"/><span>Déanfamuid staidéar, an tseachtmhain seo</span>
<lb n="125"/><span>chugainn, ar an gcaoi a bhfuil muinntir Impir-</span>
<lb n="126"/><span>eachta na Rúise roinnte, agus tuigfear annsin</span>
<lb n="127"/><span>chomh deacair 's tá sé an sgéal a réidhteach ar</span>
<lb n="128"/><span>chaoi a shásóchadh an tSar agus a lucht comhairle.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Mícheál Breathnach.</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>Léisin, An Eilbhéis.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Rúise

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Rúise

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
