Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Ult1924_05</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1924</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Ult1924_05</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An t-Ultach</title><imprint><publisher>Comhaltas Uladh</publisher><date>1924</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN t-ULTACH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>PÁIPÉAR MÍOSAMHAIL FA CHOINNE GAEDHEAL TUAISCEART ÉIREANN.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>Uiml. 1.  Uimhir 5.  BEALTAINE, 1924.  Luach Dhá Phighinn.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN t-ULTACH.</span>
<lb n="8"/><span>Árus Chonnradh na Gaedhilge,</span>
<lb n="9"/><span>5, Plás na Trágha,</span>
<lb n="10"/><span>Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>Foillseóchthar “An t-ULTACH” an chéad lá de ghach mí.</span></p>
<lb n="13"/>
<lb n="14"/><p><span>LUACH:  2ph.; nó 3ph thríd an phost.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Sínteanas bliadhantamhail (airgead roimh ré) leis an</span>
<lb n="17"/><span>pháipéar a fhagháil thríd an phost, 3s.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>GOIDÉ TÁ DH'EASBHAIDH ORRAINN?</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>Tá Clanna Gaedheal, nó ar scor ar bith an chuid is fíre</span>
<lb n="22"/><span>acú, ag obair ar son na teangtha le deich mbliadhna fichead</span>
<lb n="23"/><span>anois.  Toisigheadh ar tús mar toisigheadh ariamh, go fann.</span>
<lb n="24"/><span>Toisigheadh anns na cathrachaibh, an áit a dtoisigheann achan</span>
<lb n="25"/><span>oibriughadh dá dtig ar an tír.  Bhí maoin shaoghalta, oideas</span>
<lb n="26"/><span>agus gléas smuaintiughadh a dhéanamh anns na cathrachaibh.</span>
<lb n="27"/><span>Toisigheadh le Connradh na Gaedhilge.  Ní rabh an Connradh</span>
<lb n="28"/><span>ag teacht ar aghaidh acht go fadalach.  Ní rabh sé ag déanamh</span>
<lb n="29"/><span>an dadadh cainnteoirí Gaedhilge.  Cuireadh cumann</span>
<lb n="30"/><span>an Fháinne ar bun, agus rinne sin maith mhór</span>
<lb n="31"/><span>de'n obair.  Bhí fonn ar mhuinntir na gcathrach an</span>
<lb n="32"/><span>Ghaedhilge a fhóghluim, acht ní rabh sí ann a n-aice le</span>
<lb n="33"/><span>fóghluim.  Bhí a seacht sáith Gaedhilge ag na daoinibh a bhí</span>
<lb n="34"/><span>'na gcómhnaidhe fá na cnuic agus fá na cladaigh i dTír</span>
<lb n="35"/><span>Chonaill, i gConnachta agus i gCiarraigh; acht má bhí, ní</span>
<lb n="36"/><span>oirthí a bhí a n-umhail, acht ar an dóigh a b'fhearr le greim</span>
<lb n="37"/><span>bidh a sholathar.  Thainig an sruth anuas go righin fadalach ó</span>
<lb n="38"/><span>chroidhe na tíre go dtí na cnámha.  Thainig an buachaill</span>
<lb n="39"/><span>slíocaighthe aereach agus an cailín bródamhail as an chathair</span>
<lb n="40"/><span>agus chuaidh siad a dh'iarraidh eolais ar an úspaire gharbh a</span>
<lb n="41"/><span>chois cladaigh.  Agus nuair a bhí siad tamall ag teacht, thóg</span>
<lb n="42"/><span>an t-úspaire a cheann agus dhírigh sé a dhruim, agus chuaidh sé</span>
<lb n="43"/><span>a smuaintiughadh go mb'fhiú rud éigin an oighridheacht a</span>
<lb n="44"/><span>fágadh aige.</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>'San am i láthair tá Gaedhilig 'ghá teagasg 'sna scol-</span>
<lb n="47"/><span>tachaibh; tá cúig nó sé pháipéir Gaedhilge anns an tír; tá</span>
<lb n="48"/><span>Gaedhilge le cluinstin ar sráideannaibh na gcathrach; ní'l</span>
<lb n="49"/><span>leisg ar an chainnteoir duthchais a bhéal a fhosgladh i n-áit</span>
<lb n="50"/><span>ar bith; agus tá lucht na gcathrach ag teacht na</span>
<lb n="51"/><span>scaoitheannaibh achan bhliadhain a fhóghluim na teangtha</span>
<lb n="52"/><span>anns an Ghaedhealtacht.</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>Déarfaidh daoiní, b'fhéidir, gur sin a bhfuil a dhíoghbhail</span>
<lb n="55"/><span>orainn.  Acht ní h-amhlaidh, tá biseach mór ag teacht ar</span>
<lb n="56"/><span>chorp na teangtha, acht goidé fá anam na teangtha?</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Goidé mar bhéadh anam a dteangaidh, arsa duine</span>
<lb n="59"/><span>éigin.  Tá cineál de chleachtughadh ag daoinibh i n-Éirinn</span>
<lb n="60"/><span>ar na mallaibh, corp agus anam a mhaoidheamh ar achan rud.</span>
<lb n="61"/><span>Tá corp agus ainm ag Éirinn, deir an Piarsach.  Tá corp</span>
<lb n="62"/><span>agus anam ag an Ghaedhilig anois!  Is goirid go rabh corp</span>
<lb n="63"/><span>agus anam ag an Eargal agus ag Sliabh na mBan Fionn!</span></p>
<lb n="64"/>
<lb n="65"/><p><span>Dá mbíodh féin, a Pheadair an dóchais bhig, tá fiche rud</span>
<lb n="66"/><span>a b'iongantaighe.  Ní'l bréag ar bith ná tá corp agus</span>
<lb n="67"/><span>anam ag mórán rudaí, comh maith leis an duine.  Sin mar</span>
<lb n="68"/><span>dearfá, tá gnúis shaoghalta agus gnúis spioradáilte ar na</span>
<lb n="69"/><span>neithibh seo.  Sin mar tá an Ghaedhilig.  An úsáid a</span>
<lb n="70"/><span>ghnidhthear daoithe ag cruinnightheacha, i bpáipéir, i gcómhradh,</span>
<lb n="71"/><span>ag díol agus ag déanamh gnaithe 'achan lae, is de cholainn</span>
<lb n="72"/><span>na Gaedhilge a ghnidhthear í.  Acht an úsáid a ghnidheas an</span>
<lb n="73"/><span>file agus an sgríbhneoir daoithe, is de anam uasal</span>
<lb n="74"/><span>fheagranta fhiliúnta na teangtha a ghnidheas siad í.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>Le fiche focal a chur ann aon fhocal amháin, 'sí an</span>
<lb n="77"/><span>litridheacht anam na teangtha.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>Tá sé ion-tuigthe, cineál ar bith dá bhfuil ag fás,</span>
<lb n="80"/><span>gurab é an corp an chéad rud a fhásas.  Is é is deise de'n</span>
<lb n="81"/><span>talamh.  Is é an dubhshraith é.  Is é an t-ancoire é a</span>
<lb n="82"/><span>choinnigheas an t-anam feistighthe ar an tsaoghal seo.</span>
<lb n="83"/><span>Geárr an rópa agus scar an t-ancoire ó'n anamh, agus</span>
<lb n="84"/><span>siud ar shiubhal é taobh anonn de Réalt na Maidne.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Ar an ádhbhar sin bhí sé nádurtha go leor ag colainn</span>
<lb n="87"/><span>na Gaedhilge fás ar tús.  Acht anois nuair atá an cholainn</span>
<lb n="88"/><span>sin deich mbliadhna fichead, ní mó ná go bhfuil an t-anam</span>
<lb n="89"/><span>ag faibhriughadh.  Tá an t-am againn suidhe agus smuain-</span>
<lb n="90"/><span>tiughadh goidé is cóir duinn a dhéanamh.  Seo</span>
<lb n="91"/><span>an chainnt a d'fhág Tomás Mhac Donnchadha (trócaire</span>
<lb n="92"/><span>air), scríobhtha fá litridheacht na Gaedhilge:</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p>
<lb n="95"/><span>Is fada an lá an chainnt seo ráidhte, tá le h-ocht</span>
<lb n="96"/><span>mbliadhna, agus níor mhothuigh mé mórán trácht oirthí.  Is</span>
<lb n="97"/><span>maith is fiú í tamall smuaintighthe a dhéanamh oirthí, dar</span>
<lb n="98"/><span>liom-sa.  Is aige atá cnámh lom na fírinne nuair a deir sé</span>
<lb n="99"/><span>nach dtig le Connradh na Gaedhilge litridheacht a chruthughadh.</span>
<lb n="100"/><span>Ní'l obair an Chonnartha, ná na daoiní atá ag déanamh na</span>
<lb n="101"/><span>h-oibre sin, liteardha ar dhóigh ná ar dhóigh eile.  B'fhéidir</span>
<lb n="102"/><span>leoga gurab í an obair thirm, gan phléisiúr, a bhaineas an</span>
<lb n="103"/><span>sugh as na daoinibh agus a fhágas gan siamsa iad.</span>
<lb n="104"/><span>Chonnaiceas damh féin ariamh go rabh sin mar locht ar lucht</span>
<lb n="105"/><span>foghluim Gaedhilge achan áit a rabh siad.  Níor b'iad na</span>
<lb n="106"/><span>daoiní a ba leithne inntinn, ná b'fearr oideas a thóg iad</span>
<lb n="107"/><span>féin leis an teangaidh.  Tá mórán daoiní anns na</span>
<lb n="108"/><span>cathrachaibh a bhfuil measardhacht léighinn acú — maighistrí</span>
<lb n="109"/><span>scoile agus a leitheidí — acht nach bhfuil inntleacht árd acú.</span>
<lb n="110"/><span>Seo an cineál is mó a bhíos ag ruaig ar Ghaedhilig.  Tuig-</span>
<lb n="111"/><span>fear níos fearr mé nuair a ainmneochaidh mé duine a rabh</span>
<lb n="112"/><span>inntleacht árd aige, mar bhí Pádraig Mac Piarais.  Tuig-</span>
<lb n="113"/><span>fidh achan duine nach ionann inntinn de mhacasamhail</span>
<lb n="114"/><span>an Phiarsaigh agus de na daoinibh a tchímid ag obair ar son</span>
<lb n="115"/><span>na teangtha achan áit fríd Éirinn.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Thug an Piarsach uasal a bheo ar son na tíre, agus</span>
<lb n="118"/><span>chaill muid le na linn sin cuid mhór de obair mhaith i</span>
<lb n="119"/><span>litridheacht na Gaedhilge.  Ní'l aon duine againn ann a</span>
<lb n="120"/><span>áit, mar bhfuil Pádruig Ó Conaire féin ann, agus</span>
<lb n="121"/><span>b'fheidir sgríbhneóir ná beirt eile a bhfuil obair acú a bheith</span>
<lb n="122"/><span>i méaduigheacht go fóill.  Ní chuirfinn cuid oibre an</span>
<lb n="123"/><span>tSagairt Uí Laoghaire imeasc na litridheachta.  Ní'l a</span>
<lb n="124"/><span>inntleacht géar go leor, ná domhain go leor, agus ní'l an</span>
<lb n="125"/><span>t-eolas ar an Art aige.  Sgríobh sé stialltracha móra</span>
<lb n="126"/><span>fada de Ghaedhilig bheacht, acht ní rabh mórán meadhacháin</span>
<lb n="127"/><span>inntí, ná mórán filidheachta, ná mórán eolais fá nádúir</span>
<lb n="128"/><span>dhaonna.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Tá baicle sgríbhneoir a dhíoghbháil orainn cosamhail leis</span>
<lb n="131"/><span>an Phiarsach agus le Mac Uí Chonaire, sgríbhneoirí a</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>(Ar lean. ar leath. a 5.)</span>
<lb n="134"/></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="135"/><p><span>GIOLLA NA n-EARRMHÚINTE.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Bíonn gasraí ann a bhíos iomlatach ó nadúir agus nach</span>
<lb n="140"/><span>mbíonn beo ortha ach nuair a bhíos siad a déanamh rud</span>
<lb n="141"/><span>ínteacht as a chasan, agus dá gcur fhéin i n-uisge bhruithte;</span>
<lb n="142"/><span>is dóiche nach mbíonn neart aca air.  Ní h-é sin le rádh gur</span>
<lb n="143"/><span>droch ghasraí iad ar fad.  Gheibhthear déagh-thréithe anntú</span>
<lb n="144"/><span>fosta, agus is minic nuair a thig a gciall go ndéan siad</span>
<lb n="145"/><span>fir mhaithe, chéillidhe, stuidearacha, ach go dtí go dtigidh,</span>
<lb n="146"/><span>cuireann siad fearg ar a lán.</span></p>
<lb n="147"/>
<lb n="148"/><p><span>Níor dhroch ghasúr Seainín é fhéin.  Siúd a's go rabh sé</span>
<lb n="149"/><span>cleasach, earrmhúinteach, imeasg na ndaoine a rabh aithne</span>
<lb n="150"/><span>agus eolas aige ortha, agus go h-áirid imeasg a bhunaidh</span>
<lb n="151"/><span>fhéin, bhí sé i gcomhnaidhe comhalta eaglach ar feadh an chéad</span>
<lb n="152"/><span>tamaill bhig i lathair choimhighthigh; ach an uair amháin a fuair</span>
<lb n="153"/><span>sé an chéad scaid comhaltais thairis, ba é Seainín na</span>
<lb n="154"/><span>h-iomlata agus na sean-aimseardhachta arís é.  Rachadh sé</span>
<lb n="155"/><span>i bpoill 's a bprochogaí nuair a thiocfadh coimhthigheach 'un</span>
<lb n="156"/><span>toighe, ach ba ghearr uaidh dhul 'un dánachta arís, agus</span>
<lb n="157"/><span>síobadh leis le n-a chuid ealadhaineacha fhéin.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>Bhí gar amháin ag Seainín, is gnathach a bheith ag gach</span>
<lb n="160"/><span>diúlach de chineal, agus sé sin, gur dhoiligh corrghail no</span>
<lb n="161"/><span>fearg a chur air.  Níor bhféidir a ghnúis a athrughadh nuair</span>
<lb n="162"/><span>a bhí sé i n-a ghasúr, agus níor bhféidir móisiam a chur air,</span>
<lb n="163"/><span>ar dhóigh ar bith, mar gcaithtí aon nidh amháin suas leis, agus</span>
<lb n="164"/><span>sé'n nídh sin, cuimhniughadh dó fá'n t-seó a rinn sé de fhéin</span>
<lb n="165"/><span>an chead lá 'riamh a dteachaidh sé 'na scoile.  Bhí fhios ag</span>
