Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Sgéalta Gearra an Iarthair</title><author><name type="main">Bailithe agus in eagar ag Domhnall Ó Fotharta agus Micheál Ó Tiománaidhe</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">C040</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1911</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>C040</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Sgéalta Gearra an Iarthair</title><author>Bailithe agus in eagar ag Domhnall Ó Fotharta agus Micheál Ó Tiománaidhe</author><imprint><publisher>Patrick O'Brien</publisher><date>1911</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>I. AN FEAR BEAG AGUS AN MEACAN.</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>1. Fear beag do bhí ins [ba eadh] an duine seo, agus</span>
<lb n="4"/><span>ba lugha a bhean ioná é féin.  Do bhí dhá'r'éag mac aca,</span>
<lb n="5"/><span>agus do bhí biadh go daor.  Do bhí go leor le déanamh</span>
<lb n="6"/><span>ag an athair agus ag an mháthair le biadh agus éadach</span>
<lb n="7"/><span>d'fhágháil dóibh.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>D'éirigh an t-athair amach ag soláthar breicfeasta</span>
<lb n="10"/><span>do'n mhuirighin, mar [óir] do bhí an teach folamh.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Do-chonnaic sé meacan mór ag fás, agus adubhairt</span>
<lb n="13"/><span>sé i n-a intinn féin go mbadh mhaith an chongnamh é dá</span>
<lb n="14"/><span>mbeadh sé aige leis an ocras do bhaint de na mal-</span>
<lb n="15"/><span>rachaibh óga.</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>Rug sé ar an meacan greim caol cruaidh le dul a</span>
<lb n="18"/><span>tharraingt, agus do sháruigh sé é do thabhairt leis.  Do</span>
<lb n="19"/><span>chuimhnigh sé i n-a intinn dá mbeadh Aonmhar aige, an mach</span>
<lb n="20"/><span>ba shine, go dtiubharadh sé congnamh chum a tharraingt'.</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>Tháinig Aonmhar agus rug sé ar an athair, rug an</span>
<lb n="23"/><span>t-athair ar an meacan, agus do sháruigh orra a</span>
<lb n="24"/><span>tharraingt.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Adubhairt an t-athair, "Téiridh [téidh] isteach, a Aonmhair,</span>
<lb n="27"/><span>agus abair le Dómhar teacht amach ag cabhrughadh linn."</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>2. Tháinig Dómhar, rug sé greim ar Aonmhar, rug</span>
<lb n="30"/><span>Aonmhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan,</span>
<lb n="31"/><span>agus do sháruigh sé orra a tharraingt.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>"A!" adubhairt [ars'] an t-athair, beidh breicfeasta</span>
<lb n="34"/><span>mall [deigheanach] againn indiu [ins an ló indiu."]</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>"Téiridh [téidh] isteach, a Dhómhar, agus abair le</span>
<lb n="37"/><span>Tríomhar teacht amach."</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>Tháinigh Tríomhar amach.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>Rug Tríomhar ar Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar,</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="42"/><p><span>rug Aonmhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan,</span>
<lb n="43"/><span>agus do sháruigh orra a tharraingt.</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>"Á!" adubhairt an t-athair, "Cadé an sórt ball-</span>
<lb n="46"/><span>labhair í seo? Téiridh [téidh] isteach a Thríomhair agus</span>
<lb n="47"/><span>abair le Ceathrar teacht amach chugam.  Do bhí sé láidir ó</span>
<lb n="48"/><span>rugadh é, agus tarraingeochaidh sé an meacan linn."</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>Tháinig Ceathrar, rug sé greim cruaidh ar Thríomhar,</span>
<lb n="51"/><span>rug Tríomhar ar Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar, rug</span>
<lb n="52"/><span>Aonmhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan,</span>
<lb n="53"/><span>agus do sháruigh orra a tharraingt.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>3. Adubhairt an t-athair, "Maise! maise! Beidh sé i </span>
<lb n="56"/><span>n-am dinnéir de ló sul bheidh breicfeasta ar an stól</span>
<lb n="57"/><span>againn.  Gabh isteach a Cheathrair i gcoinne Chúigmheir; bhí</span>
<lb n="58"/><span>sé maith riamh agus cuideochaidh sé linn a tharraingt."</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>Tháinig Cúigmhear amach, rug sé gréim cruaidh ar</span>
<lb n="61"/><span>Cheathrar, rug Ceathrar ar Thríomhar, rug Tríomhar ar</span>
<lb n="62"/><span>Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar, rug Aonmhar ar an</span>
<lb n="63"/><span>athair, rug an t-athair greim ar an meacan, agus do</span>
<lb n="64"/><span>sháruigh sé iad a tharraingt.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>"Cad é seo! cad é seo!" adubhairt an t-athair</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>"Gabh isteach a Chúigmheir, agus tabhair amach Séamhar,</span>
<lb n="69"/><span>níor loic sé riamh orm, agus tarraingeochamaid an</span>
<lb n="70"/><span>meacan."</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Tháinig Séamhar amach, rug Séamhar ar Chúigmhear, rug</span>
<lb n="73"/><span>Cúigmhear ar Cheathrar, rug Ceathrar ar Thríomhar, rug</span>
<lb n="74"/><span>Tríomhar ar Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar, rug Aon-</span>
<lb n="75"/><span>mhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan, agus</span>
<lb n="76"/><span>do sháruigh sé iad a tharraingt.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>"Dia ag a réidhteach!" adubhairt an t-athair, "béidh sé</span>
<lb n="79"/><span>thar am dinnéir, agus ní bheidh an meacan linn.  Gabh</span>
<lb n="80"/><span>isteach a Shéamhair, agus tabhair amach Seachtmhar chugam."</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>4. Tháinig Seachtmhar amach, rug Seachtmhar ar Shéamhar,</span>
<lb n="83"/><span>rug Séamhar ar Chúigmhear, rug Cúigmhear ar Cheathrar,</span>
<lb n="84"/><span>rug Ceathrar ar Thríomhar, rug Tríomhar ar Dhómhar,</span></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="85"/><p><span>rug Dómhar ar Aonmhar, rug Aonmhar ar an athair, rug</span>
<lb n="86"/><span>an t-athair ar an meacan, agus do sháruigh sé iad uile</span>
<lb n="87"/><span>a tharraingt.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>"Gabh isteach, a Sheachtmhair, agus abair le hOchtmhar</span>
<lb n="90"/><span>teacht amach chugam, beidh sé i n-a thráthnóna sul bheidh</span>
<lb n="91"/><span>breicfeasta ar an stól againn."</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>5. Tháinig Ochtmhar amach, rug sé ar Sheachtmhar, rug</span>
<lb n="94"/><span>Seachtmhar ar Shéamhar, rug Séamhar ar Chúigmhear, rug</span>
<lb n="95"/><span>Cúigmhear ar Cheathrar, rug Ceathrar ar Thríomhar, rug</span>
<lb n="96"/><span>Tríomhar ar Dhómhar, rug Dómhár ar Aonmhar, rug</span>
<lb n="97"/><span>Aonmhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan,</span>
<lb n="98"/><span>agus do sháruigh sé iad go huile a tharraingt.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>"A hOchtmhair," adubhairt an t-athair, "Cad é an t-am</span>
<lb n="101"/><span>de ló anois é?" "Antráthach le haghaidh breicfeasta."</span></p>
<lb n="102"/>
<lb n="103"/><p><span>"Do bhí Naonmhar cruaidh gníomharthach ó rugadh é,</span>
<lb n="104"/><span>agus abair leis teacht amach chugainn nó go dtarraing-</span>
<lb n="105"/><span>míd an meacan."</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Tháinig Naonmhar amach.  Rug Naonmhar ar Ochtmhar,</span>
<lb n="108"/><span>rug Ochtmhar ar Sheachtmhar, rug Seachtmhar ar Shéamhar,</span>
<lb n="109"/><span>rug Séamhar ar Chúigmhear, rug Cúigmhear ar Cheathrar,</span>
<lb n="110"/><span>rug Ceathrar ar Thríomhar, rug Tríomhar ar Dhómhar, rug</span>
<lb n="111"/><span>Dómhar ar Aonmhar, rug Aonmhar ar an athair, rug an</span>
<lb n="112"/><span>t-athair ar an meacan, agus do sháruigh sé iad go huile</span>
<lb n="113"/><span>a tharraingt.</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>"Ara maise, maise!" adubhairt an t-athair, "beidh mo</span>
<lb n="116"/><span>mharlacha óga chum báis [d'fhagháil] le díoghbháil [de eas-</span>
<lb n="117"/><span>baidh] breicfeasta.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>6. "Gabh isteach a Naonmhair agus abair le Deichneabhar</span>
<lb n="120"/><span>teacht amach chugam: do bhí sé láidir riamh, agus</span>
<lb n="121"/><span>tarraingeochaidh sé an meacan."</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Tháinig Deichneabhar amach, rug sé ar Naonbhar, rug</span>
<lb n="124"/><span>Naonbhar ar Ochtmhar, rug Ochtmhar ar Sheachtmhar, rug</span>
<lb n="125"/><span>Seachtmhar ar Shéamhar, rug Séamhar ar Chúigmhear, rug</span>
<lb n="126"/><span>Cúigmhear ar Cheathrar, rug Ceathrar ar Thríomhar, rug</span></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="127"/><p><span>Tríomhar ar Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar, rug Aon-</span>
<lb n="128"/><span>mhar ar an athair, rug an t-athair ar an meacan, agus</span>
<lb n="129"/><span>do sháruigh sé iad uile a tharraingt.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>7. "Gabh isteach," ars' an t-athair le Deichneabhar, "agus</span>
<lb n="132"/><span>abair le Aonmhar-dhéag teacht amach nó go dtarraingmíd</span>
<lb n="133"/><span>an meacan."</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>Tháinig Aonmhar-dhéag amach, rug Aonmhar-dhéag ar Dheich-</span>
<lb n="136"/><span>neabhar, rug Deichneabhar ar Naonbhar, rug Naonbhar</span>
<lb n="137"/><span>ar Ochtmhar, rug Ochtmhar ar Sheachtmhar, rug Seachtmhar</span>
<lb n="138"/><span>ar Shéamhar, rug Séamhar ar Chúigmhear, rug Cúigmhear</span>
<lb n="139"/><span>ar Cheathrar, rug Ceathrar ar Thríomhar, rug Tríomhar ar</span>
<lb n="140"/><span>Dhómhar, rug Dómhar ar Aonmhar, rug Aonmhar ar an</span>
<lb n="141"/><span>athair, rug an t-athair ar an meacan, agus do sháruigh sé</span>
<lb n="142"/><span>orra go huile a tharraingt.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>"Ara! cad é seo! cad é seo! a chlann Ó!" adubhairt</span>
<lb n="145"/><span>an t-athair, atámuíd stiúcaighthe [caillte] i ndíoghbháil</span>
<lb n="146"/><span>bídh.  Céard do-ghéanamuíd ar aon chor? Gabh isteach, a</span>
<lb n="147"/><span>Aonmhair-dhéag agus abair le Dómhar-dhéag teacht amach</span>
<lb n="148"/><span>chugainn nó go dtarraingmíd an meacan.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Tháinig Dómhar-dhéag amach.  Do chuireadar an t-athair</span>
<lb n="151"/><span>annsin ar dheireadh an ranca.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>8. Rug an t-athair ar Dhómhar-dhéag, rug Dómhar-dhéag</span>
<lb n="154"/><span>ar Aonmhar-dhéag, rug Aonmhar-dhéag ar Deichneabhar,</span>
<lb n="155"/><span>rug Deichneabhar ar Naonbhar, rug Naonbhar ar Ochtmhar,</span>
<lb n="156"/><span>rug Ochtmhar ar Sheachtmhar, rug Seachtmhar ar Shéamhar,</span>
<lb n="157"/><span>rug Séamhar ar Chúigmhear, rug Cúigmhear ar Cheathrar,</span>
<lb n="158"/><span>rug Ceathrar ar Thríomhar, rug Tríomhar ar Dhómhar, rug</span>
<lb n="159"/><span>Dómhar ar Aonmhar, rug Aonmhar greim caol cruaidh ar</span>
<lb n="160"/><span>an meacan, do chuir sé aon bhéic amháin as do thug misneach</span>
<lb n="161"/><span>do'n chuid eile, agus do tharraingeadar an meacan.</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>An uair do tháinig sé leó, do thuiteadar go huile siar</span>
<lb n="164"/><span>i mullach an athar agus do bhriseadar a chos.  Do cuireadh</span>
<lb n="165"/><span>duine i gcoinne an leagha le cliath do chur léi.</span>
<lb n="166"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="167"/><p><span>8. Ní raibh siad i n-ann an liaigh do íoc an uair tháinig</span>
<lb n="168"/><span>sé ag iarraidh a thuarastail.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Do bhí an clann agus an t-athair i gcóimhéid an t-am</span>
<lb n="171"/><span>sin, agus iad gléasta i n-aon chineál amháin triubhais.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>Ní raibh a fhios aige cia an t-athair [cia aca b'athair],</span>
<lb n="174"/><span>nó cá bhfuigheadh sé íocaidheacht as, acht d'fhág sé an cat</span>
<lb n="175"/><span>ag faire mar spídeoir.</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>Lá dá raibh siad ag bualadh eórnan ins an sgioból,</span>
<lb n="178"/><span>tháinig clampar eatortha, agus do thos[n]uigh ceann</span>
<lb n="179"/><span>[duine] díobh ag déanamh casaoide.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Adubhairt Aonmhar, "Atá a fhios agat-sa, a athair, gur</span>
<lb n="182"/><span>mise do tharraing an meacan mór, agus gur mé an fear</span>
<lb n="183"/><span>is feárr de do chlainn."</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>9. "Tá fios ar sin agam gur tú," adubhairt an t-athair.</span>
<lb n="186"/><span>Do léim an cat agus fuair sé greim sgórnaigh ar an</span>
<lb n="187"/><span>athair, agus do thug sé leis é gur cuireadh coiste air go</span>
<lb n="188"/><span>mb'éigean dó an liaigh do íoc do shnaidhm a chos dhó.  Do</span>
<lb n="189"/><span>íoc an dá'r'éag mac an cháin dó, agus do sgaoileadh chum</span>
<lb n="190"/><span>bealaigh é.  D'éirigheadar saidhbhir i n-a dhiaidh sin, agus</span>
<lb n="191"/><span>do phós an dá'r'éag mac dá'r'éag ban, agus atá a sliocht</span>
<lb n="192"/><span>chomh cumasach le n-a bhfaca tú riamh, gan beann aca</span>
<lb n="193"/><span>anois ar dhuine ar bith.  Fuair an t-athair saoghal fada</span>
<lb n="194"/><span>le séan i ndiaidh an mhéid annró fuair sé ag a dtógbháil.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>Is é Uilliam Pléimeann d'aithris é seo.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>II. AN SGÉAL IONGANTACH.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>1. Do bhí bean ann agus thugadh siad Áine an Chnuic</span>
<lb n="201"/><span>uirri, agus is é an áit a raibh sí i n-a comhnaidhe ag Ceis</span>
<lb n="202"/><span>an Chuirn.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Tháinig duine uasal dár bh'ainm Conn Ó Domhnaill</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="205"/><p><span>isteach chuiche lá, é féin agus a ghíománach, agus do bhí sí</span>
<lb n="206"/><span>ag bogadh [luasgadh] fir do bhí ins an aois leanbaidhe ins</span>
<lb n="207"/><span>an gcliabhán.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>2. Do-rinne Conn Ó Domhnaill iongantas mór d'fhear</span>
<lb n="210"/><span>ar bith do bheith chómh sean agus go mbeithí [ag] a bhogadh i</span>
<lb n="211"/><span>gcliabhán, agus d'fhiafruigh sé d'Áine ar bh'é sin a hathair</span>
<lb n="212"/><span>do bhí sí a [do] bhogadh, agus adubhairt sí leis nár bh'é.</span></p>
<lb n="213"/>
<lb n="214"/><p><span>D'fhiafruigh sé dhi cad é féin, agus adubhairt sí leis go</span>
<lb n="215"/><span>mba é mac a mic do bhí sí a [do] bhogadh.</span></p>
<lb n="216"/>
<lb n="217"/><p><span>Do bhí iongantas mór ar Chonn Ó Dhomhnaill fá sin,</span>
<lb n="218"/><span>agus d'fhiafruigh sé d'Áine cad é an aois í féin [cad</span>
<lb n="219"/><span>dob' aois di], agus adubhairt nach raibh a fhios aici,</span>
<lb n="220"/><span>go raibh sí chomh fada [sin] ar an saoghal, agus nár</span>
<lb n="221"/><span>chongaibh sí aon chúntas air, acht mar seo, ar sise:</span></p>
<lb n="222"/>
<lb n="223"/><p><span>"Ní tháinig aon Fhéil' Mhártain ó tháinig mé ar an</span>
<lb n="224"/><span>saoghal nach bhfuil righe mhairt ar an bhfaradh úd thíos i </span>
<lb n="225"/><span>n-aghaidh.</span></p>
<lb n="226"/>
<lb n="227"/><p><span>Adubhairt Conn Ó Domhnaill le n-a ghíománach, "Gabh</span>
<lb n="228"/><span>suas ar an bhfaradh agus comhairmhigh iad go bhfeicidh mé</span>
<lb n="229"/><span>cia'n aois Áine [cad é an aois atá ag Áine.]"</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Thug an gíománach leis an dréimire, agus do-chuaidh</span>
<lb n="232"/><span>sé suas ar an bhfaradh, agus thosnuigh sé ag comhaireamh</span>
<lb n="233"/><span>agus ag cur thairis na rightheacha mart, agus do bhí sé</span>
<lb n="234"/><span>mar sin ar feadh trí uaire an chluig.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>3. D'fhiafruigh an duine uasal de, an é nach raibh siad</span>
<lb n="237"/><span>comhairmhighthe fós aige?</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Adubhairt an gíoniánach leis nach rabhadar; dá gcaith-</span>
<lb n="240"/><span>feadh sé lá agus bliadhain ar an lochta nach (m)beadh a</span>
<lb n="241"/><span>ndeireadh cunntaiste [áirmhighthe] aige.</span></p>
<lb n="242"/>
<lb n="243"/><p><span>D'iarr an duine uasal air a dhul [teacht] anuas de'n</span>
<lb n="244"/><span>lochta an uair nach (d)táinig leis iad do chomhaireamh.</span></p>
<lb n="245"/>
<lb n="246"/><p><span>Do shiubhail an gíománach anuas an dréimire, agus do</span>
<lb n="247"/><span>sháruigh siad air a gcunntas [do chomhaireamh].</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Adubhairt Conn Ó Domhnaill le hÁine an Chnuic de,</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="250"/><p><span>[aon] bhean ach [do bheadh] chómh sean [aosta] léi gur</span>
<lb n="251"/><span>iomdha rud uathbhásach do chonnaic sí ó tháinig sí ar an</span>
<lb n="252"/><span>saoghal, go mbeadh sé buidheach dhi dá inneosadh sí dhó</span>
<lb n="253"/><span>roinn de na hiongantais[íbh] is mó do chonnaic sí.</span></p>
<lb n="254"/>
<lb n="255"/><p><span>4. Adubhairt sí leis an rud is mó do chuir sí ion-</span>
<lb n="256"/><span>gantas riamh ann, go raibh sí ag dul [ag] a innsin anois</span>
<lb n="257"/><span>dó, ó chuir sé an cheist uirri.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>"Do bhí mise ar an mbaile seo fad ó, ins an tsean-</span>
<lb n="260"/><span>shaoghal, agus do bhí maor againn ann, agus do chinn Dia</span>
<lb n="261"/><span>leis go bhfuair sé bás."</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Adubhairt sí gur nigheadh é, agus gur glanadh é mar</span>
<lb n="264"/><span>do ghéanthaoi le corp ar bith, agus gur cuireadh ós cionn</span>
<lb n="265"/><span>cláir é, agus go ndearnadh a thóramh, dhá lá agus dhá</span>
<lb n="266"/><span>oidhche, mar do bhí sé feileamhnach a dhéanamh le n-a mhac-</span>
<lb n="267"/><span>samhail ar bith.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>An lá do bhíodar le n-a chur, tháinig comhra, agus do</span>
<lb n="270"/><span>chuireadar isteach innti é, agus do leagadh dhá stól</span>
<lb n="271"/><span>ar an tsráid amach ó'n doras, agus thug beirt fhear</span>
<lb n="272"/><span>amach an corp as an teach [tigh], agus do leag siad an</span>
<lb n="273"/><span>chomhra suas ar an dá stól, agus fuair na fir deich bhfeadh</span>
<lb n="274"/><span>de rópa [théid] cnáibe agus dhá phíosa de mhaide, agus</span>
<lb n="275"/><span>timcheall ceithre troighthe ar fad [fhaid] ins gach ceann aca.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>Tháinig fear stuamdha agus do cheangail sé an dá</span>
<lb n="278"/><span>mhaide ar an taoibh íochtair de'n chomhrainn.</span></p>
<lb n="279"/>
<lb n="280"/><p><span>Do chruinnigh sochraid mhór fhada fhairsing go dtugadh</span>
<lb n="281"/><span>siad an maor chum na roilge go gcuirfeadh siad ins an</span>
<lb n="282"/><span>uaigh é.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>5. Tháinig ceathrar buachaillidhe óga agus rug fear</span>
<lb n="285"/><span>[díobh] ar gach aon mhaide, beirt ar gach aon taoibh de'n</span>
<lb n="286"/><span>chróchar, nó go dtógadh siad é de na stólra[ibh], agus go</span>
<lb n="287"/><span>siubhalfadh siad leis chómh fada leis an roilig, agus do</span>
<lb n="288"/><span>sháruigh sé orra a chorruighe.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>Do shiubhail an ceathrar sin amach agus d'fhagadar</span>
<lb n="291"/><span>annsin é, an uair do bhí sé sáruighthe orra an cróchar do</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="292"/><p><span>thógbháil, agus dá dtéidheadh an méid fear do bhí ar an</span>
<lb n="293"/><span>tsochraid fá ní chorróchadh siad é.  Do b'éigean dóibh</span>
<lb n="294"/><span>maothadh do thabhairt air, agus é d'fhágbháil annsin, agus</span>
<lb n="295"/><span>do bhí sáruighthe ar na fir uile go léir an cróchar do</span>
<lb n="296"/><span>chorruighe de na stólta[ibh].</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Do bhí iongantas agus uathbhás ar an méid daoine do </span>
<lb n="299"/><span>bhí ar an gcruinniughadh go huile faoi.  Do-chonnaic fear</span>
<lb n="300"/><span>de na fir [fearaibh] annsin each dubh ag teacht an bhóthair</span>
<lb n="301"/><span>agus marcach air, agus níor chomhnuigh sé go dtáinig sé</span>
<lb n="302"/><span>go dtí an áit a raibh an cróchar.  Do bhí gach duine dá raibh</span>
<lb n="303"/><span>ar an gcruinniughadh annsin ag amharc ar an bhfear do bhí</span>
<lb n="304"/><span>ar an each dubh, agus d'fhiafruigh sé dhíobh cad é an</span>
<lb n="305"/><span>fhaillighe do bhí siad a [do] dhéanamh.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>6. D'fhreagair fear dhó [é] dá raibh ar an gcruinniughadh</span>
<lb n="308"/><span>go raibh sé sáruighthe orra an cróchar do chorruighe as sin.</span>
<lb n="309"/><span>D'fhiafruigh an fear do bhí ar an each díobh cad é an sórt</span>
