Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Cú na gCleas agus Scéalta Eile</title><author><name type="main">Bailithe ag Séamus Ó Searcaigh agus Íde Nic Néill</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">U045</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1915</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2013</date><idno>U045</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><bibl><title>Cú na gCleas agus Scéalta Eile</title><author>Bailithe ag Séamus Ó Searcaigh agus Íde Nic Néill</author><imprint><publisher>Dundalgan Press</publisher><date>1915</date></imprint>
 </bibl></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>SEÁN AMAIDHEACH</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Bhí gasúr ann aon uair amháin.  Bhí sé ina</span>
<lb n="4"/><span>chomhnuidhe ag a mháthair.  Ní rabh cleachtadh</span>
<lb n="5"/><span>aige a dhath oibre a dheanamh.  Bhí a mháthair</span>
<lb n="6"/><span>iongantach bocht agus cha rabh a dhath aici le hithe.</span>
<lb n="7"/><span>Dubhairt sé le n-a mháthair maidin amháin go rabh sé</span>
<lb n="8"/><span>ag gabháil a dh'obair agus go mbéadh siad siadhbhir go</span>
<lb n="9"/><span>fóil.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>"Seán a bhí ar an ghasúr seo.  Chuaidh sé a dh'obair</span>
<lb n="12"/><span>an lá sin.  Ins an tráthnóna fuair sé pighinn; thug</span>
<lb n="13"/><span>sé leis ina láimh í agus chaill sé í.</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>"D'innis sé do n-a mháthair goidé d'éirigh dó; agus</span>
<lb n="16"/><span>dubhairt a mháthair leis gur cheart dó an phighinn a chur</span>
<lb n="17"/><span>ina phóca.  Dubhairt seisean go ndeanfadh sé sin feasta.</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>"An dara lá bhí sé ag obair fuair sé pigín bainne;</span>
<lb n="20"/><span>agus chuir sé an pigín ina phóca agus dhóirt sé é.</span>
<lb n="21"/><span>Dubhairt a mháthair leis gur cheart dó an pigín a</span>
<lb n="22"/><span>thabhairt leis ar a chionn agus greim a choinneáil air</span>
<lb n="23"/><span>le n-a dhá láimh.  Dubhairt Seán go ndeanfadh sé</span>
<lb n="24"/><span>sin an dara lá.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>"An dara lá bhí sé ag obair fuair sé cat; agus</span>
<lb n="27"/><span>chuir sé suas ar a chionn é.  Sgríob agus stróc an</span>
<lb n="28"/><span>cat é agus bhí an fhuil ag rith ina shúilibh. 'Seo an rud</span>
<lb n="29"/><span>a d'iarr mo mhathair orm a dheanamh," ar seisean.</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>"Nuair a thainic sé 'un a' bhaile, bhí sé uilig stróctha</span>
<lb n="32"/><span>ag an chat.  Dubhairt a mháthair gur cheart dó córda</span>
<lb n="33"/><span>a chur ar an chat agus é a tharraingt ina dhiaidh.</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="34"/><p><span>Dubhairt seisean go ndeanfadh sé sin an dara huair.</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>"An dara lá bhí sé ag obair ag búisteoir; agus</span>
<lb n="37"/><span>thug an búisteoir giota mór feola dó.  Chuir sé córda</span>
<lb n="38"/><span>ar an fheoil, agus tharraing ina dhiaidh í.</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>"Nuair a thainic sé 'un a' bhaile, d'innis sé do n-a</span>
<lb n="41"/><span>mháthair go rabh feoil leis chuici.  Bhí lúthgháir mhór</span>
<lb n="42"/><span>ar a mháthair nuair a chuala sí go rabh feoil leis, mar</span>
<lb n="43"/><span>b'fhada roimhe ó d'ith sí a dhath feola.  Acht bhí an fheoil</span>
<lb n="44"/><span>comh salach sin gurbh' éigean dí a caitheamh ar shiubhal.</span>
<lb n="45"/><span>Dubhairt a mháthair leis gur cheart dó an fheoil a chur</span>
<lb n="46"/><span>ar a dhruim.  Dubhairt Seán go ndeanfadh sé sin</span>
<lb n="47"/><span>an dara huair.</span></p>
<lb n="48"/>
<lb n="49"/><p><span>"An dara lá bhí sé ag obair fuair sé asal agus</span>
<lb n="50"/><span>chuir sé ar a dhruim í.  "Seo an rud a d'iarr mo</span>
<lb n="51"/><span>mháthair orm a dheanamh," ar seisean.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>"Bhí sé ag gabháil thart ag pálás an Ríogh.  Bhí nighean</span>
<lb n="54"/><span>ag an Rígh agus bhí sí bodhar ó rugadh í.  Bhí sí le biseach</span>
<lb n="55"/><span>a fhagháil nuair a bhainfeadh duine ar bith gáire aisti.</span>
<lb n="56"/><span>Bhí sí ag amharc amach ar an fhuinneoig nuair a chonnaic</span>
<lb n="57"/><span>sí Seán agus an asal ar a dhruim leis.  Thoisigh sí a</span>
<lb n="58"/><span>gháiridhe.  Fuair sí biseach nuair a fuair sí a gáire.</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>"Bhí lúthgháir mhór ar an Rígh nuair a fuair a nighean</span>
<lb n="61"/><span>biseach.  Sgairt sé ar Sheán agus thug sé ór agus</span>
<lb n="62"/><span>airgead dó.  Agus pósadh Seán ar nighin an Ríogh; </span>
<lb n="63"/><span>agus bhí dóigh mhaith air ó sin amach."</span>
<lb n="64"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="65"/><p><span>SCÉAL CHLAUID</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>Bhí Claud ar fastódh ag maighistir ar fead</span>
<lb n="68"/><span>sheacht mbliadhan.  Maidin amháin dubhairt</span>
<lb n="69"/><span>sé le n-a mhaighistir: "A mhaighistir, tá mé</span>
<lb n="70"/><span>ag gabháil 'un a' bhaile agus badh mhaith liom dá</span>
<lb n="71"/><span>dtabhairfeá mo chuid airgid damh.  Caithfidh mé ghabháil</span>
<lb n="72"/><span>'un a' bhaile go bhfeice mé mo mháthair; agus tabhair</span>
<lb n="73"/><span>damh mo chuid airgid uilig, agus fágfaidh mé slán</span>
<lb n="74"/><span>agat, má 'sé do thoil é."</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>"Chuaidh an maighistir isteach san tseomra agus</span>
<lb n="77"/><span>thug sé amach mála mór de phighneachaibh is de leith-</span>
<lb n="78"/><span>phighneachaibh agus thug sé do Chlaud é.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>"D'fhág Claud slán ag a mhaighistir agus d'imthigh</span>
<lb n="81"/><span>leis ag tarraingt ar thoigh a mháthara.  Bhí giota fada</span>
<lb n="82"/><span>aige le ghabháil, agus bhí an mála iongantach trom.</span>
<lb n="83"/><span>Nuair a chuaidh sé giota, casadh fear air ag marcaidheacht</span>
<lb n="84"/><span>ar bheathadhach.  "Ó, 'arsa sé, "is maith duit-se, tá</span>
<lb n="85"/><span>dóigh bhreagh ort ar dhruim beathadhaigh, chan ionann sin</span>
<lb n="86"/><span>agus mise a chaithfeas an mála mór airgid seo a</span>
<lb n="87"/><span>iomchar 'un a' bhaile chuig mo mháthair.  Is deas an</span>
<lb n="88"/><span>rud beathadhach le taoibh mála mor airgid."  "ÓÍ," ars'n</span>
<lb n="89"/><span>fear, 'tabhair damh-sa an t-airgead agus bheirfidh mé</span>
<lb n="90"/><span>an beathadhach duit.'</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>"'Anois,' arsa Claud, "tá an mála seo trom</span>
<lb n="93"/><span>agus béidh tú sáruighthe leis, agus má bhíonn, bheirfidh</span>
<lb n="94"/><span>mé ar ais duit do bheathadhach - chan orm-sa bhéas an</span>
<lb n="95"/><span>locht."  'Glacfaidh mé an mála cibé ar bith," arsa'n</span>
<lb n="96"/><span>fear.</span>
<lb n="97"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="98"/><p><span>"Thug sé an mála dó; agus chuaidh Claud a</span>
<lb n="99"/><span>mharcaidheacht ar an bheathadhach.  'An bhfuil sé suaimh-</span>
<lb n="100"/><span>neach?' arsa Claud.  'Tá sé comh suaimhneach</span>
<lb n="101"/><span>leis an mheadhon-oidhche agus ritheann sí mar bhéadh</span>
<lb n="102"/><span>gearr-fhiadh ann,' arsa'n fear.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>"D'fhág siad slán ag a chéile agus d'imthigh siad</span>
<lb n="105"/><span>leobhtha.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>"Bhí Claud ag cur an bheathadhaigh ina rith ar feadh</span>
<lb n="108"/><span>tamaill bhig, acht fa dheireadh thainic fearg air leis</span>
<lb n="109"/><span>agus bhauil sé a dhá sháil isteach 'sna cosaibh air.  Le</span>
<lb n="110"/><span>sin thóg an beathadhach a chuid cos i n-áirde agus chaith</span>
<lb n="111"/><span>sé Claud isteach ar chúl an chlaidhe.  Bhí sé ina luighe</span>
<lb n="112"/><span>annsin ar feadh tamaill agus cha dtiocfadh leis bogadh.</span></p>
<lb n="113"/>
<lb n="114"/><p><span>"'Ó,' arsa Claud, 'chan fheiceann aonduine mise</span>
<lb n="115"/><span>ar a dhruim go bráth aríst.  Dá mbadh duine ar bith</span>
<lb n="116"/><span>eile bhéadh ann thuitfeadh sé marbh, acht bhí an t-ádh</span>
<lb n="117"/><span>orm-sa riamh.'  D'éirigh se suas fa dheireadh agus</span>
<lb n="118"/><span>chuaidh i ndiaidh an bheathadhaigh.</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>"Bhí fear ag teacht ar an bhealach mhór le bó agus</span>
<lb n="121"/><span>bheir sé greim ar an bheathadhach.  Agus nuair a thainic</span>
<lb n="122"/><span>Claud a fhad leis, thoisigh sé a dh'innse dó goidé mar</span>
<lb n="123"/><span>fuair sé an beathadhach agus mar thug sé a chuid airgid</span>
<lb n="124"/><span>uilig air.  'Nár mhaith damh,' ar seisean, 'dá mbéadh</span>
<lb n="125"/><span>bó agam i n-ait an bheathadhaigh seo.  Chaith sé dá dhruim</span>
<lb n="126"/><span>mé agus cha dtéighim air go bráth aríst.  Nár dheas</span>
<lb n="127"/><span>an rud bó.  Thiocfadh leat a tiomáint romhat agus,</span>
<lb n="128"/><span>nuair a bhéadh tart ort, thiocfadh leat braon bainne</span>
<lb n="129"/><span>a bhaint dí agus é a ól.'  'Bheirfidh mise an bhó duit</span>
<lb n="130"/><span>ar an bheathadhach,' arsa'n fear.  'Dar ndóigh,' arsa</span>
<lb n="131"/><span>Claud, 'is fearr an bhó 'ná an beathadhach; agus béidh</span>
<lb n="132"/><span>tusa ró-mhaith damh-sa má bheir tú damh an bhó ar an</span>
<lb n="133"/><span>beathadhach.'  'Bheirfidh,' arsa'n fear; 'agus gheanfaidh</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="134"/><p><span>mé gur duit-se agus glacfaidh mé an droch-bheathadhach.</span>
<lb n="135"/><span>'Maith go leor,' arsa Claud, 'tabhair leat an</span>
<lb n="136"/><span>beathadhach; is cuma liom-sa fa dtaobh de.'</span></p>
<lb n="137"/>
<lb n="138"/><p><span>"Thug sé an beathadhach don fhear, agus thug siad</span>
<lb n="139"/><span>dhá chúl a gcinn dá chéile.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>"Thug Claud leis an bhó ar ghiota rópa.  Bhí sí ag</span>
<lb n="142"/><span>siubhal ina dhiaidh go rabh an tráthnóna ann agus Claud</span>
<lb n="143"/><span>iongantach sáruighthe.  Fa dheireadh bhuail tart mór é.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>"Smaointigh sé gur ghreannmhar é sin, agus tart</span>
<lb n="146"/><span>air, agus bó leis a rabh go leor bainne aici.  Le sin</span>
<lb n="147"/><span>cheangail sé an bhó de chrann a bhí ina aice.  Chrom</span>
<lb n="148"/><span>sé síos ar a dhá ghlúin.  Chuir sé a bhéal isteach faoi</span>
<lb n="149"/><span>an bhó agus chuaidh sé a blighe.  Le sin thóg an bhó a</span>
<lb n="150"/><span>cos agus bhuail sí a sean-chic air agus leag ar an</span>
<lb n="151"/><span>bhealach mhór é.  Bhí sé ina luighe annsin ar feadh</span>
<lb n="152"/><span>tamaill.  Sa deireadh d'éirigh sé suas agus thug leis</span>
<lb n="153"/><span>an bhó giota eile.</span></p>
<lb n="154"/>
<lb n="155"/><p><span>"Casadh fear air a raibh muc leis, agus thoisigh sé</span>
<lb n="156"/><span>gur innis sé an sgéal dó ó n-a thús go dtí n-a</span>
<lb n="157"/><span>dheireadh; agus dubhairt sé leis an fhear gur dheas an</span>
<lb n="158"/><span>rud muc i n-áit bó.  'Tá dúil mhór agam i muic-</span>
<lb n="159"/><span>fheoil,' ar seisean, 'agus thiocfadh liom fhéin is le</span>
<lb n="160"/><span>mo mháthair féasta breagh a dheanamh uirthi.'  Dubhairt</span>
<lb n="161"/><span>an fear leis gur sean bhó ón díle a bhí leis agus gurbh'</span>
<lb n="162"/><span>fhearr dó an mhuc.  'Ó,' arsa Claud, 'bhí na daoine</span>
<lb n="163"/><span>eile go maith damh, acht tá tusa níos fearr 'ná an</span>
<lb n="164"/><span>t-iomlán aca.'  Thug sé dó an mhuc ar an bhó.  Chuaidh</span>
<lb n="165"/><span>sé a mharcaidheacht ar an mhuic agus leag an mhuc é.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>"Charbh' fhada chuaidh sé gur casadh fear air agus</span>
<lb n="168"/><span>gé leis.  D'innis sé don fhear gur leag an mhuc é.</span>
<lb n="169"/><span>Arsa fear na gé: 'Is fearr duit an mhuc a thabhairt</span>
<lb n="170"/><span>damh-sa ar an ghé seo.'  'Ó,' arsa Claud' 'bhí na</span></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="171"/><p><span>daoine eile go maith damh, acht tusa is fearr aca.</span>
<lb n="172"/><span>'Ar ndóigh is fearr an ghé 'ná an mhuc.  Béidh lúthgháir</span>
<lb n="173"/><span>ar mo mháthair nuair a gheobhas sí giota den ghé seo</span>
<lb n="174"/><span>le hithe.  Seo dhuit an mhuc agus tabhair damh-sa an</span>