<lb n="166"/><span>gasraí' eile na comhursantachta sin go fíor mhaith, agus</span>
<lb n="167"/><span>mar sin de nuair a cuireadh Seainín cruaidh ortha, an rud</span>
<lb n="168"/><span>ba mhinic a ghnidheadh, ní dhéanadh siad dearmad ar an nidh</span>
<lb n="169"/><span>a ghoilleadh air, agus chluinfea míle ó bhaile iad a scairtighe</span>
<lb n="170"/><span>os sean árd a gcinn:</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>“Ámh!  Ámh! a Mhamaí!  Ámh!  Ámh! a Mhamhaí!”</span></p>
<lb n="173"/>
<lb n="174"/><p><span>Chuireadh seo fearg go cinnte ar an duine bhocht agus</span>
<lb n="175"/><span>da mbfhéidir a rádh, náire ar bhonnaí' a chos, agus bá é a</span>
<lb n="176"/><span>chéad lá ar a scoil ba chionntaighe leis.</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>Ba mhór an mhaidin í, i dtoigh Sheainín, an chéad mhaidin</span>
<lb n="179"/><span>a gléasughadh é le n-a chur 'na scoile.  Tugadh le fios dó</span>
<lb n="180"/><span>an oidhche roimhe sin go cinnte go rabhthar le n-a chur 'un</span>
<lb n="181"/><span>siubhal lá thar na bhárach, agus siúd a's go rabh a mhathair ar</span>
<lb n="182"/><span>a loirg sul ma rabh moran de'n mhaidin caithte bhí Seainín</span>
<lb n="183"/><span>ar chladach na teineadh sul ma bhfuair sí'n teine chur ar</span>
<lb n="184"/><span>bheathaidh.  Is ar éigín a leig sé dí an teine fhadodh nuair</span>
<lb n="185"/><span>a b'éigean dí a chuid éadaighe beaga a theannadh suas air,</span>
<lb n="186"/><span>éadan agus a lámha a nighe, agus a chur i gcionn a phaidrín.</span>
<lb n="187"/><span>Bhí'n paidrín go maith ag Seainín, agus níor bh'íonadh sin,</span>
<lb n="188"/><span>na ó bhí sé i n-innibh “'N-Ainm an Athar” a chur ar éadan,</span>
<lb n="189"/><span>bhí a mhathair práidhíneach i gceart an paidrín a theagasg dó,</span>
<lb n="190"/><span>agus d'éirigh leithe.  Is íontach sompla na máthra sa chúis</span>
<lb n="191"/><span>seo, agus is méunra do'n t-é a gheibh an déagh-shompla sin</span>
<lb n="192"/><span>i dtús a shaoghail.  Bíonn feidhim le foighde ag an t-é a</span>
<lb n="193"/><span>bhíos a teagasg an phaidrín ar dtús do n-a páistí, ach go</span>
<lb n="194"/><span>h-áirid do pháiste gasúir, no is doiligh leis inntinn a</span>
<lb n="195"/><span>leagan go ro ghrinn ar an chúis a bhíos eadar lámha' aige,</span>
<lb n="196"/><span>agus is iomaidh rud a ritheas fríd a chionn le n-a chur 'un</span>
<lb n="197"/><span>séaid agus 'un siabhrain ar feadh an tamaill bhig sin a</span>
<lb n="198"/><span>bhíos sé ar a ghlúinibh.  Cia bith sin, bhí'n paidrín go maith</span>
<lb n="199"/><span>ag Seainín, sé sin le rádh ag páiste d'á aois, agus ma</span>
<lb n="200"/><span>ghnidheadh sé dearmad beag anois agus arís, ba mhaith</span>
<lb n="201"/><span>foighdeach ceanamhail ó n-a mhathair a chur ar an sgríb</span>
<lb n="202"/><span>cheart arís.</span></p>
<lb n="203"/>
<lb n="204"/><p><span>Ní h-é amháin go rabh an paidrín ar fheabhas ag</span>
<lb n="205"/><span>Seainín, bhí rámais agus rannta aige, sean-fhocla agus</span>
<lb n="206"/><span>stialltracha bréaghacha de shean-cheol, agus ba mhinic,</span>
<lb n="207"/><span>t'eagla orm, a bhfeairrde do'n phaidrín, é a bheith gan</span>
<lb n="208"/><span>moran aca seo, i n-áit iad a bheith ar bharr a theangtha aige</span>
<lb n="209"/><span>mar bhí.  Nuair a bhí Seainín ag an Chré an mhaidin seo,</span>
<lb n="210"/><span>ní áirghinn nach rabh inntinn ar neithibh eile ní ba taitneamhla</span>
<lb n="211"/><span>leis na airteagail an chreidimh.  Bíodh sin mar atá, cia</span>
<lb n="212"/><span>bith cúis é, nuair a bhí Seainín ag aidbhéal go láidir le</span>
<lb n="213"/><span>cuideadh a mháthar, gur chreid sé sa Spiorad Naomh, caidé</span>
<lb n="214"/><span>tharla ach an ceteal a bhí ar an teinidh dhul dh'fhiuchadh 'mach sa</span>
<lb n="215"/><span>luaith, agus nuair a thug n mháthair iarraidh air le n-a</span>
<lb n="216"/><span>thógail, fágadh mo Sheainín bocht ann a mhuinghín fhéin ag an</span>
<lb n="217"/><span>phaidrín, agus ba mhaith an mhaise sin dó.  Má bhí cuid de'n</span>
<lb n="218"/><span>phaidir caillte aige ní rabh a chuid rannta caillte, agus mar</span>
<lb n="219"/><span>sin de, seo mar shocruigh sé'n chúis:  “Creidim sa Spiorad</span>
<lb n="220"/><span>Naomh agus — agus —” (agus thócais Seainín a cheann)</span>
<lb n="221"/><span>“Creidim sa Spiorad Naomh,” arsa seisean arís, agus</span>
<lb n="222"/><span>sul ma bhfuair a mhathair faill cuidiughadh leis, chríochnuigh</span>
<lb n="223"/><span>sé fhéin é, ach ní mar chríochnuigheas daoine cráibhtheacha é,</span>
<lb n="224"/><span>ach le rann dá chuid fhéin:</span></p>
<lb n="225"/>
<lb n="226"/><p><span>“Agus” — “Tá do mhargadh, tá do mhargadh, tá do</span>
<lb n="227"/><span>mhargadh déantaí</span>
<lb n="228"/><span>Gabh 'na' bhaile, 'gus fan sa bhaile 'gus tá</span>
<lb n="229"/><span>do mhargadh déantaí.”</span></p>
<lb n="230"/>
<lb n="231"/><p><span>Sin mar chríochnuigh Seainín an Chré an mhaidin sin.</span>
<lb n="232"/><span>Ní áirighim gur pheacadh do'n duine bhocht é (dubhairt a</span>
<lb n="233"/><span>mháthair gurbh eadh) ach ní le droch mheas na le droch inntinn</span>
<lb n="234"/><span>a rinn sé é ach le dith na céille.  Thug an mhathair air 'n-a</span>
<lb n="235"/><span>dhiaidh seo an Chré a chríochnughadh mar ba chóir, chuidigh leis</span>
<lb n="236"/><span>cupla paidir bheag eile a rádh agus fa dheireadh, cuireadh</span>
<lb n="237"/><span>deireadh le paidrín na maidne sin.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Ghléas a máthair a bhricfeasta dhó annsin agus dálta</span>
<lb n="240"/><span>gach malrach óg follain mar é ní rabh samhnas ar bith air</span>
<lb n="241"/><span>'sois an bhiadh.  Le linn Seainín bheith i gcionn an bhricfeasta</span>
<lb n="242"/><span>cé sgiurtughadh thart leis an fhuinneóig ach Mícheal Sheáin</span>
<lb n="243"/><span>agus é ar a bhealach 'na scoile.  Isteach le Mícheal ar an</span>
<lb n="244"/><span>doras, sheas i lár an urlair, agus d'fhiafruigh de bhean a</span>
<lb n="245"/><span>toighe:</span></p>
<lb n="246"/>
<lb n="247"/><p><span>“An bhfuil sé seo le bheith liom 'na scoile indiu?”</span></p>
<lb n="248"/>
<lb n="249"/><p><span>Ní rabh aon mhaidin le fada go leor nach rabhthar a</span>
<lb n="250"/><span>geallstan do Mhícheal go mbéadh Seainín leis 'na scoile lá</span>
<lb n="251"/><span>thar na bhárach, ach maidin ar mhaidin bhithear a bhriseadh an</span>
<lb n="252"/><span>gheallstanais sin go dtí an mhaidin seo fhéin.</span></p>
<lb n="253"/>
<lb n="254"/><p><span>“Tá a Mhíchil, tá sé le bheith leat indiu, slán Dé sibh</span>
<lb n="255"/><span>araon, agus tá súil agam go mbéidh tú 'do cheann mhaith</span>
<lb n="256"/><span>dó, agus nach leigeann tú dadaí theacht air go bhpillidh</span>
<lb n="257"/><span>sibh, agus go bhfanochaidh tú ann a bhun ag an trí a chlog</span>
<lb n="258"/><span>go rabh sé abhaile leat, mar dhéanfadh gasúr maith.”</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>“Ó, a Mhaighdean! a Mhaighdean! nach maith dúinn</span>
<lb n="261"/><span>araon,” arsa Mhícheal, “agus nach orm a bhéidheas an</span>
<lb n="262"/><span>luthgháir é bheith liom.  Deifrigh, deifrigh, a Sheainín, na</span>
<lb n="263"/><span>beidhmid mall; tá'n maighistir é fhéin thiar le fada.”</span></p>
<lb n="264"/>
<lb n="265"/><p><span>Cibé dlúthas a bhféidir le Seainín a dhéanamh, rinn sé</span>
<lb n="266"/><span>é agus ba ghoirid go bhfuarthas faoi sheól é, agus siud a's</span>
<lb n="267"/><span>gur chuir a mháthair poll meanaidh i gcluas Mhíchéail siubhal</span>
<lb n="268"/><span>go socair leis, agus gur gheall Mícheal ar anam go</span>
<lb n="269"/><span>ndéanfadh, comh luath agus fuair sé as a h-amharc bhain sé</span>
<lb n="270"/><span>sa rása, agus Seainín bocht ar ghreim láimhe leis, na bhí</span>
<lb n="271"/><span>eagla ar Mhícheal go mbéadh sé mall, agus mar bhí fhios aige</span>
<lb n="272"/><span>fhéin go ro-mhaith, ní h-é sin an rud a bhí a fóirsteán san</span>
<lb n="273"/><span>teach a rabh siad a tarraingt air.  Cuireadh géar lean-</span>
<lb n="274"/><span>stanas ar Mhícheal dhó no trí chuarta le goirid fa bheith mall.</span>
<lb n="275"/><span>agus siud a's go bhfuair sé'n ceann leis gan cleite a</span>
<lb n="276"/><span>chailleadh, níor fhág sin maide gan bhogadh dó, agus níor</span>
<lb n="277"/><span>cheadanas leis ar cheannuigheacht mhaith an mhéid gáiridhe a</span>
<lb n="278"/><span>rinn na gasraí agus na giorrsachaí móra air, nuair a bhíodh</span>
<lb n="279"/><span>an maighistear eadar sugradh a's dairíribh a cráin-mhagadh</span>
<lb n="280"/><span>air, agus a bagairt pianta agus pionúis air muna</span>
<lb n="281"/><span>n-athruigheadh sé béasaí agus a theacht i n-am 'na scoile</span>
<lb n="282"/><span>lá ar lá.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>Dá bhrigh sin, rinn Mícheal a theann dithchill an scoil</span>
<lb n="285"/><span>a bhaint amach i n-am an mhaidin seo, agus ní rabh sin i gan</span>
<lb n="286"/><span>fhios do Sheainín bhocht.  Bhí sé mar dubhairt mé cheana, ar</span>
<lb n="287"/><span>ghréim láimhe le Mícheal agus nuair a bhain Mícheal sa</span>
<lb n="288"/><span>rása, go dearbhta b'éigean do Sheainín déanamh mar i</span>
<lb n="289"/><span>gceadna agus muna mbéadh ann do chorp ach a'n gháire</span>
<lb n="290"/><span>amháin, chaithfea 'n gáire sin a dhéanamh ar an phéire da</span>
<lb n="291"/><span>bhfeicthea iad an mhaidin sin.  Bhí Mícheal fad sgiathan na</span>
<lb n="292"/><span>beirte 'un tosaigh do Sheainín agus siocair go rabh sé níos</span>
<lb n="293"/><span>sinne agus níos árruigheachtuighe (1) na é, ní go ro mhaith a</span>
<lb n="294"/><span>bhí Seainín i n-innibh cos a choinneailt leis.  Stumpan beag</span>
<lb n="295"/><span>daingean a bhí ann a Seainín, agus ins an rása shílfea nach</span>
<lb n="296"/><span>rabh alt ar bíth ann a chuid leasracha beag o n-a ghurún síos.</span>
<lb n="297"/><span>Bhaintí cor as corp an duine bhoicht le 'ach aon choiscéim</span>
<lb n="298"/><span>da dtugadh sé agus is ar a thaoibh is mó a bhí sé a dul — ar</span>
<lb n="299"/><span>an taoibh sin a rabh sé i bhfastodh do Mhícheal.  Bhí brístí</span>
<lb n="300"/><span>beaga goiride báinín air a rinn a mhathair dó (ní h-iad</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>(1) Taller; longer in the limbs.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>(Ar lean. ar leath. a 3.)</span>
<lb n="305"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="306"/><p><span>Giólla na n-Earrmhúinte.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>(Ar lean. ó leath. a 2.)</span></p>
<lb n="309"/>
<lb n="310"/><p><span>seo is snaidhte nó is cumtha a bhíos déanta) agus siud a's</span>
<lb n="311"/><span>go rabh siad a sroicheachtail síos go dtí n-a mhúrnáin,</span>
<lb n="312"/><span>shaoilfea nach rabh siad sé h-órdlaighe ar fad, agus nach</span>
<lb n="313"/><span>rabh os cionn an mhéid sin do Sheainín scoilte.  Bhí casóg</span>
<lb n="314"/><span>bheag bháinín os a gcionn seo air, agus bhí sé comh bunachar</span>
<lb n="315"/><span>daingean beathuighste agus go saoilfea da súighteá do</span>
<lb n="316"/><span>mhéar leis go mbléascfadh sé.  Cia bith sin, streachail</span>
<lb n="317"/><span>Mícheal leis é an mhaidin seo go geafta na scoile, agus</span>
<lb n="318"/><span>ní thug moran faille do leigean air céocú bhí sé sásta no</span>
<lb n="319"/><span>mío-shásta do thuras.</span></p>
<lb n="320"/>
<lb n="321"/><p><span>Nuair a shroichidh siad geafta theach na scoile, leig</span>
<lb n="322"/><span>Mícheal amach lámh Sheainín agus is annsin a fuair Seainín</span>
<lb n="323"/><span>faill agus uchtach le rádh go rabh sé ar bhealach a bheith</span>
<lb n="324"/><span>sáruigh'.  Le sin tcídh siad an maighistear sa doras, a dhá</span>
<lb n="325"/><span>láimh i gcúl a chinn, cineal de ghruaim air, agus slaitín</span>
<lb n="326"/><span>bheag i láimh d'a chuid.  Sgannruigh Seainín agus leig béic</span>