<lb n="310"/><span>duine do bhí ins an bhfear [ba eadh an fear] do bhí marbh,</span>
<lb n="311"/><span>nó cad é an cheárd do lean sé an fhaid do bhí sé beo.</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Adubhradh leis - an fear ba shine [aosta] do bhí ar an</span>
<lb n="314"/><span>tsochraid is é adubhairt leis é - go raibh sé féin ag</span>
<lb n="315"/><span>amharc air, agus an-eolas aige air ó tháinig sé i gcéil</span>
<lb n="316"/><span>nó i meabhair, agus nach [bh]faca sé ceárd ar bith ná</span>
<lb n="317"/><span>ealadhain aige acht ag maoirseacht gur ghlac sé tinneas</span>
<lb n="318"/><span>a bháis agus go bhfuair sé bás.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>"Má's mar sin do bhí," adubhairt an fear do bhí ar an</span>
<lb n="321"/><span>each dubh, "caithfidh sibh a fhágáil annsin go dtí i mbárach</span>
<lb n="322"/><span>agus dá siubhladh sibh an tír faghaidh ceathrar maor eile,</span>
<lb n="323"/><span>agus bíodh siad annso i mbárach agaibh go bhfeicidh sibh</span>
<lb n="324"/><span>an mbeidh siad ábalta an cróchar do thógbháil."</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>7. Do sgar an tsochraid annsin, agus do b'éigin an</span>
<lb n="327"/><span>cróchar do fhágáil mar a raibh sé, agus do shiubhail teacht-</span>
<lb n="328"/><span>airidhe gach aon áit a raibh maor, ag iarraidh orra teacht</span>
<lb n="329"/><span>chum na sochraide an lá ar na bárach.</span>
<lb n="330"/></p>
</div>
<pb n="9"/>
<div><lb n="331"/><p><span>8. Tháinig ceathrar maor lá ar n-a bhárach, agus do</span>
<lb n="332"/><span>chruinnigh an tsochraid arís, mar do chruinnigh indé roimhe</span>
<lb n="333"/><span>sin, agus tháinig fear an eich dhuibh chomh maith.  D'iarr</span>
<lb n="334"/><span>marcach an eich dhuibh ar an gceathrar maor dul fá an</span>
<lb n="335"/><span>gcróchar agus do sheas beirt ar gach aon taoibh dhe, agus</span>
<lb n="336"/><span>do rug fear aca ar gach aon spéice, agus do thóg siad</span>
<lb n="337"/><span>an cróchar, acht chomh réidh gan streóbh le cróchar ar bith</span>
<lb n="338"/><span>dár tógadh riamh.  Do shiubhail siad leo, agus do shiubhail</span>
<lb n="339"/><span>marcach an eich dhuibh i n-a gcuideachtain amach ar thoiseach</span>
<lb n="340"/><span>na sochraide, agus an Ceathrar maor agus an cróchar dá</span>
<lb n="341"/><span>iomchar leo, ag siubhal aniar i n-a dhiaidh.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Arsa Áine an Chnuic le Conn Ó Domhnaill, "An bhfaca</span>
<lb n="344"/><span>tú an charraig mhór úd thíos le taoibh an bhóthair?"</span></p>
<lb n="345"/>
<lb n="346"/><p><span>"Do-chonnac," adubhairt sé [ar seisean.]</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>"Do shiubhail marcach an eich dhuibh," ar sise, "agus an</span>
<lb n="349"/><span>ceathrar maor agus an cróchar leó dhá iomchar.  An uair</span>
<lb n="350"/><span>do-chuaidh siad síos, iad féin agus fear an eich dhuibh go</span>
<lb n="351"/><span>dtí an charraig, d'osgail éadan na carraige, do shiubhail</span>
<lb n="352"/><span>an t-each dubh agus a mharcach air isteach ins an gcarraig,</span>
<lb n="353"/><span>do shiubhail an ceathrar maor agus an cróchar leo isteach</span>
<lb n="354"/><span>i n-a ndiaidh, agus an uair do bhí siad istigh do dhún an</span>
<lb n="355"/><span>charraig suas ar ais, mar do bhí sí riamh, agus ní raibh sé</span>
<lb n="356"/><span>le n-a aithne go ndeachaidh duine isteach riamh inti."</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>D'fhill an tsochraid a bhaile annsin, mar nach raibh aon</span>
<lb n="359"/><span>ghraithe [ghnó] ní b'fhaide [badh shia] aca ann.</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>9. "Ní fhuarthas [fríoth] aon fháisnéis ar mharcach an</span>
<lb n="362"/><span>eich dhuibh," ar sise, "ná ar an gceathrar maor, ná ar an</span>
<lb n="363"/><span>gcróchar ó'n lá sin go dtí an lá so, beó nó marbh, cnámh</span>
<lb n="364"/><span>nó croiceann, i n-úr nó i gcríon, ní raibh aon fháisnéis</span>
<lb n="365"/><span>orra ní ba mhó."</span></p>
<lb n="366"/>
<lb n="367"/><p><span>"Sin é an rud is mó do chuir mé iongantas riamh ann,"</span>
<lb n="368"/><span>ar sise, "a dhuine uasail!"</span></p>
<lb n="369"/>
<lb n="370"/><p><span>"Dar m'fhocal agus dar m'onóir! ba mhór an t-ion-</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="371"/><p><span>gantas é," adubhairt [arsa] Conn Ó Domhnaill le hÁine</span>
<lb n="372"/><span>an Chnuic.  "Ba mhór an t-iongantas é gan amhras!"</span></p>
<lb n="373"/>
<lb n="374"/><p><span>Is é Peadar Mac Énrí d'aithris an sgéal so dhom ar</span>
<lb n="375"/><span>Oileán Inis Bigil, Cuan an Fhóid Duibh.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>III. UILLIAM GABHA.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Do bhí Uilliam Gabha i n-a chomhnaidhe i bparáiste Locha</span>
<lb n="380"/><span>Ladhair agus do bhí ceárdcha aige i ngar do'n bhóthar,</span>
<lb n="381"/><span>agus do bhí a theach féin ar an taoibh eile dhe, ar aghaidh a</span>
<lb n="382"/><span>chéile.</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>1. Ba ghabha maith é, acht do bhí an iomarca dúil aige</span>
<lb n="385"/><span>ins an ól.  An uair do bheadh sgilling saothruighthe aige,</span>
<lb n="386"/><span>ní bhfaigheadh sé suaimhneas nó go gcaitheadh sé í.  Do bhí</span>
<lb n="387"/><span>sé chómh tugtha do'n ól is go bhfágadh sé an t-iarann ins</span>
<lb n="388"/><span>an teinidh go minic nó go dtigeadh sé ar ais as tigh an óil.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Ar dheireadh thiar do ghlac an pobal fuath leis, agus ní</span>
<lb n="391"/><span>raibh sé ag fagháil rud[a] ar bith le déanamh.</span></p>
<lb n="392"/>
<lb n="393"/><p><span>Do bhí Uilliam lá breágh samhraidh i n-a sheasamh ag</span>
<lb n="394"/><span>doras a cheárdchan, agus tháinig i n-a láthair fear mór</span>
<lb n="395"/><span>áluinn.  Do bhí tart ar Uilliam.</span></p>
<lb n="396"/>
<lb n="397"/><p><span>2. D'fhiafruigh an fear mór dhe an gceannóchadh sé deoch</span>
<lb n="398"/><span>biotáile, agus adubhairt Uilliam leis nach raibh a luach</span>
<lb n="399"/><span>aige; nach raibh sé ag fagháil aon obair [oibre] le</span>
<lb n="400"/><span>déanamh agus go raibh tart air.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>Adubhairt an fear mór leis, "Do bhéara mise do sháith</span>
<lb n="403"/><span>airgid duit go ceann seacht mbliadhan.  Beidh tú i n-ann</span>
<lb n="404"/><span>gach uile shórt do cheannach theastóchas uait, agus do </span>
<lb n="405"/><span>ghéana mé féin obair na ceárdchan duit; tiocfaidh leat</span>
<lb n="406"/><span>bheith in do chodladh agus in do chomhnaidhe, ag ithe agus ag</span>
<lb n="407"/><span>ól má thugann tú d'ainm sgríobhtha dham mar bhannaidhe go</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="408"/><p><span>dtiocfaidh tú liom ag deireadh na seacht mbliadhan, agus</span>
<lb n="409"/><span>go mbeidh tú fá mo smacht ar feadh na síorraidheachta."</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>3. Is é an sórt do bhí ins an bhfear mór, splannc as</span>
<lb n="412"/><span>ifreann.  Thug Uilliam sin dó, agus do-rinneadh an</span>
<lb n="413"/><span>margadh.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>Do bhí sé socair sámh é féin agus a shean-bhean, do </span>
<lb n="416"/><span>bhí gach nídh aige dár theastuigh uaidh, do bhí airgead réidh</span>
<lb n="417"/><span>i n-a phóca le ceannach.</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Tháinig lá fuar le síon agus sneachta, agus sioc.  Tháinig</span>
<lb n="420"/><span>bochtán isteach i n-a thigh, ní raibh sé i n-ann siubhal</span>
<lb n="421"/><span>ó'n doras go dtí an teine, do bhí sé chómh hannródhach</span>
<lb n="422"/><span>sin.  Do chongnaigh Uilliam leis teacht chuig an teinidh nó</span>
<lb n="423"/><span>go ndearna sé a ghoradh, agus do gheárr sé amach stróic</span>
<lb n="424"/><span>de'n fheoil do bhí ar a phláta féin  go ndearna sé breic-</span>
<lb n="425"/><span>feasta maith suas do'n fhear bocht.</span></p>
<lb n="426"/>
<lb n="427"/><p><span>"A Uilliam!" adubhairt an fear bocht, "trí nídh ar</span>
<lb n="428"/><span>bith is mian leat d'fhághail mar ghuidhe do gheobha tú iad."</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>Adubhairt Uilliam, "Duine ar bith bhéaras ar mo</span>
<lb n="431"/><span>chasúr, gan é bheith i n-ann sgaramhaint uaidh gur toil</span>
<lb n="432"/><span>liom féin é." Ba hí sin an chéad guidhe.</span></p>
<lb n="433"/>
<lb n="434"/><p><span>Adubairt sé, "Duine ar bith shuidhfeas ar mo chathaoir,</span>
<lb n="435"/><span>gan é bheith i n-ann éirghe aiste gur toil liom féin a</span>
<lb n="436"/><span>thógbháil as." Ba hí sin an dara guidhe.</span></p>
<lb n="437"/>
<lb n="438"/><p><span>Do bhíodh Uilliam ar meisge, agus ní fhágthaoi pighinn</span>
<lb n="439"/><span>airgid i n-a phóca go minic nach mbaintí as.</span></p>
<lb n="440"/>
<lb n="441"/><p><span>4. Do chuimhnigh sé gan aon phighinn do thabhairt as a</span>
<lb n="442"/><span>sparán nó go mba toil leis féin é.  Ba hí sin an</span>
<lb n="443"/><span>tríomhadh guidhe.</span></p>
<lb n="444"/>
<lb n="445"/><p><span>Ó! adubhairt an duine bocht, "A Uilliam, cad chuige</span>
<lb n="446"/><span>nár iarr tú na Flaithis," adubhairt Uilliam, "b'fhéidir</span>
<lb n="447"/><span>go bhfaighinn sin féin fós."</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Nuair do bhí na seacht mbliadhna caithte, adubhairt an</span>
<lb n="450"/><span>splannc, "A Uilliam! atá an t-am thuas, beidh tú anois</span>
<lb n="451"/><span>liom."</span></p>
</div>
<pb n="12"/>
<div><lb n="452"/><p><span>"Tá mé réidh," adubhairt Uilliam.  "Seo ball theas-</span>
<lb n="453"/><span>tuigheas ó chomharsain, is cóir dúinn buille do bhualadh</span>
<lb n="454"/><span>air, fagh greim ar an gcasúr, agus buail an t-iarann</span>
<lb n="455"/><span>chómh fad agus atá sé te."</span></p>
<lb n="456"/>
<lb n="457"/><p><span>5. Do chaith Uilliam an t-iarrann as a láimh féin, agus</span>
<lb n="458"/><span>adubhairt sé leis an splannc, "atá mise ag imtheacht</span>
<lb n="459"/><span>anois, agus ná déan aon mhoill."</span></p>
<lb n="460"/>
<lb n="461"/><p><span>Rug an splannc ar an gcasúr, agus má rug níor</span>
<lb n="462"/><span>tháinig leis an casúr do chaitheamh as a lámhaibh; do</span>
<lb n="463"/><span>bhuail sé é ar an talamh nó go dtarraingeadh sé a</span>
<lb n="464"/><span>lámha as, agus do chuir sé a dhá chois ar a mhullach, agus</span>
<lb n="465"/><span>d'fhastuigh a dhá chois de'n chasúr, agus do sháruigh air a</span>
<lb n="466"/><span>sgaoileadh le n-a bhéal, do ghreamuigh an béal do'n</span>
<lb n="467"/><span>loisead [loiseag], agus do bhí sé cruptha craptha.</span>
<lb n="468"/><span>D'imthigh Uilliam an bóthar, agus do chaith sé dhá oidhche</span>
<lb n="469"/><span>agus dhá lá ag ithe agus ag ól.  An uair tháinig Uilliam</span>
<lb n="470"/><span>a bhaile fuair sé an splannc annsin caithte ceangailte,</span>
<lb n="471"/><span>agus adubhairt sé leis, "A rógaire! rinne tú margadh</span>
<lb n="472"/><span>liom-sa, agus do bhris tú féin é, agus saghadfa mé an</span>
<lb n="473"/><span>an méid madradh atá ins an mbaile ort."</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>"Ná déan sin, a Uilliam," adubhairt an splannc,</span>
<lb n="476"/><span>"do-bhéara mé seacht mbliadhna eile dhuit, agus beidh</span>
<lb n="477"/><span>siad níos feárr fá dhó 'na na seacht bliadhna do caithis."</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>6. "Margadh déanta é," adubhairt Uilliam.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Rug sé ar an gcasúr agus tháinig sé leis, agus</span>
<lb n="482"/><span>do-chuaidh an splannc chum na ceárdchan ag cur tosaigh</span>
<lb n="483"/><span>ar a théarma, ar na seacht mbliadhna eile.  Do-chuaidh</span>
<lb n="484"/><span>Uilliam isteach i n-a thigh, agus do-bhí sé féin agus</span>
<lb n="485"/><span>a shean-bhean ag cainnt agus ag cómhrádh, ag ithe agus</span>
<lb n="486"/><span>ag ól, agus níor tharraing siad greim ná deoch do'n</span>
<lb n="487"/><span>splannc nó go raibh na seacht mbliadhna caithte.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Nuair do bhí an téarma thuas, do léim an splannc</span>
<lb n="490"/><span>amach as an gceárdchain, agus adubhairt sé, "A Uilliam,</span>
<lb n="491"/><span>tar liom anois nó bainfidh mé an fheoil anuas dhe do</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="492"/><p><span>chnámha.  Ní bhfaighidh tú mise chómh sodhanta anois agus</span>
<lb n="493"/><span>fuair tú cheana mé."</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>7. Do shiubhail Uilliam amach leis, agus adubhairt sé,</span>
<lb n="496"/><span>"Fágfaidh mé slán agus beannacht ag mo shean-mhnaoi."</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Do-chuaidh an bheirt isteach go tigh Uilliam.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>"Suidh síos annsin," adubhairt Uilliam, "ar an gcath-</span>
<lb n="501"/><span>aoir." Do shuidh sé.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>Chómh luath agus fuair Uilliam i-na shuidhe é, "Tar</span>
<lb n="504"/><span>liom," adubhairt sé, agus é féin ag dul amach as an</span>
<lb n="505"/><span>doras.</span></p>
<lb n="506"/>
<lb n="507"/><p><span>An uair d'éirigh an splannc do bhí an chathaoir fastuighthe</span>
<lb n="508"/><span>dhe.  Do chuir sé a dhá láimh innti go gcaitheadh sé uaidh í,</span>
<lb n="509"/><span>agus d'fhastuigh na lámha dhi.  Do-bhuail sé a dhá cois ar an</span>
<lb n="510"/><span>gcathaoir go sgaoileadh sé an greim, agus do ghreamuigh</span>
<lb n="511"/><span>an dá cois di.</span></p>
<lb n="512"/>
<lb n="513"/><p><span>D'imthigh Uilliam chum an bhaile mhóir, agus chaith an</span>
<lb n="514"/><span>tsean-bhean amach an splannc, agus do bhí na muca ag a</span>
<lb n="515"/><span>sglamhairt agus an chathaoir fastuighthe dhe, agus níor</span>
<lb n="516"/><span>fhéad sé é féin do chosaint orra.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>An uair tháinig Uilliam abhaile i ndiaidh dhá lá do</span>
<lb n="519"/><span>chaitheamh ins an mbaile mór ag ithe agus ag ól, do </span>
<lb n="520"/><span>chonnaic sé an splannc ins an teinidh, agus do shaghad sé</span>
<lb n="521"/><span>an madradh mór ann.</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>8. "Stad de'n obair seo," adubhairt an splannc le</span>
<lb n="524"/><span>Uilliam, "agus do-bhéara mé seacht mbliadhna eile dhuit,</span>
<lb n="525"/><span>bheas níos fearr ná an méid do caitheadh uile go léir."</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>"Déanfaidh mé sin," adubhairt Uilliam.</span></p>
<lb n="528"/>
<lb n="529"/><p><span>Rug sé ar an gcathaoir agus do sgaoil sé an ceangal</span>
<lb n="530"/><span>agus do chaith sé na seacht mbliadhna le sáimheacht.</span></p>
<lb n="531"/>
<lb n="532"/><p><span>An uair do bhí an téarma caithte, do léim an splannc</span>
<lb n="533"/><span>as an gceárdchain agus adubhairt sé, "A Uilliam! ní</span>
<lb n="534"/><span>bheidh aon margadh le déanamh anois agat.  Tiocfaidh tú</span>
<lb n="535"/><span>liom-sa díreach an bóthar."</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>D'imthigh an bheirt i n-éinfheacht, agus an uair do bhí</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="538"/><p><span>siad i ngar do'n bhaile mhór, do chonnaic siad ag teacht</span>
<lb n="539"/><span>ar an mbóthar gasradh fear, agus adubhairt Uilliam -</span></p>
<lb n="540"/>
<lb n="541"/><p><span>"A shean-dhiabhal! ní bhfuil maith ar bith ionnat; sin </span>
<lb n="542"/><span>sir a bheadh linn, comrádaighthe liom-sa iad, dá mbeadh</span>
<lb n="543"/><span>airgead agam le biotáile do cheannach dóibh."</span></p>
<lb n="544"/>
<lb n="545"/><p><span>9. Adubhairt an splannc, "Déanfaidh mise airgead</span>
<lb n="546"/><span>díom féin duit, agus tabhair a sáith dóibh."</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>Do-rinne sé airgead de féin, agus rug Uilliam air,</span>
<lb n="549"/><span>agus do chuir sé isteach i n-a sparán é.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>D'ól sé féin a shaith, agus níor chuir sé áird ar bith ar</span>
<lb n="552"/><span>na fearaibh.  Tháinig sé a bhaile ag triall ar a shean-</span>
<lb n="553"/><span>mhnaoi féin, agus do bhí an sparán i bpóca a chasóige,</span>
<lb n="554"/><span>agus an uair do-chuaidh sé a chodladh do chuir sé an chasóg</span>
<lb n="555"/><span>fá an bpeiliúr, fá n-a cheann, agus do thosnuigh an</span>
<lb n="556"/><span>splannc ag feadghail agus ag sglamadghail [glamghail].</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>D'fhiafruigh an bhean de cad é an sórt oibre í sin, agus</span>
<lb n="559"/><span>adubhairt Uilliam, "Socrochaidh mise an obair seo uile</span>
<lb n="560"/><span>i mbárach; seo é [ag seo] an splannc atá ins an sparán</span>
<lb n="561"/><span>agam.  Do-bhéara mise amach chum na ceárdchan i mbárach</span>
<lb n="562"/><span>é, agus cuirfidh mé isteach ins an teinidh é.  Séidfidh mé</span>
<lb n="563"/><span>na builg, agus do-bhéara mé goradh maith dhó, agus</span>
<lb n="564"/><span>smíochairt mhaith de'n órd mór ar an inneoin."</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>"Ná déan sin, a Uilliam!" ars' an splannc, istigh ins</span>
<lb n="567"/><span>an sparán.  "Ní iarrfaidh mé thú féin ná duine ar bith</span>
<lb n="568"/><span>eile."</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>10. "Margadh é," adubhairt Uilliam, "acht ar ais go</span>
<lb n="571"/><span>bráth ní bheidh cead agat teacht as an áit d'fhágaidh tú."</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>I n-a ghearr-am [go gairid] i n-a dhiaidh sin fuair</span>
<lb n="574"/><span>Uilliam bhás.  Do-chuaidh sé go geata na bhFlaitheas,</span>
<lb n="575"/><span>agus do bhuail sé buille ar an doras, agus tháinig</span>
<lb n="576"/><span>Naomh Peadar amach chuige.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>"Cia hé thusa?" adubhairt Naomh Peadar.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>"Is mise Uilliam Gaibhne as paráiste Locha Ladhair."</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>"Ó!" adubhairt Peadar, "a Uilliam, an uair do bhí ath-</span></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="583"/><p><span>chuinge le fagháil agat níor iarr tú a theacht [teacht]</span>
<lb n="584"/><span>annso.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>"Cia'n áit a ngeobhaidh mé?" adubhairt Uilliam.</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>"Téiridh [imthigh] síos an bóthar dorcha sin, nó go dtigidh</span>
<lb n="589"/><span>geata rómhat."</span></p>
<lb n="590"/>
<lb n="591"/><p><span>11. D'imthigh Uilliam an bóthar go dtáinig sé chuig an</span>
<lb n="592"/><span>ngeata dubh [chum an gheata dhuibh].  Do bhuail sé buille</span>
<lb n="593"/><span>ar an doras.  Adubhairt an splannc istigh, "Cia thú</span>
<lb n="594"/><span>féin?" agus adubhairt Uilliam, "Is mé Uilliam Gaibhne</span>
<lb n="595"/><span>as paráiste Locha Ladhair."</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>"Ó!" adubhairt an splannc, "Druid [dún] an doras</span>
<lb n="598"/><span>i n-a aghaidh.  Má thigeann sé isteach, do-ghéana sé</span>
<lb n="599"/><span>amadáin dínn uile.  Is é do imir gach cleas orm-sa</span>
<lb n="600"/><span>nach gcaillfidh mo chuimhne go bráth."</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>Do bhuaileadar iad féin i n-aghaidh an dorais, agus ní</span>
<lb n="603"/><span>leigfeadh siad Uilliam isteach.  Do b'éigean dó theacht</span>
<lb n="604"/><span>ar ais an bóthar céadna.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Do-chonnaic Peadar ag teacht é, agus adubhairt sé,</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>12. "Cad é d'éirigh dhuit, a Uilliam."</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>Adubhairt Uilliam, "Ní leigfeadh an droich-éadáil sin</span>
<lb n="611"/><span>isteach mé, agus b'fhéidir gurab é mo leas é.  Déan</span>
<lb n="612"/><span>truagh dhom, a Pheadair! agus ná fág ins an dorchadas</span>
<lb n="613"/><span>so mé."</span></p>
<lb n="614"/>
<lb n="615"/><p><span>"A Uilliam," arsa Peadar, "ó chuaidh tonn baistidh</span>
<lb n="616"/><span>ort, do-bhéara mé solas duit."</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>Tharraing sé sop tuighe [chuige]; do las sé é, agus</span>
<lb n="619"/><span>thug sé do Uilliam é, agus adubhairt sé, "Ní mhúchfaidh</span>
<lb n="620"/><span>[mhúchfar] an solas sin go lá an bhreitheamhnais."</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>Is iomdha duine do-chonnaic coinneal Uilliam lasta</span>
<lb n="623"/><span>[ar lasadh] ó'n ló sin go dtí an lá indiu.</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Uilliam Pléimeann d'aithris é seo.</span>
<lb n="626"/></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="627"/><p><span>IV. SGÉAL SHEAGHÁIN MHIC AN NIALLAIGH AGUS</span>
<lb n="628"/><span>PHÁIDÍN UÍ CHEALLAIGH.</span></p>
<lb n="629"/>
<lb n="630"/><p><span>1. Do bhí beirt fhear i nGaillimh aon uair amháin, dár</span>
<lb n="631"/><span>bh'ainm Seaghán Mac an Niallaigh agus Páidín Ó Ceallaigh,</span>
<lb n="632"/><span>agus do bhí cruit ar gach aon fhear aca ó do bhíodar i n-a</span>
<lb n="633"/><span>ngasúir ngarsúnaibh.</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>Do bhí Seaghán ag imthecht as baile lá, agus thárla</span>