<lb n="175"/><span>ghé.'  'Maith go leor,' arsa'n fear, 'glacfaidh mé</span>
<lb n="176"/><span>an mhuc uait.'</span></p>
<lb n="177"/>
<lb n="178"/><p><span>"Thug Claud leis an ghé.  Agus charbh' fhada chuaidh</span>
<lb n="179"/><span>sé gur casadh fear air a rabh dhá chloich mhóra leis agus</span>
<lb n="180"/><span>é ag cur faobhair ar rásúir leo.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>"Thainic Claud a fhad leis.  Chuir an fear ceist</span>
<lb n="183"/><span>air cá bhfuair sé an ghé dheas a bhí leis.  D'innis Claud</span>
<lb n="184"/><span>dó ó thús go deireadh mar tharla dó. 'Ó,' arsa'n</span>
<lb n="185"/><span>fear, 'ná bí ag tiomáint na gé sin; níl maith ar</span>
<lb n="186"/><span>bith innti.  Is fearr í a thabhairt damh-sa agus bheirfidh</span>
<lb n="187"/><span>mé an dá chloich mhóra seo dhuit uirthi.  Rinne mise</span>
<lb n="188"/><span>mo shaidhbhreas ar an dá chloich mhóra seo ag cur faobhair</span>
<lb n="189"/><span>ar na rásúir seo.  Is minic a ghnínn céad punta sa</span>
<lb n="190"/><span>lá.  Is fearr duit-se iad a thabhairt leat, agus</span>
<lb n="191"/><span>b'fhéidir go ndeanfá do shaidhbhreas fosta.'</span></p>
<lb n="192"/>
<lb n="193"/><p><span>"Thug Claud leis an dá chloich mhóra agus d'iomchar</span>
<lb n="194"/><span>sé iad giota fada.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>"Tráthnóna nuair bhí sé ag éirghe mall, bhí ocras</span>
<lb n="197"/><span>agus tart air.  Thainic sé a fhad le sruthán.  Chrom</span>
<lb n="198"/><span>sé síos a dh'ól dighe.  Thuit an dá chloich mhóra isteach</span>
<lb n="199"/><span>sa tsruthán.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>"D'éirigh sé suas, i ndiaidh bheith tamall ag amharc</span>
<lb n="202"/><span>ar na clochaibh sa tsruthán, agus d'imthigh leis ag</span>
<lb n="203"/><span>tarrraingt ar a mháthair.  Bhí sé mall nuair a thainic</span>
<lb n="204"/><span>sé a fhad le n-a mháthair agus bhí ocras mór air.</span></p>
<lb n="205"/>
<lb n="206"/><p><span>"Nuair a thainic sé isteach, bhí lúthgháir mhór ar a</span>
<lb n="207"/><span>mháthair roimhe.  Chuir sí céad míle fáilte roimhe agus</span>
<lb n="208"/><span>dubhairt sí leis murab é go dtainic sé go gcuirfidhe</span></p>
</div>
<pb n="7"/>
<div><lb n="209"/><p><span>amach as an teach lá ar n-a bhárach í, mar gheall ar nach</span>
<lb n="210"/><span>rabh airgead aici leis an chíos a dhíol.  'Agus,' ar</span>
<lb n="211"/><span>sise, 'bhí siad ag gabháil 'mo chur amach indé acht dubhairt</span>
<lb n="212"/><span>mise leobhtha go rabh mo mhac ag teacht i mbárach agus</span>
<lb n="213"/><span>go mbéadh airgead go leor leis a dhíolfadh an cíos.</span>
<lb n="214"/><span>'Agus, a Chlauid, a mhic,' ar sise, is maith liom go</span>
<lb n="215"/><span>dtainic tú.'  'Acht, a mháthair," arsa Claud, 'éist</span>
<lb n="216"/><span>liom tamall beag agus innseochaidh mé duit an t-ádh</span>
<lb n="217"/><span>a bhí orm.'</span></p>
<lb n="218"/>
<lb n="219"/><p><span>"Thoisigh sé a dh'innse don mháthair goidé mar thug</span>
<lb n="220"/><span>sé an t-airgead ar an chapall agus an capall ar an</span>
<lb n="221"/><span>bhó agus an bhó ar an mhuic agus an mhuc ar an ghé</span>
<lb n="222"/><span>agus an ghé ar and dá chloich mhóra.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>"Nuair a chuala an mháthair nach rabh airgead ar</span>
<lb n="225"/><span>bith leis, chuir sí suas a naprún ar a cuid súl agus</span>
<lb n="226"/><span>thoisigh sí a chaoineadh agus sgairt sí amach: 'A Chlauid</span>
<lb n="227"/><span>amaidigh, a Chlauid amaidigh, cuirfear amach sinn,</span>
<lb n="228"/><span>a rún, ar maidin i mbárach?'"</span></p>
<lb n="229"/>
<lb n="230"/><p><span><pb n="9"/> </span>
<lb n="231"/><span>AN BUIDEÁL DRAOIDHEACHTA</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>"San am a rabh na daoine maithe nó na daoine</span>
<lb n="234"/><span>beaga gnaitheach i nÉirinn bhí sgológ ina</span>
<lb n="235"/><span>chomhnuidhe i nAlbain.  Micheál a bhí air.  Bhí</span>
<lb n="236"/><span>trí acra talaimh aige.  Bhí a bhean agus a chuid páistí</span>
<lb n="237"/><span>le coinneáil suas aige.  Mollaí a bhí ar an mhnaoi; agus</span>
<lb n="238"/><span>bhí triúr páistí ann.  Bhíodh Micheál ag obair ar an</span>
<lb n="239"/><span>talamh, agus bhíodh Mollaí ag iomchar ime agus uibheacha</span>
<lb n="240"/><span>'un an mhargaidh.</span></p>
<lb n="241"/>
<lb n="242"/><p><span>"Bhí siad bocht is cha rabh airgead aca bliadhain amháin</span>
<lb n="243"/><span>leis an chíos a dhíol.</span></p>
<lb n="244"/>
<lb n="245"/><p><span>"'Goidé gheanfamuid, a Mhollaí? arsa Micheál.'</span>
<lb n="246"/><span>'Goidé gheanfamuid, a mhuirnín,' arsa sise, 'acht an</span>
<lb n="247"/><span>bhó sin a thabhairt leat go haonach Chorcaighe agus í</span>
<lb n="248"/><span>a dhíol.  Dia Luain an t-aonach agus caithfidh tú imtheacht</span>
<lb n="249"/><span>i mbárach n-ainm an Ríogh.'</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>"Bhí go maith go dtainic a dó dhéag a chlog lá ar</span>
<lb n="252"/><span>n-a bhárach nuair a thug Micheál leis an bhó go haonach</span>
<lb n="253"/><span>Chorcaighe.  B'éigean dó ghabháil fríd na sléibhtibh</span>
<lb n="254"/><span>agus fríd na cnuic.</span></p>
<lb n="255"/>
<lb n="256"/><p><span>"Smaointigh sé gur áit uaigneach é.  Chuala sé</span>
<lb n="257"/><span>glór ina dhiaidh.  D'amharc sé thart agus chonnaic sé</span>
<lb n="258"/><span>fear beag.  'Maidin mhaith dhuit, a Mhicheáil,' arsa'n</span>
<lb n="259"/><span>fear beag.  "Maidin mhaith dhuit fhéin,' arsa Micheál.</span>
<lb n="260"/><span>Fear beag greannmhar a bhí ann.  Bhí gruag bhán air</span>
<lb n="261"/><span>agus súile dearga.  Bhí eagla ar Mhicheál roimhe.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>"'Cá bhfuil tú ag gabháil leis an bhó?' arsa'n fear</span>
<lb n="264"/><span>beag.  'Go haonach Chorcaighe,' arsa Micheál.  'An</span></p>
</div>
<pb n="10"/>
<div><lb n="265"/><p><span>bhfuil tú ag gabháil dhá díol?' arsa'n fear beag.</span>
<lb n="266"/><span>'Goidé eile bhéinn ag gahbáil a dheanamh léithe acht ag</span>
<lb n="267"/><span>gabháil dhá díol!' arsa Micheál.  "An ndíolfaidh tú</span>
<lb n="268"/><span>liom-sa í?' arsa'n fear beag.</span></p>
<lb n="269"/>
<lb n="270"/><p><span>"D'amharc Micheál air.  Bhí iongantas air.  D'amharc</span>
<lb n="271"/><span>sé air agus leoga cha dtiocfadh leis stad de gháiridhe.</span>
<lb n="272"/><span>'Féadann tú gáire a dheanamh,' arsa'n fear beag</span>
<lb n="273"/><span>'acht innseochaidh mé duit gur fearr dhuit an buideál</span>
<lb n="274"/><span>a ghlacadh agus an bhó a thabhairt damh-sa,' arsa'n fear</span>
<lb n="275"/><span>beag.  'An bhfuil tú ag deanamh,' arsa Micheál, 'go</span>
<lb n="276"/><span>nglacfainn do bhuideál ar mo bhó, agus buideál folamh</span>
<lb n="277"/><span>fosta!'  'Innsim dhuit,' arsa'n fear beag, 'gur</span>
<lb n="278"/><span>fearr an buideál 'ná an bhó.  B'fhéidir go bhfuigheadh</span>
<lb n="279"/><span>do bhó bás sul a mbéitheá ag aonach Chorcaighe, nó</span>
<lb n="280"/><span>b'fhéidir go dtiocfadh gaduidhe ort is go ngoidfeadh</span>
<lb n="281"/><span>sé do chuir airgid,' arsa'n fear beag.  'Go sabhála</span>
<lb n="282"/><span>an Rí mé ar a leithéid theacht orm!' arsa Micheál.</span></p>
<lb n="283"/>
<lb n="284"/><p><span>"Leis an sgéal fhada a dheanamh goirid, ghlac Micheál</span>
<lb n="285"/><span>an buideál; agus d'iarr an fear beag air nuair a</span>
<lb n="286"/><span>thoicfadh sé 'un a' bhaile dá mbéadh corruighe ar Mhollaí</span>
<lb n="287"/><span>leis gur chuma dó, é fhéin a choinneáil go suaimhneach</span>
<lb n="288"/><span>agus innse dí comh maith is thiocfadh leis fa'n bhuideál;</span>
<lb n="289"/><span>'agus abair léithe an seomra a sguabadh agus tábla</span>
<lb n="290"/><span>a chur amach i lár an toighe agus éadach geal a chur air</span>
<lb n="291"/><span>agus an buideál a fhágáil ar an tábla agus a rádh</span>
<lb n="292"/><span>leis an bhuideál: "A bhuideáil, dean do ghnaithe."'</span></p>
<lb n="293"/>
<lb n="294"/><p><span>'An é sin a bhfuil agam le rádh?' arsa Micheál.</span>
<lb n="295"/><span>'Sin uilig é,' arsa'n fear beag.  'Slán agat, a</span>
<lb n="296"/><span>Mhicheáil.  Tá tú 'do fhear shaidhbhir anois.'  'Slán </span>
<lb n="297"/><span>agat féin,' arsa Micheál.</span></p>
<lb n="298"/>
<lb n="299"/><p><span>"D'imthigh Micheál leis.  Thainic sé trasna na sléibhte</span>
<lb n="300"/><span>agus tharraing sé ar an bhaile.  Chonnaic sé Mollaí</span></p>
</div>
<pb n="11"/>
<div><lb n="301"/><p><span>amuigh agus chuir sí a sean-sgairt aisti: 'A Mhicheáil</span>
<lb n="302"/><span>goidé an dóigh a bhfuil tú ar ais comh gasta - cinnte</span>
<lb n="303"/><span>cha rabh tú ar an aonach agus sa bhaile aríst?  Ghoidé</span>
<lb n="304"/><span>d'éirigh duit?  Cá bhfuil an bhó?  Cá mhéad a fuair</span>
<lb n="305"/><span>tú uirthi?  Cé cheannuigh í?  Cé rinne an margadh?</span>
<lb n="306"/><span>An bhfuil sgéal nua agat?  Innis damh 'ach a'n rud</span>
<lb n="307"/><span>fa dtaobh de?'  'Gabh 'un toighe, a Mhollaí, agus</span>
<lb n="308"/><span>inniseochaidh mé duit comh maith is thig liom.  Ní thig</span>
<lb n="309"/><span>liom innse duit cá bhfuil an bhó.  Chan fhuil a fhios</span>
<lb n="310"/><span>agam fhéin.'  'Ar dhíol tú í?' arsa Mollaí.  'Cá</span>
<lb n="311"/><span>bhfuil an t-airgead, agus goidé an seort buideáil é</span>
<lb n="312"/><span>sin atchím i do phóca?'  'Seo,' arsa Micheál ag</span>
<lb n="313"/><span>tarraingt amach an bhuideáil, 'seo an rud a fuair mé</span>
<lb n="314"/><span>ar an bhó.'</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>"D'amharc Mollaí air agus bhí fearg mhór uirthi</span>
<lb n="317"/><span>leis.  Thoisigh sé a dh'innse do Mhollaí chomh maith is</span>
<lb n="318"/><span>thiocfadh leis.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>"D'éirigh Mollaí fa dheireadh agus chuaidh suas 'un</span>
<lb n="321"/><span>an tseomra.  Chuir sí tábla amach i lár an toighe.</span>
<lb n="322"/><span>Chuir sí éadach geal air agus chuir sí an buideál ar an</span>
<lb n="323"/><span>tabhla agus sgairt sí amach:  "A bhuideáil, dean do</span>
<lb n="324"/><span>ghnaithe.  'Agus thainic dhá ógánach amach as an bhuideál</span>
<lb n="325"/><span>agus thoisigh siad a chumhdach an tábla le plátaibh óir</span>
<lb n="326"/><span>agus airgid gur fhág siad an tábla uilig cumhdaighthe</span>
<lb n="327"/><span>le gach uile rud deas.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>"Bhí lúthgháir mhór ar Mhollaí nuair a chonnaic sí</span>
<lb n="330"/><span>an rud a bhí ach ar son an bhuideáil.  'A Mhicheáil,'</span>
<lb n="331"/><span>ar sise, 'suidhmid síos agus ithimid ar sáith.  Badh</span>
<lb n="332"/><span>cheart duit ocras a bheith ort i ndiaidh a leithéid de lá</span>
<lb n="333"/><span>oibre.'</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>"Shuid siad síos agus d'ith siad a sáith.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>"'Tá iongantas orm,' arsa Mollaí, an gcuirfidh</span>
<lb n="338"/><span><pb n="12"/> </span>
<lb n="339"/><span>an dá ógánach seo ar siubhal na plátaí seo.'  Acht</span>
<lb n="340"/><span>char chorruigh siad iad.  Chuir Mollaí i dtaisgidh iad,</span>
<lb n="341"/><span>agus thug Micheál leis iad lá ar n-a bhárach go dtí an</span>
<lb n="342"/><span>baile mór agus dhíol sé iad.  Fuair sé mórán airgid</span>
<lb n="343"/><span>ortha.  Cheannuigh sé beathadhach agus carr agus eallach.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>"Bhí iongantas ar gach uile dhuine goidé mar fuair</span>
<lb n="346"/><span>Micheál an t-airgead.  Chuala an tighearna talaimh</span>
<lb n="347"/><span>fhéin fa dtaobh de, agus chuir sé ceist ar Mhicheál goidé</span>
<lb n="348"/><span>mar fuair sé an t-airgead.  D'innis Micheál dó fan</span>
<lb n="349"/><span>bhuideál, agus dubhairt an tighearna leis dá</span>
<lb n="350"/><span>dtabhairfeadh sé an buideál dó-san go dtabhairfeadh</span>
<lb n="351"/><span>sé a chuid talaimh saor dó a choidhche.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>"Thug Micheál an buideál dó go hamaideach; agus</span>
<lb n="354"/><span>thoisigh a chuid saidhbhris ag imtheacht go dtainic an lá</span>
<lb n="355"/><span>nach rabh aige acht bó amháin.  'Tabhair leat an bhó</span>
<lb n="356"/><span>seo go haonach Chorcaighe,' arsa Mollaí, 'agus b'fhéidir</span>
<lb n="357"/><span>go gcasfaidhe an fear beag ort agus go bhfuightheá</span>
<lb n="358"/><span>buideál eile.'</span></p>
<lb n="359"/>
<lb n="360"/><p><span>"D'imthigh Micheál leis trasna na sléibhte an casán</span>
<lb n="361"/><span>a dteachaidh sé an chéad uair a bhfuair sé an buideál.</span>