<lb n="327"/><span>as, na ní rabh a'n dhath do dteárn sé as a bhealach le cupla</span>
<lb n="328"/><span>bliadhain roimhe sin, no a'n chorrghail dar chuir sé ar dhuine</span>
<lb n="329"/><span>ar bith nach ngeallfaidhe dó go mbainfidhe a luach uilig as</span>
<lb n="330"/><span>nuair a rachadh sé 'na scoile 'soir an mhaighistir.</span></p>
<lb n="331"/>
<lb n="332"/><p><span>Tugadh leideadh do'n mhaighistir é fhéin go mbéadh a sháith</span>
<lb n="333"/><span>os a choinne nuair a chuirfidhe Seainín chuige, ach níor thug</span>
<lb n="334"/><span>sé áird siar ar an sgéal agus ní rabh feidhim dó leis, na</span>
<lb n="335"/><span>is iomaidh Seainín a cheannsuigh sé i n'-am agus ní rabh</span>
<lb n="336"/><span>eagla na uathbhas air nach mbainfeadh sé faoi Sheainín fosta.</span>
<lb n="337"/><span>Cia bith fa sin, ní a súil le Seainín a bhí sé an mhaidin seo,</span>
<lb n="338"/><span>agus siud a's nach rabh fhios ag Seainín é, ní rabh súil na</span>
<lb n="339"/><span>rún aige buille no béim a chur ann a chraiceann dá mba</span>
<lb n="340"/><span>dh'eadh fhéin, na níor ghnathach leis a dhul i gcionn na slaite</span>
<lb n="341"/><span>na go sáruigheadh gach slighe eile air.</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Eadar 'ach uile sgéal bhí Seainín bocht i gcruaidh-chás.</span>
<lb n="344"/><span>Bhain Mícheal sodar maith géar as ar an bhealach a d'fhág</span>
<lb n="345"/><span>anál i mbarr a ghuib, agus ní'l am ar bith a maoluigheadh</span>
<lb n="346"/><span>ar Sheainín sa rása nach mbroslochadh Mícheal 'n siubhail é</span>
<lb n="347"/><span>le bagar maith fá'n ghriosal a gheobhadh siad dá mbéadh siad</span>
<lb n="348"/><span>mall.  Cuireadh bagar go mion agus go minic ann a</span>
<lb n="349"/><span>shaoghal ar Sheainín fa shlait an mhaighsteara ach níor chuir</span>
<lb n="350"/><span>sé suim ariamh ins an sgéal do dtí seo, go rabh sé i n-a</span>
<lb n="351"/><span>sheasamh an mhaidin seo ag an gheafta agus go bhfaca sé an</span>
<lb n="352"/><span>maighistear, mar dubhradh cheana, i n-a sheasamh eadar dhá</span>
<lb n="353"/><span>dhíon an dorais.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>“'Steach annseo libh a ghasraí go bhfeicidh mé sibh; tá</span>
<lb n="356"/><span>sibh ar bhealach a bheith mall,” ars'n maighistear.</span></p>
<lb n="357"/>
<lb n="358"/><p><span>“Ámh!  Ámh!  Ámh!” arsa Seainín, agus 'ach “Ámh” d'ár</span>
<lb n="359"/><span>dhubhairt sé ag dul 'un áirde agus 'un fiadhantachta.  “Ámh!</span>
<lb n="360"/><span>Ámh! a Mhícheail! a Mhícheail, sábhail mé! muirbhfidh sé mé!</span>
<lb n="361"/><span>Ámh! a Mhamaí! mhamaí! mhamaí!  Ca bhfuil tú?  Ca bhfuil</span>
<lb n="362"/><span>tú?  Tá do Sheainín fhéin réidh go bráthach,” agus leis an</span>
<lb n="363"/><span>bhéicfeach agus an sgreadach seo, bhí Seainín bocht 'á</span>
<lb n="364"/><span>greamughadh fhéin mar bhéadh crúbóg ann do Mhícheal agus</span>
<lb n="365"/><span>ag iarraidh é fhéin fholach ar a chúl, agus Mícheal go leath-</span>
<lb n="366"/><span>fhaithteach ag iarraidh é fhéin a streachailt uaidh agus déanamh</span>
<lb n="367"/><span>ar aghaidhe mar d'órduigh an maighistear dó.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Chonnaic an maighistear é fhéin caidé mar bhí'n chúis, agus</span>
<lb n="370"/><span>thomhais sé go maith gurbh é Seainín a bhí le Mícheal, agus ba</span>
<lb n="371"/><span>mhaith an mhaise sin dó é, bhí fhios aige caidé le déanamh.</span>
<lb n="372"/><span>Chroch sé suas an cána ar phionna ag an doras, chuir a dhá</span>
<lb n="373"/><span>láimh ann a phócaí agus shiubhail amach 'na' gheafta.  Ní i gan</span>
<lb n="374"/><span>fhios do Sheainín a rinn sé seo agus nuair a chonnaic sé</span>
<lb n="375"/><span>gléas an bhuailte dá fhágail i leath-thaoibh agus lámha an</span>
<lb n="376"/><span>mhaighisteara ann a phócaí, agus meangadh gáire ar éadan,</span>
<lb n="377"/><span>thainic stuidear bheag ann agus stad an bhéicfeach.  Nuair</span>
<lb n="378"/><span>a stad, chrom an maighistear anuas agus d'ísligh é fhéin ar</span>
<lb n="379"/><span>a ghonabhogaí agus arsa seisean:</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>“Cia'n gasúr maith é seo nach n-aithnighim, agus atá</span>
<lb n="382"/><span>déanamh an challain mhóir seo?  Caidé t'ar mo ghasúr</span>
<lb n="383"/><span>maith?  An é Mícheal annseo a bhí do bhualadh, stór, na</span>
<lb n="384"/><span>caidé thainig ort a chor ar bith cor ar bith?”</span></p>
<lb n="385"/>
<lb n="386"/><p><span>“Maise ní h-é, ní h-é,” arsa Seainín, “ach — ach — ach”</span>
<lb n="387"/><span>— agus le seo bhí mo dhuine bocht a cumailt a mhuinchille</span>
<lb n="388"/><span>beag trasna ar éadan truacanta agus éadan salach</span>
<lb n="389"/><span>anois.  “Ní h-é, ní h-é,” arsa seisean arís “ach bhí</span>
<lb n="390"/><span>eagla, bhí eagla — orm romhat-sa.”</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>“Agus cad chuige, a leinbh, a rabh eagla ort romhain-</span>
<lb n="393"/><span>sa?”</span></p>
<lb n="394"/>
<lb n="395"/><p><span>“Tá, d'innis mamaí damh agus 'ach uile dhuine go</span>
<lb n="396"/><span>muirbhfea mé, ach níor chreid mé iad agus d'innis Míceal</span>
<lb n="397"/><span>damh indiu é, agus níor chreid mé é, ach nuair a chonnaic</span>
<lb n="398"/><span>mé sa doras thú agus an t-slat agat, chreid mé é annsin</span>
<lb n="399"/><span>agus — agus —”</span></p>
<lb n="400"/>
<lb n="401"/><p><span>“Agus cia h-í do mhamaí, stór, a d'innis a léithid 'e</span>
<lb n="402"/><span>sgéal duit?” arsa'n maighistear.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>“Tá, mamaí saghainn fhéin,” arsa Seainín.</span></p>
<lb n="405"/>
<lb n="406"/><p><span>“Agus c'ainm atá ar do mhamaí s' agat fhéin?”</span></p>
<lb n="407"/>
<lb n="408"/><p><span>“Mamaí saghainn fhéin at' orthí, agus Máire bheir</span>
<lb n="409"/><span>deadaí orthí i n-amannaí, agus chuala mé Úna Nábla a</span>
<lb n="410"/><span>tabhairt Máire Shéamuis orthí lá fa dheireadh nuair a bhí sí</span>
<lb n="411"/><span>ag innse do Bhrighid Thomais cia mise.”</span></p>
<lb n="412"/>
<lb n="413"/><p><span>“Ó, tcím, tcím,” arsa'n maighistir, “is tusa gasúr</span>
<lb n="414"/><span>Mháire Shéamuis, agus c'ainm atá'r do dheaidí?”</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>“Ní'l air ach deaidí, agus i n-amannaí eile Paidí agus</span>
<lb n="417"/><span>Ghioll' udaí.”</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>“Tá fhios agam go maith anois cia'n gasúr thú,” ars'n</span>
<lb n="420"/><span>maighistir.  “Is tú gasúr beag Phaidí Thomais agus Mháire</span>
<lb n="421"/><span>Shéamuis agus gasur maith fosta thú nár chóir dó bheith</span>
<lb n="422"/><span>caoineadh mar sin.  Bhfuil ainm ar bith ort fhéin?”</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>“Tá, maise.”</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>“Agus caidé'n t-ainm é?” ars'n maighistir.</span></p>
<lb n="427"/>
<lb n="428"/><p><span>“Seainín Mháire.”</span></p>
<lb n="429"/>
<lb n="430"/><p><span>“Agus ca bhfuil a' t-ainm sin ort?”</span></p>
<lb n="431"/>
<lb n="432"/><p><span>D'amharc Seainín air an mhaighistir agus thainig aoibh</span>
<lb n="433"/><span>a gháire air.  Bhí'n eagla ag imtheacht de anois agus é a</span>
<lb n="434"/><span>teacht chuige fhéin go maith.</span></p>
<lb n="435"/>
<lb n="436"/><p><span>“Innis damh anois ca bhfuil a' t-ainm ort agus déar-</span>
<lb n="437"/><span>faidh mé go bhfuil tú 'do ghasúr mhaith.”</span></p>
<lb n="438"/>
<lb n="439"/><p><span>Níor labhair Seainín ach bhí aoibh a gháire i gcomhnaidhe</span>
<lb n="440"/><span>air agus é ag amharc isteach eadar a' dá shúil ar an</span>
<lb n="441"/><span>mhaighistir.</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>“An thuas annseo atá sé,” arsa'n maighistir,</span>
<lb n="444"/><span>ag cur a láimhe ar mhullaigh chinn Sheainín.</span>
<lb n="445"/><span>Phléasg Seainín amach ag gáiridhe agus san aoibhneas a bhí</span>
<lb n="446"/><span>air rinn sé dearmad bun barr de'n sgannradh agus de'n</span>
<lb n="447"/><span>mhaighistir agus arsa seisean:</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>“A bhreallain mhóir, níl ciall ar bith agat; ar ndóighthche</span>
<lb n="450"/><span>dá mbéadh sé annsin, bhéadh sé gearrtha díom nuair a bhain</span>
<lb n="451"/><span>deaidí'n ghruag díom aréir, agus ní bhéadh ainm ar bith orm</span>
<lb n="452"/><span>indiu, bhéadh sé dóighte 'gcúl na teineadh.”</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>Sé'n maighistir a phléasg amach ag gáiridhe anois agus</span>
<lb n="455"/><span>rinn sé gáire croidheamhail ó n-a chroidhe amach, agus ag</span>
<lb n="456"/><span>cur a láimh' ann a phóca dó, tharraing sé aníos sgilling</span>
<lb n="457"/><span>gheal agus thug do Sheainín í agus dubhairt gurbh é an gasúr</span>
<lb n="458"/><span>é ab fhéarr a chonnaic sé 'riamh.  Ann inntinn fhéin dubhairt</span>
<lb n="459"/><span>sé go rabh inntleacht i gcionn Sheainín, nach samhlochadh</span>
<lb n="460"/><span>móran dó le h-amharc air, agus ní áirighim narbh fhíor dó.</span>
<lb n="461"/><span>Geallaim dhuit nach rabh móran iaróige aige Seainín fhághail</span>
<lb n="462"/><span>isteach leis annsin, agus gur luthgháireach an mac é Seainín</span>
<lb n="463"/><span>nuair a chonnaic sé'n cor a chuir an mhaidin dí.</span></p>
<lb n="464"/>
<lb n="465"/><p><span>P. Mac S.</span></p>
<lb n="466"/>
<lb n="467"/><p><span>TEACHT AN EARRAIGH.</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>Amuigh faoi'n aer, ar ardán féarach,</span>
<lb n="470"/><span>Maidin aerach aoibhinn úr;</span>
<lb n="471"/><span>Chualas ceol go h-árd 'sna spéarthaí,</span>
<lb n="472"/><span>Glór an Earraigh ag teacht thar muir.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>Bá ag géimnigh, uain ag léimnigh,</span>
<lb n="475"/><span>Éin go séiseach i bhfáltaibh mbláth,</span>
<lb n="476"/><span>Paistí méidhrighe ar bhántaibh méara,</span>
<lb n="477"/><span>Le teacht an Earraigh thar n-ais go Fáil.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>NINNIDH Mac GHIOLLA BHRIGHDE.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Try F. P. MacPARLAND</span>
<lb n="482"/><span>(MAC PHARTHALÓIN)</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>For MEN'S AND BOYS' CLOTHING</span>
<lb n="485"/><span>OF IRISH MANUFACTURE.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Gents' New American Styles in Suits 50/- and 60/-</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Clerical Suitings of Irish Manufacture.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>The Latest in Clerical Coats and Hats.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>Boys' New Shapes in Suits for Confirmation.</span></p>
<lb n="494"/>
<lb n="495"/><p><span>MacPARLAND, Draper, Dundalk.</span>
<lb n="496"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="497"/><p><span>LEABHAR NUADH.</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>“LÁ NA CÚIRTE.”</span></p>
<lb n="500"/>
<lb n="501"/><p><span>Crádh na gcomhursanach ag eachtraí an eallaigh.</span>
<lb n="502"/><span>(Agus dhá eachtra eile).</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>“Cú Chulainn” — do sgríobh.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>Réidh ar an 7adh lá de'n mhí seo.</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>Cuir fios air anois chuige —</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>“CÚ CHULAINN,”</span>
<lb n="511"/><span>Bóthar Dhealgan.</span>
<lb n="512"/><span>Dún-Dealgan.</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>2/2 — saor thríd an phost.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>COLÁISTE THEIDHLEANN,</span>
<lb n="517"/><span>TÍR CHONAILL.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>Fosglochar an Coláiste seo ar an 8adh lá de Iúl, 1924.</span></p>
<lb n="520"/>
<lb n="521"/><p><span>Bíodh na mic-léighinn uilig i lathair an lá sin.</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>Béidh áit do ghach Gaedhilgeóir ar mhaith leis theacht ann.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Scríobh chuig</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>SEÁGHAN Mhac CUINNEAGÁIN,</span>