<lb n="636"/><span>dhó go ndeachaidh sé thar raith do-bhí ins an áit, agus ag</span>
<lb n="637"/><span>dul tairse dhó, do chuala sé guth istigh ins an raith ag [a]</span>
<lb n="638"/><span>radh:-</span></p>
<lb n="639"/>
<lb n="640"/><p><span>"Dia Luain, is Dia Máirt!</span>
<lb n="641"/><span>Dia Luain is Dia Máirt!"</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>Do sheas Seaghán ag éisteacht.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>"Dia Luain, is Dia Máirt, is Déardaoin!</span>
<lb n="646"/><span>Dia Luain, is Dia Máirt, is Dia Céadaoin[e]!"</span>
<lb n="647"/><span>arsa Seaghán Mac an Niallaigh.</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>"Cia hé sin do chuir fad as mo rann?" ars' an fear</span>
<lb n="650"/><span>istigh.  "Mise," arsa Seaghán Mac an Niallaigh.</span></p>
<lb n="651"/>
<lb n="652"/><p><span>"Tair isteach annso," ar seisean, "agus impidhe ar</span>
<lb n="653"/><span>bith iarrfas tú, tá sé le fagháil agat."</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>D'osgluigheadh doras annsin do Sheaghán, agus do </span>
<lb n="656"/><span>chuaidh sé isteach.  D'fhiafruigheadh de, céard do bhí ag</span>
<lb n="657"/><span>teastáil uaidh.</span></p>
<lb n="658"/>
<lb n="659"/><p><span>2. "Maise atá," ar seisean, "an chruit seo do-bhaint</span>
<lb n="660"/><span>díom."</span></p>
<lb n="661"/>
<lb n="662"/><p><span>Do-ghéantar sin duit agus fáilte," arsa fear na</span>
<lb n="663"/><span>ráithe.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>D'ionnsuigh sé é, agus deamhan i bhfad do bhí sé leis</span>
<lb n="666"/><span>go raibh an chruit bainte de Sheaghán aige.  Do-rug sé</span>
<lb n="667"/><span>ar an gcruit, agus do chroch sé suas [chuir sé ar crochadh]</span>
<lb n="668"/><span>é ar thaoibh an bhalla.</span>
<lb n="669"/></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="670"/><p><span>3. Bí ag dul a bhaile anois," ar seisean le Seaghán,</span>
<lb n="671"/><span>"atá tú ceart go leór."</span></p>
<lb n="672"/>
<lb n="673"/><p><span>D'imthigh Seaghán a bhaile agus lúthgháir a sháith air fá an</span>
<lb n="674"/><span>gcruit do bhaint de.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>An uair do-chonnaic muintear an bhaile ag teacht é do </span>
<lb n="677"/><span>bhí iongnadh orra mar do bhí sé chomh díreach le baraille</span>
<lb n="678"/><span>guna, gan cruit, gan cromadh, agus ba bheag an bhrígh sin</span>
<lb n="679"/><span>gur chuala Páidín Ó Ceallaigh é.</span></p>
<lb n="680"/>
<lb n="681"/><p><span>Tháinig sé chuig [ag triall ar] Seaghán, agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="682"/><span>sé dhe, cia an chaoi ar baineadh an chruit de.</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>"Maise," arsa Seaghán, "bhíos ag dul thar an ráith úd</span>
<lb n="685"/><span>thall indé, agus do-chuala mé guth ag [a] rádh:</span></p>
<lb n="686"/>
<lb n="687"/><p><span>"Dia Luain, is Dia Máirt!</span>
<lb n="688"/><span>Dia Luain, is Dia Máirt!"</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>"Dia Luain, is Dia Máirt, is Dia Céadaoin[e]!</span>
<lb n="691"/><span>Dia Luain, is Dia Máirt, is Dia Céadaoin[e]!"</span>
<lb n="692"/><span>arsa mise.</span></p>
<lb n="693"/>
<lb n="694"/><p><span>"Cia hé sin do chuir fad as mo rann?" ars' an guth.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>"Seaghán Mac an Niallaigh," arsa mé féin.</span></p>
<lb n="697"/>
<lb n="698"/><p><span>Do ghlaodhaigh sé isteach annsin orm, agus adubhairt sé</span>
<lb n="699"/><span>liom cibé nídh do bhí ag teastáil uaim go raibh sé le</span>
<lb n="700"/><span>fagháil agam. Annsin adubhairt mé leis an chruit do</span>
<lb n="701"/><span>bhaint díom, agus do-rinne sé liom mar fheiceas [at-chír]</span>
<lb n="702"/><span>tú anois mé.</span></p>
<lb n="703"/>
<lb n="704"/><p><span>4. "Mo choinsias!" arsa Páidín, "rachaidh mise go dtí</span>
<lb n="705"/><span>an ráth i mbárach, go mbaintear an chruit díom féin."</span></p>
<lb n="706"/>
<lb n="707"/><p><span>Do bhí go maith; d'imthigh Páidín ar maidin lae ar n-a</span>
<lb n="708"/><span>bhárach chomh fada leis an ráith, agus an uair tháinig sé</span>
<lb n="709"/><span>chómh fada léi, do chuala sé an guth ag [a] rádh:</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>"Dia Luain, Dia Máirt, Dia Céadaoin[e],</span>
<lb n="712"/><span>Lá fighe an bhréidín;</span>
<lb n="713"/></p>
</div>
<pb n="18"/>
<div><lb n="714"/><p><span>5. Dia Luain, Dia Máirt, Dia Céadaoin[e],</span>
<lb n="715"/><span>Lá fighe an bhréidín."</span>
<lb n="716"/><span>"Dia Luain, Dia Máirt, Dia Céadaoin[e],</span>
<lb n="717"/><span>Déardaoin, Dia hAoine, Dia Sathairn,</span>
<lb n="718"/><span>Is Dia Domhnaigh."</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>"Dia Luain, Dia Máirt, Dia Céadaoin[e],</span>
<lb n="721"/><span>Déardaoin, Dia hAoine, Dia Sathairn,</span>
<lb n="722"/><span>Is Dia Domhnaigh,"</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>arsa Páidín Ó Ceallaigh.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>"Cia hé sin do mhill mo rann?" ars' an fear istigh.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>"Mise," arsa Páidín Ó Ceallaigh.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>"Gabh isteach go ndéanad rud éigin leat," ars' eisean.</span></p>
<lb n="731"/>
<lb n="732"/><p><span>Do-chuaidh Páidín isteach, agus an uair fuair fear na</span>
<lb n="733"/><span>ráithe istigh é, cad [céard] do-rinne sé acht breith ar an</span>
<lb n="734"/><span>gcruit do buaineadh de Sheaghán Mac an Niallaigh agus</span>
<lb n="735"/><span>a bhualadh aniar ar dhruim Pháidín ós cionn an chruit' do </span>
<lb n="736"/><span>bhí cheana air.</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>Do seoladh amach as an raith annsin é, agus do thriall</span>
<lb n="739"/><span>sé a bhaile, agus mo dhuine bocht, do bhí sé brónach eas-</span>
<lb n="740"/><span>onórach fá n-a dhá chruit.</span></p>
<lb n="741"/>
<lb n="742"/><p><span>6. Dá mhéad an t-iongnadh do bhí ar muinntir an bhaile</span>
<lb n="743"/><span>fá Sheaghán Mac an Niallaigh d'fheicsint ag teacht abhaile</span>
<lb n="744"/><span>gan aon chruit, ba mhó seacht n-uaire é ar feicsin dóibh</span>
<lb n="745"/><span>Páidín ag teacht agus an dá chruit air.</span></p>
<lb n="746"/>
<lb n="747"/><p><span>Do bhí an t-ádh ar [le] Sheaghán acht do bhí a mhalairt ar</span>
<lb n="748"/><span>Pháidín, agus deirim-se libh go mb'fhearr do Pháidín</span>
<lb n="749"/><span>fanamhain [fanacht] ins an mbaile, agus aon chruit</span>
<lb n="750"/><span>amháin d'iomchar go foighideach, 'ná an dá cheann do bheith</span>
<lb n="751"/><span>ar a dhrunn go ló a bháis.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>Is é Séamus Mac Énrí do chuir an sgéal so chugam.</span>
<lb n="754"/></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="755"/><p><span>V. TAIRNGIRE BHRIAIN RUAIDH UÍ CHEARBAIN.</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>1. Rugadh agus do thógadh Brian Ruadh Ó Cearbháin i</span>
<lb n="758"/><span>mBaile na hInneona, i n-aice le hInbhear, i n-Iarros,</span>
<lb n="759"/><span>agus do bhí a theach comhnaidhthe ins an bhFál Ruadh, i ngar</span>
<lb n="760"/><span>do chladach na fairrge.  Duine macánta nach raibh saidh-</span>
<lb n="761"/><span>bhreas mór aige acht mar an choitcheanntacht badh eadh é,</span>
<lb n="762"/><span>agus ní raibh fios roimh ré aige i dtús a shaoghail acht mar</span>
<lb n="763"/><span>do bhí ag gach uile dhuine dh'á raibh i leath-bharúntacht</span>
<lb n="764"/><span>Iarruis, nó go dtí an bhliadhain 1648.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>Ní raibh aon bhóthar ag dul go hIarros ins an tráth</span>
<lb n="767"/><span>sin, agus do thógfadh sé trí lá é, ó d'fhágfadh sé a theach</span>
<lb n="768"/><span>féin ag dul thart le bruach fairrge sul a mbeadh sé i</span>
<lb n="769"/><span>mBaile Nuadh Tír' Amhalghaidh; is ann d'íocadh sé an cíos</span>
<lb n="770"/><span>le Iarla Árann, oighre dúithche.</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Lá dá dtáinig Brian ag íoc cíosa, do bhí baintreabhach</span>
<lb n="773"/><span>bhocht roimhe ins an oifig ag a raibh muirighin lag mar</span>
<lb n="774"/><span>chúram uirri, agus ní raibh greim aici le tabhairt dóibh</span>
<lb n="775"/><span>acht bainne na bó, mar do bhí beatha gann an bhliadhain</span>
<lb n="776"/><span>sin, agus dá dhonacht dá raibh an bhliadhain do chaithfheadh</span>
<lb n="777"/><span>an tighearna an cíos do fhagháil.</span></p>
<lb n="778"/>
<lb n="779"/><p><span>2. Do bhí a gcuid cíosa íoctha ag na tionóntaibh go</span>
<lb n="780"/><span>dtáinig sé go dtí an bhaintreabhach, agus ba as aon bhaile</span>
<lb n="781"/><span>le Brian í, agus an uair do ghlaoidh an tighearna ar a</span>
<lb n="782"/><span>hainm, d'iarr sí spás air ins an gcíos nó go dtigheadh a</span>
<lb n="783"/><span>slighe isteach, agus adubhairt sí leis nach raibh seibhte ar</span>
<lb n="784"/><span>bith aici le n-a cuid páistí do thógbháil acht bainne aon bhó</span>
<lb n="785"/><span>amháin do bhí aici.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>"An bhfuil aon duine agat rachas i mbannaidhe ort?"</span>
<lb n="788"/><span>do rádh [adubhairt] an tighearna.  "Ní fhuil," ar sise,</span>
<lb n="789"/><span>"acht Dia."</span></p>
<lb n="790"/>
<lb n="791"/><p><span>Do bhí baramhail ag an mhnaoi boicht nach (bh)fuigheadh sí</span>
<lb n="792"/><span>aon duine rachadh i mbannaidhe uirri.  "Cuirfe mé Dia i</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="793"/><p><span>mbannaidhe orm go n-íocfaidh mé a leithéid seo de lá</span>
<lb n="794"/><span>[ló] thú," ar seise.  "Is maith liom fear eile d'fhagháil i</span>
<lb n="795"/><span>gcuideachtain Dé," ars' an tighearna.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>3. Do bhí Brian Ruadh i láthair agus do ghabh sé truagh</span>
<lb n="798"/><span>mór do'n mhnaoi, agus an uair do-chonnaic sé an bhain-</span>
<lb n="799"/><span>treabhach bhocht ag gol gan í ag fagháil bannaidhe ar bith,</span>
<lb n="800"/><span>ní dhearna sé acht a lámh do chur i n-a phóca agus an cíos</span>
<lb n="801"/><span>d'íoc dhí agus adubhairt sé go nglacfadh sé féin ban-</span>
<lb n="802"/><span>naidhe Dé.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Do bhuail aithreachas an tighearna agus adubhairt sé</span>
<lb n="805"/><span>go nglacfadh sé féin Dia i mbannaidhe annsin an uair</span>
<lb n="806"/><span>do bhí an t-airgead íoctha ag Brian leis, acht adubhairt</span>
<lb n="807"/><span>Brian nach raibh aon chall [ghábhadh] leis, go raibh an</span>
<lb n="808"/><span>t-airgead íoctha aige féin.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Thug an bhaintreabhach bhocht a seacht míle beannacht ó</span>
<lb n="811"/><span>n-a croidhe ar a dá glúin do Bhrian Ruadh Ua Cearbháin</span>
<lb n="812"/><span>agus d'imthigh sí a bhaile.  Ba bhean uasal as Lonndain</span>
<lb n="813"/><span>do bhí mar chéile ag Iarla Arann, agus ghlac [do ghabh] sí</span>
<lb n="814"/><span>buidheachas mór le Brian i dtaoibh a dheagh-chroidhe theag-</span>
<lb n="815"/><span>araigh, mar d'fhóir sé ar an mbaintreabhaigh le linn a</span>
<lb n="816"/><span>hannródha.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>D'umhlaigh Brian do'n mhnaoi uasal, agus, ar seisean,</span>
<lb n="819"/><span>"cuirfidh an t-Athair Uile-chumhachta a dhá oiread in mo</span>
<lb n="820"/><span>bhealach mar ghlac mé mar bhannaidhe É, tar éis d'fear-</span>
<lb n="821"/><span>sa A dhiultughadh, agus ní'l aon deór dhár shil an bhain-</span>
<lb n="822"/><span>treabhach bhocht le na croidhe cráidhte nár thuit gach uile</span>
<lb n="823"/><span>dheor aca ag cosaibh Ríogh na Glóire i n-A chathaoir ríoghdha</span>
<lb n="824"/><span>i nglóir na bhFlaitheas, agus do-gheobhaidh sise nó mise</span>
<lb n="825"/><span>éiric as gach uile deór aca sin."</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>4. Do bhí na tionóntaidhthe ag sgaipeadh annsin, gach uile</span>
<lb n="828"/><span>dhuine ag dul a bhealach féin, agus d'imthigh Brian mar</span>
<lb n="829"/><span>an gcéadna, agus do-rinne sé aith-ghiorra treasna píosa</span>
<lb n="830"/><span>mhóir sléibhe, agus an uair do bhí sé leath bhealaigh chum a</span>
<lb n="831"/><span>thighe féin tháinig marbhtha codlata air, agus do bhain sé a</span></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="832"/><p><span>chóta mór de agus do chuir sé fá n-a cheann é, gur</span>
<lb n="833"/><span>chodail sé támh.</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>5. Do bhí bos a láimhe fá n-a leacann, agus cibé tráth</span>
<lb n="836"/><span>do chaith sé i n-a chodladh níor bh'féidir leis do rádh, acht</span>
<lb n="837"/><span>tháinig aisling air, agus ins an aisling adubhradh leis</span>
<lb n="838"/><span>an nídh do-gheobhadh sé i muinchille na láimhe deise de'n</span>
<lb n="839"/><span>chóta do chur i dtaisge go cúramach, agus gan amharc do</span>
<lb n="840"/><span>thabhairt do mhnaoi ná do pháiste air, ná do aon neach acht</span>
<lb n="841"/><span>dho féin.</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>Do bhí cúrsaí na hÉireann - an méid do bhí le déanamh</span>
<lb n="844"/><span>ó'n ló sin go dtí críoch an domhain - go so-thuigthe dhó-san</span>
<lb n="845"/><span>clodhbhuailte ar an áilleacán fuair sé i muinchille an</span>
<lb n="846"/><span>chóta mhóir, an uair do dhúisigh sé, agus gach uile uair go</span>
<lb n="847"/><span>ndearcfadh sé air go bhfuigheadh sé fios ar olc is ar mhaith</span>
<lb n="848"/><span>do bhí le teacht ar an saoghal, agus do bhí na soillsidhe</span>
<lb n="849"/><span>ba bhreághdha dh'á bhfaca sé riamh ag teacht uaidh.</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>An chéad tairngire do-rinne sé, adubhairt sé</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>Go mbeadh teach mór ar gach cnocán;</span>
<lb n="854"/><span>Droichead ar gach fiodán;</span>
<lb n="855"/><span>Buataisidhe ar na brealláin;</span>
<lb n="856"/><span>Agus Béarla ag na tachráin.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>6. Adubhairt sé go ndéanfaidhe bóithre mine ar fud na</span>
<lb n="859"/><span>hÉireann; go ndóighfeadh coinneal leith-phighne airgead</span>
<lb n="860"/><span>na hÉireann go huile; ní raibh aon airgead páipéir</span>
<lb n="861"/><span>[nótaidhe; bilidhe] ag imtheacht an uair sin, ná eolas ar</span>
<lb n="862"/><span>bith aca ionnta: ginidheacha buidhe do bhí ann agus air-</span>
<lb n="863"/><span>gead glas agus airgead ruadh.</span></p>
<lb n="864"/>
<lb n="865"/><p><span>Adubhairt sé go gcuirfidhe droichead miotail ar Abhainn</span>
<lb n="866"/><span>na Daoile ag Crois Mhaoilfhíona, agus go gcuirfidhe</span>
<lb n="867"/><span>droichead lóbain ar Abhainn na Muaidhe i mBéal an</span>
<lb n="868"/><span>Atha, agus go gcaillfidhe suim daoine fós leis, agus go</span>
<lb n="869"/><span>dtiocfadh an saoghal an uair do bheadh droichead ar gach</span>
<lb n="870"/><span>sruthán.</span>
<lb n="871"/></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="872"/><p><span>7. Adubhairt sé go mbeadh ataidhe ar na tachráin, agus</span>
<lb n="873"/><span>go dtiocfadh saoghal na mban óg gan náire.</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh na cruacha cáithe, agus go</span>
<lb n="876"/><span>dtiocfadh ar shliocht oighre dúithche clann Sheagháin duine</span>
<lb n="877"/><span>do dhóighfeadh an méid tighthe do bheadh ó Chrois M aoilfhíona</span>
<lb n="878"/><span>go Beárna na Gaoithe le coinnlibh dubha, agus go mbeadh</span>
<lb n="879"/><span>bóthar ar gach bogán, agus go mbeadh súile ribe ar na</span>
<lb n="880"/><span>bóithribh.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh an lá an uair bheadh rotha</span>
<lb n="883"/><span>iarrainn ar chóistibh teineadh ó dheas agus ó thuaidh, agus</span>
<lb n="884"/><span>go mbeadh na clocha ag cainnt ar na bóithribh.  Sin iad</span>
<lb n="885"/><span>na clocha cinn míle.</span></p>
<lb n="886"/>
<lb n="887"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh na liatha luatha agus go</span>
<lb n="888"/><span>dtiocfadh an lá a séanfadh duine a bhó i n-a dhoras féin;</span>
<lb n="889"/><span>go dtiocfadh dhá nidh eile, gur dhaoire an folach 'ná an rud</span>
<lb n="890"/><span>do bheadh istigh ann; go mbeadh claidhtheacha ar na bóithribh,</span>
<lb n="891"/><span>agus geataidhe ar na cros-bhóithribh le lucht treaspáis'</span>
<lb n="892"/><span>[foghla] do chonghbháil siar.</span></p>
<lb n="893"/>
<lb n="894"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh an lá an uair nach (m)beadh</span>
<lb n="895"/><span>bláth ar an bhfraoch, agus go mbéarfaidhe fear i gCúige</span>
<lb n="896"/><span>Mumhan, agus go mb'fheairrde d'Éirinn gan a bhreith.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh an lá an uair ba charadach an</span>
<lb n="899"/><span>mac do bhéarfadh greim bidh dh'á athair, agus thiocfadh nídh</span>
<lb n="900"/><span>eile is measa - béidh na measa dh'á dtomhas dubh.</span></p>
<lb n="901"/>
<lb n="902"/><p><span>8. Adubhairt sé go ndéanfaidhe droichead ar an Abhainn</span>
<lb n="903"/><span>Móir ag Comhraic, agus nach gcríochnóchthaoi choidhche é.</span>
<lb n="904"/><span>Tá sé amhlaidh.  Tá cloch amháin le cur ann fós, agus</span>
<lb n="905"/><span>atá sé mar sin ó do-rinneadh é, agus ní fhuil misneach</span>
<lb n="906"/><span>ag duine ar bith an chloch sin do chur air - mar atá</span>
<lb n="907"/><span>contabhairt ann is dóigh.</span></p>
<lb n="908"/>
<lb n="909"/><p><span>Adubhairt sé go dtiocfadh an lá an uair bheadh na</span>
<lb n="910"/><span>daoine dh'á gcur i bpríosún, gan chóir gan cháin, agus go</span></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="911"/><p><span>mba chríonna an fear a rachadh thar fairrge, agus go</span>
<lb n="912"/><span>dtiocfadh bliadhain an óir agus bliadhain an bhróin i n-a</span>
<lb n="913"/><span>dhiaidh, bliadhain bheag eile nó dhó, agus is beag do bhéas</span>
<lb n="914"/><span>beo i n-a ndiaidh.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>9. Adubhairt sé go dtiocfadh an lá an uair a bheadh lán</span>
<lb n="917"/><span>adhairce d'ór ar bhuin, agus go rachadh an rón glas</span>
<lb n="918"/><span>trasna cnuic an Tearmainn, agus an fear a mharbhóchadh</span>
<lb n="919"/><span>é nach gcóimhlíonfadh sé an bhliadhain; agus b'fhíor dhó, do</span>
<lb n="920"/><span>thárla mar sin.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>Thug a mhac leis leabhar agus thosnuigh sé ag sgríobhadh</span>
<lb n="923"/><span>gach focail d'á raibh Brian ag a rádh, agus tháinig an</span>
<lb n="924"/><span>bheirt amach an bealach thríd an mbogach ag tarraingt</span>
<lb n="925"/><span>ar Thír Amhalghaidh, agus adubhairt Brian le n-a mhac</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>"Béidh bóthar mine déanta ar an áit atá tú in do</span>
<lb n="928"/><span>sheasamh fós, agus béidh cóistidhe agus carranna ag rith</span>
<lb n="929"/><span>ann, agus rachaidh sgéal i mbárr bata níos tapaidhe ná</span>
<lb n="930"/><span>thiocfadh seabhac ins an aer ó Bhaile Átha Cliath go Cuan</span>
<lb n="931"/><span>an Fhóid Duibh."</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>Níor thuig a mhac a chuid cainnte agus do chaith sé a</span>
<lb n="934"/><span>leabhair i bpoll garbh-bhuaice, agus adubhairt sé, "Ní</span>
<lb n="935"/><span>bhfuil aon chiall agam-sa atá ag tabhairt áirde órt."</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>10. I dtaoibh na mbóithre mine, do tháinig an targaire</span>
<lb n="938"/><span>isteach fírinneach go maith, i n-áit íocaidheacht do fhagháil</span>
<lb n="939"/><span>i n-airgead ag lucht oibre ar na bóithre is min fuaras</span>
<lb n="940"/><span>[fríoth] ins an droch-shaoghal, agus go minic ó shoin, agus</span>
<lb n="941"/><span>sin é an fáth a nglaoidhtear bóithre mine orra; agus ó</span>
<lb n="942"/><span>fuair Brian an t-áilleacán seo do bhí a cháil ar fud</span>
<lb n="943"/><span>na tíre ar fad.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Caib. II - An long mhaol.</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>Lá dár éirigh Brian, agus an uair do bhí a chéad-phroinn</span>
<lb n="948"/><span>caithte aige, agus é gléasta chum siubhail, adubhairt sé</span>
<lb n="949"/><span>le n-a mhnaoi go rachadh sé go haonach Bhaile Nuaidh chum</span></p>
</div>
<pb n="24"/>
<div><lb n="950"/><p><span>beithidhigh do cheannach.  "Cá bhfuigh tú an t-airgead?" ar</span>
<lb n="951"/><span>sise leis.  "Nach fada siar an rud chuireas Dia aniar?"</span>
<lb n="952"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>11. Do-chuaidh sé chum an aonaigh agus do bhí Ultach</span>
<lb n="955"/><span>annsin ag a raibh sealbhán mór bulán aige gan díol,</span>
<lb n="956"/><span>agus d'iarr sé ar Bhrian iad do cheannach.</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>Arsa Brian, "Ní bhfuil aon airgead agam-sa le n-a</span>
<lb n="959"/><span>gceannóchainn iad.  Adubhairt an t-Ultach leis go dtiubh-</span>
<lb n="960"/><span>radh sé cáirde dhó leis an airgead d'íoc, agus chuir sé</span>
<lb n="961"/><span>chómh cruaidh ar Bhrian gur thóg sé na beithidhigh uaidh, agus</span>