<lb n="362"/><span>Bhí súil aige go gcasfaidhe an fear beag air.  Nuair a</span>
<lb n="363"/><span>chuaidh sé giota, chuala sé an fear beag ag sgairtigh</span>
<lb n="364"/><span>leis: 'Maidin mhaith dhuit, a Mhicheáil.  Bhí a fhios agam</span>
<lb n="365"/><span>go mbéitheá 'd'fhear shaidhbhir.'  'Bhí a fhios agam fhéin</span>
<lb n="366"/><span>sin,' arsa Micheál.  'An bhfuil buideál eile agat?</span>
<lb n="367"/><span>Má tá, seo dhuit an bhó agus tabhair damh é.'</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>"Thug an fear beag an buideál dó, agus d'imthigh</span>
<lb n="370"/><span>Micheál leis.  'Tá a fhios agat fhéin goidé gheanfas</span>
<lb n="371"/><span>tú leis?' arsa'n fear beag ag sgairtigh 'na dhiaidh.</span>
<lb n="372"/><span>'Tá a fhios agam, leoga,' arsa Micheál.  'Slán agat</span>
<lb n="373"/><span>go deo, a Mhicheáil,' arsa'n fear beag annsin.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>"Thainic Micheál 'un a' bhaile; agus nuair a bhí sé fa</span></p>
</div>
<pb n="13"/>
<div><lb n="376"/><p><span>ghiota den teach, connaic sé Mollaí amuigh agus chuir</span>
<lb n="377"/><span>sí a sean sgairt aisti: 'A Mhicheáil, an bhfuair tú an</span>
<lb n="378"/><span>buideál?'  'Fuair,' arsa Micheál.</span></p>
<lb n="379"/>
<lb n="380"/><p><span>"Rith sí isteach agus bhí gach uile rud réidh aici nuair</span>
<lb n="381"/><span>a thainic Micheál.  Chuir sí an buideál ar an tábla</span>
<lb n="382"/><span>agus sgairt sí amach: A bhuideáil, dean do ghnaithe.'</span></p>
<lb n="383"/>
<lb n="384"/><p><span>"Thainic dhá ógánach amach as an bhuideál, agus bataí</span>
<lb n="385"/><span>móra leobhtha, agus thoisigh siad ar Mhollaí gur bhuail</span>
<lb n="386"/><span>siad a sáith uirthi.  Thoisigh siad ar Mhicheál annsin</span>
<lb n="387"/><span>agus ar na páistibh go dtearn siad leath-mharbhadh</span>
<lb n="388"/><span>ortha.  Chuaidh siad isteach san bhuideál annsin agus</span>
<lb n="389"/><span>na bataí móra leobhtha.</span></p>
<lb n="390"/>
<lb n="391"/><p><span>"D'éirigh Micheál agus chuir sé an buideál faoi n-a</span>
<lb n="392"/><span>chóta agus chuaidh sé a fhad leis an tighearna talaimh.</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>"Thainic an tighearna amach agus chuir sé ceist ar</span>
<lb n="395"/><span>Mhicheál goidé bhí a dhíoghbháil air.  'Níl a dhath a</span>
<lb n="396"/><span>dhíoghbháil orm,' arsa Micheál, 'acht buideál eile atá</span>
<lb n="397"/><span>liom.'  'Ó,' arsa'n tighearna, 'an bhfuil sé comh</span>
<lb n="398"/><span>maith leis an chéad bhuideál?'  'Tá,' arsa Micheál,</span>
<lb n="399"/><span>'agus i bhfad níos fearr; agus má tá dúil agat,</span>
<lb n="400"/><span>teisbeánóchaidh mé sin duit roimhe do chuiD uaisle.'</span>
<lb n="401"/><span>'Maith thú!' arsa'n tighearna.  'Tá daoine uaisle</span>
<lb n="402"/><span>istoigh ins an tseomra seo agus badh mhaith liom</span>
<lb n="403"/><span>teisbeánadh dóbhtha an mhaith atá ins an bhuideál seo.</span>
<lb n="404"/><span>Tar liom-sa isteach agus 'tchífimid an mhaith atá ins</span>
<lb n="405"/><span>an bhuideál seo 'tá leat.'</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>"Chuaidh Micheál isteach san tseomra, agus d'fhág sé</span>
<lb n="408"/><span>an buideál ar an tábla agus sgairt sé amach: 'A</span>
<lb n="409"/><span>bhuideáil, dean do ghnaithe.'</span></p>
<lb n="410"/>
<lb n="411"/><p><span>"Thainic dhá ógánach bheaga amach, agus bataí leobhtha,</span>
<lb n="412"/><span>agus thoisigh siad ar an tighearna talaimh agus ar na</span></p>
</div>
<pb n="14"/>
<div><lb n="413"/><p><span>daoinibh uaisle leis na bataibh gur bhuail siad a sáith</span>
<lb n="414"/><span>ortha.</span></p>
<lb n="415"/>
<lb n="416"/><p><span>"'Stop iad seo,' arsa'n tighearna.  'Cha stopaim-sa</span>
<lb n="417"/><span>a choidhche iad,' arsa Micheál, 'go bhfuighe mé an buideál</span>
<lb n="418"/><span>atchím ins an bhoCSa sin.'  Tabhair amach chuige é,'</span>
<lb n="419"/><span>arsa'n tighearna, 'sul a rabhmuid uilig marbh aca.'</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>"Thug na searbhfhoghantuidhthe an buideál do Mhicheál</span>
<lb n="422"/><span>agus d'imthigh sé leis.</span></p>
<lb n="423"/>
<lb n="424"/><p><span>"Thoisigh sé dh'éirghe saidhbhir aríst: agus choinnigh sé</span>
<lb n="425"/><span>an buideál go cúramach go dtí fa dheireadh go bhfuair</span>
<lb n="426"/><span>Mollaí bás leis an aois agus bhí searbhfhoghantgidhthe</span>
<lb n="427"/><span>aca ag cur gach roda ina áit fhéin.  Bheir siad greim</span>
<lb n="428"/><span>ar an dá bhuideál agus bhuail siad ceann aca i n-éadan</span>
<lb n="429"/><span>an chinn eile agus bhris siad iad."</span>
<lb n="430"/></p>
</div>
<pb n="15"/>
<div><lb n="431"/><p><span>AN BHEAN GHLAS</span></p>
<lb n="432"/>
<lb n="433"/><p><span>"Bhí fear uasal ann fad ó shoin agus bhí triúr</span>
<lb n="434"/><span>mac aige.  Bhí feirm mhór thalaimh aige agus</span>
<lb n="435"/><span>bhí an fhairrge ag teacht uirthi.  Rinne an</span>
<lb n="436"/><span>fear ba shine de na mic badhbhdhún leis an fhairrge a</span>
<lb n="437"/><span>choinneáil amuigh.  Lá ar n-a bhárach an leithead a bhí</span>
<lb n="438"/><span>deanta aige bhí sé leagtha 'un talaimh.</span></p>
<lb n="439"/>
<lb n="440"/><p><span>"Dubhairt an dara fear go ndeanfadh seisean é.</span>
<lb n="441"/><span>Rinne sé é ar ais.  Lá ar n-a bhárach bhí sé leagtha go</span>
<lb n="442"/><span>talamh aríst.</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>"Dubhairt an fear a b'óige go ndeanfadh seasean</span>
<lb n="445"/><span>anois é; agus sul a dtearn sé é rinne sé teach beag</span>
<lb n="446"/><span>thíos ag a thaoibh.  Shuidh sé go maidin 'gha choimheád</span>
<lb n="447"/><span>agus deic cárdaí aige.  Shuidh sé ag imirt leis fhéin.</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>"Cá rabh i bhfad go bhfaca sé an bád caol dubh ag</span>
<lb n="450"/><span>teacht isteach agus an bhean deas ina suidhe ar a deireadh.</span></p>
<lb n="451"/>
<lb n="452"/><p><span>"Thainic sí isteach chuige.  D'fhiafruigh sé dí an</span>
<lb n="453"/><span>n-imreochadh sí cluiche.  Dubhairt sí go n-imreochadh.</span></p>
<lb n="454"/>
<lb n="455"/><p><span>"D'imir siad cupla cluiche gan geallta.  Dubhairt</span>
<lb n="456"/><span>sí leis go n-imreochadh siad anois cluiche le gealltaibh.</span>
<lb n="457"/><span>An té a bhainfeadh an cluiche go gcaithfeadh an duine</span>
<lb n="458"/><span>eile a chuartú roimhe lá agus bliadhain nó go gcaillfeadh</span>
<lb n="459"/><span>sé an ceann.</span></p>
<lb n="460"/>
<lb n="461"/><p><span>"D'imir siad an cluiche agus bhain an Bhean Ghlas é.</span>
<lb n="462"/><span>Dubhairt sí leis go gcaithfeadh sé í a chuartú roimhe</span>
<lb n="463"/><span>lá agus bliadhain nó go gcaillfeadh sé a cheann; agus</span>
<lb n="464"/><span>d'imthigh sí ar ais 'un an bháid chaoil dhuibh.</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>"Nuair a bhí lá agus bliadhain ag tarraingt air,</span></p>
</div>
<pb n="16"/>
<div><lb n="467"/><p><span>d'iarr sé ar a mháthair lón beag aráin a dheanamh dó;</span>
<lb n="468"/><span>agus rinne.</span></p>
<lb n="469"/>
<lb n="470"/><p><span>"D'imthigh sé leis a chuartú na Mná Glaise.  Nuair</span>
<lb n="471"/><span>a bhí neoin agus deireadh lae ann, chonnaic sé solas</span>
<lb n="472"/><span>beag i bhfad uadh agus i neas dó; agus tharraing sé</span>
<lb n="473"/><span>air.  Bhí teach beag ann a rabh bun cleite amach agus</span>
<lb n="474"/><span>barr cleite isteach agus cleite amháin ag coinneáil</span>
<lb n="475"/><span>an tuighe 'sna súgáin.</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>"Chuaidh sé isteach agus d'iarr sé lóistín.  Dubhairt</span>
<lb n="478"/><span>fear an toighe nach rabh áit aige dó.  Acht fa dheireadh</span>
<lb n="479"/><span>choinnigh sé é.</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>"D'innis an buachaill d' fhear an toighe goidé thug</span>
<lb n="482"/><span>ar shiubhal é; agus dubhairt seisean leis go rabh</span>
<lb n="483"/><span>dearbhráthair dó-san ina leithéid seo d'áit agus</span>
<lb n="484"/><span>bheith aige oidhche ar n-a bhárach.</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>"Nuair d'éirigh fear an toighe ar maidin, bhí an</span>
<lb n="487"/><span>buachaill ina shuidhe comh luath leis.  Shéid sé fídeog.</span>
<lb n="488"/><span>Cha rabh éan ar an tsaoghal nach rabh cruinnighthe aige</span>
<lb n="489"/><span>i gcionn bomaite acht an Bhean Ghlas.  Cha rabh an</span>
<lb n="490"/><span>Bhean Ghlas le fagháil.</span></p>
<lb n="491"/>
<lb n="492"/><p><span>"Shiubhail sé leis an lá sin; agus nuair a bhí neoin</span>
<lb n="493"/><span>agus deireadh an lae ann, chonnaic sé solas i bhfad</span>
<lb n="494"/><span>uadh agus i neas dó; agus tharraing sé ar an teach</span>
<lb n="495"/><span>bheag.  Bhí bun cleite amach ann agus barr cleite</span>
<lb n="496"/><span>isteach agus cleite amháin ag coinneáil an tuighe 'sna</span>
<lb n="497"/><span>súgáin.</span></p>
<lb n="498"/>
<lb n="499"/><p><span>"Chuaidh sé isteach agus d'iarr sé lóistín.  Dubhairt</span>
<lb n="500"/><span>fear an toighe nach rabh aon áit dó.  Dubhairt an</span>
<lb n="501"/><span>buachaill leis go raibh sé ag a dhearbhráthair aréir.</span>
<lb n="502"/><span>Annsin bhí míle fáilte aige roimhe</span></p>
<lb n="503"/>
<lb n="504"/><p><span>"D'éirigh an fear ar maidin, agus bhí an buachaill</span>
<lb n="505"/><span>ina shuidhe comh luath leis.  Chuaidh sé amach agus shéid</span></p>
</div>
<pb n="17"/>
<div><lb n="506"/><p><span>an fhídeog.  Cá rabh éan ar an tsaoghal nach rabh</span>
<lb n="507"/><span>cruinnighthe acht an Bhean Ghlas.  Cha rabh an Bhean Ghlas</span>
<lb n="508"/><span>le fagháil.</span></p>
<lb n="509"/>
<lb n="510"/><p><span>"D'innis fear an toighe dó go rabh dearbhráthair</span>
<lb n="511"/><span>dó-san ina leithéid seo d'áit agus bheith aige oidhche</span>
<lb n="512"/><span>ar n-a bhárach; agus, mura bhfuigheadh an Bhean Ghlas,</span>
<lb n="513"/><span>gan amharc ina diaidh lá bán ná oidhche a fhad is bhéadh</span>
<lb n="514"/><span>sé beo.</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>"Shiubhail sé an lá sin go rabh neoin agus deireadh</span>
<lb n="517"/><span>an lae ann.  Chonnaic sé an solas i bhfad uadh agus</span>
<lb n="518"/><span>i neas dó.  Tharraing sé air.  Bhí teach beag ann a</span>
<lb n="519"/><span>rabh bun cleite amach agus barr cleite isteach agus</span>
<lb n="520"/><span>cleite amháin ag coinneáil an tuighe 'sna súgáin.</span></p>
<lb n="521"/>
<lb n="522"/><p><span>"Cuaidh sé isteach agus d'iarr sé lóistín.  Dubhairt</span>
<lb n="523"/><span>fear an toighe leis nach rabh áit aige dó.  D'innis an</span>
<lb n="524"/><span>buachaill dó go rabh sé ag a dhearbhráthair eile arthú</span>
<lb n="525"/><span>aréir.  Bhí míle fáilte aige roimhe annsin.  D'innis</span>
<lb n="526"/><span>sé dó goidé bhí sé a chuartú.</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>"D'éirigh fear an toighe ar maidin, agus bhí an</span>
<lb n="529"/><span>buachaill ina shuide comh luath leis.  Nuair a chuaidh sé</span>
<lb n="530"/><span>amach, shéid sé an fhídeog.  Chá rabh éan ar an tsaoghal</span>
<lb n="531"/><span>nach rabh cruinnighthe acht an Bhean Ghlas.  Cha rabh an</span>
<lb n="532"/><span>Bhean Ghlas le fagháil.</span></p>
<lb n="533"/>
<lb n="534"/><p><span>"Nuair a bhí sé ag imtheacht, chuir fear an toighe</span>
<lb n="535"/><span>sluasaid agus madadh beag leis.  D'iarr sé air</span>
<lb n="536"/><span>siubhal i ndiaidh an mhadaidh agus an áit a seasóchadh an</span>
<lb n="537"/><span>madadh tochailt.</span></p>
<lb n="538"/>
<lb n="539"/><p><span>"Sheasuigh an madadh ar mhéile gainimh.  Thochail sé</span>
<lb n="540"/><span>ann; agus phill an madadh 'un a' bhaile.</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>"Chuaidh sé síos an bealach mór ba deise a chonnaic</span>
<lb n="543"/><span>sé ariamh.  Shiubhail sé leis air go dteachaidh sé go dtí an</span>
<lb n="544"/><span>teach mór.  Bhí an Bhean Ghlas ann agus í ag cur lásaí</span>
<lb n="545"/><span><pb n="18"/> </span>
<lb n="546"/><span>síoda le fuinneogaibh.  Thainic sí anuas agus chuir</span>
<lb n="547"/><span>sí céad míle fáilte roimhe.  Dubhairt sí leis go</span>
<lb n="548"/><span>gcaithfeadh sí é a fholach anocht ar eagla go muirbhfeadh</span>
<lb n="549"/><span>an fathach mór é.  Chuir sí ina sheasamh é i gcúl an dorais.</span></p>
<lb n="550"/>
<lb n="551"/><p><span>"Nuair a thainic an fathach mór isteach, dubhairt sé:</span>
<lb n="552"/><span>'Mothuighim boladh Éireannaigh bhréagaigh annseo anocht.'</span>