<lb n="528"/><span>Rúnaidhe.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>CLÓ OIFIG UÍ MHÁTA,</span>
<lb n="531"/><span>Dún-Dealgan.</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>Clódóiri Tráchtála.</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>Clódóiri Leabhar.</span></p>
<lb n="536"/>
<lb n="537"/><p><span>Chan fheil ár sárú le fághail i gCúig Cúigidhe</span>
<lb n="538"/><span>na hÉireann.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>CLÓDÓIREACHT GHAODHALACH AIR FHEABHAS.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>MEASTACHAIN SAOR.</span></p>
<lb n="543"/>
<lb n="544"/><p><span>Má tá feidhm agat air</span>
<lb n="545"/><span>LEABHAIR GAEDHILGE</span>
<lb n="546"/><span>Tabhair cuairt air</span>
<lb n="547"/><span>AINGILÍN NÍ MHÁTA</span>
<lb n="548"/><span>Agus gheobhaidh tú iad.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Paidríní Páirteacha, Leabhraí Urnaighthe, Leabhraí</span>
<lb n="551"/><span>Ceóil, Buinn, Croiseanna, Pictiúirí, Dealbha, agus</span>
<lb n="552"/><span>Mion-rudaí deasa.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>AINGILIN NÍ MHATA,</span>
<lb n="555"/><span>Sraid Chlann-Bhreasail, Dún-Dealgan.</span></p>
<lb n="556"/>
<lb n="557"/><p><span>AN t-ULTACH.</span></p>
<lb n="558"/>
<lb n="559"/><p><span>BEALTAINE</span></p>
<lb n="560"/>
<lb n="561"/><p><span>Bíonn leitreacha ag teacht isteach chugainn gach uile mí,</span>
<lb n="562"/><span>ó dhaonnaí a thug sintiúsaí agus féiríní dúinn, ag casaoid</span>
<lb n="563"/><span>nach bhfuair siad an páipéur seo.  B'fheadfhaide gur</span>
<lb n="564"/><span>orrainn fhéin a bhí cuid dhe'n locht nach bhfuair corr-dhuine an</span>
<lb n="565"/><span>chéad uimhir; acht tá deirbh-fhios againn nach inne is cionn-</span>
<lb n="566"/><span>tach 'san fhaillighe anois.  Is truagh nach bhfeil níos mó</span>
<lb n="567"/><span>Gaedhilgeoirí in oifigidhe an Phuist.  Bíonn na leitreacha</span>
<lb n="568"/><span>air a mbíonn na seolta scriobhtha i nGaedhilig a bhfad níos</span>
<lb n="569"/><span>fuide air an bhealach ná na leitreacha eile, agus cuirtear</span>
<lb n="570"/><span>cuid aca go Baile Átha Cliath go fóill leis an seoladh a</span>
<lb n="571"/><span>aistriughadh.  Tuairim's bliadhain ó shoin, dubhairt Aire an</span>
<lb n="572"/><span>Phuist go gcaithfeadh gach oifigeach an Ghaedhilig 'fhoghluim.</span>
<lb n="573"/><span>Ach' mur' bhfeil siad uilig in innimhe na seolta a léigheamh</span>
<lb n="574"/><span>go fóill, chan foráil no go bhfeil cuid aca dochrach mall.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>D'eagla go saoilfidhe gurb iad lucht stiúrtha an Phuist</span>
<lb n="577"/><span>i nDún-dealgan a thug faillighe air an pháipéur, badh mhaith</span>
<lb n="578"/><span>linn moladh a thabhairt dobhtha-san mar gheall air an chuideadh</span>
<lb n="579"/><span>a thug siad duinn do ghnáth; acht thig le daonnaí claonta</span>
<lb n="580"/><span>ins na fó-oifigidhe dolaidh mhór a dheanamh don Ultach.</span>
<lb n="581"/><span>Duine air bith nach bhfuair a'n uimhir a bhí ag dul chuige,</span>
<lb n="582"/><span>cuirfear ag triall air í, acht leitir a chur chugainn.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>B'fhéairrde dúinn glacadh leis an chomhairle a thug</span>
<lb n="585"/><span>“Niall Mór” dúinn in uimhir na Cásca, a bhfeil de</span>
<lb n="586"/><span>Chumainn Ghaedhalacha i gCúige Uladh a chomh-cheangal i</span>
<lb n="587"/><span>gCumann mór amháin.  Chan amháin nach bhfeil meas air bith</span>
<lb n="588"/><span>aige lucht stiúrtha an tSaorstáit ar ár gcanamhain, acht is</span>
<lb n="589"/><span>cuma le Connradh na Gaedhilge fhéin goidé mar tá ceist</span>
<lb n="590"/><span>na Gaedhilge i gCúige Uladh.  Tá deirbh-fhios againn fhéin</span>
<lb n="591"/><span>gur beag scoil i gCo. Thír Eoghain nó i gCo. Árdmhach' 'na</span>
<lb n="592"/><span>dteagascthar an Ghaedhilig fá láthair.  Tá go leór</span>
<lb n="593"/><span>múinteóirí-scoile, a d'oibreadh go dúthrachtach ar son na</span>
<lb n="594"/><span>teangtha cupla bliadhain ó shoin, agus a d'éirigh air fad</span>
<lb n="595"/><span>a's an obair air na mallaibh, gidh nach raibh Riaghaltas Bhéal</span>
<lb n="596"/><span>Feirsde ag cur chuca nó uabhtha.  Le linn na troda, agus</span>
<lb n="597"/><span>le bliadhantaí roimhe leis sin, bhí obair na Gaedhilge ag dul</span>
<lb n="598"/><span>thar teorainn, de choispeánaí fada i gCuige Uladh; acht tá</span>
<lb n="599"/><span>toradh na hoibre ud 'ga chailleadh anois in aghaidh an lae.</span>
<lb n="600"/><span>Buachaillí agus cailíní a bhí in innimhe an Ghaedhilig a</span>
<lb n="601"/><span>labhairt air a gcomhairle fhéin dhá bhliadhain ó shoin, cha</span>
<lb n="602"/><span>dtuigfeadh siad a'n fhocal de anois, agus tá spiorad an</span>
<lb n="603"/><span>ghalldachais 'ga ngreamhughadh uilig, eadar chorp agus</span>
<lb n="604"/><span>croidhe agus aigne.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>Tá ádhbhar diospoireachta 'san aiste atá ó pheann</span>
<lb n="607"/><span>“Iolann Fionn” san uimhir seo.  Is cosmhail go bhfeil</span>
<lb n="608"/><span>daonnaí ann nach bhfeil air a'n fhocal leis an scríbhneóir,</span>
<lb n="609"/><span>agus tá súil againn go mbéidh an cheist chéadna 'ga pléidhe</span>
<lb n="610"/><span>aca an mhí seo chugainn.  Maidir leis an haitheantaí atá</span>
<lb n="611"/><span>curtha síos aige, chan abrochamaoist fhéin 'na gcoinne, agus</span>
<lb n="612"/><span>b'fhéarr linn dá rachadh againn iad a chóimhlíonadh.  Acht tá</span>
<lb n="613"/><span>“an chanamhain oifigiúil” ga stealladh isteach orainn ins</span>
<lb n="614"/><span>na scoltachaibh, agus mura dtéidhidh againn na scoltacha a</span>
<lb n="615"/><span>cur faoí n'ar smacht, béidh buailte orainn 'san chogadh.</span></p>
<lb n="616"/>
<lb n="617"/><p><span>Tchídhthear dúinn go bhfeil an scríbhneóir ro-chruaidh air</span>
<lb n="618"/><span>na leabhraí a cuireadh amach deich nó fiche bliadhain ó shoin.</span>
<lb n="619"/><span>Is cuimhin linn fhéin an lúthgháir mhór a bhí orrainn roimhe le</span>
<lb n="620"/><span>“Sgéulaidhe Óirghialla,” “Greann na Gaedhilge,”</span>
<lb n="621"/><span>“Iascaireacht Shéumais Bhig,” agus “Cloich-cheann-fhaolaidh”</span>
<lb n="622"/><span>nuair a cuireadh i gcló air dtús iad.  B'fhéadfaidhe go</span>
<lb n="623"/><span>bhfeil cuid aca ó mhaith anois; acht má tá fhéin, ba mhaith</span>
<lb n="624"/><span>againn an t-am sin iad.  Chan fheil sé ceart nó córach na</span>
<lb n="625"/><span>leabhraí seo a léirmheas leis an chomhthrom céadna a's a</span>
<lb n="626"/><span>mbainfidhe feidhm dá mbéadh leabhar an lae indiu i gceist.</span>
<lb n="627"/><span>Acht ab iad na leabhraí seo, cha bhéadh fhios againn fhéin, an</span>
<lb n="628"/><span>t-am sin, go raibh canamhain fá leith againn i gCúige</span>
<lb n="629"/><span>Uladh.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>Tuairim's mí ó shoin fuaireamar litir ó Shéumas Ó</span>
<lb n="632"/><span>Glasain a chuir lúthgháir mhór orainn.  Bhí seic air chúig</span>
<lb n="633"/><span>phunnt 'san leitir, féirin a bhronn Cóisde “Feis Bhreifne”</span>
<lb n="634"/><span>air an pháipéur seo.  Is maith an eisiomplár a thug siad dos</span>
<lb n="635"/><span>na craobhacha agus na cóisdí eile i gCúige Uladh.  Chan</span>
<lb n="636"/><span>foráil no go dtuigeann siad uilig anois nach rachadh aca</span>
<lb n="637"/><span>feidhm níos fhéarr a bhaint a's pé airgead atá curtha air</span>
<lb n="638"/><span>leath-thaoibh aca na cuidiughadh a thabhairt dúinn.  B'fhurus</span>
<lb n="639"/><span>le Dia a thuilleadh de'n chabhair chéadna a stiúrughadh</span>
<lb n="640"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>Cuireann sé bród a's lúthgháir orainn go bhfeil “An</span>
<lb n="643"/><span>t-Ultach” ag bisiughadh ga'n mhí a bhfeil ag teacht.  Támuinn</span>
<lb n="644"/><span>croidhe-bhuidheach dos na scríbhneóirí atá ag tabhairt togha</span>
<lb n="645"/><span>agus rogha dúinn le haghaidh ár lucht léighte.  Chan fheil de</span>
<lb n="646"/><span>locht orra anois acht a bhflúirseacht.  B'fhéadfhaidhe gur</span>
<lb n="647"/><span>inne fhéin is cionntach leis an locht ud, do chionn 's nar</span>
<lb n="648"/><span>chuireamar in iúl dóbhtha, roimhe seo, go bhfeil teóra le</span>
<lb n="649"/><span>fairsingheacht an pháipéir bhig seo.  B'fhada uainn a'n</span>
<lb n="650"/><span>dadamh a rádh a thiormochadh na bun-srothanna, acht thug sé</span>
<lb n="651"/><span>obair mhór dúinn an uimhir seo a chur i gcló, agus tá súil</span>
<lb n="652"/><span>againn nach bhfágfar orainn gurab éigin dúinn corr-phíosa</span>
<lb n="653"/><span>beag a ghearradh amach.  Badh mhaith linn a chur in iúl d'ár</span>
<lb n="654"/><span>scríbhneóirí go bhfeil cuid de na scéultaí agus na</span>
<lb n="655"/><span>haistidhe rud beag ró-fhada don pháipéur seo.</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Muireadhach Méith.</span>
<lb n="658"/></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="659"/><p><span>GOIDÉ TÁ D'EASBHAIDH ORRAINN?</span></p>
<lb n="660"/>
<lb n="661"/><p><span>(Ar lean. ó leath. a 1.)</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>sgríobhfas litridheacht i nGaedhilig mar tá sgríobhtha i</span>
<lb n="664"/><span>mBéarla na h-Éireann.  Anois cá bhfuil na sgríbhneoirí</span>
<lb n="665"/><span>seo le theacht 'un tsaoghail, le h-oileamhaint agus le cur</span>
<lb n="666"/><span>ar bhealach a leasa?  Anns an Ghaedhealtacht a chaithfidh</span>
<lb n="667"/><span>siad a theacht chun tsaoghail, ná ar scor ar bith a chaithfidh</span>
<lb n="668"/><span>siad an bainne a dhiúl a chothochas spiorad an Ghaedhil</span>
<lb n="669"/><span>anntú.  Tá fhios ag an tsaoghal nach i mBaile Átha Cliath</span>
<lb n="670"/><span>ná i mBéal Feirsde atá an mianach Gaedhilge agus smuain-</span>
<lb n="671"/><span>tighthe Gaedhealacha atá riachtanach le litridheacht fás ann.</span>
<lb n="672"/><span>Tá barraidheacht greim ag an Ghalltacht orthú, dá fheabhas</span>
<lb n="673"/><span>iad.  Tá a saoghal ro-fhada ó shaoghal an tsean-Ghaedhil leis</span>
<lb n="674"/><span>an teangaidh a bheith fóirstineach de na n-aigneadh agus de</span>
<lb n="675"/><span>na leagan amach.  Mara dtigidh siad chun tsaoghail sa</span>
<lb n="676"/><span>Gaedhealtacht, caithfear iad a oileamhain sa Ghaedhealtacht,</span>
<lb n="677"/><span>ná mara n-oiltear 'sa Ghaedhealtacht iad, caithfidh siad a</span>
<lb n="678"/><span>theacht chun na Gaedhealtachta agus éirghe mar bhéadh daoiní</span>
<lb n="679"/><span>nár shiubhail sráid baile mhóir ariamh.  Níor casadh aon fhear</span>
<lb n="680"/><span>ná aon bhean ariamh aroimhe orm a rinne an rud deireannach</span>
<lb n="681"/><span>a d'ainmnigh mé acht aon fhear amháin, agus ní dóighche go</span>
<lb n="682"/><span>ndéanfaidh mórán aithris air anns an am atá le theacht.</span>
<lb n="683"/><span>Mar sin de, caithfidh na filí agus na sgríbhneoirí a theacht</span>
<lb n="684"/><span>chun tsaoghail 'sa Ghaedhealtacht, sé nó a theacht chun tsaoghail</span>
<lb n="685"/><span>sa chathair agus a theacht 'na Gaedhealtachta go h-óg, anns</span>
<lb n="686"/><span>an dóigh a mbéidh a gcuid smuaintigheach ceanglaighthe go</span>
<lb n="687"/><span>daingean de'n Ghaedhilig.</span></p>
<lb n="688"/>
<lb n="689"/><p><span>Ní'l moill páistí a thógbhail 'sa Ghaedhealtacht agus a</span>
<lb n="690"/><span>gcur 'na scoile: agus níl moill taos óg na cathrach a</span>
<lb n="691"/><span>thabhairt 'na Gaedhealtachta.  Acht tá tuilleadh le déanamh.</span>
<lb n="692"/><span>Féaduigh páiste a dhul na scoile anns an Ghaedhealtacht</span>
<lb n="693"/><span>agus crathán maith léighinn a fhóghluim.  Acht ní dhéarn a</span>
<lb n="694"/><span>cuid aithreacha roimhe dadaidh le na n-inchinn acht ag smuain-</span>
<lb n="695"/><span>tiughadh goidé mar b'fhearr a leasóchadh siad cuibhreann de</span>