<lb n="962"/><span>adubhairt sé leis an Ultach é bheith i n-a thigh a leithéid seo</span>
<lb n="963"/><span>de lá, agus go mbeadh an t-airgead aige le tabhairt dó.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Tháinig an t-Ultach fá dhéin a chuid airgid go tigh</span>
<lb n="966"/><span>Bhriain ar an bhFál Ruadh an lá adubhradh leis teacht.</span>
<lb n="967"/><span>Do chuir Brian fearadh na fíor-chaoin fáilte roimhe, agus</span>
<lb n="968"/><span>thug sé dinnéar maith dhó, agus nuair do-bhíodar sgathamh</span>
<lb n="969"/><span>ag cómhrádh, adubhairt bean Bhriain, "Céard do-ghéana</span>
<lb n="970"/><span>tú anois, ní bhfuil pighinn airgid agat le tabhairt do'n</span>
<lb n="971"/><span>fhear seo?"</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>Adubhairt an t-Ultach le Brian, "Thug mise turas</span>
<lb n="974"/><span>fada annso, agus do shíl mé go mbeadh luach na mbeith-</span>
<lb n="975"/><span>idheach agat le tabhairt dom." Adubhairt Brian, "Ar</span>
<lb n="976"/><span>m'fhírinne ní bhfuil sé agam, go gcuiridh Dia chugam é."</span></p>
<lb n="977"/>
<lb n="978"/><p><span>Níor thaithnigh an comhrádh sin leis an Ultach ar aon</span>
<lb n="979"/><span>chor, mar do shíl sé gur ag magadh fá do bhí Brian, agus</span>
<lb n="980"/><span>tháinig gruaim air, agus an uair do bhí sé ag tarraingt</span>
<lb n="981"/><span>ar am codalta adubhairt Brian leis, "Téiridh a chodladh</span>
<lb n="982"/><span>a fhir chneasta, atá do chuid airgid in taoibh ó thuaidh</span>
<lb n="983"/><span>d'Albain an móiméid seo."</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>12. Do-rinne an t-Ultach smaoineadh nach raibh dada le</span>
<lb n="986"/><span>fagháil aige agus do-chuaidh sé a chodladh brónach go leor.</span></p>
<lb n="987"/>
<lb n="988"/><p><span>Adubhairt Brian leis roimh an lá, "An bhfuil tú in do</span>
<lb n="989"/><span>chodladh, a ghiolla thuas?" "Ní bhfuilim anois," adubhairt</span>
<lb n="990"/><span>an t-Ultach.  "Gabh amach chum an dorais," arsa Brian,</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="991"/><p><span>"agus breathnuigh ar an bhfairrge, agus féach an bhfuil</span>
<lb n="992"/><span>rud ar bith ag teacht uirri."</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>13. Do bhí sé i n-a lán-ghealaigh, agus do sheas an ceann-</span>
<lb n="995"/><span>uightheoir amuigh, agus adubhairt sé go bhfaca sé mar do </span>
<lb n="996"/><span>bheadh éan i bhfad uaidh, agus adubhairt Brian leis, "Bí</span>
<lb n="997"/><span>ag amharc air sin go bhfeicidh tú cia an áit a bhfuil a</span>
<lb n="998"/><span>thriall." "Atá sé ag tarraingt ar an gcaladh," ars' an</span>
<lb n="999"/><span>ceannuightheoir," Is cosamhail le luing mhaoil é."</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>"An bhfuil sé i bhfad ó'n gcladach?" arsa Brian.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>"Atá sé ag déanamh isteach air, i n-aice an chalaidh,"</span>
<lb n="1004"/><span>ars' an ceannuightheoir.</span></p>
<lb n="1005"/>
<lb n="1006"/><p><span>Tháinig an long mhaol isteach i lár na hoidhche ins an</span>
<lb n="1007"/><span>gcuan, gan aon ghabháil uirri, le hais tighe Bhriain, mar</span>
<lb n="1008"/><span>thiocfadh long fá dhraoidheacht.</span></p>
<lb n="1009"/>
<lb n="1010"/><p><span>"Béidh neart airgid ar ball againn," arsa Brian.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>"Bímís ag dul sios; ins an luing mhaoil sin atá luach</span>
<lb n="1013"/><span>do chuid bulán," agus níor fhan sé leis an luing mhaoil</span>
<lb n="1014"/><span>an cladach do bhualadh gur chnap sé ioscada a bhríste go</span>
<lb n="1015"/><span>dtí a dhá ghlúin, agus go ndeachaidh sé amach i n-aircis</span>
<lb n="1016"/><span>na luinge maoile.</span></p>
<lb n="1017"/>
<lb n="1018"/><p><span>Fuair sé bosca mór fada leathan, agus doimhin ar</span>
<lb n="1019"/><span>bhórd na luinge maoile, agus eochair sáidhte i bpoll an</span>
<lb n="1020"/><span>ghluis, agus do chas sé an eochair, agus do bhain sé an</span>
<lb n="1021"/><span>glas de, agus d'osgail sé an bosca, agus do bhí sé lán</span>
<lb n="1022"/><span>de ghinidheachaibh buidhe go dtí an béal; do chomhairigh sé</span>
<lb n="1023"/><span>amach as an mbosca luach a chuid bulán chuig an Ultach.</span>
<lb n="1024"/><span>Do dhruid sé an bosca, agus do chas sé an eochair</span>
<lb n="1025"/><span>tuaitheal arís, agus d'imthigh an long mhaol amach an</span>
<lb n="1026"/><span>bealach céadna.</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>14.  "A dhuine gan chéill," ars an t-Ultach le Brian,</span>
<lb n="1029"/><span>cad é an fáth a ndearna tú sin, ó tháinig sé chughat</span>
<lb n="1030"/><span>isteach nár chonghaibh tú é go léir?"</span></p>
<lb n="1031"/>
<lb n="1032"/><p><span>"Ní raibh ag teacht chugham-sa acht an méid sin, agus</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="1033"/><p><span>do bhain mé mo theastáil as," arsa Brian.  "Tá sé sin</span>
<lb n="1034"/><span>ag dul go cúigeadh eile fós.</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>15. Do bhuail an t-Ultach an bóthar go lán-tsásta ag</span>
<lb n="1037"/><span>tarraingt a bhaile agus an t-airgead leis; agus sul do</span>
<lb n="1038"/><span>shroich sé an baile tháinig na gaduidhthe air ar a bhealach,</span>
<lb n="1039"/><span>acht d'éirigh leis an t-airgead do chur i bhfolach, mar</span>
<lb n="1040"/><span>do b'í an oidhche do bhí ann, agus 'sé an áit ar chuir sé é,</span>
<lb n="1041"/><span>ar thaoibh chnocáin, agus ní raibh aon chomhartha aige air</span>
<lb n="1042"/><span>acht comhartha fánach, agus thar éis na ngaduidhthe do</span>
<lb n="1043"/><span>imtheacht do-chuaidh sé ag tóraidheacht an airgid, agus</span>
<lb n="1044"/><span>do sháruigh sé air cnocán an airgid do fhagháil, mar nach</span>
<lb n="1045"/><span>raibh aon chomhartha aige air acht comhartha na gealaighe,</span>
<lb n="1046"/><span>agus b'éigin dó filleadh ar ais chuig Brian.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>An uair do bhí an t-Ultach ag cur a chuid airgid i bhfolach</span>
<lb n="1049"/><span>do bhí an ghealach ag sgalladh [taithneamh], agus shíl sé go</span>
<lb n="1050"/><span>mba comhartha mhaith dhó agus dh'á chuid airgid an ghealach</span>
<lb n="1051"/><span>do bheith ag sgalladh ar an gcnocán i n-a raibh sé i bhfolach,</span>
<lb n="1052"/><span>acht ar ndóigh do bhí an ghealach ag sgalladh [taithneamh]</span>
<lb n="1053"/><span>ar gach uile chnocán thart thimcheall ar an tráth céadna.</span></p>
<lb n="1054"/>
<lb n="1055"/><p><span>Ní raibh an t-Ultach i bhfad i dtigh Bhriain gur pósadh</span>
<lb n="1056"/><span>é féin agus inghean Bhriain, agus do bhí bainfheis aca ar</span>
<lb n="1057"/><span>feadh seachtmhaine, agus do bhí saidhbhir agus daidhbhir ann</span>
<lb n="1058"/><span>ag ithe agus ag ól, ag déanamh siamsa agus grinn,</span>
<lb n="1059"/><span>blas na meala ar gach aon ghreim, agus gan dhá ghreim</span>
<lb n="1060"/><span>ar aon bhlas, agus gan aon ghreim tur.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>16. Adubhairt Brian le n-a mhac dul chum a leithéide seo</span>
<lb n="1063"/><span>d'áit, agus go bhfuigheadh sé airgead an Ultaigh; do-chuaidh</span>
<lb n="1064"/><span>an mac ann mar do hórduigheadh dhó, agus fuair sé an</span>
<lb n="1065"/><span>t-airgead ar thaoibh an chnocáin, agus thug sé do'n</span>
<lb n="1066"/><span>Ultach e, agus chuir sé fá annsin.</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>Do bhí inghean ag an Ultach, agus do bhí sí chómh breágh</span>
<lb n="1069"/><span>sin gur thug muinntear na tíre "Áilne na Gréine" uirri.</span>
<lb n="1070"/><span>Pósadh "Áilne na Gréine" le fear de mhuinntir</span>
<lb n="1071"/><span>Dhómhnaill, agus tá an bunadh sin anois fairsing ar fud</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="1072"/><p><span>na tíre, agus atá sagairt agus easbog againn de'n</span>
<lb n="1073"/><span>tsloinne céadna, agus sílim dá réir sin go dtuigfidh</span>
<lb n="1074"/><span>an léightheoir go raibh lár na fírinne i mbriathraibh Bhriain</span>
<lb n="1075"/><span>Ruaidh Uí Chearbháin.</span></p>
<lb n="1076"/>
<lb n="1077"/><p><span>17. Do-chuaidh sé ag amharc ar an áilleacán arís, agus</span>
<lb n="1078"/><span>thug a bhean fá deara go mbíodh sé ag tarraingt ar an</span>
<lb n="1079"/><span>mbosca go minic, agus go gcaithfeadh nidh cúramach do</span>
<lb n="1080"/><span>bheith aige ann, agus an uair do-chuaidh Brian chum an</span>
<lb n="1081"/><span>tseomra do bhí a bhean suas in-a dhiaidh, agus an uair a</span>
<lb n="1082"/><span>dhearc sé ar an áilleacán do bhí a bhean taobh thiar dhe,</span>
<lb n="1083"/><span>agus do dhearc sise amach thar a ghualainn, agus do </span>
<lb n="1084"/><span>fuair sí radharc ar choirnéal [chúinne] de'n áilleacán,</span>
<lb n="1085"/><span>agus an méid do-chonnaic sí dhe, d'éirigh sé chómh dubh le</span>
<lb n="1086"/><span>gual ceárdchan, agus níor dheallruigh sé ní ba mhó.</span></p>
<lb n="1087"/>
<lb n="1088"/><p><span>I gcionn tamaill i n-a dhiaidh sin adubhairt a mhac go</span>
<lb n="1089"/><span>dtos[n]óchadh sé ar thigh nua do fhorgaint.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>"Ná tosnuigh," ars' an t-athair, "go dteasbánaidh mise</span>
<lb n="1092"/><span>dhuit an áit a dtosnóchaidh tú."</span></p>
<lb n="1093"/>
<lb n="1094"/><p><span>Do-chuaidh Brian amach agus láighe leis ag glanadh</span>
<lb n="1095"/><span>luirg an tighe.  "Tosnuigh annso," ars' an t-athair, ag</span>
<lb n="1096"/><span>teasbáint na háite dhó a dtosnóchadh sé.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>18. An uair do ghlan an mac go dtí an chéad choirnéal</span>
<lb n="1099"/><span>[chúinne] fuair sé soightheach, ar dhéanamh bosca, lán le</span>
<lb n="1100"/><span>ginidheacha óir.  Do bhí sé bródamhail go maith annsin fá</span>
<lb n="1101"/><span>an ádh mór do chuir Dia i n-a bhealach.</span></p>
<lb n="1102"/>
<lb n="1103"/><p><span>Arsa an t-athair leis, "Gabh thart le gréin go dtí an</span>
<lb n="1104"/><span>coirnéal [cúinne] eile, agus b'fhéidir nach fearr an</span>
<lb n="1105"/><span>coirnéal sin ioná an coirnéal eile."</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Fuair sé soightheach eile ag an dara coirnéal lán d'ór</span>
<lb n="1108"/><span>mar an gcéadna.</span></p>
<lb n="1109"/>
<lb n="1110"/><p><span>Adubhairt sé leis tosnughadh arís go dtéidheadh sé go</span>
<lb n="1111"/><span>dtí an treas coirnéal.  Do-rinne sé mar adubhradh</span>
<lb n="1112"/><span>leis, agus fuair sé soightheach eile ann lán d'ór; lean sé</span></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="1113"/><p><span>do'n obair nó go dtáinig sé go dtí an cheathramhadh coir-</span>
<lb n="1114"/><span>néal, agus fuair sé soightheach eile óir annsin.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>Ní raibh cuimse ar a chuid saidhbhris annsin; ní raibh</span>
<lb n="1117"/><span>meas ar leathar stáinín aige le haghaidh a chuid bróg nó</span>
<lb n="1118"/><span>go bhfuair sé péire buataisí árda de leathar na Spáinne.</span></p>
<lb n="1119"/>
<lb n="1120"/><p><span>Caib. III.- pósadh an mhic agus bás Bhriain.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>19. "Anois, a bhean thall," arsa Brian le n-a mhnaoi,</span>
<lb n="1123"/><span>pósfaidh do mhac bean uasal; ní bheidh sásamh ar bith</span>
<lb n="1124"/><span>aige i mnaoi thuaithe do phósadh go bpósaidh sé bean uasal,</span>
<lb n="1125"/><span>agus is gearr bhías siad pósta go mbéidh sí ag fagháil</span>
<lb n="1126"/><span>droch-mheas air nuair nach bhfuil sé i bhfuil chómh honórach</span>
<lb n="1127"/><span>léi féin."</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>Anois an uair do bhí saidhbhreas agus cuimse aca do </span>
<lb n="1130"/><span>rinne mac Bhriain smaoineadh ar phósadh, agus do b'fhíor</span>
<lb n="1131"/><span>do'n athair, ní raibh meas ar chailínibh na comharsanachta</span>
<lb n="1132"/><span>aige.  Facthas [do-chonnarcas] dó nach rabhadar sáthach maith</span>
<lb n="1133"/><span>dhó go bhfaghbhadh sé bean uasal, acht adubhairt an t-athair</span>
<lb n="1134"/><span>leis go mb'fhéidir go mbeadh sé chomh maith aige an cailín</span>
<lb n="1135"/><span>aimsire do bhí ar a urlár do phósadh.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Níor ghlac sé comhairle a athar, mar do phós sé thar a</span>
<lb n="1138"/><span>chrois, agus níor éirigh leis, mar seal gearr tar éis dó</span>
<lb n="1139"/><span>an bhean árd-uasal so do phósadh, thosnuigh sí ag caitheamh</span>
<lb n="1140"/><span>droch-mheas' air' ar an ádhbhar gur chas sí leis go mion is</span>
<lb n="1141"/><span>go minic nach raibh sé i bhfuil chomh honórach léi féin.</span></p>
<lb n="1142"/>
<lb n="1143"/><p><span>20. Mar gheall ar a mío-stainnc agus ar a comh-intinn</span>
<lb n="1144"/><span>bhuirb b'éigin dó imtheacht uaithi ar feadh tamaill nó gur</span>
<lb n="1145"/><span>thraoch a fearg, agus gur imthigh beagán de'n uabhar dhi,</span>
<lb n="1146"/><span>agus ba bhuidhe bocht léi é a theacht ar ais, agus an tráth</span>
<lb n="1147"/><span>ar fhill sé, bhí lúthgháir mhór ar a athair, mar ba mhian leis</span>
<lb n="1148"/><span>a chur do fhiachaibh ar a mhac a thairngire do sgríobhadh i</span>
<lb n="1149"/><span>riocht go mbeadh sé ag na daoinibh tar éis a bháis.</span>
<lb n="1150"/></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="1151"/><p><span>An tráth do bhí Brian ag iarraidh an tsagairt ní raibh</span>
<lb n="1152"/><span>cosamhlacht bháis air, mar nach raibh sé tinn, agus shíl na</span>
<lb n="1153"/><span>daoine gur éadtrom cinn [meascán mearaidhe] do bhí</span>
<lb n="1154"/><span>air, acht níor bh'eadh, mar do bhí fios aige ó Rígh na Glóire</span>
<lb n="1155"/><span>go raibh a sheal caithte ar an saoghal so, agus go raibh</span>
<lb n="1156"/><span>áit ag fanacht [fanmhain] dhó i gcúirt na n-aingeal i</span>
<lb n="1157"/><span>bhFlaitheas síorraidhe na ngrásta, agus ar an ádhbhar sin</span>
<lb n="1158"/><span>d'fhógair sé a mhac a dhul i gcoinne an tsagairt dó, go</span>
<lb n="1159"/><span>raibh sé i n-Inis Géidhe, agus nach bhfuigheadh sé bás go</span>
<lb n="1160"/><span>dtiocadh sé.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>21. Do-chuaidh marcach i gcoinne an tsagairt annsin dó.</span>
<lb n="1163"/><span>Do las sé teine ar chnoc an Tearmainn mar chomhartha</span>
<lb n="1164"/><span>do'n tsagart agus do tháinig sé amach as an oileán nó</span>
<lb n="1165"/><span>go gcuireadh sé an ola dhéidheanach ar Bhrian.</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>Ní raibh aon bhóthar ann an uair sin acht ag siubhal</span>
<lb n="1168"/><span>tré na móinte agus thré na portaigh.  Do bhí bealach</span>
<lb n="1169"/><span>fada rompa go dtí teach Bhriain, agus ní fada do chuaidh</span>
<lb n="1170"/><span>siad go ndeachaidh capall an tsagairt dh'á báthadh, agus</span>
<lb n="1171"/><span>do sgoth an capall crudh, agus adubhairt Brian, "Dia</span>
<lb n="1172"/><span>agus Muire agus Pádraig linn, a shagairt, agus crudh</span>
<lb n="1173"/><span>sgoithte ag do chapall," agus é ag saothrughadh an bháis</span>
<lb n="1174"/><span>ar a leabaidh.</span></p>
<lb n="1175"/>
<lb n="1176"/><p><span>D'fhiafruigh a bhean de cad é an fáth adubhairt sé é sin,</span>
<lb n="1177"/><span>agus adubhairt sé léi, "Do-chuaidh sé gar go maith do'n</span>
<lb n="1178"/><span>tsagart ar an gCeis Ghairbh anois, agus do sgoth a</span>
<lb n="1179"/><span>chapall crudh."</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>An uair do bhí an sagart ag teacht go caladh na trágha</span>
<lb n="1182"/><span>baineadh tuiseal as a chapall, agus níor mhór nár</span>
<lb n="1183"/><span>cuireadh as an diallaid é.  Do bhí sé i bhfoigseacht míle</span>
<lb n="1184"/><span>de thigh Bhriain an tráth sin.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>"Goirm agus coisreacaim thú," arsa Brian.  Arsa a</span>
<lb n="1187"/><span>mhuinntear, "Tá sé ag rádhmhaillidhe."</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>22. I gcionn tamaill i n-a dhiaidh sin an uair do bhí an</span>
<lb n="1190"/><span>sagart ag árdughadh ag binn an tighe i gcomhrac na</span></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1191"/><p><span>trágha agus an chladaigh do baineadh tuiseal eile as an</span>
<lb n="1192"/><span>gcapall, agus cuireadh an sagart amach as an diallaid,</span>
<lb n="1193"/><span>agus d'fhóbair go mbrisfidhe a mhuinéal.</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>23. "Dia agus Muire agus Pádraig linn," arsa Brian,</span>
<lb n="1196"/><span>"agam féin thú as gach uile olc agus urchóid," agus</span>
<lb n="1197"/><span>gan é ag amharc ar an sagart ag teacht ar aon chor,</span>
<lb n="1198"/><span>agus an uair tháinig sé isteach ba é Brian an chéad duine</span>
<lb n="1199"/><span>do chuir fáilte roimhe, agus do bhí beagán feirge air an</span>
<lb n="1200"/><span>uair do-chonnaic sé Brian i n-a shuidhe ag cainnt agus</span>
<lb n="1201"/><span>ag comhrádh leó.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>"Cad chuige gur chuir tú fios orm-sa?" ars' an sagart</span>
<lb n="1204"/><span>leis, "agus gan cosamhlacht tinnis ar bith ort?"</span></p>
<lb n="1205"/>
<lb n="1206"/><p><span>Arsa Brian, "Déin deoch dhuit féin ar dtús, agus</span>
<lb n="1207"/><span>beannuigh é.  Níor mhór dhuit mise agat anocht, nó do bhí</span>
<lb n="1208"/><span>tú i gcruadh-chás." D'innis Brian do'n tsagart gach uile</span>
<lb n="1209"/><span>áit ar baineadh tuiseal as an gcapall.  "Do-chuaidh tú</span>
<lb n="1210"/><span>tré ghábhadh mór anocht.  Do sgoth do chapall crudh ag an</span>
<lb n="1211"/><span>gCeis Ghairbh an uair do bhí sí ghá báthadh.  Cuir duine fá</span>
<lb n="1212"/><span>n-a dhéin agus do-gheobhaidh sé an crudh."</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>Do-dhearc an sagart ar a chapall, agus b'fhíor do</span>
<lb n="1215"/><span>Bhrian, fuair sé i n-uireasbhaidh cruidh é.  Do-chuir an</span>
<lb n="1216"/><span>sagart duine ar ais, agus fuair sé an crudh."</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>24. Adubhairt Brian leis an sagart, "Chomh luath agus</span>
<lb n="1219"/><span>do bheannóchas tú deoch duit féin, gheobhaidh tú amach chum</span>
<lb n="1220"/><span>an tighe sin amuigh; atá sgata ban ag sníomh ann, agus</span>
<lb n="1221"/><span>an cailín óg atá i n-a suidhe ag doras an tseomra ag</span>
<lb n="1222"/><span>cárdáil, abair léi í féin do ullmhughadh, nó go gcuiridh</span>
<lb n="1223"/><span>tú an ola uirri; do-gheobhaidh sí sin bás romham-sa."</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>Níor labhair an sagart, acht do-chuaidh sé amach, agus</span>
<lb n="1226"/><span>d'órduigh sé do'n mhnaoi óig í féin do ullmhughadh nó go</span>
<lb n="1227"/><span>gcuireadh sé an ola dhéidheanach uirri.  Do-rinne sí mar</span>
<lb n="1228"/><span>adubhradh léi, agus do cuireadh an ola uirri, agus fuair</span>
<lb n="1229"/><span>sí bás ar an mball sin.</span></p>
<lb n="1230"/>
<lb n="1231"/><p><span>An feadh do bhí an sagart ag cur na hola déidheanaighe</span></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1232"/><p><span>ar an gcailín do bhí Brian agus a mhach ag comhrádh, agus</span>
<lb n="1233"/><span>é ag sgríobhadh briathra Bhriain mar aguisín leis an méid</span>
<lb n="1234"/><span>de'n tairngire do bhí sgríobhtha aige roimhe rin, agus ins</span>
<lb n="1235"/><span>an tráth céadna do tháinig bean bhocht isteach, agus bhain</span>
<lb n="1236"/><span>an mac spailleadh aisti.  "Éist léi," arsa Brian, "béidh</span>
<lb n="1237"/><span>cuid de do bhall féin curtha seacht mbliadhna romhat</span>
<lb n="1238"/><span>féin," agus do bhí, mar chaill sé méar a láimhe i n-a</span>
<lb n="1239"/><span>dhiaidh sin, agus cuireadh ins an talamh í, agus nuair do </span>
<lb n="1240"/><span>chualaidh an mac an méid sin do chaith sé an tairngire</span>
<lb n="1241"/><span>ins an teinidh, agus dóigheadh í.</span></p>
<lb n="1242"/>
<lb n="1243"/><p><span>25. D'fhág sin muinntir na hÉireann gan tairngire</span>
<lb n="1244"/><span>Bhriain Ruaidh Uí Chearbháin do bheith sgríobhtha aca an uair</span>
<lb n="1245"/><span>do chaith a mhac an chéad chuid d'ar sgríobh sé i bpoll</span>
<lb n="1246"/><span>garbh-bhuaice, agus an dara cuid dar sgríobh sé, do chaith</span>
<lb n="1247"/><span>sé isteach ins an teinidh é, agus ba mhór an truagh sin,</span>
<lb n="1248"/><span>mar tháinig furmhór de'n tairngire isteach fíor.</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>An uair do tháinig an sagart ar ais go tigh Bhriain,</span>
<lb n="1251"/><span>adubhairt sé gur mór do bhí na daoine ag dul amudha nár</span>
<lb n="1252"/><span>thug creideamhaint d'á chuid chainnte, agus é do thógáil</span>
<lb n="1253"/><span>síos ar pháipéar, agus go mbeadh gach cúis d'á mbainfeadh</span>
<lb n="1254"/><span>le hÉirinn go so-thuigsionach aca.</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>26. "Anois," arsa Brian leis an sagart, "tá mise réidh</span>
<lb n="1257"/><span>fá do chomhair." Do-chuir an sagart an ola dhéidheanach</span>
<lb n="1258"/><span>air.  Chómh luath agus do bhí sé réidh leis, do shín sé siar</span>
<lb n="1259"/><span>agus d'éag sé.</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>Ní raibh aon tslighe leis an tairngire seo do fhagháil</span>