<lb n="553"/><span>Dubhairt sise go rabh buachaill ann d'fhostuigh sí nuair</span>
<lb n="554"/><span>a bhí sí i nÉirinn mar bhí barraidheacht aici le deanamh.</span>
<lb n="555"/><span>Dubhairt seisean léithe gurab í an bhean is amaidighe</span>
<lb n="556"/><span>a chonnaic sé ariamh í.</span></p>
<lb n="557"/>
<lb n="558"/><p><span>"Ar maidin lá ar n-a bhárach, nuair d'éirigh an fathach,</span>
<lb n="559"/><span>d'iarr sé ar an bhuachaill éirghe fosta.  Dubhairt sé</span>
<lb n="560"/><span>leis an bhuachaill go rabh bóitheach amuigh annsin nár</span>
<lb n="561"/><span>cartuigheadh a'n phreab le seacht mbliadhnaibh as, agus</span>
<lb n="562"/><span>mura mbéadh sé glan aige teacht 'un a' bhaile dó-san</span>
<lb n="563"/><span>go gcaillfeadh sé a cheann.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>"D'imthigh an fathach a sheilg.</span></p>
<lb n="566"/>
<lb n="567"/><p><span>"Chuaidh an buachaill amach; agus nuair a chaitheadh</span>
<lb n="568"/><span>sé aon phreab amach thiocfadh dhá phreib isteach.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>"Nuair a chuaidh an Bhean Ghlas amach leis an dinneár,</span>
<lb n="571"/><span>dubhairt sé léithe nach n-íosadh sé biadh ná deoch nó go</span>
<lb n="572"/><span>gcaillfeadh sé an ceann.  D'iarr sise air theacht chuig</span>
<lb n="573"/><span>a dhinneár; agus thainic sé fa dheireadh.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>"A fhad is bhí seisean ag deanamh a dhinneára</span>
<lb n="576"/><span>tharraing sí sluasaid bhriste bhearnach amach as faoi a</span>
<lb n="577"/><span>naprún.  Thoisigh sí a chartú an bhóithigh; agus nuair a bhí </span>
<lb n="578"/><span>a dhinneár deanta aige, bhí an bóitheach cartuighthe aici.</span>
<lb n="579"/><span>D'iarr sí air bheith ag spaisteoracht thart nuair a</span>
<lb n="580"/><span>thiocfadh an fathach mór 'un a' bhaile; agus nuair a</span>
<lb n="581"/><span>d'fhiafróchadh sé de an dtearn sé an gnaithe sin, a rádh</span>
<lb n="582"/><span>go dtearn.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>"Rinne seisean mar hiarradh air.  'Maise is tú</span></p>
</div>
<pb n="19"/>
<div><lb n="585"/><p><span>an buachaill is fearr a casadh orm ariamh,' arsa'n fathach.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>"Lá ar n-a bhárach, nuair d'éirigh an fathach, d'iarr sé</span>
<lb n="588"/><span>ar an bhuachaill éirghe fosta; agus dubhairt sé leis</span>
<lb n="589"/><span>go rabh coillidh thiar annsin nár gearradh aon chrann</span>
<lb n="590"/><span>istoigh innti le seacht mbliadhnaibh, agus mura mbéadh</span>
<lb n="591"/><span>an choillidh leagtha 'un talaimh aige teacht 'un a' bhaile</span>
<lb n="592"/><span>dó-san go gcaillfeadh sé an ceann.  Agus d'imthigh</span>
<lb n="593"/><span>an fathach.</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>"Nuair a chuaidh an Bhean Ghlas amach le n-a dhinneár,</span>
<lb n="596"/><span>cha rabh leagtha aige acht an dá chrann ba lugha sa choillidh.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>"D'iarr an Bhean Ghlas ar an bhuachaill theacht chuig a</span>
<lb n="599"/><span>dhinneár.  Dubhairt sé léithe nach n-íosadh sé biadh</span>
<lb n="600"/><span>ná deoch nó go gcaillfeadh sé an ceann.  Acht fa</span>
<lb n="601"/><span>dheireadh thainic sé.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>"Tharraing sise annsin tuagh bhriste bhearnach amach</span>
<lb n="604"/><span>as faoi a naprún.  Bhuail sí buille thall agus buille</span>
<lb n="605"/><span>i bhfos.  Nuair a bhí a dhinneár deanta aige, bhí an</span>
<lb n="606"/><span>coillidh leagtha aici.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>"D'iarr sí air bheith ag spaisteoracht thart nuair</span>
<lb n="609"/><span>a thiocfadh an fathach mór 'un a' bhaile; agus nuair a</span>
<lb n="610"/><span>d'fhiafróchadh an fathach an dtearn sé an gnaithe sin, a</span>
<lb n="611"/><span>rádh leis go dtearn.</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>"Rinne seisean sin; agus dubhairt an fathach: 'Is</span>
<lb n="614"/><span>tú an buachaill is fearr a casadh orm ariamh.'</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>"D'éirigh an fathach lá ar n-a bhárach agus d'iarr sé</span>
<lb n="617"/><span>ar an bhuachaill éirghe comh luath leis; agus dubhairt</span>
<lb n="618"/><span>sé leis go rabh sgioból aige nach dteachaidh a'n tuighe</span>
<lb n="619"/><span>air le seacht mbliadhnaibh, agus go gcaithfeadh sé tuighe</span>
<lb n="620"/><span>bheith aige air teacht 'un a' bhaile dó-san le cleiteachaibh</span>
<lb n="621"/><span>ach a'n éin san aer agus gan dhá chleite bhaint as éan</span>
<lb n="622"/><span>amháin.</span></p>
<lb n="623"/>
<lb n="624"/><p><span>"Nuair a chuaidh an Bhean Ghlas amach le n-a dhinneár,</span></p>
</div>
<pb n="20"/>
<div><lb n="625"/><p><span>cha rabh marbh aige acht an broinndearg agus an dreolán.</span></p>
<lb n="626"/>
<lb n="627"/><p><span>"D'iarr sí air theacht chuig a dhinneár.  Dubhairt</span>
<lb n="628"/><span>sé léithe nach n-íosadh sé biadh ná deoch nó go gcaillfeadh</span>
<lb n="629"/><span>sé an ceann.  Sa deireadh thainic sé chuig a dhinneár.</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>"Shéid an Bhean Ghlas fídeog; agus nuair a bhí an</span>
<lb n="632"/><span>dinneár deanta aige, bhí an tuighe ar an sgioból le</span>
<lb n="633"/><span>cleite as 'ach a'n éan ar an aer.</span></p>
<lb n="634"/>
<lb n="635"/><p><span>"Bhí an tráthnóna fliuch ina dhiaidh sin; agus bhí sé ag</span>
<lb n="636"/><span>spairteoracht thart roimhe an fhathach mhór.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="637"/><span>an fathach, nuair a thainic sé, an dtearn sé an gnaithe</span>
<lb n="638"/><span>sin; agus dubhairt seisean go dtearn.  Dubhairt</span>
<lb n="639"/><span>an fathach leis annsin: "Is tú an buachaill is fearr</span>
<lb n="640"/><span>a casadh orm ariamh."</span></p>
<lb n="641"/>
<lb n="642"/><p><span>"Chuaidh an fathach isteach 'un toighe annsin agus</span>
<lb n="643"/><span>d'fhiafruigh sé den Mhnaoi Ghlais cad chuige an rabh an</span>
<lb n="644"/><span>bhraitlín amuigh ar an charraig sin thall.  Dubhairt sí</span>
<lb n="645"/><span>leis gur shíl sí gurab é sin an áit a rabh a chroidhe ann</span>
<lb n="646"/><span>agus go bhfliuchfaidhe a chroidhe.</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>"Dubhairt sé léithe narbh' é sin an áit a rabh a chroidhe</span>
<lb n="649"/><span>ann, acht san chrann a bhí ag fás os coinne an doruis.</span>
<lb n="650"/><span>Go rabh reithe istoigh i gcroidhe an chrainn agus lacha</span>
<lb n="651"/><span>istoigh i gcroidhe an reithe agus uibh istoigh i gcroidhe</span>
<lb n="652"/><span>na lachan agus croidhe an fhathaigh istoigh san uibh.  Cha</span>
<lb n="653"/><span>rabh an fathach le marbhadh go muirbhfidhe a chroidhe.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>"Nuair a fuair siad an fathach ar shiubhal, ghearr siad</span>
<lb n="656"/><span>an crann agus mharbh siad an reithe.  Nuair a d'fhosgail</span>
<lb n="657"/><span>siad é, d'imthigh an lacha ar eiteoig agus sgaoil siad</span>
<lb n="658"/><span>léithe.</span></p>
<lb n="659"/>
<lb n="660"/><p><span>"Bhain siad an uibh as an lachain agus d'imthigh siad.</span>
<lb n="661"/><span>Thug siad leobhtha an méid saidhbhris a thainic leobhtha.</span>
<lb n="662"/><span>Thug siad leobhtha coileach óir agus cearc airgid agus</span>
<lb n="663"/><span>trí graíníní cruithneachta agus d'imthigh siad leo san</span>
<lb n="664"/><span>bhád chaol dhubh.</span>
<lb n="665"/></p>
</div>
<pb n="21"/>
<div><lb n="666"/><p><span>"Nuair a bhí siad giota maith ar shiubhal, d'iarr an</span>
<lb n="667"/><span>Bhean Ghlas ar an bhuachaill amharc ina dhiaidh.  D'amharc;</span>
<lb n="668"/><span>agus chonnaic sé cnapán ceo ag teacht.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>"Fa chionn tamaill d'iarr sí air amharc ina dhiaidh</span>
<lb n="671"/><span>aríst.  Chonnaic sé cnapán teineadh ag teacht.  Thug</span>
<lb n="672"/><span>sí an uibh don bhuachaill.  D'iarr sí air a cnagadh faoi</span>
<lb n="673"/><span>chích dheis an fhathaigh.  Chnag; agus thuit an fathach san</span>
<lb n="674"/><span>fhairrge.</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>"Thainic an Bhean Ghlas agus an buachaill isteach san</span>
<lb n="677"/><span>áit a dtearn seisean an badhbhdhún ann.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>"D'fhág sí slán aige annsin agus d'iarr sí air, nuair</span>
<lb n="680"/><span>a thoicfadh sé 'un toighe, gan póg a thabhairt d'aonduine;</span>
<lb n="681"/><span>dá dtabhairfeadh nach smaointeachadh sé uirthi-se lá</span>
<lb n="682"/><span>bán ná oidhche a fhad is bhéadh sé beo.</span></p>
<lb n="683"/>
<lb n="684"/><p><span>"Bhí míle fáilte roimhe sa bhaile.  Cha dtug sé póg</span>
<lb n="685"/><span>d'aonduine.  Ach nuair a bhí sé ina shuidhe ar a</span>
<lb n="686"/><span>shuaimhneas a chois na teineadh, goidé rinne cú a bhí</span>
<lb n="687"/><span>fríd an teach acht léim a thabhairt suas air agus póg</span>
<lb n="688"/><span>a thabhairt dó.  Rinne sé dearmad ar an Mhnaoi Ghlais;</span>
<lb n="689"/><span>agus roimhe i bhfad bhí sé ag gabháil dhá phósadh ar chailín</span>
<lb n="690"/><span>ar an bhaile.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>"Bhí tobar i n-aice an toighe agus bhí crann ag taoibh</span>
<lb n="693"/><span>an tobair.  Thainic an Bhean Ghlas agus chuaidh sí suas</span>
<lb n="694"/><span>ar an chrann.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Nuair a chuaidh deirbhshiúr na brighdeoige amach fa</span>
<lb n="697"/><span>choinne uisge, d'amharc sí ins an tobar.  Chonnaic sí</span>
<lb n="698"/><span>sgáile na mná uaisle galánta agus shíl sí gurab é a</span>
<lb n="699"/><span>sgáile féin é.  Bhris sí na stópaí ionnus nach gcuirfidhe</span>
<lb n="700"/><span>amach aríst í fa choinne uisge.</span></p>
<lb n="701"/>
<lb n="702"/><p><span>"Chuir siad deirbhshiúr eile amach agus rinne sí an</span>
<lb n="703"/><span>rud céadna.</span></p>
<lb n="704"/>
<lb n="705"/><p><span>"Chuaidh Cailleach na gCearc amach annsin, agus</span></p>
</div>
<pb n="22"/>
<div><lb n="706"/><p><span>smaointigh sise nach rabh sí comh dóigheamhail leis an</span>
<lb n="707"/><span>sgáile a bhí sa tobar.  D'amharc sí suas ins an chrann</span>
<lb n="708"/><span>agus chonnaic sí an bhean ghalánta ina suidhe ann.</span>
<lb n="709"/><span>Thainic sí anuas a chaint léithe.  D'fhiafruigh sí dí an</span>
<lb n="710"/><span>dtabhairfeadh sí an coileach óir agus an chearc airgid</span>
<lb n="711"/><span>isteach chuig an tábla a rabh an lánamhain óg ina suidhe</span>
<lb n="712"/><span>aige.  Dubhairt sí go dtabhairfeadh.  D'iarr sí uirthi</span>
<lb n="713"/><span>gráinín amháin den cruithneachta a chaitheamh chuca agus,</span>
<lb n="714"/><span>nuair d'íosadh siad é, ceann eile a chaitheamh chuca.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>"Chaith sí amach an gráinín cruithneachta, agus sgiob</span>
<lb n="717"/><span>an coileach ón chirc é.  'Cha dtearn tú sin,' arsa'n</span>
<lb n="718"/><span>chearc, 'an lá cuireadh amach thú a chartú an bhoithigh.</span>
<lb n="719"/><span>Nuair a chuaidh mise amach le do dhinneár, bhí dhá oiread</span>
<lb n="720"/><span>istoigh is bhí amuigh.'</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>"Chaith Cailleach na gCearc gráinín eile chuca, agus</span>
<lb n="723"/><span>sgiob an coileach ón chirc é.  'Cha deanfá sin,' arsan'</span>
<lb n="724"/><span>chearc, 'an lá cuireadh amach thú a ghearradh na coilleadh.</span>
<lb n="725"/><span>Nuair a chuaidh mise amach le do dhinneár, cha rabh gearrtha</span>
<lb n="726"/><span>agat acht an crann ba lugha sa choillidh.'</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>"Chaith an Chailleach gráinín eile chuca, agus sgiob</span>
<lb n="729"/><span>an coileach ón chirc é.  'Cha deanfá sin,' arsa'n chearc,</span>
<lb n="730"/><span>'an lá cuireadh amach thú a chur tuighe ar an sgioból.</span>
<lb n="731"/><span>Nuair a chuaidh mise amach le do dhinneár, cha rabh marbh</span>
<lb n="732"/><span>agat acht an broinndearg agus an dreolán.'</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>"Smaointigh sé annsin ar an Mhnaoi Ghlais.  Chuaidh</span>
<lb n="735"/><span>sé amach agus thug isteach eadar a dhá láimh í.  Pósadh</span>
<lb n="736"/><span>é fhéin agus an Bhean Ghlas; agus choinnigh iad an</span>
<lb n="737"/><span>cailín a rabh sé ina cuideachta choidhche.  Rinne siad</span>
<lb n="738"/><span>banais a mhair lá agus bliadhain, agus charbh' fhearr an</span>
<lb n="739"/><span>chéad lá 'ná an lá deireannach."</span>
<lb n="740"/></p>
</div>
<pb n="23"/>