<lb n="696"/><span>thalamh fhuar, ná goidé mar b'fhearr a chothochadh siad bológ</span>
<lb n="697"/><span>fá choinne an mhargaidh.  Ní dheárn siad mórán smuaintighidh</span>
<lb n="698"/><span>ariamh ar cheisteannaibh domhaine; níor shiubhail siad mórán</span>
<lb n="699"/><span>ariamh, agus ní fhacaidh siad mórán de'n tsaoghal; agus ní</span>
<lb n="700"/><span>rabh de litridheacht acú acht sean-sgéaltaí agus amhráin nach</span>
<lb n="701"/><span>rabh ionntú acht páirt de litridheacht nach dtainig i gcrann</span>
<lb n="702"/><span>ariamh.  Nach doiligh de'n té a shíolruigh ó na daoinibh seo,</span>
<lb n="703"/><span>a bhfuil a n-inchinn maol ag smuaintiughadh goidé an dóigh</span>
<lb n="704"/><span>le na mbéal a líonadh, dálta mar tá a gcuid lámh garbh</span>
<lb n="705"/><span>ag obair leis an spáid — nach doiligh de mhac an dóirnealaigh</span>
<lb n="706"/><span>a bheith comh h-éasgaidh 'san inntleacht agus go</span>
<lb n="707"/><span>mbeirfidh sé ar an rud a dtug file an Bhéarla:</span>
<lb n="708"/><span>“The light that never was on sea or land”</span>
<lb n="709"/><span>air?  Agus rud beag eile de, cé air a ndéanfaidh sé</span>
<lb n="710"/><span>aithris?  Mar dubhairt Mac Dhonnchadha, ní'l de shompla</span>
<lb n="711"/><span>acú acht litridheacht an Bhéarla, agus cuid ranntuigheacht na</span>
<lb n="712"/><span>h-ochtmadh h-aoise déag — slabhraidh luinnireacha de fhoclaibh</span>
<lb n="713"/><span>binne, déanta uilig i n-aon mhúnla amháin.  Ní'l ceachtar</span>
<lb n="714"/><span>acú ro-fhóirstineach.  Gheobhadh duine smuaintigheacha agus</span>
<lb n="715"/><span>Art i litridheacht an Bhéarla, cinnte.  Acht tá sé con-</span>
<lb n="716"/><span>tabhairteach le leanstan i bhfad.  Gheobhadh duine Gaedhilig</span>
<lb n="717"/><span>áluinn i Seán Clárach, i n-Art Mhac Chubhthaigh, i n-Eoghan</span>
<lb n="718"/><span>Ruadh, acht tá eagla orm nach ndéanfadh siad cabhair mhór</span>
<lb n="719"/><span>de.  Caithfidh sgríbhneoir anns an aois a bhfuil muid ann,</span>
<lb n="720"/><span>an Ghaedhilig a fhighe ar dhóigh nach mbíonn cosamhail le</span>
<lb n="721"/><span>cainnt na sean-fhilí.  Cuidigheann Tomás Mhac Dhonnchadha</span>
<lb n="722"/><span>linn an cheist seo a réidhteach nuair a deir sé:</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>Léigheasann sin na gnaithe rud beag.  Fágann sé</span>
<lb n="725"/><span>gléas ar an fhile iarraidh mhór a thabhairt ar a chuid smuain-</span>
<lb n="726"/><span>tigheach a nochtadh.  Tá cuid sgéaltach an Phiarsaigh agus</span>
<lb n="727"/><span>Phádruig Uí Chonaire ag an sgéalaidhe.  Nuair atá an</span>
<lb n="728"/><span>méid seo ag na sgríbhneoirí le na gcoinneáil ar an bhealach</span>
<lb n="729"/><span>cheart, agus litridheacht Bhéarla na h-Éireann, litridheacht</span>
<lb n="730"/><span>na Sasana, na Frainnce, na Gearmáine agus tíortha eile le</span>
<lb n="731"/><span>fairsingeach a bhaint as a n-aigneadh, ní'l coir orthú.</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>Acht tá ceist eile nár réidhtigh muid — goidé mar</span>
<lb n="734"/><span>thiocfas litridheacht árd ó inntinn nach bhfuil oideas anns</span>
<lb n="735"/><span>an duthchas aicí.  An gcaithfimid a dhul 'na cathrach fá</span>
<lb n="736"/><span>choinne an fhilidh.  Is é mo thuairim gur dóighche filidhe a teacht</span>
<lb n="737"/><span>ó lucht na cathrach ná ó mhuinntir na tíre, anns an dóigh a</span>
<lb n="738"/><span>bhfuil an saoghal 'na shuidhe fá lathair.  Ní dream filíunta,</span>
<lb n="739"/><span>mar dubhairt mé cheana féin, an dream a bhíos ag obair ar</span>
<lb n="740"/><span>son na Gaedhilge anns na cathrachaibh, acht tá a n-inntinn</span>
<lb n="741"/><span>síbheálta ó dhuthchas.  Tá leabharthaí maithe fá'n láimh acú, tá</span>
<lb n="742"/><span>amharclainn acú, tá gléas orthú leigheachtaí maithe a</span>
<lb n="743"/><span>chluinstin, tá oideas i n-Art de'n uile sheort comhgarach</span>
<lb n="744"/><span>daobhtha.  Acht 'na dhiaidh sin agus uilig is é mo bharamhail</span>
<lb n="745"/><span>nach mbíonn na sgríbhneoirí uilig ag bunadh na mbailteach</span>
<lb n="746"/><span>mór.  Béidh muinntir an bhaile mhóir agus muinntir na</span>
<lb n="747"/><span>Gaedhealtachta i gcuideachta go buan feasta.  Tá dúil</span>
<lb n="748"/><span>agam go bhfoghluimneochaidh achan dream acú cuid</span>
<lb n="749"/><span>buaidheanna an dreama eile — go bhfoghluimneochadh an chéad</span>
<lb n="750"/><span>dream an teangaidh agus leagan amach an tsean-Ghaedhil</span>
<lb n="751"/><span>agus an ciúineas inntinne a bhíos ag an té a thógtar</span>
<lb n="752"/><span>imeasg áilne na tíre; agus go bhfoghluimneochaidh an dara</span>
<lb n="753"/><span>dream a mbeatha a dhéanamh níos síodamhla, agus go</span>
<lb n="754"/><span>gcuirfidh siad níos mo'shuim i n-áilne.  Eadar an dá</span>
<lb n="755"/><span>dhream, Gaill-Ghaedhil dhílse na cathrach, agus</span></p>
<lb n="756"/>
<lb n="757"/><p><span>“Plúr-shliocht Eoghain chródha chéillidhe</span>
<lb n="758"/><span>Is Eochaidh Mhuighmheadhoin na n-órlann gléasta,”</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>ba chóir de dhream a theacht a chuirfeadh bláth agus maise ar</span>
<lb n="761"/><span>anam ár dteangtha nach rabh oirthí ó bhí Colm Cille i dTír</span>
<lb n="762"/><span>Chonaill agus Ciarán i gCluain Mhic Nóis.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Dar libh, ar feadh a bhfuil ráidhte go fóill, nach ar láimh</span>
<lb n="765"/><span>daoine atá na graithe seo, acht ar láimh Dé.  Cinnte go</span>
<lb n="766"/><span>leor, is é an t-am a bhéarfas na sgríbhneoirí chugainn.</span>
<lb n="767"/><span>Acht thig linn corr rud a dhéanamh a réidhteóchas an bealach</span>
<lb n="768"/><span>daobhtha, agus b'fhéidir a d'fhágfadh againn ní ba luaithe iad.</span>
<lb n="769"/><span>Seo na h-aitheantaí a ba chóir dúinn a choimlíonadh:</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>1. Ná coinnigh an Ghaedhilig go bráthach ar an sgoil.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>Toirmisgeann an aithne seo orainn a bheith i dtólamh</span>
<lb n="774"/><span>ag tabhairt greim coganta de lucht foghluim Gaedhilge, a</span>
<lb n="775"/><span>bheith ag tógáil suas áite ann ár gcuid páipéir le</span>
<lb n="776"/><span>leathanaigh mic-léighinn, agus le h-agallaimh agus le</span>
<lb n="777"/><span>briathraibh aimh-riaghalta.  Órduigheann sí dúinn sgríobhadh</span>
<lb n="778"/><span>feasta a choidhche i nGaedhilig fa'n tsaoghal mhór iongantach</span>
<lb n="779"/><span>atá thart orainn, agus fá'n tsaoghal is iongantaighe arís atá</span>
<lb n="780"/><span>i gcroidhe agus i n-inntinn an duine.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>2. Ná leig broc gan suim a chur i gcló.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Toirmisgeann an aithne seo orainn cabhair ar bith a</span>
<lb n="785"/><span>thabhairt de leabharthaibh mar “Phrátaí Mhichil Thaidhg” agus</span>
<lb n="786"/><span>“Ag Séideadh agus ag Ithe,” agus “Cloich Cheann</span>
<lb n="787"/><span>Fhaolaidh” nach bhfuil brígh ná tábhacht, ná sugh ná seamhair</span>
<lb n="788"/><span>ionntú.  Orduigheann sí dúinn, nuair a chuireas duine ar</span>
<lb n="789"/><span>bith rud i nGaedhilig atá a fhios aige nach léighfeadh aon</span>
<lb n="790"/><span>duine dá mbéadh sé i mBéarla, iarraidh a thabhairt air agus</span>
<lb n="791"/><span>é a ithe ó chnámhaibh loma, agus gan a chuid béalastánachta</span>
<lb n="792"/><span>a léigheadh, anns an dóigh nach leigfeadh an eagla dó níos</span>
<lb n="793"/><span>mó' dhochar a dhéanamh.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>3. Ná tiormaigh cuisleannacha filíunta ag teagasg</span>
<lb n="796"/><span>“is” agus “tá.”</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>Cuireann an aithne seo mar dhualgas ar lucht fóghluim</span>
<lb n="799"/><span>Gaedhilge gan a bheith ag tabhairt oibre tiorma de'n té a</span>
<lb n="800"/><span>dtig leis litridheacht a chumadh; agus cuireann sí mar</span>
<lb n="801"/><span>dhualgas ar an duine sin é féin an obair a d'órduigh Dia</span>
<lb n="802"/><span>do a dhéanamh, agus gan a shaidhbhreas a sgabadh i</span>
<lb n="803"/><span>n-úspaireacht de cholainn na teangtha.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>Tá na fir mhóra ag tarraingt orainn, a chailleacha!</span>
<lb n="806"/><span>Éistighidh leis na foclaibh seo; fuair mé seo ó ughdar mhaith:</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>Maoidheann Lowell go rabh an t-am agus teanga an</span>
<lb n="809"/><span>Bhéarla fóirstineach de Shakespeare.  Deir sé go rabh an</span>
<lb n="810"/><span>teanga ann a neart, í go h-úr óg i mbéal na ndaoine</span>
<lb n="811"/><span>agus gan barraidheacht greim ag leabharthaibh oirthí.</span>
<lb n="812"/><span>Maoidheann sé gur le na linn sin a ba dóighche na sgríbh-</span>
<lb n="813"/><span>neóirí móra a theacht.  Má's fíor sin, nach goirid uainne?</span>
<lb n="814"/><span>Tá an Ghaedhilig go h-umhal láidir go fóill, agus gan</span>
<lb n="815"/><span>beárn ar bith eadar an teanga a cantar agus a sgríobhtar.</span>
<lb n="816"/><span>Nár bhreagh an rud fear mór a chuirfeadh ar ár gcosa muid!</span>
<lb n="817"/><span>Bhí buachaill i dTír Chonaill — buachaill, leabhra, a bhí ag</span>
<lb n="818"/><span>déanamh a dhichill — agus bhíodh sé ag cur cloiche as casán an</span>
<lb n="819"/><span>Fhir Mhóir.  Tá dúil agam go bhfuil mise ag déanamh rud</span>
<lb n="820"/><span>éigin le mo cró-iarann beag féin.</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>“IOLANN FIONN.”</span>
<lb n="823"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="824"/><p><span>I dTIR NA hOIGE</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>AN CIONN GAMHNA.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>Bhí baintreabhach ann, a'n uair amháin a raibh ceathrar</span>
<lb n="829"/><span>páisde aicí.  Séumas dob ainm don mhac ba shine aca.</span>
<lb n="830"/><span>Bhí Domhnach Cásc ag teacht, agus cha raibh fhios aig an</span>
<lb n="831"/><span>mhnaoi goidé gheobhadh sí don mheadhon-lae.  Fuaidh (cuaidh)</span>
<lb n="832"/><span>sí 'na mhargaidh agus cheannuigh sí cionn gamhna; agus</span>
<lb n="833"/><span>nuair a thainic sí 'na bhaile, rinn sí réidh dumplana mór</span>
<lb n="834"/><span>agus ceithre dumplanaí beaga.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>Maidin lá'r na bhárach, chuir sí an cionn gamhna síos</span>
<lb n="837"/><span>'sa' phota; agus ag dul amach 'na' tseipéil dí, dubhairt</span>
<lb n="838"/><span>sí le Séumas na dumplanaigh a chur isteach chomh luath agus</span>
<lb n="839"/><span>a bhéadh an pota ag guil.</span></p>
<lb n="840"/>
<lb n="841"/><p><span>Thainic Séumas isteach, agus chuir sé síos na</span>
<lb n="842"/><span>dumplanaigh.  Air ball, thainic sé isteach arís chun an pota</span>
<lb n="843"/><span>a mheascadh, agus d'amharc sé isteach ann.  Bhí na</span>
<lb n="844"/><span>dumplanaigh ag dul thart 'san uisge, agus an cionn</span>
<lb n="845"/><span>gamhna ag dul thart 'na ndéidh.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>“Dar sliabh,” arsa seisean, “béidh na dumplanaigh</span>
<lb n="848"/><span>uilig go léir ithte aig an chionn gamhna,</span>
<lb n="849"/><span>agus dumplana mo mháimí an chéud chionn</span>
<lb n="850"/><span>a bheas ithte.  Is féarr damh dul 'na' tseipéil agus an</span>
<lb n="851"/><span>scéul a ársuighe dí.”  Rith sé 'na tseipéil agus sheas sé</span>
<lb n="852"/><span>taobh 'stoigh de'n doras, agus scairt sé amach:</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>“Ó, a mháimí, ach' mur dtiocfaidh tú 'na bhaile, béidh</span>
<lb n="855"/><span>na dumplanaí uilig go léir ithte aig an chionn gamhna,</span>
<lb n="856"/><span>agus do chionn fhéin an chéud chionn a bheas ithte aige!”</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>AN CAILÍN FALLSA.</span></p>
<lb n="859"/>
<lb n="860"/><p><span>Bhí bean na comhnuidhe annseo uair amháin, agus bhí</span>