<lb n="1262"/><span>acht ó bhéalaibh na ndaoine, agus sin é an chaoi a bhfuair</span>
<lb n="1263"/><span>mise é.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Mar atá inniste agam cheana gur chuir mac Bhriain</span>
<lb n="1266"/><span>an méid de'n tairngire do bhí sgríobhtha aige ó rath,</span>
<lb n="1267"/><span>agus muna mbeadh go ndeachaidh mise ag cuartughadh,</span>
<lb n="1268"/><span>agus go bhfuair mé an méid seo, do beadh sé fá an bhfód</span>
<lb n="1269"/><span>mar atá an méid do mhill a mhac.  Fuaras an méid de'n</span>
<lb n="1270"/><span>tairngire atá annso ó thriúr seanchaidhe fad-cheannach,</span></p>
</div>
<pb n="32"/>
<div><lb n="1271"/><p><span>meabhrach, gealintinneach - is iad sin Uilliam Pléimeann,</span>
<lb n="1272"/><span>Leath-árdán; Séamus Mac Enrí, Inis Bhigil, agus</span>
<lb n="1273"/><span>Seaghán Ó Conmhacháin, Tolachán, Dubh-Thúma; agus d'á</span>
<lb n="1274"/><span>luighead an méid seo féin coingeobhaidh sé ainm Bhriain</span>
<lb n="1275"/><span>Ruaidh Uí Chearbháin i gcuimhne chomh fada agus bheas an</span>
<lb n="1276"/><span>saoghal ar suidheachán, le congnamh Dé.</span></p>
<lb n="1277"/>
<lb n="1278"/><p><span>VI. Diarmuid an reatha agus an gar-lámhach.</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>1. Tháinig allmhuicidhe [sladaire] go huachtar Acla, agus</span>
<lb n="1281"/><span>do bhí sé annsin ag allmhuiceacht [sladaireacht], agus ní</span>
<lb n="1282"/><span>raibh mórán ann le creachadh acht éin agus ceatharaidhe.</span>
<lb n="1283"/><span>Máille do bhí mar ainm air.  Do bhí sé lá annsin ag</span>
<lb n="1284"/><span>spaisteoireacht, agus do-chonnaic sé fear agus bean ag</span>
<lb n="1285"/><span>teacht isteach Fearsad Acla, agus bó leó [aca].  Bláth-</span>
<lb n="1286"/><span>mhail do bhí mar ainm ar an bhfear so do bhí ag teacht.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>Tiormuigheann an tráigh míle ar fad agus míle ar</span>
<lb n="1289"/><span>leithead, i riocht is go dtéidheann roinn de'n fhairrge</span>
<lb n="1290"/><span>suas Béal na Cliath agus roinn eile de síos Béal an</span>
<lb n="1291"/><span>Bhuláin.  An uair bhíos tráigh rabharta ann, do shiubhalfá</span>
<lb n="1292"/><span>anonn tirim in do bhrógaibh, agus ar mheath rabhartha do </span>
<lb n="1293"/><span>bheithfeá go dtí do chom ag dul treasna na feirste.</span></p>
<lb n="1294"/>
<lb n="1295"/><p><span>Do-chonnaic Máille an bheirt seo ag teacht treasna na</span>
<lb n="1296"/><span>trágha, agus do-chuaidh sé chum a n-airchis', agus do thug</span>
<lb n="1297"/><span>sé leis iad go huachtar Acla agus an bhó, agus an uair</span>
<lb n="1298"/><span>do-chuaidh an fear thug sé leis do chodladh do bhí faitchíos</span>
<lb n="1299"/><span>air go marbhóchthaoi é, agus d'imthigh sé féin agus a bhean</span>
<lb n="1300"/><span>leó an uair do fuair siad fear an tighe i n-a chodladh.</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>2. Ní raibh a fhios aca cá rachadh siad mar ba í an oidhche</span>
<lb n="1303"/><span>do bhí ann, acht do bhiodar ag siubhal rómpa nó go</span>
<lb n="1304"/><span>dtáinig an lá, agus níor stadadar nó go ndeachaidh siad</span>
<lb n="1305"/><span>go Sliabh Mór, agus do-rinneadar árus beag dóibh féin</span>
<lb n="1306"/><span>annsin.</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1307"/><p><span>Ní fada do bhíodar imthighthe nó go gcualaidh fear an</span>
<lb n="1308"/><span>tighe go rabhadar ag Sliabh Mór, agus do tháinig sé ar</span>
<lb n="1309"/><span>maidin go moch chum an tighe, agus an uair do tháinig sé</span>
<lb n="1310"/><span>isteach d'fhuagair sé comhrac ar an mBláthmhaileach, agus</span>
<lb n="1311"/><span>do-chuaidh an bheirt aca ar mhacaire an dubhshláin, agus</span>
<lb n="1312"/><span>tar éis seal pionnsaidheachta do mharbhuigheadh an</span>
<lb n="1313"/><span>Bláthmhaileach.</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>3. Seal gearr i n-a dhiaidh sin do phós an Máilleach an</span>
<lb n="1316"/><span>bhaintreabhach, agus do bhí ceathrar mac mar mhuirighin aice</span>
<lb n="1317"/><span>- is é sin an mac ba shine leis an mBláthmhaileach, agus</span>
<lb n="1318"/><span>an triúr eile leis an Máilleach.</span></p>
<lb n="1319"/>
<lb n="1320"/><p><span>Níor thaithnigh an chéad mhac leis an Máilleach chor ar</span>
<lb n="1321"/><span>bith, mar ba Bhláthmhaileach do bhí ann, agus an uair do</span>
<lb n="1322"/><span>mhéaduigheadar, do bhíodh siad ag imirt i gcuideachtain,</span>
<lb n="1323"/><span>agus facthas [do-chonnarcas] do'n Mháilleach go mba</span>
<lb n="1324"/><span>bheodhaichte an Bláthmhailleach ioná a thriúr mhac féin, agus</span>
<lb n="1325"/><span>adubhairt sé go mbuailfeadh sé doibheart ar an mac</span>
<lb n="1326"/><span>ba shine - is é sin an Bláthmhaileach - acht sul do éirigh</span>
<lb n="1327"/><span>leis sin do dhéanamh do bhuail taom tinnis é, agus</span>
<lb n="1328"/><span>fuair sé bás fá na sgoiltíghe, agus do hadhlacadh é, agus</span>
<lb n="1329"/><span>do chuireadar leacht ós cionn na huaighe mar chomhartha</span>
<lb n="1330"/><span>do na daoinibh gur uaigh do bhí annsin.</span></p>
<lb n="1331"/>
<lb n="1332"/><p><span>Do bhí annsin an mháthair agus an ceathrar cloinne i</span>
<lb n="1333"/><span>gcuideachtain nó go dtugadar mná leo o cibé ait a</span>
<lb n="1334"/><span>bhfuaradar iad, agus gur pósadar.</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>4. Do bhí na daoine ag fairsingiughadh agus ag teacht go</span>
<lb n="1337"/><span>hAcaill an tráth sin.  Tháinig cúram cloinne ar ceathrar</span>
<lb n="1338"/><span>mac na baintreabhaighe, agus an uair do mhéaduigheadar</span>
<lb n="1339"/><span>i n-a mbuachaillíbh óga, mac mic an Mháilligh b'ainm do</span>
<lb n="1340"/><span>Diarmaid an Reatha Ó Maille, agus mac mic an</span>
<lb n="1341"/><span>Bláthmhailigh b'ainm do'n Gar-lámhach Ó Bláthmhail.</span></p>
<lb n="1342"/>
<lb n="1343"/><p><span>Do bhí athair Dhiarmuda ag foirgneamh tighe i mBéal an</span>
<lb n="1344"/><span>Átha Salaigh, agus an uair do bhí sé ag snaidmeadh na</span>
<lb n="1345"/><span>ngaibhleach, do bhris an siuinéir an taráchar, agus</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1346"/><p><span>b'éigean do stad, agus do bhí an gabha i n-a chomhnaidhe</span>
<lb n="1347"/><span>ag Droichead na Bairr-Dhéise, deich míle fhichead uaidh,</span>
<lb n="1348"/><span>agus caithfeadh duine dul Fearsad Acla le dul chuige</span>
<lb n="1349"/><span>agus deisiughadh d'fhághail ar an taráchair.  Adubhairt an</span>
<lb n="1350"/><span>t-athair le Diarmuid:- "A mhic! caithfe tú dul amach</span>
<lb n="1351"/><span>fearsad Acla anocht, agus dul chum an ghabhann, agus</span>
<lb n="1352"/><span>deisiughadh do chur ar an taráchair."</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>An uair do mheas Diarmuid go raibh sé i n-am aige dul</span>
<lb n="1355"/><span>chum na feirste, d'imthigh sé, agus do-chuaidh sé treasna</span>
<lb n="1356"/><span>na feirste, agus as go bráth leis chum na Bairr-Dhéise,</span>
<lb n="1357"/><span>agus an uair do shroich sé an áit, do dhúisigh sé an gabha,</span>
<lb n="1358"/><span>agus do chuir sé deisiughadh ar an taráchair dhó, agus</span>
<lb n="1359"/><span>tháinig sé a bhaile an fhearsad chéadna ar imthigh sé.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>5. Ó d'fhág sé an teach go dtáinig sé a bhaile arís</span>
<lb n="1362"/><span>timcheall cúig uaire a chluig - rinne sé trí fichid míle</span>
<lb n="1363"/><span>do shiubhal, agus an uair do dhúisígh a athair ar maidin,</span>
<lb n="1364"/><span>adubhairt sé, "A Dhiarmuid! chodail tú ar an bhfeirsid?"</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>"Dearc fá an leabaidh agus leig dhom codladh," arsa</span>
<lb n="1367"/><span>Diarmuid.  Do dhearc sé fá an leabaidh, agus fuair sé an</span>
<lb n="1368"/><span>taráchair deisighthe, agus sin é an t-ádhbhar do tugadh</span>
<lb n="1369"/><span>Diarmuid an Reatha mar ainm air.</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>Do-chuaidh Diarmuid lá go hEach an Ghabhair ag díol a</span>
<lb n="1372"/><span>chuid áirnéis, agus do dhíol sé iad ar an oiread so</span>
<lb n="1373"/><span>airgid, agus an uair do-chuaidh na ceannuightheoiridhe ag</span>
<lb n="1374"/><span>a íoc [chum é d'íoc], ba mhian leo gan [baoghal ar] an</span>
<lb n="1375"/><span>oiread airgid do thabhairt dó agus do gheall siad, agus</span>
<lb n="1376"/><span>do thosnuigheadar ag tabhairt na mbeithidheach leo dhá</span>
<lb n="1377"/><span>aimhdheoin, agus gan leath an airgid íoctha aca.</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>6. D'ionnsuigh Diarmuid leis an mbata iad, agus do rith</span>
<lb n="1380"/><span>sé tríotha mar do rithfeadh seabhac tré ailt éanacha [éan],</span>
<lb n="1381"/><span>gur bhuail sé iad, agus go dtug sé leis an áirnéis, agus</span>
<lb n="1382"/><span>do bhuail sé an bóthar ag tarraingt a bhaile, agus na</span>
<lb n="1383"/><span>beithidhigh leis [aige].</span></p>
<lb n="1384"/>
<lb n="1385"/><p><span>Do lean beirt fhear é, agus d'fhógair siad é, na</span></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1386"/><p><span>beithidhigh do thabhairt dóibh, agus go n-íocfadh siad [go</span>
<lb n="1387"/><span>n-íocfaidís] an t-airgead go hiomlán.  Fuair sé annsin</span>
<lb n="1388"/><span>luach na mbeithidheach, agus thug sé dhóibh iad.</span></p>
<lb n="1389"/>
<lb n="1390"/><p><span>Do bhí allmhuraigh mhóra as [ó] Chuan na Marbh ar</span>
<lb n="1391"/><span>an aonach ag amharc air, agus adubhradar gur gaisgidheach</span>
<lb n="1392"/><span>do bhí ann.</span></p>
<lb n="1393"/>
<lb n="1394"/><p><span>7. Do bhí feirmeoir [scológ] mór i gCuan na Marbh,</span>
<lb n="1395"/><span>sínte ar theorainn leis na hallmhuraigh seo, agus an uair</span>
<lb n="1396"/><span>do chonnaic seisean an gaisgeadh do-rigne Diarmuid, do</span>
<lb n="1397"/><span>labhair sé leis, agus d'iarr sé d'impidhe air, teacht siar</span>
<lb n="1398"/><span>leis go Tír Sheoigheach agus go dtiubhradh sé a inghean dhó</span>
<lb n="1399"/><span>le posadh, agus go dtiubhradh sé gach uile nidh eile dhó dá</span>
<lb n="1400"/><span>réir, acht a theacht agus í d'fheicsin, agus muna dtaith-</span>
<lb n="1401"/><span>neadh sí leis go dtiocfadh leis gan í phósadh.  Do-chuaidh</span>
<lb n="1402"/><span>sé siar leis go Tír Sheoigheach nó go bhfaca sé an cailín,</span>
<lb n="1403"/><span>agus do thaithin sí leis, agus adubhairt sé le na hathair</span>
<lb n="1404"/><span>go nglacfadh sé léi mar mhnaoi.</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>Pósadh an lánamha, agus d'fhuagair an t-athair fleadh</span>
<lb n="1407"/><span>agus féasta ar feadh trí oidhche agus trí lá, ag ithe agus</span>
<lb n="1408"/><span>ag ól, blas na meala ar gach aon ghreim, gan dhá ghreim</span>
<lb n="1409"/><span>ar aon bhlas, agus gan aon ghreim tur.  Do chruinnigh</span>
<lb n="1410"/><span>bocht agus nocht, saidhbhir agus daidhbhir chum an fhéasta,</span>
<lb n="1411"/><span>ag ithe agus ag ól, ag déanamh siamsa agus grinn, nó</span>
<lb n="1412"/><span>go dtáinig cunntas [tuairisg] isteach go raibh ceann</span>
<lb n="1413"/><span>de na buaibh ceaptha ag na hallmhuraighibh, agus adubhairt</span>
<lb n="1414"/><span>Diarmuid í d'fhágbháil annsin no go dtéidheadh sé féin</span>
<lb n="1415"/><span>amach.</span></p>
<lb n="1416"/>
<lb n="1417"/><p><span>8. An uair do chaitheadar a dinnéar go socair sámh,</span>
<lb n="1418"/><span>d'éirigh Diarmuid agus rug sé ar a bhata, agus bhain sé</span>
<lb n="1419"/><span>crathadh as, agus d'iarr sé ar aodhaire na mbó a theacht</span>
<lb n="1420"/><span>leis, agus an bhó do theasbáint do.</span></p>
<lb n="1421"/>
<lb n="1422"/><p><span>Do shiubhal sé féin agus maor na mbó go dtí talamh</span>
<lb n="1423"/><span>na n-allmhurach - an áit a raibh an bhó - agus d'iarr sé</span>
<lb n="1424"/><span>air an bhó do thiomáint leis go bhfeiceadh sé an dtiocfadh</span></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1425"/><p><span>aon duine roimhe.  Do thiomáin sé leis í, agus níor tháinig</span>
<lb n="1426"/><span>aon duine roimhe le bac do chur air; agus adubhairt</span>
<lb n="1427"/><span>Diarmuid leis, má d'imthigh aon bhó uaidh le bliadhain,</span>
<lb n="1428"/><span>ceann i n-a hionad do thiomáint leis chomh maith, agus do</span>
<lb n="1429"/><span>thiomáin sé leis trí chinn eile, agus níor leig na hall-</span>
<lb n="1430"/><span>mhuraighe orra féin go bhfacadar na ba ag imtheacht.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>9. An uar tháinig sé chum a thighe arís bhí ithe agus ól aca</span>
<lb n="1433"/><span>ar feadh dhá lá eile nó gur sgaip na comharsana ar</span>
<lb n="1434"/><span>deireadh thiar go buidheach beannachtach.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>Seal gearr i n-a dhiaidh sin thug sé cuireadh do na</span>
<lb n="1437"/><span>hallmhuraighibh chum dinnéir.  Thangadar chuige, agus do </span>
<lb n="1438"/><span>bhí fáilte mhór rómpa ins an gceanntar sin, agus do </span>
<lb n="1439"/><span>bhíodar in-a gcomharsanaibh maithe as sin suas.</span></p>
<lb n="1440"/>
<lb n="1441"/><p><span>Caib. II. - Na gaduidhthe.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>An uar do bhí Diarmuid suim aimsire i gCondae na</span>
<lb n="1444"/><span>Gaillimhe, tháinig gaduidhthe go hAcaill ag tabhairt leo</span>
<lb n="1445"/><span>maoin bó do bhí ag Gar-lámhach Ó Bláthmhail, agus an</span>
<lb n="1446"/><span>uair thug siad leo iad, d'imthigh an Gar-lámhach siar go</span>
<lb n="1447"/><span>Condae na Gallimhe, ag iarraidh Diarmuda an Reatha</span>
<lb n="1448"/><span>Uí Mháille, agus ag innsin dó go dtug na gaduidhthe na</span>
<lb n="1449"/><span>beithidhigh leo, agus go dtáinig sé ag a innsin dó-san</span>
<lb n="1450"/><span>gur imthigh siad, agus ag éileamh a chonganta.</span></p>
<lb n="1451"/>
<lb n="1452"/><p><span>10. An uair do chaith sé a dhinnéar d'iarr Diarmuid air</span>
<lb n="1453"/><span>imeacht agus bheith i n-áirdeall na mbeithidheach agus go</span>
<lb n="1454"/><span>leanfadh sé féin é lá ar n-a bhárach, D'imthigh Diarmaid</span>
<lb n="1455"/><span>ar maidin agus a thrí contacha [coin] leis, agus an uair</span>
<lb n="1456"/><span>do bhí sé ag dul síos Gleann na Magh Dubh cailleadh an</span>
<lb n="1457"/><span>chéad chú; ghearr sé uaigh dhi le n-a chlaidheamh, agus chuir</span>
<lb n="1458"/><span>sé ins an talamh í.</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>Ag dul thar Mháim an Sgárdáin cailleadh an dara</span></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1461"/><p><span>cú - thuit sí marbh - agus d'osgail sé uagh le n-a</span>
<lb n="1462"/><span>chlaidheamh dhi, agus chuir sé ins an talamh í.</span></p>
<lb n="1463"/>
<lb n="1464"/><p><span>Ag dul síos Gleann Tomáis dó, thuit an tríomhadh cú</span>
<lb n="1465"/><span>marbh ag a chosabh; d'fhosgail sé uaigh di le n-a chlaideamh,</span>
<lb n="1466"/><span>agus chuir sé í.</span></p>
<lb n="1467"/>
<lb n="1468"/><p><span>11. D'imthigh leis síos thré bhaile mór Chathail, agus siar</span>
<lb n="1469"/><span>Gleann Chaisil, síos Béal an Mhuirthid, thart siar muing</span>
<lb n="1470"/><span>Sheagháin Chaoich, siar as sin an Geata Mór leis, agus an</span>
<lb n="1471"/><span>uair do bhí an Geata Mór fágtha aige do-chonnaic sé na</span>
<lb n="1472"/><span>beithidhigh ag dul siar an trágh, agus do-chonnaic na gad-</span>
<lb n="1473"/><span>uidhthe an fear ag teacht i n-a ndiaidh fá siubhal mór.</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Do bhí ceannphort na ngaduidhthe ag marcaidheacht, agus</span>
<lb n="1476"/><span>an uair do-chonnaic sé an fear mór ag teacht i n-a</span>
<lb n="1477"/><span>ndiaidh, agus an siubhal mór do bhí fá, do sgannruigh sé</span>
<lb n="1478"/><span>[tháinig sgannradh ar], agus as go bráth leis chomh tréan</span>
<lb n="1479"/><span>agus d'fhéad sé an capall do thiomáint.</span></p>
<lb n="1480"/>
<lb n="1481"/><p><span>An uair tháinig Diarmuid suas leis na beithidhigh, níor</span>
<lb n="1482"/><span>chuir sé aon áird orra, acht lean sé an marcach, agus</span>
<lb n="1483"/><span>sul do shroich sé a chúirt, tháinig sé suas leis agus</span>
<lb n="1484"/><span>d'fhuagair sé comhrac air.</span></p>
<lb n="1485"/>
<lb n="1486"/><p><span>12. Ní raibh aon dul as ag an ngaduidhe, agus b'éigean</span>
<lb n="1487"/><span>dó dul ar mhachare an dubhshlán le Diarmuid agus a</span>
<lb n="1488"/><span>throid; agus mar do bhí sé i sáinn [i dteannta] throid sé</span>
<lb n="1489"/><span>go borb agus go fíochmhar le Diarmuid go ndearnadar</span>
<lb n="1490"/><span>praiseach de'n talamh, acht ar deireadh thiar thug Diar-</span>
<lb n="1491"/><span>muid buille d'á claidheamh dó, agus do bhain sé an ceann</span>
<lb n="1492"/><span>de, agus d'fhág sé é ag léimnigh le báinidhe ar an</span>
<lb n="1493"/><span>machaire, agus do thionntuigh sé ar a sháil, agus thug sé a</span>
<lb n="1494"/><span>aghaidh ar na beithidhigh.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>An uair do chonnaic na gaduidhthe eile é ag tarraingt</span>
<lb n="1497"/><span>orra agus a gceannphort marbh, d'imthigheadar i mbárr</span>
<lb n="1498"/><span>na bhfásgaidhe, agus d'fhágadar na beithidhigh i n-a ndiaidh,</span>
<lb n="1499"/><span>mar bhí uathbhás agus sgannradh orra roimh Diarmuid.</span></p>
<lb n="1500"/>
<lb n="1501"/><p><span>An uair do bhíodar ag dul tré an nGeata Mór leis</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1502"/><p><span>na beithidhigh, agus sul do tháinig Diarmuid chomh fada</span>
<lb n="1503"/><span>leó, do rinneadar moill ag bleaghan na mbó, agus ag</span>
<lb n="1504"/><span>déanamh pasóide de'n bhainne dhóibh féin, mar do shaoil-</span>
<lb n="1505"/><span>eadar nach raibh aon bhaoghal orra; acht meireach [muna</span>
<lb n="1506"/><span>mbeadh] sin bheadh siad 'san mbaile fá chumhdach a ndaingin</span>
<lb n="1507"/><span>roimh Diarmuid, agus annsin thiocfadh leis dul ag</span>
<lb n="1508"/><span>feadghail i n-aghaidh na gaoithe.</span></p>
<lb n="1509"/>
<lb n="1510"/><p><span>13. Adubhairt sé dá mbeadh fear eile aige go dtiubhradh</span>
<lb n="1511"/><span>sé na beithidhigh as Iarros.  Do bhí sé ag cainnt leis féin,</span>
<lb n="1512"/><span>agus adubhairt an Gar-lámhach, "Tá mise annso agat,"</span>
<lb n="1513"/><span>agus do bhí sé ar buille boise le n-a thaoibh.  Thiomáin siad</span>
<lb n="1514"/><span>leó aníos a bhaile iad nó go dtángadar go dtí an áit</span>
<lb n="1515"/><span>a dtugtar Béal na Creiche air.  An uair thug na gad-</span>
<lb n="1516"/><span>uidhthe leo na beithidhigh treasna Béal na Creiche, ba hí sin</span>
<lb n="1517"/><span>an uair do tugadh an t-ainm sin ar an áit.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>Do bhí Diarmuid agus an Gar-lámhach le sgaradh ó</span>
<lb n="1520"/><span>chéile annsin - Diarmuid ag dul siar go Condae na</span>
<lb n="1521"/><span>Gaillimhe - agus sul do sgar sé leis an nGar-lámhach,</span>
<lb n="1522"/><span>adubhairt sé dá dteastóchadh a chongnamh arís uaidh go</span>
<lb n="1523"/><span>raibh sé le fagháil aige agus fáilte.  Adubhairt an Gar-</span>
<lb n="1524"/><span>lámhach go raibh sé go han-bhuidheach de, agus do sgaradar</span>
<lb n="1525"/><span>ó chéile.</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>14. Tháinig an Gar-lámhach a bhaile, agus an áirnéis leis</span>
<lb n="1528"/><span>[aige], go dtí an Sliabh Mór, agus do bhíodar annsin nó</span>
<lb n="1529"/><span>go dtáinig na gaduidhthe arís air ag tabhairt leo na mbó.</span>
<lb n="1530"/><span>Tháinig siad go tráigh Dhúin Inbhir le bárc agus bád</span>
<lb n="1531"/><span>fada, agus do chaitheadar an ancaire annsin, agus d'im-</span>
<lb n="1532"/><span>thigheadar leó ag siubhal go dtáinig siad go dtí an</span>
<lb n="1533"/><span>áirnéis arís, agus do chuireadar tiomáint orra.  Do bhí</span>
<lb n="1534"/><span>naoi no deich de mhíltibh le siubhal aca tré cnuic agus</span>
<lb n="1535"/><span>gleannta agus bogaigh, agus an uair do bhíodar ag caladh</span>
<lb n="1536"/><span>na mbád, do bhí an oidhche ann agus an ghealach ag éirghe.</span></p>
<lb n="1537"/>
<lb n="1538"/><p><span>Do thoisigheadar [thosnuigheadar] ag cur na mbeithidheach</span>
<lb n="1539"/><span>isteac ins na báid fhada; do lean an Gar-lámhach iad, agus</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1540"/><p><span>bhuachaill agus a chailín leis, agus thugadar leó beart</span>
<lb n="1541"/><span>cocháin agus aithinne teineadh [smearóid] agus do lasadar</span>
<lb n="1542"/><span>an cochán ar an árd os cionn na mbád, agus an uair do </span>
<lb n="1543"/><span>chonnaic na fir do bhí ins na báid an teine dhearcadar</span>
<lb n="1544"/><span>suas agus do chonnaiceadar iomadamhlacht na ndaoine</span>
<lb n="1545"/><span>ag rith anuas le fánaidh, agus ní raibh ann acht an triúr</span>
<lb n="1546"/><span>ag rith thart thimcheall na teineadh, agus do shíl an</span>
<lb n="1547"/><span>mhuinntear thíos gur daoine iad do bhí ag rith anuas.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>15. Ní raibh ann acht go raibh an ghealach ag soillsiughadh,</span>
<lb n="1550"/><span>agus sgáth na dtriúr do-chonnaiceadar go síorraidhe ag</span>
<lb n="1551"/><span>dul thart thimcheall na teineadh, an uair do bhí an cochán</span>
<lb n="1552"/><span>lasta, agus shíleadar go raibh na mílte ann.  Ní raibh</span>