<div><lb n="741"/><p><span>AN LUCHÓG AGUS AN FHUISEOG</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>"I bhfad ó shoin bhí luchóg istoigh i gcruaich choirce.</span>
<lb n="744"/><span>Lá amháin san earrach bhí sí ag sgiobadh amach</span>
<lb n="745"/><span>an choirce.</span></p>
<lb n="746"/>
<lb n="747"/><p><span>"Bhí fuiseog ag gabháil thart ar eiteoig.  Cha</span>
<lb n="748"/><span>rabh a dhath le fagháil aici le hithe.  D'iarr sí ar an</span>
<lb n="749"/><span>luchóig coirce a sgiobadh amach dí a fhad is mhairfeadh an</span>
<lb n="750"/><span>samhradh, agus nuair a thoicfadh an t-earrach go bhfuigheadh</span>
<lb n="751"/><span>sise a cuid don luchóig.</span></p>
<lb n="752"/>
<lb n="753"/><p><span>"Nuair a thainic an samhradh, bhí a sáith ag an fhuiseoig</span>
<lb n="754"/><span>agus d'iarr an luchóg beagán uirthi.</span></p>
<lb n="755"/>
<lb n="756"/><p><span>"Rinne an fhuiseog fead agus dubhairt sí nach rabh</span>
<lb n="757"/><span>áird aici ar an luchóig.  Dubhairt an luchóg go gcuir-</span>
<lb n="758"/><span>feadh sí cogadh uirthi.  Dubhairt an fhuiseog go rabh</span>
<lb n="759"/><span>sin maith go leor.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>"Chruinnigh an luchóg na hainmhidhthe cheithre gcos,</span>
<lb n="762"/><span>agus chruinnigh an fhuiseog na héanacha a bhí ar an aer.</span>
<lb n="763"/><span>Bhí siad le cogadh a dheanamh os coinne doras Ríogh</span>
<lb n="764"/><span>Éireann.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>"Bhí an luchóg trom go leor ag an fhuiseoig go</span>
<lb n="767"/><span>dtainic an tráthnóna.  Ba annsin a shéid Rí na</span>
<lb n="768"/><span>hÉireann a fhídeog trí huaire ar an iolar mhór; agus</span>
<lb n="769"/><span>thainic an t-iolar.</span></p>
<lb n="770"/>
<lb n="771"/><p><span>"'C'áit a rabh tú nuair a shéid mé an fhídeog an</span>
<lb n="772"/><span>chéad uair?' arsa'n Rí.  'Bhí mé sa Domhan Thoir,'</span>
<lb n="773"/><span>arsa'n t-iolar.  'C'áit a rabh tú nuair a shéid mé í</span>
<lb n="774"/><span>an dara huair?' arsa'n Rí.  'Bhí mé ag tarraingt</span>
<lb n="775"/><span>ort go láidir; agus an tríomhadh huair bhí mé fa ghiota</span>
<lb n="776"/><span>díot.'  D'éirigh an t-iolar mór annsin ar eiteoig agus</span>
<lb n="777"/><span><pb n="24"/>     </span>
<lb n="778"/><span>thainic sé anuas ar an ealafant is mó ag an</span>
<lb n="779"/><span>luchóig agus mharbh sé é.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>"Dubhairt Rí na hÉireann annsin go rabh an cogadh</span>
<lb n="782"/><span>bainte ag an fhuiseoig.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>"Choinnigh Rí na hÉireann an t-iolar rith thrí</span>
<lb n="785"/><span>seachtmhainí.  Mharbh sé bológ 'ach a'n lá dó.  Agus</span>
<lb n="786"/><span>i gcoinn na dtrí seachtmhainí dubhairt an t-iolar go</span>
<lb n="787"/><span>rabh sé i n-am aige ghabháil 'un a' bhaile.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="788"/><span>sé den Rígh an rachadh sé leis.  Dubhairt an Rí go</span>
<lb n="789"/><span>rachadh.  'Thabhair ubhla agus áirne leat ar eagla go</span>
<lb n="790"/><span>dtiocfadh tart nó ocras orainn.'</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>"Chuaidh an Rí ar chúl eiteoige an iolair.  Nuair</span>
<lb n="793"/><span>a bhí said amuigh i lár na fairrge, dubhairt an t-iolar</span>
<lb n="794"/><span>go rabh sé ag éirghe tuirseach.  'Caith amach an t-ubhla,'</span>
<lb n="795"/><span>arsa'n t-iolar.  Chaith sé amach an t-ubhla, agus d'éirigh</span>
<lb n="796"/><span>coillidh ubhlaí.  Bhain siad oiread is bhain tart agus</span>
<lb n="797"/><span>ocras díobhtha.  Chuaidh sé ar chúl eiteoige an iolair</span>
<lb n="798"/><span>aríst annsin.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>"Nuair a chuaidh siad píosa fada eile, d'éirigh an</span>
<lb n="801"/><span>t-iolar tuirseach aríst.  'Caith amach an t-áirne</span>
<lb n="802"/><span>annsin.'  D'éirigh coillidh áirní.  Bhain siad oiread is</span>
<lb n="803"/><span>bhain tart agus ocras díobhtha.</span></p>
<lb n="804"/>
<lb n="805"/><p><span>"Chuaidh an Rí ar ais ar chúl eiteoige an iolair, agus</span>
<lb n="806"/><span>thug sé leis an Rí go dteachaidh siad a fhad le tír an</span>
<lb n="807"/><span>iolair.  'Téigh suas ins an teach sin thuas,' arsa'n</span>
<lb n="808"/><span>t-iolar 'agus fiafruigh an bhfuil cupa dubh agus cupa</span>
<lb n="809"/><span>bán ann.'</span></p>
<lb n="810"/>
<lb n="811"/><p><span>"Chuaidh sé suas agus d'fhiafruigh sé an rabh cupa</span>
<lb n="812"/><span>dubh agu cupa bán ann.  Ní rabh duine ar bith istoigh</span>
<lb n="813"/><span>acht sean-bhean; agus dubhairt sí leis nach rabh cupa</span>
<lb n="814"/><span>dubh ná cupá bán ann.</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>"Chuaidh sé síos chuig an iolar agus d'innis dó goidé</span></p>
</div>
<pb n="25"/>
<div><lb n="817"/><p><span>dubhairt an tsean-bhean.  'Téigh suas ins an dara</span>
<lb n="818"/><span>teach,' adeir sé, 'agus fiafruigh an bhfuil cupa dubh</span>
<lb n="819"/><span>agus cupa bán ann.'</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>"Agus chuaidh an Rí suas a fhad leis an dara teach.</span>
<lb n="822"/><span>Dubhairt bean an toighe nach rabh.  'Acht 'tchím,' adeir</span>
<lb n="823"/><span>sí, 'go dtainic an t-iolar mór 'un a' bhaile.'</span></p>
<lb n="824"/>
<lb n="825"/><p><span>"'Téigh suas,' arsa'n t-iolar, 'ins an tríomhadh</span>
<lb n="826"/><span>teach; agus mura bhfuighe tú iad annsin, rachaidh mé fhéin</span>
<lb n="827"/><span>ins an ceathramhadh teach.'</span></p>
<lb n="828"/>
<lb n="829"/><p><span>"Agus chuaidh an Rí chuig an tríomhadh teach; agus</span>
<lb n="830"/><span>fuair mé an cupa dubh agus an cupa bán ins an teach</span>
<lb n="831"/><span>sin.  Nuair a thug sé don iolar iad, bhain an t-iolar</span>
<lb n="832"/><span>an clár den chupa dubh, agus d'éirigh cúirt agus</span>
<lb n="833"/><span>caisleán ann.  Bhain sé an clár den chupa bhán, agus</span>
<lb n="834"/><span>thainic tábla bídh agus dighe ann.</span></p>
<lb n="835"/>
<lb n="836"/><p><span>"Bhí an Rí tamall maith aige agus d'éirigh sé tuirseach</span>
<lb n="837"/><span>agus badh mhaith leis ghabháil 'un a' bhaile.  'Tabhair</span>
<lb n="838"/><span>leat an cupa bán agus an cupa dubh,' arsa'n t-iolar.</span>
<lb n="839"/><span>'Nuair a bhéas do chos ar an tráigh agus ar an tuinn,</span>
<lb n="840"/><span>bain an clár den chupa dhubh agus tiocfaidh long</span>
<lb n="841"/><span>seoltórachta chugat.'</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>"Bhain sé an clár den chupa dhubh sul ar chuir sé cos</span>
<lb n="844"/><span>ar tuinn, agus thainic caisleán i n-áit na luinge.  Cha</span>
<lb n="845"/><span>rabh a fhios aige goidé gheanfadh sé annsin.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>"Thainic fear ruadh isteach chuige ins an chaisleán.</span>
<lb n="848"/><span>'Bheirfidh mé bealach duit ghabháil go hÉirinn má thugann</span>
<lb n="849"/><span>tú damh an mac is sine agat nuair a bhéas sé dhá</span>
<lb n="850"/><span>bhliadhain déag d'aois.'  Dubhairt an Rí go dtabhairfeadh.</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>"Agus thug an fear ruadh long seoltórachta dó</span>
<lb n="853"/><span>le n-a thabhairt go hÉirinn; agus chuaidh an Rí 'un a'</span>
<lb n="854"/><span>bhaile.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>'Nuair a bhí an mac a ba sine dhá bhliadhain déag</span></p>
</div>
<pb n="26"/>
<div><lb n="857"/><p><span>d'aois, thainic an fear ruadh fa n a choinne.  Cha rabh</span>
<lb n="858"/><span>a athair sásta é a leigean ar shiubhal; acht dubhairt sé</span>
<lb n="859"/><span>leis go leigfeadh sé an gasúr dá bhfágadh sé é mar</span>
<lb n="860"/><span>bhí sé ar dtús.</span></p>
<lb n="861"/>
<lb n="862"/><p><span>"Thug sé dó an gasúr agus chuaidh sé leis giota</span>
<lb n="863"/><span>den chasán.  D'imthigh an fear ruadh agus an gasúr</span>
<lb n="864"/><span>as amharc.</span></p>
<lb n="865"/>
<lb n="866"/><p><span>"Nuair a thainic an fear ruadh 'un a' bhaile, dubhairt</span>
<lb n="867"/><span>sé leis an ghasúr go gcaithfeadh sé stábla a ghlanadh</span>
<lb n="868"/><span>amach nár cartuigheadh le seacht mbliadhnaibh, agus</span>
<lb n="869"/><span>snáthad a chaill a mháthair mhór seacht mbliadhna ó shoin</span>
<lb n="870"/><span>ins an stábla a fhagháil dó.</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>"Chuaidh an gasúr amach a chartú an stábla.  'Ach</span>
<lb n="873"/><span>a'n phreab a chaitheadh sé amach thiocfadh ceann eile</span>
<lb n="874"/><span>isteach ina háit.</span></p>
<lb n="875"/>
<lb n="876"/><p><span>"Chuaidh nighean an fhir ruaidh amach le n-a bhreicfeasta;</span>
<lb n="877"/><span>agus d'fhiafruigh sí de goidé mar bhí sé ag gabháil ar</span>
<lb n="878"/><span>aghaidh.  D'innis sé dí.  Thug sí sluasaid amach as</span>
<lb n="879"/><span>faoi a naprún.  Chaith sí amach preab amháin.  Chuaidh</span>
<lb n="880"/><span>preab i ndiaidh preibe gur glanadh an stábla uilig;</span>
<lb n="881"/><span>agus dubhairt an nighean: 'Nuair a fhiafróchas an</span>
<lb n="882"/><span>fear ruadh duit an dtearn tú sin, abair go dtearn;</span>
<lb n="883"/><span>agus má iarrann sé ort snáithe a chur sa tsnáthaid,</span>
<lb n="884"/><span>dean é.'  Agus rinne sé sin.</span></p>
<lb n="885"/>
<lb n="886"/><p><span>"''Tchím,' arsa'n fear ruadh, 'nach bhfuil tú níos</span>
<lb n="887"/><span>measa 'ná an t-oide do mhúin thú.  Caithfidh tú ghabháil</span>
<lb n="888"/><span>i mbárach agus baraille gan tóin a líonadh de sháile</span>
<lb n="889"/><span>le gabhal.'</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>"Bhí sé ag líonadh an bharille go dteachaidh nighean</span>
<lb n="892"/><span>an fhir ruaidh amach le n-a bhreicfeasta.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="893"/><span>sí de goidé a bhí sé a dheanamh.  D'innis sé dí.</span></p>
<lb n="894"/>
<lb n="895"/><p><span>"Thóg sí deor ar bharr an ghabhail agus líon sí an</span></p>
</div>
<pb n="27"/>
<div><lb n="896"/><p><span>baraille; agus dubhairt sí nuair a d'fhiafróchadh an</span>
<lb n="897"/><span>fear ruadh de an dtearn sé sin, a rádh go dtearn;</span>
<lb n="898"/><span>agus dá n-iarradh sé air an baraille a thabhairt ar ais</span>
<lb n="899"/><span>dó, a rádh go ndeanfadh.  Agus rinne seisean sin.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>"''Tchím,' adeir an fear ruadh, 'nach bhfuil tú níos</span>
<lb n="902"/><span>measa 'ná an t-oide do mhúin thú.  Caithfidh tú ghabháil</span>
<lb n="903"/><span>amach i mbárach agus caisleán a thógáil is fearr bhéas</span>
<lb n="904"/><span>le fagháil.  Cleite 'ach a'n éin bheith ina dhíon air; gan</span>
<lb n="905"/><span>bun cleite a bheith amach ná barr cleite isteach agus</span>
<lb n="906"/><span>cleite amháin ag coinneáil an tuighe 'sna súgáin.'</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>"Thug sé leis casúr agus liaghán.  Chuir sé ceithre</span>
<lb n="909"/><span>clocha coirneáil.  Cha rabh sé ábalta caisleán a thógáil.</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>"Chuaidh nighean an fhir ruaidh amach le n-a bhreicfeasta.</span>
<lb n="912"/><span>D'fhiafruigh sí de goidé bhí sé a dheanamh.  D'innis sé dí.</span></p>
<lb n="913"/>
<lb n="914"/><p><span>"Thug sí casúr agus liaghán amach as faoi a naprún,</span>
<lb n="915"/><span>agus d'éirigh an caisleán.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>"Thainic an fear ruadh amach tráthnóna agus</span>
<lb n="918"/><span>dubhairt sé: 'An dtearn tú sin?'  'Rinne,' arsa</span>
<lb n="919"/><span>mac an Ríogh, 'agus dá n-iarrthá orm teine a chur ann,</span>
<lb n="920"/><span>gheanfainn sin duit.'</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>"''Tchím,' adeir an fear ruadh, 'nach bhfuil tú níos</span>
<lb n="923"/><span>measa 'ná an t-oide do mhúin thú.  Caithfidh tú ghabháil</span>
<lb n="924"/><span>amach i mbárach agus nead préacháin a leagan atá</span>
<lb n="925"/><span>cúig mhíle amuigh san fhairrge agus sluasaid a thabhairt</span>
<lb n="926"/><span>leat agus bealach a dheanamh amach go dtí an crann.'</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>"Thug sé leis sluasaid ar maidin.  Thoisigh sé ar</span>
<lb n="929"/><span>an bhealach.  Bhí an fhairrge ag líonadh siar a fhad is</span>
<lb n="930"/><span>bhí sé ag deanamh an chasáin.</span></p>
<lb n="931"/>
<lb n="932"/><p><span>"Thainic nighean an fhir ruaidh amach le n-a bhreic</span>
<lb n="933"/><span>feasta; agus d'fhiafruigh sí de goidé bhí sé a dheanamh.</span>
<lb n="934"/><span>D'innis sé dí.  Bhuail sí sluasaid ar an tuinn, agus</span>