<lb n="861"/><span>níghean amháin aicí.  Má bhí fhéin, bhí sí dócrach fallsa,</span>
<lb n="862"/><span>agus cha ndeanfadh sí a'n ghreim oibre fá n-a máthair.  Is</span>
<lb n="863"/><span>minic a bhíod an mháthair i gcorruidhe léithi, agus, lá</span>
<lb n="864"/><span>amháin, ghéarr sí slat agus thug sí bualadh don níghin.</span>
<lb n="865"/><span>Thosaigh an cailín ag guil, agus chaoin sí i slighe go</span>
<lb n="866"/><span>mbféarrde duid gan éisteacht léithi.</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Ga hé bhí ag dul thart acht mac-an-ríogh, ag mar-</span>
<lb n="869"/><span>caidheacht air dhruim gearráin.  Chualaidh sé an cailín ag</span>
<lb n="870"/><span>caoineadh, agus d'fhiafrúigh sé de'n mhnaoí goidé bhí air</span>
<lb n="871"/><span>a níghin.  Char mhaith leis an mháthair droch-ainm a thabhairt don</span>
<lb n="872"/><span>chailín 'chionn's nach raibh aicí acht í, agus arsa sise:</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>“Cha dtigid liom í a choinnealt ó'n obair.  Bhí sí ag</span>
<lb n="875"/><span>obair go ró-chruaidh agus b'éigin damh bualadh a thabhairt</span>
<lb n="876"/><span>dí.”</span></p>
<lb n="877"/>
<lb n="878"/><p><span>“Ó,” arsa mac an ríogh, “sin an seórt cailín a bhfeil</span>
<lb n="879"/><span>féidhm aige mo mháthair uirrthí.  Bhéarfaid mé abhaile í, agus</span>
<lb n="880"/><span>má bhíonn mo mháthair sasta léithi, béidh sí 'mo bhái'rioghan</span>
<lb n="881"/><span>fhéin.”</span></p>
<lb n="882"/>
<lb n="883"/><p><span>Dubhairt an mháthair nach raibh aicí acht a'n chailín amháin</span>
<lb n="884"/><span>agus nach dtiocfadh léithi scaramaint leis an chailín sin.</span>
<lb n="885"/><span>Mar sin fhéin, leig sí leis í i ndeireadh, agus thug mac-an-</span>
<lb n="886"/><span>ríogh abhaile leis í.  Bhí fáilte mhór roimhe léithi, agus fuair</span>
<lb n="887"/><span>sí a suipéir agus liobaidh (leabaidh) mhaith an oidhche ud.</span></p>
<lb n="888"/>
<lb n="889"/><p><span>Bean Bheag na Coise Moire.</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Maidin lá'r n'a bhárach, thainic an sean-bháirioghan</span>
<lb n="892"/><span>chuicí, agus thug sí isteach í go dtí seomra 'na raibh roithneal</span>
<lb n="893"/><span>agus líon.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>“Seo an obair a bheas agat indiu,” arsa'n bhái'ríoghan,</span>
<lb n="896"/><span>“an líon seo a shníomh.”</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>“Deanfaidh mé mo dhícheallt,” arsa'n cailín.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Acht nuair a chuir an bháirioghan an glas air an doras,</span>
<lb n="901"/><span>thosaigh an cailín ag guil.  Chan fhacaidh sí roithneal ariamh</span>
<lb n="902"/><span>roimhe leis sin, nó líon acht an oir'd.  Gá hé thainic isteach</span>
<lb n="903"/><span>air a fhuinneóig acht bean bheag.</span></p>
<lb n="904"/>
<lb n="905"/><p><span>“Goidé tá ort?” arsa sise, “nó gad chuige go bhfeil</span>
<lb n="906"/><span>tú ag caoineadh.”</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>“Tá an obair seo le deanamh agam, agus phósfadh</span>
<lb n="909"/><span>mac-an-ríogh mé dá mbéinn in innimhe é a shníomh.  Acht</span>
<lb n="910"/><span>cha dtigid liom a dheanamh, agus cha bhíonn sé réidh agam</span>
<lb n="911"/><span>a choidhche.”</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>“Má chuirfidh tú cuireadh 'na bainise chugam, sníomh-</span>
<lb n="914"/><span>faidh mise é.”</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>“Cuirfidh mé a's fáilte,” arsa'n cailín.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>Bhí cos iongantach mhór air an mhnaoí bhig seo, agus</span>
<lb n="919"/><span>shuidh sí síos aig an roithneál, agus chuir sí a spág mhór air</span>
<lb n="920"/><span>mhaide'n luastair.  Char bhfada go raibh an líon uilig go</span>
<lb n="921"/><span>léir sníomhtha aicí, agus d'imthigh sí léithi amach air an</span>
<lb n="922"/><span>fhuinneóig arís.  Nuair a thainic an bháiríoghan chun an cailín</span>
<lb n="923"/><span>a thabhairt 'na meadhóin-lae, bhí iongantas uirthi.</span></p>
<lb n="924"/>
<lb n="925"/><p><span>“Is tusa an cailín is fhéarr in Éirinn,” arsa sise.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Bean Bheag na Laimhe Moire.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>Lá'r n'a bhárach, thug sí an cailín isteach i seomra mór</span>
<lb n="930"/><span>eile, 'na raibh seól, agus an snáth a shníomh sí an lá indé.</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>“Caithfid tú fígheadoireacht a dheanamh indiu, agus</span>
<lb n="933"/><span>lín-éadach a dhéanamh de'n tsnáth.”</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>D'imthigh an bháiríoghain agus thosaigh an cailín ag guil.</span>
<lb n="936"/><span>Gá hé thainic isteach air an fhuinneóig acht bean bheag agus</span>
<lb n="937"/><span>lamh iongantach mhór uirrthi.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>“Gad chuige go bhfeil tú ag caoineadh?” arsa'n bhean</span>
<lb n="940"/><span>bheag.</span></p>
<lb n="941"/>
<lb n="942"/><p><span>“Cha dtigid liom an fhígheadoireacht seo a dhéanamh.”</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>“Fighfidh mé duid-sa é, ma bhéarfaidh tú cuireadh 'na</span>
<lb n="945"/><span>bainise chugam.”</span></p>
<lb n="946"/>
<lb n="947"/><p><span>“Bhearfaidh mé, a's fáilte.”</span></p>
<lb n="948"/>
<lb n="949"/><p><span>Thosaigh an bhean bheag ag fígheadoireacht leis an láimh</span>
<lb n="950"/><span>mhóir, agus nuair a bhí an snáth uilig fighte aicí, d'imthigh sí</span>
<lb n="951"/><span>amach air an fhuinneóig aris.  Nuair a thainic an bháiríoghan</span>
<lb n="952"/><span>isteach chun an cailín a' thabhairt 'na meadhóin-lae, bhí</span>
<lb n="953"/><span>iongantas uirrthi arist.</span></p>
<lb n="954"/>
<lb n="955"/><p><span>“Chan fhaca me do léithid eile ariamh,” arsa sise leis</span>
<lb n="956"/><span>an chailín.</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>Bean Bheag na Sroine Moire.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>Maidin lá'r n'a bhárach, thug sí an cailín isteach</span>
<lb n="961"/><span>i seomra eile 'na raibh geimheas (siosúr) agus méaragáin</span>
<lb n="962"/><span>agus snáthaidi agus snáth, agus an lín-éadach a dtearn sí</span>
<lb n="963"/><span>fígheadoireacht air indé.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>“Caithfidh tú an lín-éadach seo a ghearradh amach agus</span>
<lb n="966"/><span>léinte a dheanamh de.”</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>D'imthigh an bháiríoghain agus thosaigh an cailín ag guil.</span>
<lb n="969"/><span>Ga hé thainic isteach air an fhuinneóig acht bean bheag agus</span>
<lb n="970"/><span>srón iongantach mhór uirrthi.</span></p>
<lb n="971"/>
<lb n="972"/><p><span>“Dheanfaidh mise an obair sin duid,” arsa'n bhean</span>
<lb n="973"/><span>bheag, “má bhéarfaidh tú cuireadh 'na bainise chugam.”</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>“Bhéarfaidh mé, agus fáilte,” arsa'n cailín.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Thosaigh an bhean bheag ag gearradh agus ag fuagháil,</span>
<lb n="978"/><span>agus nuair a bhí na léinte réidh aicí, d'imthigh sí amach air</span>
<lb n="979"/><span>an fhuinneóig aríst.</span></p>
<lb n="980"/>
<lb n="981"/><p><span>“Táim sasta anois,” arsa'n bháiríoghain nuair a thainic</span>
<lb n="982"/><span>sí isteach.  “Is tusa an bhean atá i ndán do mo mhac agus</span>
<lb n="983"/><span>pósfar an bheirt agaibh seachtmhain o'n lá indiu.”</span></p>
<lb n="984"/>
<lb n="985"/><p><span>Lá'r n'a bhárach cuireadh cuireadh amach air íseal agus air</span>
<lb n="986"/><span>uasal chun lá mór spóirse agus pléisiúra agus cuideachta</span>
<lb n="987"/><span>a bheith aca lá na bainise.  D'fhiafruigh mac-an-ríogh de'n</span>
<lb n="988"/><span>chailín arbh mhaith léithi go gcuirfidhe cuireadh chuige duine</span>
<lb n="989"/><span>muinteardha d'a cuid, agus d'ársuigh sí dó fa dtaobh de</span>
<lb n="990"/><span>na sean-mhnáibh, agus cuireadh cuireadh chuca fosd'.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>An Posadh.</span></p>
<lb n="993"/>
<lb n="994"/><p><span>Pósadh iad agus bhí lá mór ann.  Bhí go leór a's</span>
<lb n="995"/><span>réidhse le hól agus le hitheadh.  Bhí an triúr cailleach</span>
<lb n="996"/><span>ann, agus bhí mac-an-ríogh ag amharc orra.</span></p>
<lb n="997"/>
<lb n="998"/><p><span>“Goidé 'n dóigh 'na bhfuair tú an chos sin?” arsa</span>
<lb n="999"/><span>seisean le mnaoí big na coise móire.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>“Árso' mé sin duit,” arsa sise.  “Bhí mé pósta, uair</span>
<lb n="1002"/><span>amháin, cosmhail leat fhéin indiu, agus drochfhear a bhí 'm</span>
<lb n="1003"/><span>fhear pósta.  B'éigin damhsa a bheith a sníomh ó dhubh go</span>
<lb n="1004"/><span>dorca, cun ár mbeirt a thabhairt i dtír.  Le méud na</span>
<lb n="1005"/><span>hoibre, fuaidh a raibh d'fhuil in mo cholainn isteach in mo</span>
<lb n="1006"/><span>chois, agus sin a' dóigh 'na bhfuair mé an chos iontach mhór</span>
<lb n="1007"/><span>seo.”</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>“Goidé 'n dóigh na bhfuair tú an lámh sin?” arsa</span>
<lb n="1010"/><span>mac-an-ríogh le mnaoí big na láimhe móire.</span></p>
<lb n="1011"/>
<lb n="1012"/><p><span>“Árso' mé sin duid,” arsa sise.  “Bhí mé pósta uair</span>
<lb n="1013"/><span>amháin, cosmhail leat fhéin indiu, agus droch-fhear a bhí 'mo</span></p>
<lb n="1014"/>
<lb n="1015"/><p><span>(Ar lean. ar leath. a 8.)</span>
<lb n="1016"/></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="1017"/><p><span>PÁIDÍN MAC GIOLLA BHUIDHE AS BUN THROISC.</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>OBAIR NA bPÁISTÍ AGUS TAISMÍ BEAGA.</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>Ní fhuil páiste ar bith nach mbíonn ag déanamh aithrise</span>
<lb n="1024"/><span>ar na daoiní fásta agus críonna, agus mar a bhí Páidín</span>
<lb n="1025"/><span>beag, chan páiste a bhéadh ann muna ndéanfadh sé fear</span>
<lb n="1026"/><span>mór, aosta, tuigsionach de fhéin i n-amanna.  Bíonn deifir</span>
<lb n="1027"/><span>mhór ar na páistí go mbéidh siad mór, agus is fada, de</span>
<lb n="1028"/><span>bhrigh sin, a amharcann bliadhanta na h-óige le dearcadh</span>
<lb n="1029"/><span>siar ortha.  Ní h-í an mhíofhóighde amháin le h-éirghe as aois</span>
<lb n="1030"/><span>na bpáistí, acht an méid a dtéidheann an t-aos óg fríd, a</span>
<lb n="1031"/><span>thugann cosamhlacht fhada do'n tsaoghal shoineannta gan</span>
<lb n="1032"/><span>choir a chaitheann an t-óige.  Ar fhás aníos dúinn, leagtha</span>
<lb n="1033"/><span>agus mar támuid ar an tsaoghal, is fada linn an lá, agus</span>
<lb n="1034"/><span>téidheann ár saoghal thart agus sinne ag feitheamh i</span>
<lb n="1035"/><span>dtóllaimh leis an bhárach.  Nuair tá an ghrian ag soill-</span>
<lb n="1036"/><span>siughadh, tá ár n-inntinn ar choinfheascar thráthnóna; agus</span>
<lb n="1037"/><span>gidh gur sámh linn suan chodalta agus teine choigilte, tá</span>
<lb n="1038"/><span>lúthghair orainn roimhe chlapsholus na maidne.  Tá gach</span>
<lb n="1039"/><span>nidh ar bogadh 'san chruinne agus na daoiní ag gluaiseacht</span>
<lb n="1040"/><span>chun na síorraidheachta.  Tá sé órduighthe dúinn de nádúr</span>
<lb n="1041"/><span>bheith ag síor-imtheacht, agus mar sin, ní h'iongnadh é na</span>
<lb n="1042"/><span>páistí bheith d'a ndéanamh fhéin aosta roimhe an am.  Ní</span>
<lb n="1043"/><span>fhuil a fhios ag na páistí cad é an buaidhreadh agus an</span>
<lb n="1044"/><span>peacadh a bhaineann leis an aois.  Síleann siad gur bhréagh</span>
<lb n="1045"/><span>an rud bheith fásta, neamh-spleadhach, gan eagla roimhe an</span>
<lb n="1046"/><span>tslait ortha, cead teachta agus imtheachta acu ar a</span>
<lb n="1047"/><span>gcomhairle fhéin, agus, ar an ádhbhar sin, bíonn siad ag</span>
<lb n="1048"/><span>déanamh fir agus mna díobhtha fhéin, agus iad níos mó dá</span>