<lb n="1553"/><span>acht aon bhulán amháin aca istigh ins an mbád an uair</span>
<lb n="1554"/><span>do-chonnaiceadar an t-amharc sin, agus do chaitheadar an</span>
<lb n="1555"/><span>bulán sin amach ins an bhfairrge, agus mar gheall ar an</span>
<lb n="1556"/><span>mbulán do chaitheamh amach ins an mbéal baisteadh Béal</span>
<lb n="1557"/><span>an Bhuláin mar ainm air.</span></p>
<lb n="1558"/>
<lb n="1559"/><p><span>D'imthigheadar leó le huathbhás agus le sgannradh</span>
<lb n="1560"/><span>a bhaile, agus thug Gar-lámhach a chuid maoine a bhaile</span>
<lb n="1561"/><span>leis, agus an uair do shocruigh sé é féin ins an mbaile,</span>
<lb n="1562"/><span>annsin do thoisigh [thosnuigh] sé ag déanamh oibre, agus</span>
<lb n="1563"/><span>thug sé leis saoir agus do-rinne sé cúirt ag Béal an</span>
<lb n="1564"/><span>Atha Salaigh, agus do-rinne sé clais naoi dtroighthe ar</span>
<lb n="1565"/><span>leithead agus naoi dtroighthe ar áirde [aoirde] thart thim-</span>
<lb n="1566"/><span>cheall na cúirte, agus do tharraing sé uisge gur líon</span>
<lb n="1567"/><span>sé an chlais, i riocht is nár bh'fhéidir le aon duine dul</span>
<lb n="1568"/><span>isteach ann, agus do chuir sé luasc-dhroichead air, i riocht</span>
<lb n="1569"/><span>is go dtiocfadh leis a tharraingt isteach ins an oidhche</span>
<lb n="1570"/><span>agus a chur ar an gclais ar maidin.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>16. Do chuir sé biolla cosanta le bruach na claise</span>
<lb n="1573"/><span>ar an taobh istigh, i riocht is nach dtuitfeadh a chlann amach</span>
<lb n="1574"/><span>nó a mbáthadh.</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>Do bhí an chúirt le feicsin go dtí le gairid, agus do </span>
<lb n="1577"/><span>bheadh sí fós ann muna mbeadh go tugadh na clocha aisti,</span></p>
</div>
<pb n="40"/>
<div><lb n="1578"/><p><span>agus go ndearnadh garrdha gabhann dhíobh, dhá mhíle siar ó</span>
<lb n="1579"/><span>Dhubh-ghort.</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>I n-a dhiaidh sin tháinig an Gar-lámhach go ndearna sé</span>
<lb n="1582"/><span>daingean ar oileán beag ins an bhfairrge i n-aice le Dubh</span>
<lb n="1583"/><span>Ghort, agus is é is ainm do'n oileán - an Dún Mór; agus</span>
<lb n="1584"/><span>do-rinne sé ceithre tighthe thuas ar a bhárr, agus is é an</span>
<lb n="1585"/><span>chaoi ar chairt sé an lán as agus chaith sé an chréafóg amach</span>
<lb n="1586"/><span>ins an bhfairrge - ceithre tighthe dúbailte ba eadh iad.</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>17. Ursana cloch atá ins an doras i n-áit ádhmaid, agus</span>
<lb n="1589"/><span>atá na hursana cloch cúig troighthe ar áirde, agus do</span>
<lb n="1590"/><span>réir mar do bhí sé ag árdughadh do bhí sé ag leathnughadh,</span>
<lb n="1591"/><span>agus ní raibh ins an doras ar leithead ins an gceap</span>
<lb n="1592"/><span>tairsighe acht ocht n-órlaigh déag, agus ceithre troighthe ar</span>
<lb n="1593"/><span>áirde.  Do bhí an doras ceithre troighthe eile ar leithead</span>
<lb n="1594"/><span>mar do bhí sé ag árdughadh, agus ní'l a fhios agam cia</span>
<lb n="1595"/><span>an chaoi a raibh sé as sin suas, óir atá sé tuitthe.</span></p>
<lb n="1596"/>
<lb n="1597"/><p><span>Tá an t-oileán timcheall trí fichid slat ar fhaid agus</span>
<lb n="1598"/><span>fiche slat ar leithead, agus atá ocht bhfeadh ar áirde ann</span>
<lb n="1599"/><span>os cionn na fairrge, agus atá áirse ann, agus an</span>
<lb n="1600"/><span>fhairrge ag dul thríd mar rachadh árthach.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Tíormuigheann sé i riocht is go dtig le duine dul suas</span>
<lb n="1603"/><span>air ag strapadóireacht le dhá uair tráighte, agus an uair</span>
<lb n="1604"/><span>thuileann sé bíonn sé i n-a oileán, agus bíonn na mílte</span>
<lb n="1605"/><span>éan gach uile oidhche i n-a gcodladh air go socair sámh,</span>
<lb n="1606"/><span>agus atá sé ráidhte go dtéidheadh an Gar-lámhach do aon</span>
<lb n="1607"/><span>léim amháin isteach air ó'n tír mhóir.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>18. Atá sliocht Dhiarmuda an Reatha agus sliocht an</span>
<lb n="1610"/><span>Ghar-lámhaigh i n-Acaill i gcomhnaidhe.  An uair fuair Diar-</span>
<lb n="1611"/><span>muid an Reatha bás do osgluigheadh é, agus fuaras</span>
<lb n="1612"/><span>[fríoth] sgiathán ar a chroidhe, agus ba é sin an fáth a</span>
<lb n="1613"/><span>raibh an luathas mór ann.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>Is é Pádraig Mac Gréill, atá i n-a chomhnaidhe i nDubh</span>
<lb n="1616"/><span>Ghoirt i n-Acaill, d'aithris an sgéal so dom.</span>
<lb n="1617"/></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1618"/><p><span>VII. Ceap-sinnsear muinntir' Mháille.</span></p>
<lb n="1619"/>
<lb n="1620"/><p><span>Ins an tsean-shaoghal do bhí Muinntear Mháille ar sgoith-</span>
<lb n="1621"/><span>fhir na hÉireann.  Do bhí fathaighe agus an-daoine ar thalamh</span>
<lb n="1622"/><span>na hÉireann an uair sin, agus do mharbhuigheadar muinn-</span>
<lb n="1623"/><span>tir Mháille go hiomlán, acht aon fhear amháin, agus do bhí</span>
<lb n="1624"/><span>ag an bhfear sin buachaill aimsire d'ár bh'ainm Ua hEir-</span>
<lb n="1625"/><span>eachtaigh, a bhí i ngar le bheith chomh maith leis féin.</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>1. Do mharbhuigh na fathaighe an Máilleach an uair do bhí</span>
<lb n="1628"/><span>sé dhá mhí pósta, agus d'fhág sin a bhean i n-a bain-</span>
<lb n="1629"/><span>treabhaigh, agus do bhí sí oidhche agus lá ag guidhe Dé, a</span>
<lb n="1630"/><span>gein chloinne do bheith i n-a mhac an uair thiocfadh sé</span>
<lb n="1631"/><span>ar an tsaoghal.</span></p>
<lb n="1632"/>
<lb n="1633"/><p><span>Ba mhaith mar thárlaidh.  Is mac thug sí chum an tsaoghail,</span>
<lb n="1634"/><span>agus an uair do chonnaic sí sin, chaith sí í féin ar a dá</span>
<lb n="1635"/><span>ghlún agus thug sí buidheachas do'n Athair Síorruidhe go</span>
<lb n="1636"/><span>raibh ádhbhar aon fhear amháin aici a choinneóchadh [choimeád-</span>
<lb n="1637"/><span>fadh] an cineadh Mháille beo.</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>Seal gearr i n-a dhiaidh sin, d'imthigh sí as Umhall Uí</span>
<lb n="1640"/><span>Mháille agus an páiste léithi, agus chuaidh sí amach go</span>
<lb n="1641"/><span>Condae an Chláir, agus ní raibh sí i bhfad annsin nó</span>
<lb n="1642"/><span>gur phós fear eile dár bh'ainm Ua Ceallaigh í.</span></p>
<lb n="1643"/>
<lb n="1644"/><p><span>Tháinig beirt mhac ar a sliocht, agus shíl an Máilleach,</span>
<lb n="1645"/><span>a leas-dhearbhráthair, go mba é a leas-athair a athair</span>
<lb n="1646"/><span>féin, agus an uair do mhéaduigh an triúr buachaillidhe sin,</span>
<lb n="1647"/><span>do théidheadh siad ar an machaire le himeartas gaisgidh</span>
<lb n="1648"/><span>agus bhíodh an Máilleach i gcomhnaidhe i gcomórtas i </span>
<lb n="1649"/><span>n-aghaidh na beirte.</span></p>
<lb n="1650"/>
<lb n="1651"/><p><span>2. An uair do bhí an fear ba óige bliadhain agus fiche</span>
<lb n="1652"/><span>d'aois, do bhí an triúr ar an machaire lá, ag camánacht.</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1653"/><p><span>agus do bhí an Máilleach ag imirt i n-aghaidh na beirte,</span>
<lb n="1654"/><span>mar ba ghnáthach leis i gcomhnaidhe, agus is é an margadh</span>
<lb n="1655"/><span>do bhí eatortha, cibé taobh do chuirfeadh an báire amach</span>
<lb n="1656"/><span>ar an taoibh eile, buille de'n chamán do bhualadh ar an</span>
<lb n="1657"/><span>gcloigeann ar an taoibh do leigfeadh amach é.  Do bhí an</span>
<lb n="1658"/><span>Máilleach ag a chur amach chomh minic go raibh cloigne</span>
<lb n="1659"/><span>na beirte gortuighthe aige, agus tháinig fearg orra, agus</span>
<lb n="1660"/><span>adubhradar leis nár dhearbhráthair leó é.  Tháinig sé</span>
<lb n="1661"/><span>isteach go dtí a mháthair agus é brónach go leór.  Adubhairt</span>
<lb n="1662"/><span>sí leis go mb'fhearr an fear a athair ioná aon fhear a</span>
<lb n="1663"/><span>raibh dh'á gcineadh ar thalamh na hÉireann, agus má do bhí</span>
<lb n="1664"/><span>amhras ar bith aige ar a cuid cainnte go raibh buachaill</span>
<lb n="1665"/><span>ag a athair ba sloinne dhó Ua hEireachtaigh, agus go raibh</span>
<lb n="1666"/><span>sé i ngar dhá bheith chomh maith le n-a athair féin, agus go</span>
<lb n="1667"/><span>gcualaidh sí ó fhear siubhail a tháinig an bealach le gairid,</span>
<lb n="1668"/><span>go raibh sé beó fós, i n-a luighe ar a leabaidh, agus é</span>
<lb n="1669"/><span>dall le trí bliadhna.  "Agus má's duine ag imtheacht</span>
<lb n="1670"/><span>uaim thú," ar sise, "déin do bhealach go hUmhall Uí</span>
<lb n="1671"/><span>Mháille, agus do-bhéara sé fáisnéis duit."</span></p>
<lb n="1672"/>
<lb n="1673"/><p><span>3. D'imthigh sé ag triall ar Ua hEireachtaigh, agus an</span>
<lb n="1674"/><span>uair do chonnaic a bheirt dearbhráthar sin do leanadar</span>
<lb n="1675"/><span>é; ní bheadh siad beo i n-a dhiaidh, adubhradar, le méid</span>
<lb n="1676"/><span>ceana agus do bhí aca air.</span></p>
<lb n="1677"/>
<lb n="1678"/><p><span>Do bhí an geimhreadh ann agus sneachta mór trom leis,</span>
<lb n="1679"/><span>acht níor stad an triúr nó go dtángadar go tigh Uí</span>
<lb n="1680"/><span>hEireachtaigh, agus leis an sneachta do bhaint d'á gcuid</span>
<lb n="1681"/><span>bróg ag an doras, do bhuaileadar chomh cruaidh na bróga</span>
<lb n="1682"/><span>ar an tairsigh gur chualaidh an fear dall do bhí ins an</span>
<lb n="1683"/><span>leabaidh na buillidhe, agus adubhairt sé, "Siúd buille ó</span>
<lb n="1684"/><span>Mháilleach."</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>4. Thangadar isteach chum an tighe, agus ag caitheadh a</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1687"/><p><span>gcuid clócaidhe díobh, agus ag crathadh an tsneachta asta,</span>
<lb n="1688"/><span>adubhairt an fear dall, "Sin neart Máilligh, má tá</span>
<lb n="1689"/><span>duine dhíobh beó; tabhair dhom gréim láimhe ort, agus</span>
<lb n="1690"/><span>aithneochaidh mé neart do chnámha."</span></p>
<lb n="1691"/>
<lb n="1692"/><p><span>Do-chuaidh an fear do b'óige go dtí é [chuige].  Rug sé</span>
<lb n="1693"/><span>greim láimhe air.  "Ní Máilleach thú," adubhairt an fear</span>
<lb n="1694"/><span>dall.  Do-chuaidh an dara fear chuigé.  Rug sé greim láimhe</span>
<lb n="1695"/><span>air.  "Ní Máilleach thú," adubhairt sé, "acht an oiread."</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>5. Do-chuaidh an Máilleach chuige.  Rug sé greim láimhe</span>
<lb n="1698"/><span>air.  "A!" adubhairt an fear dall, "atá cnámh an</span>
<lb n="1699"/><span>Mháilligh in mo láimh anois."</span></p>
<lb n="1700"/>
<lb n="1701"/><p><span>Do shuidh an Máilleach síos i ngar dó, agus d'aithris sé</span>
<lb n="1702"/><span>dhó na focla céadna d'innis an mháthair dó fá ghaisgeadh</span>
<lb n="1703"/><span>a athar.  Annsin adubhairt an fear dall leis, "Seo é</span>
<lb n="1704"/><span>[ag seo] claidheamh d'athar atá agam-sa ó'n lá ar mharbhuigh</span>
<lb n="1705"/><span>an fathach é." Do bhí se taobh thall de crochta ar an</span>
<lb n="1706"/><span>mballa.</span></p>
<lb n="1707"/>
<lb n="1708"/><p><span>Rug an Máilleach ar an gclaidheamh, agus adubhairt sé,</span>
<lb n="1709"/><span>"Bainfidh mise sásamh as an bhfathach, nó tuitfidh mé féin."</span></p>
<lb n="1710"/>
<lb n="1711"/><p><span>Adubhairt an fear dall, "Ní bhfuil aon tslighe sásaimh</span>
<lb n="1712"/><span>agat le baint as acht ar aon chuma amháin.  Tá tobar</span>
<lb n="1713"/><span>annsin thíos ins an gcoill, agus tá aon áit amháin ann</span>
<lb n="1714"/><span>a dtig leat féin dul i bhfolach, agus tiocfaidh an fathach</span>
<lb n="1715"/><span>ar uair an dó dhéag gach lá, agus tiomfaidh sé a cheann</span>
<lb n="1716"/><span>ins an tobar, agus má bhíonn tú chomh lúthmhar le bheith</span>
<lb n="1717"/><span>aige [i n-a fhochair] sul dírighidh sé a cheann, agus do bhuille</span>
<lb n="1718"/><span>bheith buailte, nó muna mbeidh, tá tú i gcontabhairt.</span></p>
<lb n="1719"/>
<lb n="1720"/><p><span>6. Maith mar thárlaidh.  Do chuaidh an Máilleach amach</span>
<lb n="1721"/><span>agus faobhar géar ar a chlaidheamh, le croidhe agus</span>
<lb n="1722"/><span>misneach, le sásamh do bhaint amach fá bhás a athar.  Do </span>
<lb n="1723"/><span>chuaidh sé i bhfolach, mar adubhradh leis, agus an uair</span></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1724"/><p><span>tháinig an fathach, do thom sé a cheann ins an tobar, agus</span>
<lb n="1725"/><span>do bhí an Máilleach de léim chuige, agus do bhuail sé an</span>
<lb n="1726"/><span>buille sul do dhírigh sé a cheann, agus do chaith sé an</span>
<lb n="1727"/><span>cloigeann de'n cholainn.</span></p>
<lb n="1728"/>
<lb n="1729"/><p><span>Do-chuir sé gad i n-a chluais, agus tharraing sé i n-a</span>
<lb n="1730"/><span>dhiaidh isteach é, chuig Ua hEireachtaigh - an rud do chuir</span>
<lb n="1731"/><span>bród ar a chroidhe.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>"Anois," adubhairt Ua hEireachtaigh, "tiocfaidh a</span>
<lb n="1734"/><span>dhearbhráthair i ngearr-am [go gairid] ar a thóir, agus</span>
<lb n="1735"/><span>tomfadh sé a chloigeann féin ins an tobar."</span></p>
<lb n="1736"/>
<lb n="1737"/><p><span>"Téiridh [téidh] amach agus caith an cholann atá thíos as</span>
<lb n="1738"/><span>amharc, agus bí fá réir mar do bhí tú cheana."</span></p>
<lb n="1739"/>
<lb n="1740"/><p><span>7. Do chuir an Máilleach treas faobhar ar a chlaidheamh,</span>
<lb n="1741"/><span>agus do shiubhail sé amach le misneach ní b'fhearr ioná do </span>
<lb n="1742"/><span>bhí aige cheana.  Tharraing sé an cholann mhór do bhí thíos</span>
<lb n="1743"/><span>ag an tobar, agus do chaith sé i n-áibhéis í, agus do </span>
<lb n="1744"/><span>chuaidh sé i bhfolach.  Níor bh'fhada go bhfaca sé an fathach</span>
<lb n="1745"/><span>mór ag teacht, do bhí chomh hárd le crann, agus an uair</span>
<lb n="1746"/><span>tháinig sé chomh fada leis an tobar, thom sé a cheann ann,</span>
<lb n="1747"/><span>mar do rinne a dhearbhráthair roimhe sin.  Thug an Máilleach</span>
<lb n="1748"/><span>truisle [troslóg], agus do bhí sé ag an tobar an uair</span>
<lb n="1749"/><span>do bhí an fathach ag tógbháil a chinn, agus do bhuail sé</span>
<lb n="1750"/><span>buille ar bhaic a mhuinéil air, agus do chaith sé an</span>
<lb n="1751"/><span>cloigeann mór isteach ins an tobar, agus do thuit an</span>
<lb n="1752"/><span>cholann siar ar thalamh thirm, ag lémnigh le báinidhe, an</span>
<lb n="1753"/><span>feadh do bhí aon urradhas ann.  Do chuir an Máilleach gad</span>
<lb n="1754"/><span>i n-a chluais, agus do tharraing sé an ceann isteach i </span>
<lb n="1755"/><span>n-a dhiaidh - rud do chuir bród mór ar Ua hEireachtaigh.</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>8. "Anois," adubhairt Ua hEireachtaigh, "atá tuilleadh</span>
<lb n="1758"/><span>le déanamh agat.  Atá an ceann is mó dhíobh go huile thall</span>
<lb n="1759"/><span>ar an oileán, agus is é an chomhartha bhíodh aca teine do</span></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1760"/><p><span>chur ar an árdán agus thiocfadh an fear thall anall,</span>
<lb n="1761"/><span>agus má bhíonn tú chomh maith agus go mbeidh tú roimhe,</span>
<lb n="1762"/><span>caithfidh tú dul ainach i n-a aircis, nó má leigeann tú</span>
<lb n="1763"/><span>isteach ar thalamh é tá tú i gcontabhairt."</span></p>
<lb n="1764"/>
<lb n="1765"/><p><span>9. Do chuir an Máilleach an teine amach, agus do-chuaidh</span>
<lb n="1766"/><span>sé go dtí an áit adubhairt an fear dall leis do bheith</span>
<lb n="1767"/><span>an áit a dtiocfadh an fear thall anall - agus ní fada</span>
<lb n="1768"/><span>go bhfaca sé an gíoplach ag teacht ag iomrádh a churacháin,</span>
<lb n="1769"/><span>agus do chuaidh sé amach i n-a aircis go dtí a chom ins an</span>
<lb n="1770"/><span>bhfairrge, agus mar do bhí culaidh an chéad fhathaigh do</span>
<lb n="1771"/><span>mharbhuigh sé, air, do shíl an fathach mór go mba a dhear-</span>
<lb n="1772"/><span>bhráthair do bhí ag teacht amach i n-a aircis nó gur bhuail</span>
<lb n="1773"/><span>sé buille dá chlaidheamh ar a mhuinéal, agus do thuit an</span>
<lb n="1774"/><span>cloigeann isteach ins an gcurachán, agus do léim an</span>
<lb n="1775"/><span>cholann amach ins an bhfairrge.</span></p>
<lb n="1776"/>
<lb n="1777"/><p><span>Thánig an Máilleach a bhaile chuig an fear dall, agus</span>
<lb n="1778"/><span>an cloigeann leis [aige] - an rud do chuir glionndar</span>
<lb n="1779"/><span>ar a chroidhe.  Do chaitheadar an oidhche sin le sult agus</span>
<lb n="1780"/><span>le greann.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>10. Ar maidin lae ar n-a bhárach d'imthigh an Máilleach</span>
<lb n="1783"/><span>agus thug sé leis a mháthair agus a leas-athair as</span>
<lb n="1784"/><span>Condae an Chláir, isteach go h-Umhall Uí Mháille agus</span>
<lb n="1785"/><span>thóg sé seilbh ar árus na bhfathach, agus ní ghlacfadh an</span>
<lb n="1786"/><span>bheirt dhearbhráthar ainm a n-athar do bheith orra, acht</span>
<lb n="1787"/><span>Máille as sin amach, agus sin é an fáth a bhfuil cuid de</span>
<lb n="1788"/><span>na Máillighe níos lugha ioná a chéile.</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>An treabh a tháinig ó mhuinntir Cheallaigh atá siad chomh</span>
<lb n="1791"/><span>beag le bunadh ar bith eile ins an tír, acht atá treibh na</span>
<lb n="1792"/><span>Máilleach mór-gníomhamhuil le gaisgeadh i gcomhnaidhe</span>
<lb n="1793"/><span>agus beidh go bráth.</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Is é Uilliam Pléimeann do innis an sgéal so.</span>
<lb n="1796"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1797"/><p><span>VIII. Fionn Mac Cumhaill agus ridire an</span>
<lb n="1798"/><span>Gháire.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>1. Do bhíodh an sgéal so d'á aithris fad ó shoin, agus is</span>
<lb n="1801"/><span>fad ó bhí, dá mbeinn-se ann an uair úd agus a bheith ann</span>
<lb n="1802"/><span>anois ba chríona liath an sgéalaidhe mé; bheadh sgéal</span>
<lb n="1803"/><span>nuadh nó sean-sgéal agam; do chumfainn féin sgéal nó</span>
<lb n="1804"/><span>bheidhinn gan aon sgéal.  Acht is é rud do bhí mé ag brath</span>
<lb n="1805"/><span>ar a rádh go raibh fear ann d'ár bh'ainm Fionn mac</span>
<lb n="1806"/><span>Cumhaill, agus do bhí sé i n-a dhuine de na Fiannaibh.  Do </span>
<lb n="1807"/><span>théidheadh sé féin agus na Fianna eile amach ag seilg gach</span>
<lb n="1808"/><span>uile lá, agus ar tuitim na hoidhche bhíodh siad ins an</span>
<lb n="1809"/><span>mbaile arís.</span></p>
<lb n="1810"/>
<lb n="1811"/><p><span>Aon lá amháin do-chuaidh Fionn agus na Fianna amach</span>
<lb n="1812"/><span>ag seilg, agus do bhíodar ag siubhal i gcaitheamh an lae</span>
<lb n="1813"/><span>tré coiltibh agus tré sléibhtibh nó go dtáinig an tráth-</span>
<lb n="1814"/><span>nóna, agus do bhí siad ag tarraing a bhaile an uair do </span>
<lb n="1815"/><span>rinne Fionn moill i n-a ndiaidh.  Do bhí sé tuirseach,</span>
<lb n="1816"/><span>sáruighthe dé bhárr an lae, agus shuidh sé síos ar chnocán</span>
<lb n="1817"/><span>le taoibh na fairrge, ar aghaidh na gréine, le n-a sgíth do</span>
<lb n="1818"/><span>leigean.  Ní raibh sé i bhfad i n-a shuidhe an uair tháinig</span>
<lb n="1819"/><span>gasúr [garsún] beag agus do shuidh sé le n-a ais.</span></p>
<lb n="1820"/>
<lb n="1821"/><p><span>2. "Cuir aimsir orm-sa," ar seisean.</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>"Maise cad é an mhaith thú féin? Ar ndóigh ní bhfuil</span>
<lb n="1824"/><span>iomchar na n-éanlaith féin ionnat [ní'l tú láidir go leor]</span>
<lb n="1825"/><span>an bhfuil? Cad é an mhaith do bheadh dam ionnad? Nó cad</span>
<lb n="1826"/><span>dó dhéanfá dham dá gcuirfinn aimsir ort?" arsa Fionn.</span></p>
<lb n="1827"/>
<lb n="1828"/><p><span>"An uair is mó do bhuaidhreadh nó do thrioblóid buainfidh</span>
<lb n="1829"/><span>mé gáire asad.  Agus áit ar bith i n-a mbeidh do ghnótha</span>
<lb n="1830"/><span>nó teachtaireacht le déanamh, rachaidh mé ann go luath</span>
<lb n="1831"/><span>agus go tapaidh," ars' an gasúr [garsún].</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1832"/><p><span>3. "Tá go maith," arsa Fionn mac Cumhaill, "Cad é</span>
<lb n="1833"/><span>an t-ainm do bhearfas mé ort?"</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>"Tabhair an "Gearrbhodach Gar Gasta" orm," ar sisean.</span></p>
<lb n="1836"/>
<lb n="1837"/><p><span>Do bhí go maith agus ní raibh go holc.  Thug sé an gasúr</span>
<lb n="1838"/><span>[garsún] a bhaile leis, thug biadh dhó, agus do chuir a</span>
<lb n="1839"/><span>chodladh é.</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Do bhí fear eile de da Fiannaibh d'ár bh'ainm dó Conán</span>
<lb n="1842"/><span>ins an tigh céadna.  D'éirigh Conán ar maidin leis an</span>
<lb n="1843"/><span>dara tráth de choileach agus do bhuail sé dorn ar an</span>
<lb n="1844"/><span>ngarsún, "Bí ad' [i do] shuidhe," ar seisean, "tá gnó ag</span>
<lb n="1845"/><span>do mháighistir díot."</span></p>
<lb n="1846"/>