<lb n="935"/><span>thainic bealach amach go dtí an crann.</span>
<lb n="936"/></p>
</div>
<pb n="28"/>
<div><lb n="937"/><p><span>"Chá dtiocfadh leis ghabháil suas ins an chrann.</span>
<lb n="938"/><span>Ghearr sise na méara dí agus rinne staighre i n-áirde go</span>
<lb n="939"/><span>barr an chrainn.</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>"Thug sé leis nead an phréacháin.  Rinne sé dearmad</span>
<lb n="942"/><span>d'alt an mhéir bhig ag teacht anuas dó.  Dubhairt</span>
<lb n="943"/><span>sise go bhfeicfeadh a hathair go rabh alt an mhéir bhig</span>
<lb n="944"/><span>caillte aici.  Rinne sí miotóg agus chuir sí ar a láimh í.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>"'Anois,' arsa'n fear ruadh, "tá mo nighean bainte</span>
<lb n="947"/><span>agat.'  'Is minic a tharla rud níos measa 'ná sin,'</span>
<lb n="948"/><span>arsa mac Ríogh na hÉireann.'</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>"Go gearr ina dhiaidh sin rinne siad réidh le himtheacht</span>
<lb n="951"/><span>go hÉirinn.  B'fhearr leis an fhear ruadh iad a mharbhadh</span>
<lb n="952"/><span>ina luighe.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>"Rinne an bhean óg trí toirtíní.  D'fhág sí caint</span>
<lb n="955"/><span>le slait dhraoidheachta ag 'ach a'n toirtín aca.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>"Ag imtheacht dóbhtha thug siad leobhtha snáthad mhór</span>
<lb n="958"/><span>agus buideál uisge agus trí choileán con.</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>"Nuair a mhusgail an fear ruadh, d'fhiafruigh sé an</span>
<lb n="961"/><span>rabh siad ina luighe.  Dubhairt an toirtín a bhí ar an</span>
<lb n="962"/><span>dreisiúr go rabh siad ag nighe a gcos ag taoibh na</span>
<lb n="963"/><span>teineadh.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>"Tamall beag eile ina dhiaidh sin labhair sí ar ais</span>
<lb n="966"/><span>leobhtha.  Dubhairt an toirtín a bhí ag an teinidh go</span>
<lb n="967"/><span>rabh siad ag coigilt na teineadh.</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p><span>"I gcionn tamaill bhig eile labhair sé ar ais leobhtha;</span>
<lb n="970"/><span>agus dubhairt an toirtín a bhí ag an doras go rabh</span>
<lb n="971"/><span>siad ag cur an bholta ar an doras.</span></p>
<lb n="972"/>
<lb n="973"/><p><span>"Nuair a mhusgail sé arais, ní rabh duine ar bith le</span>
<lb n="974"/><span>freagra a thabhairt air.</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>"Chuir sé an cú ina dhiaidh.  Nuair a mhothuigh siad</span>
<lb n="977"/><span>an cú, chaith siad ceann de na coileáin chuici.  Nuair</span></p>
</div>
<pb n="29"/>
<div><lb n="978"/><p><span>a fuair an cú coileán i ndiaidh coileáin go rabh na trí</span>
<lb n="979"/><span>coileáin aici, phill sí 'un a' bhaile agus cha rachadh sí</span>
<lb n="980"/><span>amach ní ba mhó: bhí sí tuirseach.</span></p>
<lb n="981"/>
<lb n="982"/><p><span>"D'imthigh an fear ruadh agus a bhean ina ndiaidh.</span>
<lb n="983"/><span>Nuair a bhí siad fa ghiota díobhtha, thoisigh an talamh a</span>
<lb n="984"/><span>chrith fútha.  Chaith siad uatha an tsnáthad agus d'éirigh</span>
<lb n="985"/><span>coillidh chnó.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>"Phill an fear ruadh agus a bhean 'un a' bhaile fa</span>
<lb n="988"/><span>choinne tuaighe leis an choillidh a ghearradh.  Agus</span>
<lb n="989"/><span>nuair a thainic siad a fhad leobhtha aríst, chaith siad an</span>
<lb n="990"/><span>buideál ina ndiaidh, agus d'éirigh abhainn uisge rompa</span>
<lb n="991"/><span>agus báitheadh an fear ruadh agus a bhean.</span></p>
<lb n="992"/>
<lb n="993"/><p><span>"Thainic mac Ríogh na hÉireann 'un a' bhaile agus</span>
<lb n="994"/><span>nighean an fhir ruaidh leis.  Nuair a bhí siad fa ghiota</span>
<lb n="995"/><span>de theach an Ríogh, dubhairt an bhean óg nach rachadh sise</span>
<lb n="996"/><span>isteach.  'Acht,' arsa sise, 'ná leig do dhuine ar bith</span>
<lb n="997"/><span>póg a thabhairt duit ná cha bhíonn cumhacht agat orm</span>
<lb n="998"/><span>níos mó.'</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>"Nuair a chuaidh sé isteach, cha leigfeadh sé d'aonduine</span>
<lb n="1001"/><span>póg a thabhairt dó.  Acht d'éirigh madadh beag agus</span>
<lb n="1002"/><span>chuir sé suas a theanga ar a bhéal agus char smaointigh</span>
<lb n="1003"/><span>sé níos mó uirthi-se.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>"Annsin d'iarr sé ar mhnaoi a bhí fa ghiota dó a phósadh.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>"Bhí féasta mór aca sul a bpósfaidhe iad; agus bhí</span>
<lb n="1008"/><span>inghean an fhir ruaidh ag an fhéasta.  Agus adair sí:</span>
<lb n="1009"/><span>'Badh mhaith liom sgéal a innse.  Chan maith liom duine</span>
<lb n="1010"/><span>ar bith labhairt a fhad is bhéas mé ag innse an sgéil.</span>
<lb n="1011"/><span>An duine labhairfeas caithfidh sé duisín buideál fíona</span>
<lb n="1012"/><span>a thabhairt damh-sa.'</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>"Thug sí léithe slat dhraoidheachta.  Rinne sí coileach</span>
<lb n="1015"/><span>agus cearc.  Chaith sí gráinín coirce chuca.  Phioc an</span>
<lb n="1016"/><span>coileach é.</span>
<lb n="1017"/></p>
</div>
<pb n="30"/>
<div><lb n="1018"/><p><span>"'Mo bhrón ort, a choiligh an bhuilg mhóir!' arsa'n</span>
<lb n="1019"/><span>chearc.  'Nach bhfuil cuimhne agat ar an lá cuireadh</span>
<lb n="1020"/><span>amach thú a ghlanadh an stábla agus a bhfuair mé snáthad</span>
<lb n="1021"/><span>na mathara móire duit?'</span></p>
<lb n="1022"/>
<lb n="1023"/><p><span>"Chaith sí gráinín eile chuca.  D'ith an coileach é.</span></p>
<lb n="1024"/>
<lb n="1025"/><p><span>"'Nach bhfuil cuimhne agat ar an lá a thóg mé an</span>
<lb n="1026"/><span>baraille de sháile le gabhal?'</span></p>
<lb n="1027"/>
<lb n="1028"/><p><span>"Chaith sí grainín eile chuca.  D'ith an coileach é.</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>"'Nach bhfuil cuimhne agat ar an lá a thóg mé an</span>
<lb n="1031"/><span>caisleán duit?'</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>"'Is deas é sgéal na mná óige,' arsa'n Rí óg;</span>
<lb n="1034"/><span>agus b'éigean dó duisín buideál fíona a thabhairt dí.</span></p>
<lb n="1035"/>
<lb n="1036"/><p><span>"Chaith sí gráinín eile chuca; agus d'ith an coileach é.</span></p>
<lb n="1037"/>
<lb n="1038"/><p><span>"'Nach bhfuil cuimhne agat go dtearn má an bealach</span>
<lb n="1039"/><span>amach cúig mhíle san fhairrge agus gur bhain mé na</span>
<lb n="1040"/><span>méara díom fhéin.  D'fhág tú alt mo mhéir bhig 'do</span>
<lb n="1041"/><span>dhiaidh;' agus shín sí amach an chrúb.</span></p>
<lb n="1042"/>
<lb n="1043"/><p><span>"Dubhairt sí annsin go rabh an sgéal críochnuighthe aici.</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>"Dubhairt an Rí óg go n-inniseochadh seisean sgéal</span>
<lb n="1046"/><span>anois.</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>"'Bhí bocsa agam-sa,' ar seisean.  Bhí eochair</span>
<lb n="1049"/><span>leis an bhocsa a fhosgladh.  Chaill mé an eochair.</span>
<lb n="1050"/><span>Cheannuigh mé eochair úr.  Charbh' fhóirstineach an eochair</span>
<lb n="1051"/><span>í.  Fuair mé an tsean-eochair ar ais.  Cé aca is fearr</span>
<lb n="1052"/><span>damh an tsean-eachair a choinneáil 'ná an eochair úr?'</span>
<lb n="1053"/><span>'Is fearr an tsean-eochair,' arsa fear an toighe.  'Sin</span>
<lb n="1054"/><span>an rud a chonnaiceas damh fhéin.  Ar an adhbhar sin</span>
<lb n="1055"/><span>bíodh do nighean fhéin agat-sa agus mo bhean fhéin</span>
<lb n="1056"/><span>agam-sa.'</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>"Pósadh é fhéin agus nighean an fhir ruaidh.  Chaith</span>
<lb n="1059"/><span>siad banais a mhair lá agus bliadhain, agus b'fhearr</span>
<lb n="1060"/><span>an lá deireannach 'ná an chéad lá."</span>
<lb n="1061"/></p>
</div>
<pb n="31"/>
<div><lb n="1062"/><p><span>AN BHAINRÍOGHAN AGUS NA</span>
<lb n="1063"/><span>GÉACHA.</span></p>
<lb n="1064"/>
<lb n="1065"/><p><span>Bhí rí agus bainríoghan ann aon uair amháin agus</span>
<lb n="1066"/><span>bhí gach uile rud aca ar mhian le duine ar</span>
<lb n="1067"/><span>bhith a fheiceáil.  Bhí meas agus urraim fa n-a gcoinne</span>
<lb n="1068"/><span>sa chearn den domhan ina rabh siad.  Bhí dha mhac déag</span>
<lb n="1069"/><span>aca a bhí iongantach deas.</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>"Acht faraor!  bhí rud amháin ag cur bhuadhartha</span>
<lb n="1072"/><span>ar an bhainríoghan, 'sé sin nach rabh nighean aici.  Bhí</span>
<lb n="1073"/><span>sé ag cur bhuadhartha mhóir uirthi agus bheadh sí ag</span>
<lb n="1074"/><span>smaointiú air gach uile lá.</span></p>
<lb n="1075"/>
<lb n="1076"/><p><span>"Aon lá amháin geimhridh bhí sioc ins an aer agus</span>
<lb n="1077"/><span>sneachta ar an talamh.  Bhí an bhainríoghan ag amharc</span>
<lb n="1078"/><span>amach ar an fhuinneoig agus 'tchí sí préachan ina luighe</span>
<lb n="1079"/><span>ar an tsneachta agus a chuid fola thart fa dtaobh de.</span>
<lb n="1080"/><span>D'amharc an bhainríoghan agus shíl sí nach bhfaca sí amharc</span>
<lb n="1081"/><span>ariamh ba deise 'ná é.  Smaointigh sí dá mbéadh nighean</span>
<lb n="1082"/><span>aici a mbéadh na trí dathanna uirthi - a cuid gruaige</span>
<lb n="1083"/><span>a bheith comh dubh le cleiteachaibh an phréacháin, a pluca</span>
<lb n="1084"/><span>a bheith comh dearg le n-a chuid fola, agus a croiceann</span>
<lb n="1085"/><span>comh geal leis an tsneachta.  'Bheirfinn mo chuid</span>
<lb n="1086"/><span>mac uirthi,' ar sise.  'Is olc an smaointiú é sin,'</span>
<lb n="1087"/><span>arsa'n glór i neas dí.</span></p>
<lb n="1088"/>
<lb n="1089"/><p><span>"D'amharc sí amach agus 'tchí sí sean-bhean draoidh-</span>
<lb n="1090"/><span>eachta thíos fúithe.  'Gheobhaidh tú do thoil, a bhainríoghan,'</span>
<lb n="1091"/><span>ar sise.  'Bliadhain ó indiu béidh nighean óg agat a</span>
<lb n="1092"/><span><pb n="32"/> </span>
<lb n="1093"/><span>mbéidh na trí dathanna seo uirthi, acht an lá thiocfas</span>
<lb n="1094"/><span>sí 'un an tsaoghail caillfidh tú do dhá mac déag.'</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>"Bhí brón mór ar an bhainríoghan bheith ag gabháil</span>
<lb n="1097"/><span>a chailleadh a cuid mac, acht bhí luthgháir mhór uirthi fa'n</span>
<lb n="1098"/><span>nighin óig a bhí le bheith aici; agus smaointigh sí ina</span>
<lb n="1099"/><span>hintinn fhéin go dtiocfadh léithe a cuid mac a shábháil.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>"D'iarr sí cead ar an Rígh na mic a chur isteach i</span>
<lb n="1102"/><span>gcaisleáin an dúin.  Chuir an Rí ceist uirthi goidé</span>
<lb n="1103"/><span>rinne na mic contráilte nuair a bhí sí ag brath ar a</span>
<lb n="1104"/><span>leithéid de phionnús a chur ortha.  Dubhairt an</span>
<lb n="1105"/><span>bhainríoghan nach dtearn siad a dhath contráilte, acht go</span>
<lb n="1106"/><span>rabh siad ag gabháil faidhain agus gur mhaith léithe iad</span>
<lb n="1107"/><span>a chur isteach ins an chaisleán seo go socróchadh siad</span>
<lb n="1108"/><span>agus nach mbéadh pionnús ar bith ortha.  Go dtabh-</span>
<lb n="1109"/><span>airfeadh sise a gcuid chuca le n-a láimh fhéin agus go</span>
<lb n="1110"/><span>mbéadh maighistir aca le hiad a theagasg.</span></p>
<lb n="1111"/>
<lb n="1112"/><p><span>"Thug an Rí an cead dí.  Cuireadh isteach iad ins</span>
<lb n="1113"/><span>an chaisleán seo.  Ní rabh air acht aon fhuinneog amháin,</span>
<lb n="1114"/><span>agus bhí an fhuinneog sin i n-áirde ins na sglátaibh.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>"Bhí siad annsin go cionn bliadhna go rugadh nighean</span>
<lb n="1117"/><span>na bainríoghna.  Bhí gach uile dhuine ag cruinniú chuig</span>
<lb n="1118"/><span>an fhéasta.  Chonnaic duine éigin géacha fiadhna ag</span>
<lb n="1119"/><span>imtheacht as an chaisleán; agus cé a bhí ionnta acht</span>
<lb n="1120"/><span>mic an Ríogh.</span></p>
<lb n="1121"/>
<lb n="1122"/><p><span>"D'imthigh siad leobhtha trasna na sléibhte agus ní</span>
<lb n="1123"/><span>fhacas iad ní ba mhó.  Bhíodh siad fiadhain ina dhiaidh sin</span>
<lb n="1124"/><span>ar feadh an lae, agus thiocfadh leobhtha gabháil ina</span>
<lb n="1125"/><span>gcosamhlacht fhéin ins an oidhche.  Bhí teach beag aca a</span>
<lb n="1126"/><span>bhfanadh siad ann san oidhche, agus chaithfeadh siad ghabháil</span>
<lb n="1127"/><span>amach ins na sléibhtibh ins an lá.</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>"D'éirigh nighean an Ríogh suas agus bhí spéis mhór</span>