<lb n="1049"/><span>ríribh ná na daoiní móra iad fhéin.  Agus ba mar sin do</span>
<lb n="1050"/><span>Pháidín Mac Giolla Bhuidhe.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>Ba mhinic a bhíodh tighthe beaga d'a ndéanamh ag Páidín</span>
<lb n="1053"/><span>agus ag a chómharsanaigh óga eile ar chúl claidhe na i mbun</span>
<lb n="1054"/><span>bruaich.  Chruinnigheadh siad go léir annsin agus bhíodh</span>
<lb n="1055"/><span>seanchainnt acu, ar nós a n-aithreach agus a maithreach, fa</span>
<lb n="1056"/><span>neithe nach raibh ba mhó tuigsiona acu dóibh na bhí ag madadh</span>
<lb n="1057"/><span>beag dubh Pháidín a bhíodh annsin ag lústair agus ag</span>
<lb n="1058"/><span>crathadh rubaill leo.  Ghnidheadh siad áirneal i lár an lae.</span>
<lb n="1059"/><span>Bhíodh cárdaí imirte acu, déanta de pháipéir, dathuighthe le</span>
<lb n="1060"/><span>cipín dóighte nuair nach n-éireochadh leó dubh agus peann</span>
<lb n="1061"/><span>do sciobadh ó'n bhaile.  Corr uair agus siopa a bhíodh acu</span>
<lb n="1062"/><span>agus iad ag díol grábhal móna le chéile mar earraidhe.</span>
<lb n="1063"/><span>Amanna eile a mbíodh scoil acu, mar go raibh an chuid</span>
<lb n="1064"/><span>a ba sine acu ag dul chun na scoile.  Teach pobal a bhíodh</span>
<lb n="1065"/><span>acu corr uair agus bo mhór an dúil a bhí ag Páidín bheith</span>
<lb n="1066"/><span>ag déanamh sagairt de fhéin.  Bhí Páidín chómh dúthrachtach</span>
<lb n="1067"/><span>díagrasach sin fa chosamhlacht cheart sagairt do bheith air</span>
<lb n="1068"/><span>gur cuireadh dlighthe na geurleanamhna ar fóghnamh 'na</span>
<lb n="1069"/><span>aghaidh lá amháin, agus caithfimid sin d'innse.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Aimsear Earraigh cheannuigheadh Seághan Ruadh saic</span>
<lb n="1072"/><span>ghiúána le cur ar phréataí agus ar mheacain ráibe.</span>
<lb n="1073"/><span>Chuireadh Páidín ceann de na saic air ag déanamh culaith</span>
<lb n="1074"/><span>aifrinn de mar go raibh scríogacha gorma anuas ar na</span>
<lb n="1075"/><span>málaí sin cosamhail leis an órnáid a bhíonn ar chasal an</span>
<lb n="1076"/><span>tsagairt.  Ní raibh sé i dtaitneamh Pháidín an chulaith uilig</span>
<lb n="1077"/><span>do bheith ar a dhruim agus gan cumhdach beannuighthe ar bith</span>
<lb n="1078"/><span>i dtoiseach: b'fhéarr leis an chasal do chaitheamh ar nós</span>
<lb n="1079"/><span>scabaill.  Ghlac sé díomhas lomtha na gcaorach, ghéarr</span>
<lb n="1080"/><span>poll, scrabach straoilte giobach go leor, amach ar lár</span>
<lb n="1081"/><span>an tsaic, chuir air léine gheal Dómhnaigh a athar, sháith a</span>
<lb n="1082"/><span>cheann fríd an pholl agus siud gleusta é go h-áluinn mar</span>
<lb n="1083"/><span>sagart.  Bhí sé 'n-a sheasamh i gcois cloiche, a dhá láimh i</span>
<lb n="1084"/><span>n-áirde aige mar a chonnaic sé an sagart 'gá dhéanamh lá</span>
<lb n="1085"/><span>an stáisiúin.  Acht faraor! i lár na h-oibre leig Seághan</span>
<lb n="1086"/><span>Ruadh uaill mhillteannach as a bhain léim as an t-sagart</span>
<lb n="1087"/><span>bheag.  A léine ghlan Dhomhnaigh suaithte agus a bhaige</span>
<lb n="1088"/><span>breagh stróchta ag an mhálaid leinbh seo!  Níor bhain an</span>
<lb n="1089"/><span>t-athair leis acht chuir an mháthair faoi pheannaid é: ghlac sí</span>
<lb n="1090"/><span>slat sileóige agus d'fhág sí fearbha dearga ar a</span>
<lb n="1091"/><span>luirgneacha.  Agus nuair a bhí an gasur bocht ag sileadh</span>
<lb n="1092"/><span>na ndeór mar mhairtír bheag ar son an chreidimh, fearg ar</span>
<lb n="1093"/><span>an athair fa mhilleadh an tsaic, agus aoibh gháire ar bheul na</span>
<lb n="1094"/><span>máthar, thainig smaoineadh fáidheamhail i n-a ceann-san.</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>“Na bac leis, a Sheághain,” arsa sise, “cuirfidh mé</span>
<lb n="1097"/><span>do rogha geall leat go mbéidh mo leanbh beag 'n-a</span>
<lb n="1098"/><span>shagart go fóill.  Dia atá ag cur na smaointe sin 'n-a</span>
<lb n="1099"/><span>cheann.”</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>“Cá bhfuigheadh sinne airgead le sagart do dhéanamh,</span>
<lb n="1102"/><span>má's cómhartha ó Dhia sin fhéin?  Ghlacfadh sé banc do bheith</span>
<lb n="1103"/><span>ar do chúl le stócach do chur chun na Colaiste,” arsa</span>
<lb n="1104"/><span>sesean.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>“Má tá a léithid fa choinne duine,” arsa sise, “ní</span>
<lb n="1107"/><span>fhuil dadadh le n-a chongbhail thar ais.”</span></p>
<lb n="1108"/>
<lb n="1109"/><p><span>“B'fhéidir sin,” arsa Seághan.  Ní raibh ní ba mhó de</span>
<lb n="1110"/><span>acht sin.</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>Mhair an cineal sin oibre go raibh Páidín seacht</span>
<lb n="1113"/><span>mbliadhna, mar nach deachaidh sé chun na scoile go raibh sé</span>
<lb n="1114"/><span>an aois sin: bhí an scoil i n-aice le trí mhíle uadh.  Amach</span>
<lb n="1115"/><span>as an chuideachta a bhíodh aige fhéin agus ag na paistí eile</span>
<lb n="1116"/><span>thigeadh rud eigin go minic a dheanfadh páistí arís díobhtha.</span>
<lb n="1117"/><span>Thainig contabhairt go minic ar Pháidín agus b'É Dia a</span>
<lb n="1118"/><span>shábhail é na nar marbhuigheadh é.  Ní labhairfidh sinn annseo</span>
<lb n="1119"/><span>acht ar thrí eachtraí a chuir a chuid cleasaidheachta síos agus</span>
<lb n="1120"/><span>suas, no a chuir i mbaoghal mhór é: bó, gabhar agus raithe,</span>
<lb n="1121"/><span>na trí naimhde a thainig air.</span></p>
<lb n="1122"/>
<lb n="1123"/><p><span>Ní raibh sé mórán le dhá bhliadhain go leith no trí, nuair</span>
<lb n="1124"/><span>a thainig eachtra na bó chuige.  Lá deas griannmhar samhraidh</span>
<lb n="1125"/><span>a bhí ann agus bhí Páidín agus a chompánaigh beaga ag</span>
<lb n="1126"/><span>déanamh scoile ar fhoscadh coirneal dha chlaidhe.  Bhí an</span>
<lb n="1127"/><span>teagasg, na ceachtaí, an cur amach do lámh agus an uile</span>
<lb n="1128"/><span>seort ag dul ar aghaidh go bréagh, nuair a scairt ceann</span>
<lb n="1129"/><span>de na páistí:  “Tógagaidh! tógagaidh; sin bo bhuidhe</span>
<lb n="1130"/><span>Dháibhidh.”  Bhí bó bhuidhe ag Dáibhidh a raibh droch ainm aice,</span>
<lb n="1131"/><span>agus ní bhéadh duine coimhightheach no páiste ró-shábhailte</span>
<lb n="1132"/><span>theacht i ngoire dí.  Bhí dhá adhairc fhada, gheura uirthi, ag dul</span>
<lb n="1133"/><span>amach thart cruinn mar lámhchrainn rothair.  Theich an t-iom-</span>
<lb n="1134"/><span>lan an méid a bhí i n-a gcuirp, acht chuaidh Páidín beag</span>
<lb n="1135"/><span>isteach 'san chúinne, 'n-áit ar bhuail an dá chlaidhe le chéile,</span>
<lb n="1136"/><span>agus thug an bhó bhuidhe dhroch-innteach sacadh air.  Leig an</span>
<lb n="1137"/><span>leanbh bocht búirtheach agus béicmheach iargcúlta as ag</span>
<lb n="1138"/><span>iarraidhe tárrthala fhad agus bhí an bhó ar a teann-díchill le</span>
<lb n="1139"/><span>n-a pholladh.  Chár bhac do Pháidín go rabh adharca fada cama</span>
<lb n="1140"/><span>ar an bhuin, óir, acht a b'é go raibh, bhéadh an scéul seo níos</span>
<lb n="1141"/><span>giorra na tá.  Bhí an bhó ag dingeadh bairr na n-adharc i</span>
<lb n="1142"/><span>n-eadan na gclaidhe, ceann acu air gach claidhe díobh, agus</span>
<lb n="1143"/><span>Páidín teannta isteach eatortha 'san choirneal.  Is</span>
<lb n="1144"/><span>cosamhail nach raibh ciall ag an ainmhidhe a leithcheann</span>
<lb n="1145"/><span>d'iompughadh leis.  Eadar screadach Pháidín agus glaodhadh</span>
<lb n="1146"/><span>na bpáistí eile tugadh Seághan i láthair agus ba ghoirid go</span>
<lb n="1147"/><span>raibh an bhó bhuidhe d'a lubadh fhéin faoi bhata Sheághain agus</span>
<lb n="1148"/><span>gan dochar déanta.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>“Tá rud eigin maith roimhe an ghasur sin óir is É Dia</span>
<lb n="1151"/><span>a shábhail é,” arsa seisean.  Fuair Páidín bocht scannradh</span>
<lb n="1152"/><span>a chroidhe agus bhí léim as a chodladh ann go ceann bliadhna</span>
<lb n="1153"/><span>'n-a dhiaidh.  Thug an mháthair íde teangadh do bhean Dháibhidh,</span>
<lb n="1154"/><span>nidh nach h-iongnadh, agus congbhuigheadh coimheud ní</span>
<lb n="1155"/><span>b'fhéarr ar an bhuin bhradaigh ó sin amach.</span></p>
<lb n="1156"/>
<lb n="1157"/><p><span>Dubhairt mé cheana fhéin go raibh mhórán gabhar ar an</span>
<lb n="1158"/><span>chnoc.  'Chífeá iad go minic ag teacht thar mhullach na sléibhe,</span>
<lb n="1159"/><span>féasógaí fada ag bogadaighe faoi n-a smigid, agus</span>
<lb n="1160"/><span>adharca i n-áirde siar ortha, agus iad mar shaighdiúrí 'n-a</span>
<lb n="1161"/><span>líne chothrom ag dearcadh anuas ar Bhun Thruisg.  Bhí cál</span>
<lb n="1162"/><span>maith croidhe-gheal ag Seághan Ruadh 'san gharaidh mhór a bhí</span>
<lb n="1163"/><span>os cionn an tighe agus chuir na gabhair dúil ann.  Oidhche</span>
<lb n="1164"/><span>amháin ghealaighe chuaidh Páidín amach ar an tsráid le</span>
<lb n="1165"/><span>h-amharc uadh agus go bhfeicfeadh sé Domhnall na</span>
<lb n="1166"/><span>gealaighe.  Thug sé ádhbhar gáire d'a raibh istigh nuair a phill</span>
<lb n="1167"/><span>sé, agus is seo mar bhí.  Ba ghnáthach le seanbhean bhocht, a</span>
<lb n="1168"/><span>bhíodh ag cruinniughadh a coda, do bheith ag dul thart fa'n</span>
<lb n="1169"/><span>chompal agus “Cailleach na n-adharc” a bhí ag na daoiní</span>
<lb n="1170"/><span>mar leasainm uirthi, chionn agus go raibh gruaig chatach ar</span>
<lb n="1171"/><span>a ceann, casta mar a bhéadh adharca ann.  Chualaidh Páidín</span>
<lb n="1172"/><span>trácht uirthi, agus ba mhinic, nuair a bhíodh sé crosta, a</span>
<lb n="1173"/><span>bhagróchaidhe cailleach na n-adharc air.  An oidhche seo</span>
<lb n="1174"/><span>chuaidh Páidín amach.  Bhí an oidhche ciúin, uaigneach, agus</span>
<lb n="1175"/><span>cumraidheacht sidhe ar Throsg Mór 'n-ait a raibh solus na</span>
<lb n="1176"/><span>gealaighe ag teacht lorg a thaoibh air, ag baint lonnraidh as</span>
<lb n="1177"/><span>na carraigeacha drúcht-thaise, agus ag déanamh scáilí fhada</span>
<lb n="1178"/><span>dhorca amach ó bhuna na mbeann.  D'amharc Páidín suas</span>
<lb n="1179"/><span>agus thainig eagla bheag air.  Le sin d'airigh sé meigeadach</span>
<lb n="1180"/><span>bheag shocair i ndeas dó.  Bhris an t-allus fuar amach air</span>
<lb n="1181"/><span>agus sheasuigh an ghruaig ar a cheann.  Ar aghaidh na</span></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="1182"/><p><span>gealaighe siar 'chídh sé toirt mhór ag bearna an gharaidh</span>
<lb n="1183"/><span>mhóir mar a bhéadh duine féasogach ann, a dhá láimh ar</span>
<lb n="1184"/><span>chlaidhe íseal an bhearnan, agus dhá adhairc ar mhullach a</span>
<lb n="1185"/><span>chinn.  Chonacthas dó go raibh cárr ionghantach gránda ar</span>
<lb n="1186"/><span>an duine sin agus gur samhailt mná a bhí ann.  Níor</span>
<lb n="1187"/><span>mhair seo uilig acht leath bhumaite.  Ní raibh sé i bhfad ó'n</span>
<lb n="1188"/><span>doras.  Leig sé béic as, agus isteach leis ag glaodhadh:</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>“Ó!  Dhaidí, Dhaidí, tá cailleach na n-adharc amuigh ag</span>
<lb n="1191"/><span>an bhearna agus í ag cur cáirr orm.”  Bhrís na gáirí amach</span>
<lb n="1192"/><span>ar an iomlan, amach leis an athair, agus an madadh beag</span>
<lb n="1193"/><span>dubh leis, gur chuir tóir theann amach an cnoch ar threud</span>
<lb n="1194"/><span>gabhar a bhí istigh 'san gharaidh ag gabhail do'n chál.  Boc</span>
<lb n="1195"/><span>gabhair a chonnaic Páidín, a raibh a dhá chois tosaigh i n-áirde</span>
<lb n="1196"/><span>ar an chlaidhe aige, réidh le theacht amach.</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Bhí Páidí Dhaibhidh ar a chuairt i dtigh Sheághain nuair a</span>
<lb n="1199"/><span>tharla seo, agus thainig smaointiughadh diabhalta 'n-a cheann.</span>
<lb n="1200"/><span>Nar dheas an rud Páidín beag do chur ag marcaidheacht</span>