<lb n="1847"/><p><span>D'éirigh an garsún, do nigh sé agus do ghlan sé é féin,</span>
<lb n="1848"/><span>agus do-chuaidh sé go dtí n-a mháighistir.  D'fhiafruigh sé</span>
<lb n="1849"/><span>dhe an raibh sé ag teastbháil uaidh.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>"Tá," arsa Fionn mac Cumhaill.  "Caithfe tú dul go</span>
<lb n="1852"/><span>dtí an Domhan Toir agus an Corn Cain, as a dtigeann</span>
<lb n="1853"/><span>na seacht gcinéil biotáile, agus d'á bhfuil na trí fathaidhe,</span>
<lb n="1854"/><span>Beó, Ró, agus Cró ag tabhairt aire dhó a thabhairt</span>
<lb n="1855"/><span>chugam."</span></p>
<lb n="1856"/>
<lb n="1857"/><p><span>"Caithfe mé mo mhargadh do choimhlionadh," ar seisean.</span></p>
<lb n="1858"/>
<lb n="1859"/><p><span>4. D'imthigh sé ar aghaidh agus do bhí sé ag siubhal riamh</span>
<lb n="1860"/><span>agus choidhche nó go dtáinig sé go bruach na fairrge.</span>
<lb n="1861"/><span>Tharraing sé sgian agus cipín maide amach agus do </span>
<lb n="1862"/><span>rinne sé long luath láidir i n-a rachadh seacht gcatha na</span>
<lb n="1863"/><span>Féinne.  Do-chuaidh sé isteach ins an loing agus do bhuail</span>
<lb n="1864"/><span>sé buille d'á chois uirre, agus do chuir sé naoi míle</span>
<lb n="1865"/><span>amach ins an bhfairrge í, ag treabhadh na dtonn fíor</span>
<lb n="1866"/><span>dhoimhin, agus ag cur an ghainimh do bhí i n-a íochtar i n-a</span>
<lb n="1867"/><span>uachtar; ag éisteacht le héisg mhóra, míola, rónta, bric</span>
<lb n="1868"/><span>bheaga an bhéil dheirg ag éirghe ar bhois agus ar chois an</span></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1869"/><p><span>mhaide rámha, nó gur stiúir sé a long glan, díreach, agus</span>
<lb n="1870"/><span>gur bhuail sí cuan ins an Domhan Toir.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>Do chaith sé amach ancaire gan moill agus do stad an</span>
<lb n="1873"/><span>long.  D'imthigh sé isteach thríd an tír cum go dtáinig sé</span>
<lb n="1874"/><span>go tigh na bhfathach mór.  Do bhí beirt de na faithighe,</span>
<lb n="1875"/><span>Beó agus Ró amuigh ag fiadhach, agus do bhí an fathach</span>
<lb n="1876"/><span>mór, Cró, i n-a shuidhe ar chathaoir ag an teine agus é</span>
<lb n="1877"/><span>i n-a chodladh, agus gach aon tsrann aige; do chloisfidhe</span>
<lb n="1878"/><span>cúig míle bhealaigh ag srannfadhghail é.  Do bhí cailín an</span>
<lb n="1879"/><span>tighe ag sguabadh thart agus ag réidhteach suas.  Do</span>
<lb n="1880"/><span>bheannuigh sí dhó, agus do bheannuigh sé di.  D'fhiafruigh sé</span>
<lb n="1881"/><span>di cá raibh an Corn Cam as a dtigeadh na seacht sóirt</span>
<lb n="1882"/><span>biotáile.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>5. "Ara! go mba seacht measa bheidheas tú bliadhain ó</span>
<lb n="1885"/><span>ndiu, a gharsúin ghrána," ar sise, "dá bhfeicfeadh na</span>
<lb n="1886"/><span>fathaighe thú do réabfaidís an croidhe asad.  Fág an teach</span>
<lb n="1887"/><span>so ar an toirt nó beidh do anam agam."</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>D'ionnsuigh sé an cailín agus do sgiob sé a ceann</span>
<lb n="1890"/><span>di le n-a chlaidheamh.  Rug sé leis an Corn Cam annsin,</span>
<lb n="1891"/><span>agus as go bráth leis.  Thug sé a aghaidh glan díreach ar</span>
<lb n="1892"/><span>an áit i n-ar fhág sé an long.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>Go gairid i n-a dhiaidh sin do bhuail tart duine de na</span>
<lb n="1895"/><span>faithighibh agus tháinig sé isteach chum deoch d'fhagháil.</span>
<lb n="1896"/><span>D'fhiafruigh sé de Chró cia mharbhuigh an cailín agus cá</span>
<lb n="1897"/><span>raibh an Corn Cam.</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>"Do-chonnaic mé garsún beag ag dul amach ó chianaibh,"</span>
<lb n="1900"/><span>ar seisean, "agus measaim gur b'é do mharbhuigh an</span>
<lb n="1901"/><span>cailín agus do ghuid an Corn Cam."</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>6. "Maise," ars' an fathach, "má's é Céadtach mac Ríogh</span>
<lb n="1904"/><span>na Solladh do bhí ann, ní thiocfaidh mé suas leis."</span>
<lb n="1905"/></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1906"/><p><span>7. Do lean sé an garsún i muinighin anma.  D'imthigh sé</span>
<lb n="1907"/><span>leis agus d'imthigh seisean; bhéarfadh sé míle de chois-</span>
<lb n="1908"/><span>céim agus fiche míle de thorslóig.  An áit do bhí íseal</span>
<lb n="1909"/><span>do'n ngarsún b'árd í do'n fathach, agus an áit do bhí</span>
<lb n="1910"/><span>árd do'n ngarsún b'íseal í do'n fathach.  Is é sin an</span>
<lb n="1911"/><span>uair do bhíodh an fathach ag dul suas i n-aghaidh an chnuic</span>
<lb n="1912"/><span>bhíodh an garsún ag dul síos ar an taoibh eile; agus an</span>
<lb n="1913"/><span>uair do bhíodh an fathach i mbárr an chnuic do bhíodh an gar-</span>
<lb n="1914"/><span>sún ins an ngleann ag bun an chnuic eile.  Do bhí siad</span>
<lb n="1915"/><span>ag imtheacht mar sin nó gur bhain an garsún fairrge</span>
<lb n="1916"/><span>amach is go ndeachaidh sé isteach ar bórd luinge.  Ar dul</span>
<lb n="1917"/><span>isteach dó ins an luing tháinig an fathach i bhfuigseacht</span>
<lb n="1918"/><span>cainnte dhó, "A gharsúin is feárr do chonnaic mé riamh,"</span>
<lb n="1919"/><span>ar seisean, "tabhair aon deoch amháin dam as an gCorn</span>
<lb n="1920"/><span>Cam agus ní iarrfaidh mé aon deór as arís go bráth."</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span>"Is cruaidh an tóruigheacht chuirfeas tú air," ar</span>
<lb n="1923"/><span>seisean, "má ólann tú aon deór choidhche as."</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Do bhuail an garsún buille d'á chois ar deireadh na</span>
<lb n="1926"/><span>luinge agus do chuir sé naoi míle amach ins an bhfairrge</span>
<lb n="1927"/><span>í, aghus níor stadadh léi nó gur shroith sí cuan i nÉirinn.</span>
<lb n="1928"/><span>Chomh luath agus do léim sé amach as an luing, chuir sé</span>
<lb n="1929"/><span>séideóg innti, agus d'imthigh sí mar do bheadh ceo ins an</span>
<lb n="1930"/><span>aer gan fios a tuairisge.</span></p>
<lb n="1931"/>
<lb n="1932"/><p><span>8. An uair tháinig sé go dtí Fionn mac Cumhaill agus</span>
<lb n="1933"/><span>leag sé an Corn Cam ós a chomhair, ní misde a rádh go</span>
<lb n="1934"/><span>raibh fáilte mhór roimhe, nídh nach iongnadh.</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>"Ní bheidh tart orainn arís go deo," arsa Fionn Mac</span>
<lb n="1937"/><span>Cumhaill.  "Ní bheidh an corn so folamh choidhche."</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>Do-rinne Fionn agus Fianna Éireann fleadh mhór do'n</span>
<lb n="1940"/><span>nGearrbhodach Gar Gasta, agus do chaitheadar an oidhche</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1941"/><p><span>sin trian de le fiannuigheacht, trian le sgéaluigheacht,</span>
<lb n="1942"/><span>agus an trian eile le trom-shuan agus sámh-chodladh.</span></p>
<lb n="1943"/>
<lb n="1944"/><p><span>9. An uair d'éirigh an garsún do chuir sé bos nighte ar a</span>
<lb n="1945"/><span>éadan, do ghléas sé agus do ghlan sé é féin, do chaith sé</span>
<lb n="1946"/><span>biadh agus chuaidh sé amach leis na Fiannaibh ag fiadhach.</span>
<lb n="1947"/><span>An uair do bhí an lá buaidhte, caithte, tharraing siad</span>
<lb n="1948"/><span>a bhaile; acht do bhí Fionn mhac Cumhaill tuirseach, sár-</span>
<lb n="1949"/><span>uighthe de bhárr an lae, agus do shuidh sé síos ar an</span>
<lb n="1950"/><span>taoibh ó dheas de chnocán do bhí ar aghaidh na fairrge le</span>
<lb n="1951"/><span>n-a sgíth do leigean.  Tháinig an garsún agus do shuigh sé</span>
<lb n="1952"/><span>le n-a ais.  "An áit i mbeidh an máighistir," ar seisean,</span>
<lb n="1953"/><span>"is ann is cóir do'n mbuachaill do bheith." "A Fhinn</span>
<lb n="1954"/><span>mhic Cumhaill," ar seisean, "dearc siar ar an bhfairrge</span>
<lb n="1955"/><span>úd shiar." Do dhearc Fionn siar.  "An bhfeiceann tú</span>
<lb n="1956"/><span>dadadh?" ars' an garsún.</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>"Do-chím, arsa Fionn, "corrach beag i bhfad uaim, idir</span>
<lb n="1959"/><span>mé agus bun na spéire, agus fear ann.  Tá an fear</span>
<lb n="1960"/><span>i n-a shuidhe síos, agus gan duine i n-a fhochair acht é féin.</span>
<lb n="1961"/><span>Tá sé ag tarraing orainn go luath.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>"Seachain an fear sin," ars an garsún.  "Sin é do</span>
<lb n="1964"/><span>namhaid; agus mar [muna] dtugaidh tú aire dhuit féin</span>
<lb n="1965"/><span>gheobhaidh sé an lámh uachtair ort.  Is é an t-ainm atá</span>
<lb n="1966"/><span>air an Sceithín Sceitheamhlach agus tá an feall ann."</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>"Is ar éigin do bhí na focail amach as a bhéal an uair</span>
<lb n="1969"/><span>do bhí sé i n-a shuidhe le n-a n-ais.  Tharraing sé team-</span>
<lb n="1970"/><span>poll mór ar bhárr an chnocáin, agus do shuidh sé síos arís</span>
<lb n="1971"/><span>i n-aice Fhinn ar taoibh an chnocáin.</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>10. "A n-imreóchthá cluithche, a Fhinn mhic Cumhaill?"</span>
<lb n="1974"/><span>ar seisean.</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>"Ní raibh mé aon lá riamh nach n-imreoghainn," adubhairt</span>
<lb n="1977"/><span>Fionn mac Cumhaill.</span></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1978"/><p><span>Do thosnuigheadar ar imirt.  Do chuir an Sceithín Sceith </span>
<lb n="1979"/><span>eamhlach an chéad chluithche ar Fhionn mac Cumhaill agus do</span>
<lb n="1980"/><span>chuir Fionn an dara cluithche ar an Sceithín Sceitheamhlach.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>11. "Tabhair féin do bhreith i dtosach, ó thárla gur tú</span>
<lb n="1983"/><span>fuair an chéad chluithche," arsa Fionn.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>"Cuirim fá geasa draoidheachta thú gan trí oidhche do</span>
<lb n="1986"/><span>chodladh ar aon leabaidh, ná trí béile bídh do chaitheamh in</span>
<lb n="1987"/><span>aon teach go dtugaidh tú chugam sgéala cad é an fáth gur</span>
<lb n="1988"/><span>chaill Ridire an Gháire a shúile, a fhiacla, agus a gháire:</span>
<lb n="1989"/><span>agus cad é an fáth nach ndeárnaidh sé aon gháire le</span>
<lb n="1990"/><span>seacht mbhliadhna."</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>"Mhaise," arsa Fionn mac Cumhaill, "cuirim-se thusa</span>
<lb n="1993"/><span>fá geasa draoidheachta do chosa is do choimeád bheathadh do</span>
<lb n="1994"/><span>bhaint díot, thú do dhul i mbárr spíce an teampuill sin,</span>
<lb n="1995"/><span>agus gan do bheith de dheoch agat acht gach do séidfidh an</span>
<lb n="1996"/><span>ghaoth as pota bréan-uisge nó go dtugaidh mise sgéal</span>
<lb n="1997"/><span>chugat cad é an fáth gur chaill Ridire an Gháire a shúile,</span>
<lb n="1998"/><span>a fhiacla, agus a gháire; agus cad é an fáth nach ndeár-</span>
<lb n="1999"/><span>naidh sé aon gháire le seacht mbliadhna."</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>12. Do-chuaidh Fionn agus an garsún a bhaile annsin.</span>
<lb n="2002"/><span>Do bhí Fionn brónach go leor, nídh nach iongnadh.  An uair</span>
<lb n="2003"/><span>do shuidh Fionn síos ins an gcathaoir do-rinne sé osnadh,</span>
<lb n="2004"/><span>agus do phléasg an chathaoir ar gach taoibh de leis an</span>
<lb n="2005"/><span>méid do at sé de dhruim an osnaidh.  D'éirigh an garsún</span>
<lb n="2006"/><span>i n-a sheasamh agus rug sé ar chamán agus liathróid, ag</span>
<lb n="2007"/><span>imirt leó chomh dicheallach is dá mbeadh lán an tighe i n-a</span>
<lb n="2008"/><span>aghaidh.  Do-rinne Fionn gáire.  "A gharsúin," ar seisean,</span>
<lb n="2009"/><span>"cia b'é ar a bhfuil buaidhreadh, ní bhfuil buaidhreadh ar</span>
<lb n="2010"/><span>bith ort-sa."</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>"Do gheall mé dhuit an uair is mó do bheadh buaidhreadh</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="2013"/><p><span>ort go mbainfinn gáire asad," ars' an garsún.</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>An lá ar n-a mhárach fuaradar long ullamh do bhéar-</span>
<lb n="2016"/><span>fadh ar an ngaoith Mhárta bheadh rómpa, agus ní bhéarfadh</span>
<lb n="2017"/><span>an gaoth Mhárta bheadh i n-a diaidh uirre, agus d'imthigh</span>
<lb n="2018"/><span>siad ar thuairisg Ridire an Gháire.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>Lá breágh d'á raibh siad i n-a seasamh ar bhórd na luinge</span>
<lb n="2021"/><span>agus an gluaiseacht céadna fútha do bhí Fionn ag</span>
<lb n="2022"/><span>breathnughadh go grinn timcheall air, agus adubhairt sé:</span>
<lb n="2023"/><span>13. "Cia an chúirt áluinn í sin do-chím, i n-a bhfuil gach</span>
<lb n="2024"/><span>uile dath ins an domhan innti, agus dhá dhath ós cionn an</span>
<lb n="2025"/><span>iomláin?"</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>"Is í Sorcha óg Ní Mhaineannáin atá i n-a comhnuidhe</span>
<lb n="2028"/><span>ins an gcúirt sin, agus is í mo mhathair-se í," ars' an</span>
<lb n="2029"/><span>garsún.  "Tig leat cuairt do thabhairt go dtí an chúirt,</span>
<lb n="2030"/><span>acht ná ith an biadh agus ná hól an deoch do thiubharfaidh</span>
<lb n="2031"/><span>mo mháthair duit.  Agus is é an t-ainm do bhéarfas tú</span>
<lb n="2032"/><span>orm-sa Céadtach mac Ríogh na Solladh."</span></p>
<lb n="2033"/>
<lb n="2034"/><p><span>Do thúirling siad de'n luing agus do-chuaidh siad suas</span>
<lb n="2035"/><span>go dtí an chúirt agus do bhí fáilte mhór rómpa.  D'iarradh</span>
<lb n="2036"/><span>orra suidhe ag bórd agus cuid de'n bhiadh breágh do bhí air</span>
<lb n="2037"/><span>do chaitheamh.  Adubhairt Fionn le Sorcha óg Ní Mainean-</span>
<lb n="2038"/><span>náin nach (m)blaisfeadh sé greim bídh ná dighe i n-a cúirt</span>
<lb n="2039"/><span>acht air choingheal go leigfeadh sí Céadach d'imtheacht leis.</span></p>
<lb n="2040"/>
<lb n="2041"/><p><span>"Leigfe mé leat é," ar sise, "má gheallann tú dham</span>
<lb n="2042"/><span>go dtiubharfaidh tú ar ais chugam é beo nó marbh."</span>
<lb n="2043"/><span>"Béarfaidh mé ar ais chugat é beo nó marbh," ar</span>
<lb n="2044"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="2045"/>
<lb n="2046"/><p><span>14. "Tá go maith," ar sise, "agus an uair bheas tú ag</span>
<lb n="2047"/><span>teacht ar ais bíodh brat geal ar thosach na loinge má</span>
<lb n="2048"/><span>bhíonn sé beó, agus muna mbeidh sé beo, is é sin, má</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="2049"/><p><span>bhíonn sé marbh bíodh brat dubh ar thosach na luinge agat."</span></p>
<lb n="2050"/>
<lb n="2051"/><p><span>Do chaith siad biadh agus d'fhágadar slán agus beann-</span>
<lb n="2052"/><span>acht ag Sorcha óg Ní Meanannáin.  Do-chuaidh siad go dtí</span>
<lb n="2053"/><span>an tír i n-a raibh Ridire an Gháire i n-a chomhnaidhe.</span></p>
<lb n="2054"/>
<lb n="2055"/><p><span>15. "Cia hiad na gaiscidhigh seo ag teacht? Is teann atá</span>
<lb n="2056"/><span>siad," arsa Ridire an Gháire.  "Is éigean dam iad do</span>
<lb n="2057"/><span>mharbhughadh má's féidir liom é."</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>An uair tháinig sé cóin fada le Céadtach do rugadar</span>
<lb n="2060"/><span>dhá ghreim chaola chruaidhe ar a chéile; do dhéanfadh siad</span>
<lb n="2061"/><span>bogán [bogach] de'n chreagán agus creagán de'n bhogán</span>
<lb n="2062"/><span>[bhogach], toibreacha fíor-uisge ag fás tré lár na cnocán.</span>
<lb n="2063"/><span>An chéad chor bhain Céadtach as an Ridire chuir sé go dtí</span>
<lb n="2064"/><span>n-a choróga ins an talamh é, agus an dara cor go imeall</span>
<lb n="2065"/><span>a bhráighde.  "Fód glas ós do chionn, a bhodaigh," ar</span>
<lb n="2066"/><span>seisean.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>16. "A ghaisgeadhaigh is fearr do-chonnaic mé riamh, im-</span>
<lb n="2069"/><span>pighim ort, mo cheann, mo chosa agus mo choiméad beathadh</span>
<lb n="2070"/><span>do leigean liom, agus rud ar bith atá tú ag iarraidh</span>
<lb n="2071"/><span>caithfe tú é d'fhagháil," arsa Ridire an Gháire.</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>"Innis do Fhionn mac Cumhaill," arsa Céadtach "cad é</span>
<lb n="2074"/><span>an fáth gur chiall tú do shúile, do fhiacla, agus do gháire;</span>
<lb n="2075"/><span>agus cad é an fáth nach ndearnaidh tú aon gáire le seacht</span>
<lb n="2076"/><span>mbliadhna."</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>"Déanfad é sin go fonnmhar," arsa Ridire an Gháire.</span>
<lb n="2079"/><span>"Do bhí mé seal de mo shaoghal agus do bhí seisear mac</span>
<lb n="2080"/><span>agam, acht maidean Luain Bealtaine tháinig geirrfhiadh</span>
<lb n="2081"/><span>agus do shuidh sé ag an bhfuinneoig sin amuigh.  D'fhiasruigh</span>
<lb n="2082"/><span>sé an raibh mac ríogh nó ridire annso do leanfadh an geirr-</span>
<lb n="2083"/><span>fhiadh ag a raibh fleasg óir i gcúl a chinn agus fleasg</span>
<lb n="2084"/><span>airgid i gclár a éadain.  Adubhairt an mac ba shine agam</span></p>
</div>
<pb n="54"/>
<div><lb n="2085"/><p><span>go raibh.  D'éirigh sé, chuir sé a chú le n-a chois, a sheabhac</span>
<lb n="2086"/><span>le n-a bhois, agús do-chuaidh sé féin ag marcaidheacht ar</span>
<lb n="2087"/><span>each caol dubh.  Do lean sé an geirrfhiadh go ndeachaidh sé</span>
<lb n="2088"/><span>go dtí an cnocán úd thall.  D'oscail doras ins an chnoc,</span>
<lb n="2089"/><span>do-chuaidh siad isteach ann, agus ní fhacaidh mé ó shoin iad.</span>
<lb n="2090"/><span>Ní'l bliadhain ar feadh sé bliadhna nach dtigeadh an geirr-</span>
<lb n="2091"/><span>fhiadh nó go dtug sé leis gach uile dhuine de mo chlann</span>
<lb n="2092"/><span>mhac.  An seachtmhadh blíadhain tháinig sé arís agus d'iarr</span>
<lb n="2093"/><span>sé orm féin dul leis, agus níor bh'fhéidir liom é d'eiteach.</span>
<lb n="2094"/><span>D'oscail doras ins an chnoc agus do-chuaidh mé isteach.</span>
<lb n="2095"/><span>Do-chonnaic mé istigh romham an Giostaire Liath agus an</span>
<lb n="2096"/><span>Chailleach Bheárnach.  Do bhí an Giostaire Liath i n-a shuidhe</span>
<lb n="2097"/><span>i n-aice na teineadh agus torc mór muice bruithte aca.</span>
<lb n="2098"/><span>D'ith siad féin a sáith de, acht níor thug siad aon ghreim</span>
<lb n="2099"/><span>damh-sa.  D'fhiafruigh an Giostaire Liath dhíom-sa an im-</span>
<lb n="2100"/><span>reochainn cluithche.  Do chuir sé a cheann isteach i slabhra</span>
<lb n="2101"/><span>agus do chaith sé chugam-sa anall é.  Adubhairt sé liom-</span>
<lb n="2102"/><span>sa mo cheann do chur isteach ann, agus do chuireas.</span>
<lb n="2103"/><span>"Tarraing!" ar seisean.  "Tarraing féin!" arsa mise.</span>
<lb n="2104"/><span>Do tharraing sé agus do chuir sé ar mhullach mo chinn ins</span>
<lb n="2105"/><span>an teine mé.  Do bhruith siad agus do loisc siad mé ó</span>
<lb n="2106"/><span>mhullach mo chimn go bunaibh mo chos.  Do chaill mé radharc</span>
<lb n="2107"/><span>mo shúl, do thuit mo chuid fiacla, tugadh mo chlann mhac</span>
<lb n="2108"/><span>uaim, sgaipeadh mo shaidhbhreas agus mo mhaoin, agus tá</span>
<lb n="2109"/><span>mé annso lag críon liath.  Is é sin an fáth nach ndearna</span>
<lb n="2110"/><span>mé aon gháire le seacht mbliadhna."</span></p>
<lb n="2111"/>
<lb n="2112"/><p><span>17. "Is maith an t-adhbhar é" arsa Céadtach, "téanam</span>
<lb n="2113"/><span>go bhfeicimíd iad."</span></p>
<lb n="2114"/>
<lb n="2115"/><p><span>D'imthigh Céadtach, Fionn, agus Ridire an Gháire, agus</span>
<lb n="2116"/><span>níor stadadar go ndeachadar isteach ann.  Fuair said an</span></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="2117"/><p><span>Giostaire Liath agus an Chailleach Bheárnach i n-a suidhe</span>
<lb n="2118"/><span>ann.  Do chuir siad fáilte roimh Céadtach mac Ríogh na</span>
<lb n="2119"/><span>Solladh agus roimh Fionn mac Cumhaill, acht níor labhair</span>
<lb n="2120"/><span>siad cor ar bith le Ridire an Gháire.</span></p>
<lb n="2121"/>
<lb n="2122"/><p><span>18. "Tabhair dam," arsa Céadtach, "an slaitín draoidh-</span>
<lb n="2123"/><span>eachta agus máilín na n-asarluidhe."</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>"Tá siad crochta suas ar chúl na gaibhle, agus tabhair</span>
<lb n="2126"/><span>leat iad," arsa an Giostaire Liath.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>"Anois," ar seisean, "Tá mé ag iarraidh seisear mac</span>
<lb n="2129"/><span>Ridire an Gháire, agus a chuid eachraidhe agus seoda</span>
<lb n="2130"/><span>slán, fuláin."</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>"Sin iad annsin iad i n-a gclochaibh beaga agus i n-a</span>
<lb n="2133"/><span>gclochaibh móra ar fud an tighe," ars' an Chailleach Bheár-</span>
<lb n="2134"/><span>nach.  Do bhuain Céadtach an draoidheacht díobh agus de</span>
<lb n="2135"/><span>Ridire an Gháire, agus do bhíodar slán arís.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>An uair do chonnaic Ridire an Gháire a sheisear mac</span>
<lb n="2138"/><span>amach roimhe ag marcuidheacht ar a gcaplaibh do-rinne sé</span>
<lb n="2139"/><span>aon gháire amháin agus do chuadhlaidh Sceithín Sceitheamhlach</span>
<lb n="2140"/><span>thall i n-Éirinn é, agus do thuit sé anuas marbh de bharr</span>