<lb n="1130"/><span>ag an bhainríoghan innti.  Acht nuair a bhí sí dhá bliadhain</span></p>
</div>
<pb n="33"/>
<div><lb n="1131"/><p><span>déag d'aois, d'fhiafruigh sí dá máthair an rabh dearbh-</span>
<lb n="1132"/><span>ráthair nó deirbhshiúr ar bith aici ariamh.  Dubhairt an</span>
<lb n="1133"/><span>mháthair go rabh dhá dhearbhráthair déag aici, acht an lá</span>
<lb n="1134"/><span>thainic sise ar an tsaoghal gur imthigh siad agus nach</span>
<lb n="1135"/><span>bhfacas iad ní ba mhó.</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>"Bhí brón mór ar an ghirrsigh nuair a chuala sí an</span>
<lb n="1138"/><span>sgéal aisteach seo; agus dubhairt sí go rachadh sise</span>
<lb n="1139"/><span>go bhfeicfeadh sí a cuid dearbhráithreacha.  Ní rabh a</span>
<lb n="1140"/><span>máthair sásta ar í a leigean; acht leig sí í sa deireadh.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>"Thug sí léithe bunnóg agus d'imthigh léithe trasna</span>
<lb n="1143"/><span>na gcnoc.  Shuidh sí síos sa deireadh go dtearn sí</span>
<lb n="1144"/><span>a sgíthiste.  D'imthigh sí léithe annsin agus charbh 'fhada</span>
<lb n="1145"/><span>go dtainic sí a fhad le teach beag a bhí ag taoibh an</span>
<lb n="1146"/><span>bhóthair. </span></p>
<lb n="1147"/>
<lb n="1148"/><p><span>"Chuaidh sí isteach ann, acht cha rabh duine ar bith ann.</span>
<lb n="1149"/><span>Thainic sí amach aríst agus 'tchí sí dhá ghasúr déag ag</span>
<lb n="1150"/><span>teacht aníos an garrdhadh.  Bhí eagla uirthi ar dtús,</span>
<lb n="1151"/><span>nuair a chonnaic sí iad ag teacht ach smaointigh sí</span>
<lb n="1152"/><span>gurab iad a cuid dearbhráithreacha fhéin a bhí ann.</span>
<lb n="1153"/><span>D'fhan sí ag an doras go dtainic siad aníos.</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>"Agus nuair a thainic siad, bhí siad ag brath ar í a</span>
<lb n="1156"/><span>chur 'un báis, ná mhionnuigh siad go gcuirfeadh siad an</span>
<lb n="1157"/><span>chéad chailín atchífeadh siad 'un báis. 'Ó, ná marbhaidh</span>
<lb n="1158"/><span>mise,' arsa'n cailín.  Is mé mar ndeirbhshiúr agus</span>
<lb n="1159"/><span>tá mé ag teacht dh'amharc oraibh.'  Bhí na gasraidh i</span>
<lb n="1160"/><span>gcruadh-chás.  Ní rabh a fhios aca goidé a gheanfadh siad.</span>
<lb n="1161"/><span>Ní rabh dúil aca an mionna a bhriseadh agus ní rabh</span>
<lb n="1162"/><span>dúil aca an deirbhshiúr a chur 'un báis.</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>"'Is fearr mionna a bhriseadh 'ná droch-ghníomh a</span>
<lb n="1165"/><span>dheanamh,' arsa glór ag a dtaoibh.</span></p>
<lb n="1166"/>
<lb n="1167"/><p><span>"D'amharc siad thart agus 'tchí siad an bhean</span>
<lb n="1168"/><span>draoidheachta ina seasamh i neas dóbhtha.  D'aithnigh</span></p>
</div>
<pb n="34"/>
<div><lb n="1169"/><p><span>siad í; agus chuir siad ceist uirthi an dtiocfadh leo</span>
<lb n="1170"/><span>fagháil réidhtighthe as an draoidheacht a bhí ortha.  Dubhairt</span>
<lb n="1171"/><span>sise leobhtha go dtiocfadh, agus gurab í a ndeirbhshiúr</span>
<lb n="1172"/><span>fhéin a bheirfeadh as an draoidheacht iad, acht go mbéadh</span>
<lb n="1173"/><span>sí dhá bhliadhain déag 'gha dtabhairt amach as.  Agus</span>
<lb n="1174"/><span>nach dtiocfadh léithe labhairt ná gáire a dheanamh ar</span>
<lb n="1175"/><span>feadh an ama.  Agus go gcaithfeadh sí olann a chruinniú</span>
<lb n="1176"/><span>ins na cnuic a gheanfadh léinte dóbhtha; agus go gcaith-</span>
<lb n="1177"/><span>feadh sí a cruinniú ins an lá agus a cárdáil ins an</span>
<lb n="1178"/><span>oidhche agus a sníomh ins an mheadhon lae.</span></p>
<lb n="1179"/>
<lb n="1180"/><p><span>"D'éirigh na gasraidh ar maidin agus d'imthigh leobhtha</span>
<lb n="1181"/><span>trasna na gcnoc; agus d'imthigh an cailín a chuartú</span>
<lb n="1182"/><span>na holna.  Chruinnigh sí lán basgáide dí agus thug</span>
<lb n="1183"/><span>léithe 'un a bhaile é.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>"D'éirigh sí lá ar n-a bhárach mar a gcéadna agus</span>
<lb n="1186"/><span>chruinnigh sí basgáide eile.  Annsin chárdáil sí é ins</span>
<lb n="1187"/><span>an oidhche; agus d'oibrigh sí comh cruaidh sin go rabh sé</span>
<lb n="1188"/><span>léinte deanta aici ar maidin.</span></p>
<lb n="1189"/>
<lb n="1190"/><p><span>"Bhí mac ríogh an Domhain Thoir amuigh ag seilg aon</span>
<lb n="1191"/><span>lá amháin agus bhuail sé thart fa'n áit a rabh sí ina suidhe.</span>
<lb n="1192"/><span>Labhair sé léithe agus ní thug sí freagra air; acht rinne</span>
<lb n="1193"/><span>sí comhartha dó suidhe síos.  Bhí spéis mhór aige innti,</span>
<lb n="1194"/><span>agus badh mhaith leis í a phósadh; acht níor mhaith léithe-se</span>
<lb n="1195"/><span>a cuid dearbhráthair a fhágáil go dtabhairfeadh sí as an</span>
<lb n="1196"/><span>draoidheacht iad.  Thainic bean na draoidheachta chuici</span>
<lb n="1197"/><span>aríst agus d'iarr sí uirthi mac an ríogh a phósadh agus go</span>
<lb n="1198"/><span>dtiocfadh léithe na léinte a dheanamh i gcaisleán an ríogh.</span></p>
<lb n="1199"/>
<lb n="1200"/><p><span>"Chruinnigh sí dhá bhasgáid olna agus d'imthigh si leis</span>
<lb n="1201"/><span>an rígh óg; agus i gcoinn tamaill rugadh mac óg dí</span>
<lb n="1202"/><span>agus bhí spéis mhór aici ann; acht ba droch-bhean máthair</span>
<lb n="1203"/><span>an ríogh agus badh mhaith léithe deireadh a chur leis an</span>
<lb n="1204"/><span>mháthair agus leis an leanbh.</span>
<lb n="1205"/></p>
</div>
<pb n="35"/>
<div><lb n="1206"/><p><span>"Aon lá amháin te samhraidh bhí an bhainríoghan óg</span>
<lb n="1207"/><span>ina suidhe insan fhuinneoig agus an leanbh ar a glúin</span>
<lb n="1208"/><span>aici.  Thainic máthair an ríogh isteach agus dubhairt</span>
<lb n="1209"/><span>leis an bhainríoghan óig go rabh cuma thuirseach uirthi</span>
<lb n="1210"/><span>agus go dtabhairfeadh sí deoch isteach chuici, ag deanamh</span>
<lb n="1211"/><span>freastála dí.</span></p>
<lb n="1212"/>
<lb n="1213"/><p><span>"Rinne sí réidh an deoch annsin; agus comh luath is</span>
<lb n="1214"/><span>d'ól an bhainríoghan óg é thuit sí ina codladh.  Thug</span>
<lb n="1215"/><span>an tsean-bhainríoghan léithe an leanbh annsin agus</span>
<lb n="1216"/><span>chaith sí amach ar an fhuinneoig é.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>"Thainic beathadhach allta thart agus thug leis an</span>
<lb n="1219"/><span>leanbh ina bhéal agus d'imthigh leis.</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>"Annsin ghearr máthair an ríogh a méar fhéin agus</span>
<lb n="1222"/><span>chumail sí an fhuil ar láimh agus ar bhéal na bhainríoghna</span>
<lb n="1223"/><span>óige.  Sgairt sí ar an rígh annsin agus d'fhiafruigh</span>
<lb n="1224"/><span>de goidé an seort mná í seo a fuair sé d'íosadh a</span>
<lb n="1225"/><span>clann fhéin.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>"Dubhairt an rí annsin gurbh' fhearr í a chur ar shiubhal;</span>
<lb n="1228"/><span>acht dubhairt a mháthair leis gurbh fhearr í a chrochadh.</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>"Fuair siad daoine annsin le n-a crochadh; agus</span>
<lb n="1231"/><span>dhruid an rí é fhéin ina sheomra ar dhóigh nach mbéadh</span>
<lb n="1232"/><span>sé ag amharc uirthi ag gabháil 'un báis.</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>"Chuir siad ar an ardán í annsin, agus bhí sí ag</span>
<lb n="1235"/><span>fuagháil comh gasta is thiocfadh léithe; agus nuair a</span>
<lb n="1236"/><span>bhí an slabhradh ag gabháil fa n-a muineál, thainic na</span>
<lb n="1237"/><span>géacha fiadhna thart agus deifre mhór ortha.  Thainic</span>
<lb n="1238"/><span>bean na draoidheachta thart fosta agus an leanbh léithe</span>
<lb n="1239"/><span>ina dhá láimh agus shín sí dá mháthair é.  D'iarr sí uirthi</span>
<lb n="1240"/><span>annsin léine a chaitheamh ar gach uile dhuine de na</span>
<lb n="1241"/><span>dearbhráithreachaibh.  Rinne sí seo; agus thionntuigh siad</span>
<lb n="1242"/><span>uilig isteach ina gcosamhlacht fhéin.</span>
<lb n="1243"/></p>
</div>
<pb n="36"/>
<div><lb n="1244"/><p><span>"D'innis bean na draoidheachta an sgéal ó thús go</span>
<lb n="1245"/><span>deireadh, mar chaith máthair an ríogh amach as an</span>
<lb n="1246"/><span>fhuinneoig an leanbh, agus gurab ise an beathadhach allta</span>
<lb n="1247"/><span>a thóg 'un siubhail an leanbh.</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>"Chuaidh teachtaire chuig an rígh agus d'innis an</span>
<lb n="1250"/><span>sgéal dó.  Bhí siad ag brath ar mháthair an ríogh a chur</span>
<lb n="1251"/><span>'un báis, acht ní leigfeadh an bhainríoghan óg sin a</span>
<lb n="1252"/><span>dheanamh.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>"Ach cuireadh ar shiubhal as an tír í; agus chuaidh</span>
<lb n="1255"/><span>an rí agus an bhainríoghan 'un a' bhaile agus luthgháir</span>
<lb n="1256"/><span>mhór ortha.  Chuaidh a cuid dearbhráithreacha 'un a' bhaile</span>
<lb n="1257"/><span>fosta; agus sin a gcuala mise fa dtaobh díobhtha ón</span>
<lb n="1258"/><span>lá sin go dtí an lá indiu."</span>
<lb n="1259"/></p>
</div>
<pb n="37"/>
<div><lb n="1260"/><p><span>II</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>EACHTRA CHLANN RÍOGH NA</span>
<lb n="1263"/><span>hIORUAIDHE.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>Bhí sin ann má's fad ó bhí.  Dá mbínn-se</span>
<lb n="1266"/><span>anois mar bhí mé an uair sin, bhéadh sgéal</span>
<lb n="1267"/><span>úr agam nó sean-sgéal, nó bhéinn gan aon sgéal.  Dá</span>
<lb n="1268"/><span>mbéinn bodhar ní chluinfinn é, agus dá mbéinn balbh ní</span>
<lb n="1269"/><span>innseochainn é.  Agus má's olc atá sé agam-sa anocht</span>
<lb n="1270"/><span>is mile measa bhéas sé agat-sa san oidhche i mbárach;</span>
<lb n="1271"/><span>agus is maith an chuid den sgéal an mhéid sin fhéin.</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>"Bhí rí aon uair amháin san Ioruaidh agus bhí triúr mac</span>
<lb n="1274"/><span>aige.  Ba é an t-ainm bhí ortha Cod, Cead, agus Míchead.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>"D'éirigh siad lá amháin amach 'san Ioruaidh a sheilg</span>
<lb n="1277"/><span>agus thainig teas mór ortha.  Bhí siad a chois na fairrge</span>
<lb n="1278"/><span>agus b'éigean dóbhtha éirghe suas ar an chnoc bhí os a</span>
<lb n="1279"/><span>gcionn le teas.  Thoisigh siad a chaint ar Éirinn.</span>
<lb n="1280"/><span>Shocruigh siad sa deireadh imtheacht go hÉirinn leis</span>
<lb n="1281"/><span>an tír sin a bhaint amach agus a roinnt ina trí rannaibh.</span>
<lb n="1282"/><span>I lár na cainte 'tchí siad an soitheach chuca ag tarraingt</span>
<lb n="1283"/><span>ón fhairrge isteach ina trí crainn tárnochta.</span></p>
<lb n="1284"/>
<lb n="1285"/><p><span>"'Anois,' arsa Cod le n-a dhearbhráithreachaibh,</span>
<lb n="1286"/><span>'gabhaidh ibhse 'un a' bhaile agus béidh mé fhéin libh amach ar</span>
<lb n="1287"/><span>maidin lá ar n-a bhárach ar ais; agus fuireochaidh mise</span>
<lb n="1288"/><span>annseo go bhfeice mé goidé an soitheach í sin.'</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>"Sheasuigh sé an talamh.  Chonnaic sé chuige ag</span>
<lb n="1291"/><span>tarraingt air í; agus 'sé r'd a bhí ann curach agus bean uasal</span>
<lb n="1292"/><span>óg 'na seasamh i lár an churaigh.  Bhí slat gheal ina</span></p>
</div>
<pb n="38"/>
<div><lb n="1293"/><p><span>láimh aice agus dhá ubhal déag aice agus í 'gha gcaitheamh i</span>
<lb n="1294"/><span>n-áirde agus gan í ag leigint aon cheann amháin 'un</span>
<lb n="1295"/><span>talaimh aca.</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>"Thainic sí isteach go dtainic go dtí an cladach agus</span>
<lb n="1298"/><span>tharraing an curach suas ar an chloich 'na diaidh.  Shiubhail</span>
<lb n="1299"/><span>sí léithe go rabh sí thuas ag Cod.  D'fhiafruigh sí de</span>
<lb n="1300"/><span>c'ainm a bhí air.  Dubhairt seisean gur Cod mac Ríogh</span>
<lb n="1301"/><span>na hIoruaidhe.</span></p>
<lb n="1302"/>
<lb n="1303"/><p><span>"'Maise, má's tú Cod mac Ríogh na hIoruaidhe, is</span>
<lb n="1304"/><span>tú árd-ghaisgidheach an domhain.  Is mise nighean Ríogh</span>
<lb n="1305"/><span>na Gile.  Anois cuirim-sa fa gheasaibh thú agus fa chrosaibh</span>
<lb n="1306"/><span>agus fa dhíombantas na bliadhna thú bheith ar siubhal a choidhche</span>
<lb n="1307"/><span>go bhfagha tú bean a dheanamh damh-sa.'</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>"Thug sé síothadh anonn ag brath greim a fhagháil</span>
<lb n="1310"/><span>uirthi, agus d'imthigh sí uadh.  D'fhiafruigh sé dí goidé an</span>
<lb n="1311"/><span>rud í.  Dubhairt sí leis: -</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>'Bím seal 'm'eala caol cuain,</span>