<lb n="1201"/><span>ar dhruim an ghabhair!  Dá bhfuighfidhe greim ar cheann acu</span>
<lb n="1202"/><span>b'fhurust sin do dhéanamh i ngan fhios.  Caithfidh sé innse do</span>
<lb n="1203"/><span>cupla gasúr eile agus socrughadh ar dhóigh éigin le breith</span>
<lb n="1204"/><span>ar cheann de na gabhair: da mba boc é b'amhlaidh a b'fhéarr.</span>
<lb n="1205"/><span>B'fhada go bhfhuair sé an uain.  Bhí Páidín ag buaileadh</span>
<lb n="1206"/><span>suas ar chúig bliadhna nuair a d'éirigh le Páidí Dháibhidh agus</span>
<lb n="1207"/><span>a chuallacht an cleas d'imirt.  Níor chongbhuigh greasughadh</span>
<lb n="1208"/><span>an mhadaidh na gabhair ó theacht ó am go h-am.  Bhí ceathrar</span>
<lb n="1209"/><span>buachaillí acu ann le breith ar ghabhar agus chan oidhche</span>
<lb n="1210"/><span>amháin no beirt a chaith siad ó thuitim na h-oidhche go raibh</span>
<lb n="1211"/><span>am luighe ann, ag feitheamh leis na gabhair, óir an rud a</span>
<lb n="1212"/><span>chuirfeadh mac Dháibhidh i n-a cheann ba deacair a bhaint as.</span>
<lb n="1213"/><span>D'fhan na gasraí 'san gharaidh agus gan comh beag le osnadh</span>
<lb n="1214"/><span>astu nuair a d'airigh siad na gabhair ag teacht.  Ghoid Páidí</span>
<lb n="1215"/><span>Dháibhidh teud an ghéarrain agus sheasuigh sé fhéin agus</span>
<lb n="1216"/><span>diúlach eile istigh, duine acu ar gach taobh de'n bhearna</span>
<lb n="1217"/><span>agus greim goirid ag gach duine acu ar cheann de'n teud.</span>
<lb n="1218"/><span>Bhí rópa ag an bheirt eile fosta.  Bhí an boc ar tosach, agus</span>
<lb n="1219"/><span>nuair a ghéarr sé léim thar an chlaidhe íseal a bhí 'san</span>
<lb n="1220"/><span>bhearna, theann na gasraí an teud chuca ar a léim, bhuail</span>
<lb n="1221"/><span>cosa an ghabhair leis go h-ádhmhail, agus siud an boc 'n-a</span>
<lb n="1222"/><span>luighe.  Ba bhaoghalach an obair í, acht bhí na buachaillí</span>
<lb n="1223"/><span>éascaidh, agus sul a raibh faill ag an ghabhar éirghe, bhí an</span>
<lb n="1224"/><span>rópa fa n-a adharca agus greim ag an cheathrar air.  Rópa</span>
<lb n="1225"/><span>dola a bhí ag an bheirt eile agus b'é sin a righne an</span>
<lb n="1226"/><span>graithe.  Bhí an gabhar lán-láidear ag an iomlan, agus bhí</span>
<lb n="1227"/><span>sé ag éirghe i n-áirde ar a chosa deiridh, agus greim adharc</span>
<lb n="1228"/><span>acusan air.  Bhí an unfhairt agus an strachailt comh mór</span>
<lb n="1229"/><span>sin gur leag sé cuid acu.  Níor fhan sé le troid, acht thug</span>
<lb n="1230"/><span>sé leim thar an chlaidhe gur rith sé fad na téide.  Chongbhuigh</span>
<lb n="1231"/><span>na gasraí a ngréim agus ní raibh imtheacht aige ortha.</span>
<lb n="1232"/><span>Tharraing siad an rópa isteach eadar ceann an chlaidhe agus</span>
<lb n="1233"/><span>posta adhmaid a bhí ann, mar gur ghnáthach le geafta bheith</span>
<lb n="1234"/><span>'san bhearna 'n-áit a raibh ísleacht an chlaidhe an t-am sin.</span>
<lb n="1235"/><span>Ar an dóigh sin, ar tharraint na téide dóibh, d'éirigh leo an</span>
<lb n="1236"/><span>gabhar do cheangal do'n phósta gan contabhairt ar bith dóibh</span>
<lb n="1237"/><span>fhéin.  Chuaidh duine acu isteach fa choinne Pháidín gan aon</span>
<lb n="1238"/><span>duine d'a raibh istigh suim no sonnrughadh do chur ann.</span>
<lb n="1239"/><span>Thainig Páidín beag amach, agus ba bhreagh leis mar chleas</span>
<lb n="1240"/><span>marcaidheacht do dhéanamh ar ghabhar cheangailte.</span></p>
<lb n="1241"/>
<lb n="1242"/><p><span>Cuireadh an marcach beag ar mhuin an bhuic agus tugadh</span>
<lb n="1243"/><span>greim adharc dó.  Acht 'san dorchadas, scaoil na</span>
<lb n="1244"/><span>bitheamhnaigh na ceanglacha agus as go bráth leis an ghabhar.</span>
<lb n="1245"/><span>Ní dheachaidh sé ró-thapaidh siocair an t-ualach do bheith ar a</span>
<lb n="1246"/><span>dhruim.  Bhí eagla ar Pháidín theacht anuas agus chongbhuigh</span>
<lb n="1247"/><span>sé greim báis ar na h-adharca, agus a dhá ghlúin d'a</span>
<lb n="1248"/><span>n-fháisceadh aige le h-easnacha an ghabhair.  B'olc an</span>
<lb n="1249"/><span>diallaid cíor droma an bhuic, agus eadar an mhíoshasamh</span>
<lb n="1250"/><span>sin agus an imnidhe, thoisigh an gol agus an caoineadh ag</span>
<lb n="1251"/><span>Páidín, bhris na prútaigh gáire amach ar na gasraí eile</span>
<lb n="1252"/><span>agus d'éirigh an tafann ag an mhadadh 'san chisteanach</span>
<lb n="1253"/><span>istigh.  Amach leis an mhadadh agus as leis an ghabhar ar</span>
<lb n="1254"/><span>sodar.  Gidh gur aisteach an scéul, níor thuit Páidín lom</span>
<lb n="1255"/><span>díreach mar a shílfea, acht d'fhan sé tamall airid ar a</span>
<lb n="1256"/><span>shuidheachan chorrach agus na bitheamhnaigh eile ag scairtidhe:</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>“Congbhuigh do ghreim, a bhodaigh, congbhuigh do ghreim.”</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>Bhí na gasraí agus teacht an mhadaidh eadar an gabhar</span>
<lb n="1261"/><span>agus an cnoc ionnus go dtug an gabhar a thriall ar chúl an</span>
<lb n="1262"/><span>tighe 'n-áit a raibh fánaidh síos go dtí an carn aoiligh a bhí</span>
<lb n="1263"/><span>ós comhair na mboitheach amach.  Ní raibh an t-aistear i bhfad</span>
<lb n="1264"/><span>go dtí sin agus bhí an gabhar thíos thar chúl an tighe agus</span>
<lb n="1265"/><span>Páidín 'n-a luighe i bpoll an chairn aoiligh sul a dtainig</span>
<lb n="1266"/><span>Seághan Ruadh amach.  Bhain an boc an sliabh amach agus an</span>
<lb n="1267"/><span>madadh ag alpadh agus ag glaparnaighe 'n-a dhiaidh, agus</span>
<lb n="1268"/><span>tógadh Páidín bocht fliuch, salach, báidhte beagnach, amach</span>
<lb n="1269"/><span>as an pholl, acht gan dochar ar bith eile air acht an salachar</span>
<lb n="1270"/><span>agus an clábar.  Níor buaileadh aon bhuille air gidh go raibh</span>
<lb n="1271"/><span>tuilleadh nigheachain ag an mháthair lá ar n-a bhárach.</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>“Droch chreach ar Dháibhidh, ar a mhac 's a bhó: bheirfidh</span>
<lb n="1274"/><span>siad bás mó thárrthainn go fóill,” arsa sise.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>Fuair Páidí Dháibhidh a chíos ó n-a athair an oidhche sin</span>
<lb n="1277"/><span>agus níor fhéach sé le n-a léithid de chleas ní ba mhó.</span></p>
<lb n="1278"/>
<lb n="1279"/><p><span>Tamall measardha 'n-a dhiaidh seo bhí molt beag</span>
<lb n="1280"/><span>bliadhna ag Seághan Ruadh imeasg na gcaorach agus ní</span>
<lb n="1281"/><span>raibh crostact ar bith ariamh ann.  Acht d'fhobair do Páidín</span>
<lb n="1282"/><span>beag do mharbhughadh lá amháin, acht gur shíl an molt nach</span>
<lb n="1283"/><span>raibh 'san mhéid a rigne sé acht miogar gan choir.  Bhí na</span>
<lb n="1284"/><span>caoirigh ag ingeilt go séimh ar leuna thráigh na locha, ar</span>
<lb n="1285"/><span>labhramar uirthi cheana fhéin, ag piocadh go tapaidh ar</span>
<lb n="1286"/><span>neóiní, searbháin, cuiseogaí, féur agus cúnach, agus tuaim</span>
<lb n="1287"/><span>shuairceach cheólmhar d'á déanamh ag céud fiacal ar</span>
<lb n="1288"/><span>choimhlint, nuair a tharraing Páidín ortha.  Bhí aitheantas</span>
<lb n="1289"/><span>aige ar na caoirigh uilig agus acu air.  Thoisigh sé ag</span>
<lb n="1290"/><span>déanamh caorach de fhéin ag dul ar a lámha agus ar a chosa.</span>
<lb n="1291"/><span>Ba ghreannmhar an obair sin, dar leis an mholt, agus</span>
<lb n="1292"/><span>sheasuigh sé ag stánadh ar Pháidín.  Thainig Páidín i ngoire</span>
<lb n="1293"/><span>dó.  “Méidh,” arsa Páidín ag déanamh suas leis an</span>
<lb n="1294"/><span>mholt; acht níor labhair an molt.  “Méid-é,” arsa an</span>
<lb n="1295"/><span>buachaill aríst acht freagra ní fhuair sé.  Níor chorruigh an</span>
<lb n="1296"/><span>t-uan go dtainig Páidín fhad leis agus gur leag sé a</span>
<lb n="1297"/><span>éadan ar éadan an mhuilt: chonaic sé dhá uan ag déanamh</span>
<lb n="1298"/><span>sin le chéile go minic.  Leag an t-uan a éadan ar éadan</span>
<lb n="1299"/><span>Pháidín.  Rigne an dhis an rud ceudna i n-athuair agus an</span>
<lb n="1300"/><span>tríomhadh uair go bog socair, ag dul ar cúl agus ag teacht</span>
<lb n="1301"/><span>chun tosaigh gach cúrsa acu.  Bá dheas an greann é, dar le</span>
<lb n="1302"/><span>Páidín.  Acht faraor! an ceathramhadh iarracht d'éirigh an</span>
<lb n="1303"/><span>molt, agus sul ar mhóthuigh an gasur, bhuail rud éigin i</span>
<lb n="1304"/><span>gclár an éadan é, d'éirigh na reultógaí i lár an lae,</span>
<lb n="1305"/><span>chuaidh an fhairrge mhór fríd a cheann agus ní raibh a fhios</span>
<lb n="1306"/><span>ag Páidín an dath ní ba mhó.  Nuair a mhusgail sé bhí sé</span>
<lb n="1307"/><span>'n-a shuidhe ar uillinn a athar ag tarraint chon tighe.</span>
<lb n="1308"/><span>Bidheann clár an éadain cruaidh agus mar sin ní raibh caill</span>
<lb n="1309"/><span>ar bith ar Pháidín.</span></p>
<lb n="1310"/>
<lb n="1311"/><p><span>“Bíodh sin agat,” arsa Seághan Ruadh; “na gabh i</span>
<lb n="1312"/><span>ngoire an mhuilt níos mó.”</span></p>
<lb n="1313"/>
<lb n="1314"/><p><span>PÁDRAIG MAC GIOLLA CHEARA.</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>TOMÁS MHAC CUILEANNÁIN,</span>
<lb n="1317"/><span>Ard-Cheannuidhe, Dún Dealgan.</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>Ta togha gach bídh agus rogha gach dighe le fághail annseo.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>AN CAILÍN FALLSA.</span></p>
<lb n="1322"/>
<lb n="1323"/><p><span>(Ar lean. ó leath. a 6.)</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>fhear pósda.  B'éigin damhsa bheith a fighe, ó bhánadh an lae</span>
<lb n="1326"/><span>go dtí cromadh dubh na gréine.  Le méud na hoibre air</span>
<lb n="1327"/><span>an tseol, fuaidh a raibh d'fhuil 'mo chorp isteach 'mo láimh,</span>
<lb n="1328"/><span>agus sin a dóigh 'na bhfuair mé an lamh seo.”</span></p>
<lb n="1329"/>
<lb n="1330"/><p><span>“Goidé 'n dóigh 'na bhfuair tú an an t-srón sin?” arsa</span>
<lb n="1331"/><span>mac-an-ríogh le mnaoí big na sróine móire.</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>“Bhí mé pósta uair amháin, cosmhail leat fhéin indiu,</span>
<lb n="1334"/><span>agus droch-fhear a bhí 'm fhear-pósda.  B'éigin damhsa bheith</span>
<lb n="1335"/><span>ag fuagháil ó mhaidin go h-oidhche agus leis an síor-</span>
<lb n="1336"/><span>chromadh air an t-snáthaid, fuaidh a raibh d'fhuil in mo chorp</span>
<lb n="1337"/><span>isteach in mo shróin, agus sin a' dóigh 'na bhfuair mé an</span>
<lb n="1338"/><span>tsrón seo.”</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>“Dona go leór,” arsa mac-an-ríogh.  “Cha bhíonn mo</span>
<lb n="1341"/><span>bhean cosmhail libh-sa.  Cha bhíonn sise ag sníomh nó ag</span>
<lb n="1342"/><span>fígheadoireacht nó ag fuagháil, acht béidh sise 'na fíor-</span>
<lb n="1343"/><span>bháiríoghain.”</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>Chan fhacas ba mhó an triúr cailleach, acht bhí saoghal air</span>
<lb n="1346"/><span>a mian fhéin aig an chailín, gan dadadh le deanamh aicí acht</span>
<lb n="1347"/><span>suidhe ins an ghrianan, cóiriste le n-a seódaí.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>MUIREADHACH MÉITH.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>LEABHAIR GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Má theastuigheann leabhar ar bith uait, nó eolus</span>
<lb n="1354"/><span>i dtaoibh leabhair, cuir nóta ag triall ar</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="1357"/><span>87, Sráid Uach. na Driseóige,</span>
<lb n="1358"/><span>i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="1359"/>
<lb n="1360"/><p><span>Clódhbhualadh le h-aghaidh na seilbhtheoirí ag Oifig “Scriúduightheoir Dhúin Dealgan,” i nDún Dealgan.</span>
<lb n="1361"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Bealtaine, 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Bealtaine, 1924

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