<lb n="2141"/><span>an teampuill.</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>19. D'fhág Céadtach agus Fionn Mac Cumhaill slán agus</span>
<lb n="2144"/><span>beannacht ag Ridire an Gháire.  Do thrialladar ar Sorcha</span>
<lb n="2145"/><span>óg Ní Meanannáin, máthair Chéadtaigh, agus le méid a</span>
<lb n="2146"/><span>luathgháire do saoileadh go mbáithfeadh sí le deoraibh é,</span>
<lb n="2147"/><span>go múchfadh sí le pógaibh é, agus go dtiormóchadh sí é</span>
<lb n="2148"/><span>le brataibh glana síoda agus sróill.</span></p>
<lb n="2149"/>
<lb n="2150"/><p><span>Adubhairt Sorcha óg Ní Meanannáin dá mbeadh brat</span>
<lb n="2151"/><span>dubh ar thosach na loinge an uair do bhí sí ag teacht tar</span>
<lb n="2152"/><span>n-ais go mbáithfidh í.</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="2153"/><p><span>Do ghabh Fionn mac Cumhaill a bhuidheachas le Céadtach</span>
<lb n="2154"/><span>mac Ríogh na Solladh fá é thabhairt tré gach gábhadh, agus</span>
<lb n="2155"/><span>tháinig Fionn a bhaile slán go hÉirinn.</span></p>
<lb n="2156"/>
<lb n="2157"/><p><span>20. Bean aosta, ó Chondae na Sligeach, do aithris an</span>
<lb n="2158"/><span>sgéal so timcheall fiche bliadhan ó shoin, thall i Phila-</span>
<lb n="2159"/><span>delphia U.S.A.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>IX. An Dreoilín.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>1. Ins an tsean-aimsir do bhi cruinniughadh ag éanlaith</span>
<lb n="2164"/><span>an aeir, agus chinneadar ar rígh do bheith ós a gcionn.</span>
<lb n="2165"/><span>Adubhradar cia ar bith éan is áirde [aoirde] eitleóchadh</span>
<lb n="2166"/><span>gur b'é a bheadh i n-a rígh orra.  An uair do chualaidh an</span>
<lb n="2167"/><span>dreoilín sin, d'imthigh leis, agus chuir sé é féin i bhfolach</span>
<lb n="2168"/><span>fa[oi] sgiathán an iolra.  Mar bhí sé beag, budh fhuras</span>
<lb n="2169"/><span>folach do chur air, agus mar do bhí sé éadtrom níor</span>
<lb n="2170"/><span>airigh an t-iolra [iolar] a mheádhchan.  Do chuadar uile ag</span>
<lb n="2171"/><span>eitleadh, acht budh é an t-iolra [iolar] is áirde [aoirde]</span>
<lb n="2172"/><span>do-chuaidh.  Annsin do sgread sé amach agus adubhairt:</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>2. "Is mise rí na n-éan!"</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>Níor dheárnadh an dreoilín faillighe; d'eitil sé amach</span>
<lb n="2177"/><span>ó sgiathán an iolra, agus mar nár fhéad an t-iolra a</span>
<lb n="2178"/><span>dhul [dul] níos áirde, óir bhí sé tuirseach sáruighthe.  Do </span>
<lb n="2179"/><span>chuaidh sé suas níos áirde ioná an t-iolra, agus adubhairt:</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>"Ní tusa acht mise rí na n-éan."</span>
<lb n="2182"/><span>Agus ó'n lá sin goirthear "rí na n-éan" ar an dreoi-</span>
<lb n="2183"/><span>lín.  An uair bhíos aos óg ag dul thart leis lá Féile</span>
<lb n="2184"/><span>Steapháin, is gnáthach leo an rann do leanas do rádh.</span>
<lb n="2185"/><span>Áit ar bith nach [bh]fuil eolas ar an Gaoidhilge [nGaedhilg]</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="2186"/><p><span>abruigheann siad ráiméis Bhéarla, acht ní'l sé i gcom-</span>
<lb n="2187"/><span>órtas [ní comórtas é] leis an rann a deirtear ins an</span>
<lb n="2188"/><span>nGaoidhilge:-</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>3. "A dhreoilín, a dhreoilín, rí na n-éan,</span>
<lb n="2191"/><span>Is mór do mhuirighin, is beag thú féin,</span>
<lb n="2192"/><span>Éirigh suas, a bhean an tighe,</span>
<lb n="2193"/><span>A's tabhair dhúinn ubh na circe duibhe</span>
<lb n="2194"/><span>Atá shiar i gcúl an tighe."</span></p>
<lb n="2195"/>
<lb n="2196"/><p><span>Do chualaidh an sionnach go raibh an dreoilín i n-a rígh</span>
<lb n="2197"/><span>agus adubhairt sé: "Ó thárla go bhfuil mise ag marbhadh</span>
<lb n="2198"/><span>éanlaith, ní stadfaidh mé nó go marbhóchad an rí." D'im-</span>
<lb n="2199"/><span>thigh leis [ar aghaidh], agus do bhí sé ag imtheacht gur</span>
<lb n="2200"/><span>casadh nead dreoilín leis [air].  D'fhiafruigh sé:- "An</span>
<lb n="2201"/><span>bhfuil an rí agaibh annsin?" D'fhreagair an sean</span>
<lb n="2202"/><span>dhreoilín é, agus adubhairt go raibh.  D'fhiafruigh sé de'n</span>
<lb n="2203"/><span>tsionnach cia an gnó do bhí aige de'n rígh.</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>"Atá," ars' an sionnach, "go marbhóchaidh mé é."</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>"Maise," ars' an dreoilín, "an ndéanfaidh tú slad</span>
<lb n="2208"/><span>ar a chlainn?" "Ní dhéanfad," ars' an sionnach.</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>"Tá go maith," ars' an dreoilín, "druid aníos leis</span>
<lb n="2211"/><span>an neid."</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Chomh fhad [an fhaid] agus do bhí an sionnach ag druidim</span>
<lb n="2214"/><span>aníos adubhairt an sean-dhreoilín:</span></p>
<lb n="2215"/>
<lb n="2216"/><p><span>4. "Trí [tré] n-a chéile, a chlann, trí [tré] n-a chéile,</span>
<lb n="2217"/><span>a chlann."</span></p>
<lb n="2218"/>
<lb n="2219"/><p><span>Do chuir an sionnach a cheann isteach ins an neid, acht</span>
<lb n="2220"/><span>tar éis dearcadh go grinn orra, adubhairt, "Ní aithnighim</span>
<lb n="2221"/><span>cia agaibh an rí," agus d'imthigh leis gan dochar 'ná díogh-</span>
<lb n="2222"/><span>bhail do dhéanamh ar an dreoilín ná ar a cuid cloinne.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>- Domhnall Ó Fotharta, ó Chondae na Gailmhe, do</span>
<lb n="2225"/><span>aithris an aiste seo i "Siamsa an Gheimhridh."</span>
<lb n="2226"/></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2227"/><p><span>An Púca.</span></p>
<lb n="2228"/>
<lb n="2229"/><p><span>Is beagh baile ar fud na hÉireann nach (bh)fuil cnoc</span>
<lb n="2230"/><span>nó aill, gleann nó poll ann thógas a ainm ó'n bpúca;</span>
<lb n="2231"/><span>acht cia an sórt feithide é; is beag, an-bheag a bhfuil a</span>
<lb n="2232"/><span>fhios sin aca.  Adubhairt file éigin go raibh an púca ann</span>
<lb n="2233"/><span>"ó aimsir na díleann," agus gur iomdha athrughadh do</span>
<lb n="2234"/><span>chuireann sé air fein; go mbíonn sé "i n-a chat agus i </span>
<lb n="2235"/><span>n-a mhad[r]adh ins an oidhche, agus ní túisce mar sin é</span>
<lb n="2236"/><span>'ná i n-a shean-ghearán bhán."</span></p>
<lb n="2237"/>
<lb n="2238"/><p><span>1. Is gnáthach leis an bpúca marcuigheacht do thabhairt</span>
<lb n="2239"/><span>do dhuine ar bith fhaghann sé amuigh an uair atá [bhíonn]</span>
<lb n="2240"/><span>sé féin ag siubhal; agus atá dhá chaoi ar a dtugann</span>
<lb n="2241"/><span>sé marcuigheacht.  An chéad nós: - an uair chastar i gcos-</span>
<lb n="2242"/><span>amhlacht dhuine é; annsin, duine air bith gur mhaith leis</span>
<lb n="2243"/><span>marcuigheacht do thabhairt dhó, buaileann sé ar a dhruim</span>
<lb n="2244"/><span>é - ceann an mharcaigh shíos le talamh, a chosa shuas, a</span>
<lb n="2245"/><span>éadan le druim an phúca, muinéal an phúca idir dhá chois</span>
<lb n="2246"/><span>an mharcaigh.  Beireann sé ar chaol gach coise leis an</span>
<lb n="2247"/><span>marcach i n-a dhá láimh, agus tógann sé mar sin é thar</span>
<lb n="2248"/><span>sléibhtibh agus gleanntaibh, treasna thar loch agus lochán,</span>
<lb n="2249"/><span>suas agus anuas na cnuic, agus an uair atá [bhíonn] an</span>
<lb n="2250"/><span>marcach sáruighthe, tuirseach, tairngthe, caitheann sé</span>
<lb n="2251"/><span>anuas ar an talamh é, agus leigeann sé ar siubhal [chum</span>
<lb n="2252"/><span>siubhail] mar sin é.</span></p>
<lb n="2253"/>
<lb n="2254"/><p><span>2. An chaoi eile - an uair dhéanann sé capall de féin:</span>
<lb n="2255"/><span>cuireann sé a cheann idir dhá chois an té ar mian leis</span>
<lb n="2256"/><span>cath-mhagadh a dhéanamh dhe; tógann sé mar sin ó'n talamh</span>
<lb n="2257"/><span>é, agus bíonn sé ag méadughadh nó go mbíonn sé chomh</span>
<lb n="2258"/><span>mór le capall; annsin, sin dhuit an marcach ar a dhruim</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2259"/><p><span>ag gabháil scartha, .i. cos ar gach taoibh de, agus cead</span>
<lb n="2260"/><span>aige greim do chongbháil nó é féin do leigean le talamh,</span>
<lb n="2261"/><span>agus a chnámha do bhriseadh, b'fhéidir.  'Sé is minic dhéanas</span>
<lb n="2262"/><span>sé, greim docht do chongbháil air, agus siúd ar siubhal é</span>
<lb n="2263"/><span>cia ar bith áit thoigreóchas an púca é thabhaird leis, agus</span>
<lb n="2264"/><span>ní'l dhá luaithe imthigheas an púca nach amhlaidh is cruaidhe</span>
<lb n="2265"/><span>chongbhuigheas an marcach greim muinge air.</span></p>
<lb n="2266"/>
<lb n="2267"/><p><span>3. Cor-uair castar marcach glic do'n phúca [ar an bpúca]</span>
<lb n="2268"/><span>a chuireas i n-úil dó nach dtig leis magadh a dhéanamh i</span>
<lb n="2269"/><span>gcómhnuidhe.  Do bhí ceannuidhe ann fad ó, agus tháinig sé</span>
<lb n="2270"/><span>go Cuan na Mara sul a raibh bóithre déanta ann, agus</span>
<lb n="2271"/><span>ar marcuigheacht do tháinig sé.  Fuair sé lóistín, óir bhíodh</span>
<lb n="2272"/><span>fáilte agus fiche an t-am soin ann roimh fhear bóthair</span>
<lb n="2273"/><span>agus bealaigh, agus do bhí cáil agus cainnt i bhfad is i</span>
<lb n="2274"/><span>ngar ar fhlaitheamhlacht agus ar fhéile muinntre Iar-</span>
<lb n="2275"/><span>gConnacht.  Do bhí go maith, leig sé a chapall amach ar</span>
<lb n="2276"/><span>fuid na ngort, agus do chuaidh sé féin a chodladh.  An</span>
<lb n="2277"/><span>uair do bhí a sháith codlata aige, d'éirigh sé i n-a shuidhe,</span>
<lb n="2278"/><span>d'ith sé a bhéile, agus do ghléas [sé] é féin le haghaidh an</span>
<lb n="2279"/><span>bhothair.</span></p>
<lb n="2280"/>
<lb n="2281"/><p><span>4. D'aithin sé ar na réaltaibh go raibh sé níos moiche ins</span>
<lb n="2282"/><span>an oidhche 'ná [mar do] shaoil sé, acht adubhairt sé leis</span>
<lb n="2283"/><span>féin go mb'fhearr dhó bheith ag cur an aistir dhe.  Do chuaidh</span>
<lb n="2284"/><span>sé ar thóir a chapaill, acht cia casadh leis [cia chasfaidhe</span>
<lb n="2285"/><span>air] acht an púca! Do bhuail sé an ceannuidhe ar a</span>
<lb n="2286"/><span>dhruim agus do ghluais sé leis.  Ar dtús ní raibh faoi</span>
<lb n="2287"/><span>acht sodar, acht d'éirigh sé i n-a chos-in-áirde [i n-a chosa</span>
<lb n="2288"/><span>i n-áirde] go luath.  D'imthigh sé mar an ngaoith, tré</span>
<lb n="2289"/><span>bhogach agus cruadhas, treasna na n-abhann, suas agus</span>
<lb n="2290"/><span>anuas na cnuic, acht do chinn ar an bpúca an fear do</span></p>
</div>
<pb n="60"/>
<div><lb n="2291"/><p><span>chaitheamh dhe.  Thug sé searsa [rása luath] eile go dtáinig</span>
<lb n="2292"/><span>sé i n-aice le habhain mhóir, agus do bhí sé ar tí léim do</span>
<lb n="2293"/><span>thabhairt treasna gur chuimhnigh an ceannuidhe go raibh a</span>
<lb n="2294"/><span>chuid spur ar a shálaibh.  Thug sé buille láidir le n-a dhá</span>
<lb n="2295"/><span>sháil, agus chuir sé na birínidhe go feoil ins an bpúca.</span>
<lb n="2296"/><span>Do gheit agus do chriothnuigh sé; agus d'iarr sé d'ath-</span>
<lb n="2297"/><span>chuinge ar an gceannuidhe na birínidhe do bhaint as, agus</span>
<lb n="2298"/><span>go leigfeadh sé ar siubhal é.  Do-rinne an ceannuidhe</span>
<lb n="2299"/><span>sin, agus do chaith an púca d'á dhruim anuas é, agus siúd</span>
<lb n="2300"/><span>de léim thar an abhainn é.</span></p>
<lb n="2301"/>
<lb n="2302"/><p><span>Acht do ghabh aithmhéala an ceannuidhe [toisc] gur leig</span>
<lb n="2303"/><span>sé an púca chomh réidh sin uaidh; agus shaoil sé é mheal-</span>
<lb n="2304"/><span>ladh ar ais, go gcuireadh sé [de] reachtaibh air gan</span>
<lb n="2305"/><span>leanmhain d'á chleasannaibh ní ba mhó.  Mar soin d'iarr</span>
<lb n="2306"/><span>sé air teacht treasna na habhann arís.</span></p>
<lb n="2307"/>
<lb n="2308"/><p><span>"An bhfuil na birínidhe ort i gcomhnuidhe?" ars' an</span>
<lb n="2309"/><span>púca.  "Tá siad," ars' an fear.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>"Má tá," ars' an púca, "fan mar tá tú; ní rachaidh</span>
<lb n="2312"/><span>mise i do ghoire ná i do ghaobhar go mbainidh tú dhíot iad.</span>
<lb n="2313"/><span>Tá mé réidh leat an t-am so, acht má fhaghaim greim ort</span>
<lb n="2314"/><span>uair eile, agus tú bheith ar easbaidh na spur, beidh a</span>
<lb n="2315"/><span>fhios agat-sa méid mo dhíoghaltais i dtaoibh na gcleas do</span>
<lb n="2316"/><span>imir tú orm."</span></p>
<lb n="2317"/>
<lb n="2318"/><p><span>- Domhnall Ó Fotharta do scríobh é seo do "Shiamsa</span>
<lb n="2319"/><span>an Gheimhridh."</span>
<lb n="2320"/></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2321"/><p><span>XI. An Lioprachán.</span></p>
<lb n="2322"/>
<lb n="2323"/><p><span>1. Ins an tsean-aimsir, sul do lobh na fataidhe - an</span>
<lb n="2324"/><span>rud do dhíbir ar fuid an domhain muinntear na hÉireann,</span>
<lb n="2325"/><span>agus do choisg gach uile shean-ghnás agus gach siamsa do </span>
<lb n="2326"/><span>bhí aca de chleachtaibh a seacht sinnsear - ins an am soin</span>
<lb n="2327"/><span>do bhí fear ag siubhal leis féin lá thríd a chuid talmhan</span>
<lb n="2328"/><span>le bánughadh an lae, agus ceard [cad] do chonnaic sé</span>
<lb n="2329"/><span>uaidh acht lioprachán, agus é i n-a chodladh ar thuláinín</span>
<lb n="2330"/><span>[tulacháinín] deas féarmhar do bhí ar a aghaidh.  Rith sé</span>
<lb n="2331"/><span>air [chuige], rug sé air, agus thug sé leis abhaile é.  Do</span>
<lb n="2332"/><span>shaoil sé go dtiocfadh leis airgead d'fhagháil uaidh, agus</span>
<lb n="2333"/><span>an uair nach raibh sé ag a fhagháil [aige], do cheangail sé</span>
<lb n="2334"/><span>go dlúth, docht é, agus do chuir sé ins an gcófra [gcomhra]</span>
<lb n="2335"/><span>fá ghlas é.  Do bhí mar sin go ceann a seacht mbliadhna.</span></p>
<lb n="2336"/>
<lb n="2337"/><p><span>Fá cheann seacht mbiadhan i n-a dhiaidh sin do bhí an</span>
<lb n="2338"/><span>fear céadna ag siubhal le ciumhais na fairrge lá, gur</span>
<lb n="2339"/><span>casadh sail dó [air].  An uair tháinig sé a bhaile d'innis</span>
<lb n="2340"/><span>sé dhóibh mar fuair sé an tsail; agus leis sin thosnuigh</span>
<lb n="2341"/><span>an lioprachán ag gáire istigh ins an gcófra.  Níor chuir</span>
<lb n="2342"/><span>fear an tighe ceist ná cómhrádh air cia an fáth do bhí leis</span>
<lb n="2343"/><span>an ngáire.</span></p>
<lb n="2344"/>
<lb n="2345"/><p><span>2. Do bhí go maith; chongbhuigh sé seacht mbliadhna eile é</span>
<lb n="2346"/><span>gan greim gan deoch.  Fá cheann na haimsire sin tháinig</span>
<lb n="2347"/><span>fear siubhail isteach la ins an teach [tigh] i n-a [mar a]</span>
<lb n="2348"/><span>raibh an lioprachán ins an gcofra ann; do bhí biadh</span>
<lb n="2349"/><span>gléasta, agus d'iarr fear an tighe ar an bhfear bocht</span>
<lb n="2350"/><span>druidim leis an mbórd agus greim d'ithe.  Ní dhéanfadh</span>
<lb n="2351"/><span>sé é sin, agus chuaidh sé amach arís gan blas de'n bhiadh</span>
<lb n="2352"/><span>d'ithe; agus mar do-chuaidh sé amach thar an táirsigh rinne</span>
<lb n="2353"/><span>an lioprachán gáire mór istigh.  Níor chuir fear an tighe</span></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="2354"/><p><span>aon tsuim ins an ngáire seo, acht an oiread leis an</span>
<lb n="2355"/><span>gcéad gháire; agus do chongbhuigh sé fá ghlas é go ceann</span>
<lb n="2356"/><span>a seacht mbliadhna arís.</span></p>
<lb n="2357"/>
<lb n="2358"/><p><span>I gceann an ama soin do-chuaidh fear an tighe in [chum]</span>
<lb n="2359"/><span>aonaigh do bhí i bhfad uaidh,agus an uair tháinig sé a </span>
<lb n="2360"/><span>bhaile, is é an chéad rud do chuala sé, an lioprachán ag</span>
<lb n="2361"/><span>gáire amach ins an gcofra [gcómhra] istigh.</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>"Is é seo an tríomhadh gáire do-rinne sé le bliadhain</span>
<lb n="2364"/><span>is fiche," arsa fear an tighe, "agus beidh a fhios agam</span>
<lb n="2365"/><span>cia an fáth do bhí leo."</span></p>
<lb n="2366"/>
<lb n="2367"/><p><span>3. Do-chuaidh sé go dtí an gcófra [gcómhra], agus</span>
<lb n="2368"/><span>d'fhosgail sé é.</span></p>
<lb n="2369"/>
<lb n="2370"/><p><span>"A liopracháin ghránna," ar sé, "innis dham ar an</span>
<lb n="2371"/><span>toirt cia an fáth do bhí leis na trí gháiríbh a rinne tú.  Tá</span>
<lb n="2372"/><span>tú agam le bliadhain is fiche, agus ní dheárna tú acht na</span>
<lb n="2373"/><span>trí gáiridhe sin."</span></p>
<lb n="2374"/>
<lb n="2375"/><p><span>"Do b'fheárr dhuit féin gan an fáth do chlos," ars' an</span>
<lb n="2376"/><span>lioprachán.</span></p>
<lb n="2377"/>
<lb n="2378"/><p><span>4. "Innis dham anois cia [cad] fá a ndeárna tú an</span>
<lb n="2379"/><span>gáire."</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>"Glac mo chomhairle," ars' an lioprachán, "tá go leor</span>
<lb n="2382"/><span>neitheadh a mb'fhearr dhuit bheith gan eolas agat orra, mar</span>
<lb n="2383"/><span>adeir an sean-fhocal, "An rud nach gcluineann an chluas,</span>
<lb n="2384"/><span>ní chuireann sé buaidhirt ar an gcroidhe."</span></p>
<lb n="2385"/>
<lb n="2386"/><p><span>"Éist liom-sa anois, agus leig de do chuid cómhráidh;</span>
<lb n="2387"/><span>cia [cad] an fáth a ndeárna tú gáire, nó deamhan as so</span>
<lb n="2388"/><span>rachas tú go mbainidh mé an cloigeann díot."</span></p>
<lb n="2389"/>
<lb n="2390"/><p><span>"Ná déan soin," ars' an lioprachán, "acht glac foighid</span>
<lb n="2391"/><span>[foighne] nó beidh áithmhéala ort."</span></p>
<lb n="2392"/>
<lb n="2393"/><p><span>"Ní ghlacfaidh mé níos mó grabhsaireacht uait-se," arsa</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2394"/><p><span>fear an tighe; agus rug sé ar an lioprachán, agus do bhí</span>
<lb n="2395"/><span>sé ar tí an ceann do chasadh dhe, mar chasfá an cloigeann</span>
<lb n="2396"/><span>de dhreoilín.</span></p>
<lb n="2397"/>
<lb n="2398"/><p><span>5. "Fóil, fóil," ars' an lioprachán, "is feárr dham fáth</span>
<lb n="2399"/><span>agus ádhbhar na dtrí ngáire d'innseacht [d'innsint] ná</span>
<lb n="2400"/><span>mo cheann do chailleamhain.  Maise, is é an fáth do bhí</span>
<lb n="2401"/><span>leis an gcéad gháire: - an tsail fuair tú cois na</span>
<lb n="2402"/><span>fairrge (má's cuimhneach leat é), do bhí sí tollta, folamh</span>
<lb n="2403"/><span>i n-a lár agus í lán d'ór, agus d'airgead, agus do bhí</span>
<lb n="2404"/><span>a fhios agam-sa go leigtheá uait go fánach an saidhbhreas</span>
<lb n="2405"/><span>do bhí innti i n-ionad sochair do bhuaint as do do [dod']</span>
<lb n="2406"/><span>mhuirighin laig; agus tú féin chomh sanntach, cruaidh,</span>
<lb n="2407"/><span>congbhálach sin, freisin, agus go mb'fheárr leat dul gan</span>
<lb n="2408"/><span>deoch ioná deoch do cheanach.  Is é fáth an dara gháire:</span>
<lb n="2409"/><span>an fear siubhail a tháinig isteach agus a dhiúltaigh do'n</span>
<lb n="2410"/><span>bhiadh, ní eireochadh dhó mar thárla dá bhfanfadh sé agus</span>
<lb n="2411"/><span>greim do chaitheamh, mar nár shiubhail sé i bhfad ó'n teach</span>
<lb n="2412"/><span>[tigh] gur baineadh tuiseal as, agus gur bhris sé a chosa</span>
<lb n="2413"/><span>is a chnámha.  Fáth an tríomhadh gháire:- b'fheárr liom</span>
<lb n="2414"/><span>gan é innseacht [innsin] duit.  Glac mo chomhairle, agus</span>
<lb n="2415"/><span>bí sásta le fios agus fáth an dá gháire do bheith agat."</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>6. "Ní'l mé sásta agus ní bhead," ars' an fear, "go</span>
<lb n="2418"/><span>gcluinfidh mé fáth an tríomhadh gháire freisin, agus ní</span>
<lb n="2419"/><span>shábhálfaidh an méad atá ráidhte thú."</span></p>
<lb n="2420"/>
<lb n="2421"/><p><span>"Tá go maith, ort féin bheas an milleán.  Is é fáth an</span>
<lb n="2422"/><span>treas gháire:- do chuid airgid ar fad do bhí i bhfolach</span>
<lb n="2423"/><span>agat i n-a leithéid seo d'áit ins an ngarrdha, chomh fad</span>
<lb n="2424"/><span>[an uair] agus do bhí tusa imthighthe chum an aonaigh, tháinig</span>
<lb n="2425"/><span>fear mór agus do bhailigh sé leis ar fad é, agus deamhan</span>
<lb n="2426"/><span>pighinn ruadh d'fhág sé agat."</span>
<lb n="2427"/></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2428"/><p><span>7. An uair do chuala an fear sin leig sé sgread mór</span>
<lb n="2429"/><span>as, do chaith sé a hata ins an aer, chaill sé a chiall, agus</span>
<lb n="2430"/><span>d'imthigh sé éadtrom ar fuid an tsaoghail.  Do bhailigh an</span>
<lb n="2431"/><span>lioprachán leis, agus níor chualas [chualathas] aon</span>
<lb n="2432"/><span>tuairisg air ó'n lá soin go dtí anois [an lá atá indiu</span>
<lb n="2433"/><span>ann].</span></p>
<lb n="2434"/>
<lb n="2435"/><p><span>- Domhnall Ó Fotharta, oide scoile i gCondaé na</span>
<lb n="2436"/><span>Gailmhe, do chuir an sgéal so i "Siamsa an Gheimhridh."</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p/>
<lb n="2439"/>
<lb n="2440"/><p>
<lb n="2441"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Sgéalta Gearra an Iarthair

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Sgéalta Gearra an Iarthair

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