<lb n="1314"/><span>Seal 'mo dhobhrán i n-easaibh,</span>
<lb n="1315"/><span>Seal 'm'each na saor-insí,</span>
<lb n="1316"/><span>Seal 'mo ghas raithnighe,</span>
<lb n="1317"/><span>Seal 'mo chnapán ceo,</span>
<lb n="1318"/><span>Seal 'mo shean-chailligh,</span>
<lb n="1319"/><span>Agus ní de na mnáibh is measa mé.'</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>"Thug sí léim ar shiubhal agus chuaidh sí sa churach ar</span>
<lb n="1322"/><span>ais.  D'imthigh sí léithe amach 'un na fairrge agus an tslat</span>
<lb n="1323"/><span>gheal ina láimh aice agus í ag caitheamh dhá ubhal déag roimhpe</span>
<lb n="1324"/><span>go dteachaidh sí amach as amharc san fhairrge.  Phill</span>
<lb n="1325"/><span>sé 'un a' bhaile annsin agus thainic sé isteach go teach a</span>
<lb n="1326"/><span>athara.  Shuidh sé síos i gcathaoir mhóir dhá láimh a bhí</span>
<lb n="1327"/><span>ann agus rinne sé osnadh.  Níor fhan a'n chnaipe ar a</span>
<lb n="1328"/><span>corp nár réab, agus níor fhan a'n rungsa sa chathaoir nár</span>
<lb n="1329"/><span>phléasc fa dtaobh de.  Thuit sé síos fríd an chathaoir.</span></p>
</div>
<pb n="39"/>
<div><lb n="1330"/><p><span>Chuala a athair an tuaim a rinne sé.  D'éirigh sé aníos</span>
<lb n="1331"/><span>a fhad leis.</span></p>
<lb n="1332"/>
<lb n="1333"/><p><span>"'Is cosamhail d"osnadh le hosnadh mac ríogh fa</span>
<lb n="1334"/><span>gheasaibh."  'Sílim gur sin é a athair.'  'Goidé thainic</span>
<lb n="1335"/><span>ort?' arsa'n t-athair.  D'innis sé dó goidé mar thainic</span>
<lb n="1336"/><span>an bhean a fhad leis agus mar chuir sí faoi gheasaibh é agus mar</span>
<lb n="1337"/><span>d'imthigh sí 'un na fairrge ar ais.  'Ó,' arsa'n t-athair,</span>
<lb n="1338"/><span>'ná bíodh buaidhreadh ar bith ort.  Cuirfimid an cabhlach</span>
<lb n="1339"/><span>amach i mbárach, agus má tá sí le fagháil, gheobhthar í.'</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>"'Maise, a athair,' ar seisean, 'nuair a chluinfeas</span>
<lb n="1342"/><span>na righthe ar gach taoibh díot gur chuir tú amach do chabhlach</span>
<lb n="1343"/><span>'un na fairrge, níl a fhios aca cé'n ríoghacht a bhfuil</span>
<lb n="1344"/><span>tú ag gabháil a throid léithe: rachaidh mé fhéin agus mo bheirt</span>
<lb n="1345"/><span>dhearbhráithreacha amach le n-ar soitheach fhéin agus rachamuid</span>
<lb n="1346"/><span>ar a lorg an bealach a dteachaidh sí.'</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>"Ar maidin lá ar n-a bhárach rinne siad réidh.  Ghléas</span>
<lb n="1349"/><span>siad suas a soitheach fhéin.  Chuir siad lón seacht</span>
<lb n="1350"/><span>mbliadhan isteach innti.  Thug siad a tús do mhuir agus</span>
<lb n="1351"/><span>a deireadh do thír.  Thóg siad a cuid seolta</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Go bocaideach go bacaideach,</span>
<lb n="1354"/><span>Go bárr na gcrann coimheádach,</span>
<lb n="1355"/><span>Go rabh siad ag éisteacht</span>
<lb n="1356"/><span>Le lupadáin is le lapadáin,</span>
<lb n="1357"/><span>Le seitreach rónta,</span>
<lb n="1358"/><span>Le géimneach peistí mór,</span>
<lb n="1359"/><span>Le glór na bhfaoileán bhfionn,</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>go dteachidh siad amach glan as amharc ar an chasán</span>
<lb n="1362"/><span>a dteachaidh sise roimhe sin - go dteachaidh siad amach</span>
<lb n="1363"/><span>as amharc talaimh agus áite.</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>"Bhí seolteoracht shé seachtmhainí agus thrí lá deanta</span>
<lb n="1366"/><span>aca, agus Cod ag stiúradh ar an rotha, nuair d'iarr sé ar</span>
<lb n="1367"/><span>Chead ghabháil suas go barr an chrainn agus amharc a bhfeicfeadh</span>
<lb n="1368"/><span>sé a dhath ar thaoibh ar bith de.</span></p>
<lb n="1369"/>
<lb n="1370"/><p><span><pb n="40"/> </span>
<lb n="1371"/><span>"Dubhairt sé nach rabh a dhath ar bith le feiceáil aige</span>
<lb n="1372"/><span>acht an t-aer os cionn mhullach a chinn agus an fhairrge</span>
<lb n="1373"/><span>ar gach taoibh de, agus go rabh go leor de sin faoi n-a shúil.</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>'Thainic : sé anuas agus d'iarr Cod ar Mhí-chead ghabháil</span>
<lb n="1376"/><span>suas annsin; agus dubhairt seisean nach rabh a dhath le</span>
<lb n="1377"/><span>feiceáil aige acht an t-aer bhí os cionn mhullach a chinn</span>
<lb n="1378"/><span>agus an fhairrge ar gach taoibh de, agus go rabh go leor de sin</span>
<lb n="1379"/><span>faoi n-a shúil fhéin.</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>"'Gabhaidh annseo go dté mé fhéin suas.'</span></p>
<lb n="1382"/>
<lb n="1383"/><p><span>"Chuaidh sé fhéin suas ina an chrann agus chonnaic sé an</span>
<lb n="1384"/><span>soitheach ag tarraingt air as an áird anois.  'Ó', ar</span>
<lb n="1385"/><span>seisean, 'leigidh  'un na gaoithe ar an bhomaite - tá</span>
<lb n="1386"/><span>triúr chlann rí Buile agus triúr cheann rí File agus an Macán</span>
<lb n="1387"/><span>Mór, mac ríogh na Sorcha, a dhruim leis an chrann</span>
<lb n="1388"/><span>tosaigh agus dhá chois ag stiúradh an tsoithigh 'na dhiaidh,</span>
<lb n="1389"/><span>ag tarraingt orainn.  Má's inar n-aghaidh tá sé ag</span>
<lb n="1390"/><span>teacht, is mór is measa dúinn é, agus má's inar leith tá sé</span>
<lb n="1391"/><span>ag teacht, is mór is fearr dúinn é.'</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>"Thug siad iarraidh caitheamh 'un na gaoithe, acht bhí an</span>
<lb n="1394"/><span>Macán Mór ar an ghaoith rompa.  Luigh sé anuas ar</span>
<lb n="1395"/><span>an mhullach ortha.  D'éirigh sé ina seasamh annsin agus</span>
<lb n="1396"/><span>fuair sé greim ar an tsoitheach bhí aca agus d'fhág sé i</span>
<lb n="1397"/><span>gcrannóig a shoithigh fhéin í.</span></p>
<lb n="1398"/>
<lb n="1399"/><p><span>"'Gabh síos," arsa Cod le Cead, 'níl sé seo acht</span>
<lb n="1400"/><span>gheall ar ar mbás a thabhairt den ocras annseo agus den</span>
<lb n="1401"/><span>anás, agus amharc an bhfuightheá réidhteach ar bith a dheanamh.'</span></p>
<lb n="1402"/>
<lb n="1403"/><p><span>"Chuaidh sé síos agus bhuail sé 'na crann a rabh an soitheach</span>
<lb n="1404"/><span>ina luighe air agus níl ann acht gur fhág sé lorg a chlaidhimh</span>
<lb n="1405"/><span>insan chrann.</span></p>
<lb n="1406"/>
<lb n="1407"/><p><span>'Gabh síos,' ar seisean le Mí-chead, ' agus amharc a</span>
<lb n="1408"/><span>ndeanfá thusa níos fhearr.'  Ní thearn sé ordlach ar</span>
<lb n="1409"/><span>bith níos fhearr é 'ná rinne an chéad fhear.  Chuaidh</span></p>
</div>
<pb n="41"/>
<div><lb n="1410"/><p><span>sé fhéin anuas ansin agus tharraing air a chlaidheamh.</span>
<lb n="1411"/><span>Bhuail sé an crann agus chaith sé a shoitheach naoi n-eitrin</span>
<lb n="1412"/><span>agus naoi n-iomaire amach ar an fhairrge.</span></p>
<lb n="1413"/>
<lb n="1414"/><p><span>"Bhí sé 'un na gaoithe annsin ar an Mhacán Mhór.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>"Chuaidh sé de léim isteach ar an tsoitheach chuige agus</span>
<lb n="1417"/><span>fuair siad dhá ghreim go díbhirceach ar a chéile.  Fuair</span>
<lb n="1418"/><span>Cod a chur faoi ar bord.  Chuir sé a ghlún ina mhullach.</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>"Nocht an spéir dubh os a chionn . . . Luigh sí anuas</span>
<lb n="1421"/><span>air.  Bhí fathach mór ann.  Thóg sé an Macán Mór i</span>
<lb n="1422"/><span>n-airde ins an spéir leis uadh.</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>"Annsin chuaidh sé fhéin agus a bheirt dhearbhráithreacha ar</span>
<lb n="1425"/><span>a soitheach fhéin ar ais.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>"'Anois,' arsa Cod, 'dá nglacmuis comhairle ar</span>
<lb n="1428"/><span>n-athara bhéadh an cabhlach linn agus ní dheanfadh an Macán</span>
<lb n="1429"/><span>Mór dochar dhúinn, agus nuair nár ghlacamar a chomhairle</span>
<lb n="1430"/><span>caithfeamuid ghabháil ar ais agus a chomhairle a ghlacadh.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>"D'imthigh siad leobhtha ag tarraingt 'un na</span>
<lb n="1433"/><span>hIoruaidhe ar ais; agus chonnaic siad caisleán óir deanta</span>
<lb n="1434"/><span>i lár na fairrge rompa agus é 'na shuidhe ar thrí colamhnaibh</span>
<lb n="1435"/><span>airgid.</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>"'Amharc romhat go bhfeicfimid an bhfuil doimhneacht</span>
<lb n="1438"/><span>romhainn isteach go dtí an caisleán.'</span></p>
<lb n="1439"/>
<lb n="1440"/><p><span>"Chuaidh isteach go dtí é agus shín an soitheach le taoibh</span>
<lb n="1441"/><span>an chaisleáin.</span></p>
<lb n="1442"/>
<lb n="1443"/><p><span>"Chuaidh siad amach annsin agus isteach sa chaisleán, agus</span>
<lb n="1444"/><span>bhí tábla annsin 'na luighe sa chaisleán - tábla bídh agus</span>
<lb n="1445"/><span>dighe.</span></p>
<lb n="1446"/>
<lb n="1447"/><p><span>"Shuidh siad annsin agus rinne a gcuid an triúr.</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>"Bhí leabaidh cóirighthe i dtaoibh an toighe.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>"'Éirighe,' adeir Cod le n-a dhearbhráithreachaibh, 'éirigh</span>
<lb n="1452"/><span>agus gabhaidh a luighe.'  'Cha dtéighmidh," arsa na dearbh-</span>
<lb n="1453"/><span>ráithreacha, 'is nach bhfuil a fhios agat nach ar thóin na</span></p>
</div>
<pb n="42"/>
<div><lb n="1454"/><p><span>fairrge bhéamuis ar maidin.'  'Maise,' arsa seisean,</span>
<lb n="1455"/><span>'dá mbíodh a fhios agam-sa go mbéinn a fhad eile faoi</span>
<lb n="1456"/><span>thóin na fairrge is tá tóin na fairrge uainn rachaidh</span>
<lb n="1457"/><span>mé fhéin a luighe, ná tá mé tuirseach i ndiaidh na troda.'</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>"Chuaidh sé a luighe; agus san am a rabh sé 'na luighe</span>
<lb n="1460"/><span>sgiordas an cat beag ribeach ruadh aníos as an phárlúr.</span>
<lb n="1461"/><span>Níor smaointigh sé ariamh ar an chat agus chodluigh leis</span>
<lb n="1462"/><span>go maidin.  Agus ar éirghe ar maidin dó, theann ortha</span>
<lb n="1463"/><span>agus chuaidh ar an tsoitheach ar ais agus níor stad go raibh </span>
<lb n="1464"/><span>ag a n-athair san Ioruaidh ar ais.  D'innis siad don</span>
<lb n="1465"/><span>athair goidé d'éirigh dóbhtha.</span></p>
<lb n="1466"/>
<lb n="1467"/><p><span>"'Ar maidin i mbárach,' ar seisean, 'cuirfimid an</span>
<lb n="1468"/><span>cabhlach amach uilig.'</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>"Ghléas ortha lá ar n-a bhárach agus chuir amach trí fichid  </span>
<lb n="1471"/><span>soitheach agus chuaidh siad amach ar an chúrsa chéadna a</span>
<lb n="1472"/><span>dteachaidh siad an lá roimhe sin go rabh siad amuigh fa'n</span>
<lb n="1473"/><span>tuairim chéadna a raibh siad ar an lá roimhe sin.  Chonnaic</span>
<lb n="1474"/><span>siad cabhlach soitheach ag tarraingt ortha as an áird anoir.</span></p>
<lb n="1475"/>
<lb n="1476"/><p><span>"Sgairt Cod le n-a chuid fear ghabháil 'un na gaoithe</span>
<lb n="1477"/><span>uilig, go rabh an Macán Mór ag tarraingt indiu ar ais</span>
<lb n="1478"/><span>ortha.  Bhí siad réidh fa choinne cogaidh.</span></p>
<lb n="1479"/>
<lb n="1480"/><p><span>"Arsa Cod: 'Seo an fear mór ag tarraingt orainn.</span>
<lb n="1481"/><span>Má's inar n-aghaidh tá sé ag teacht, is mór is measa</span>
<lb n="1482"/><span>dúinne é, agus má's inar leith atá sé ag teacht, is mór</span>
<lb n="1483"/><span>is fearr dúinn é.'</span></p>
<lb n="1484"/>
<lb n="1485"/><p><span>"Sgairteas an Macán Mór leis: 'Ní fhaca mé aon</span>
<lb n="1486"/><span>fhear ariamh a bhfuil oiread dúile i gcogadh aige leat.</span>
<lb n="1487"/><span>Fa choinne cuidiú leat a thainic mise indiu agus ní fa</span>
<lb n="1488"/><span>choinne cogaidh, mar chuala mé go rabh tú i ngéibheann.'</span>
<lb n="1489"/><span>'Má's eadh tá fáilte agat,' arsa Cod leis.  'Seo</span>
<lb n="1490"/><span>thall oileán agus tá saidhbhreas an domhain uilig ar an</span></p>
</div>
<pb n="43"/>
<div><lb n="1491"/><p><span>oileán.  Cuir thusa anois dhá fhichead soitheach aca sin</span>
<lb n="1492"/><span>agus cuirfidh mise isteach ceithre fichid soitheach agus bheirfidh</span>
<lb n="1493"/><span>siad leobhtha an saidhbhreas uilig amach chugainn.'</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>"Chuaidh na sé fichid soitheach isteach; agus comh tiugh agus</span>
<lb n="1496"/><span>fuair an Macán Mór istoigh an dá fhichead soitheach</span>
<lb n="1497"/><span>bhí beirt os cionne an duine aca agus mharbh siad uilig iad.</span></p>
<lb n="1498"/>
<lb n="1499"/><p><span>"'Anois,' arsa Cod, 'ní rabh mise i n-áit ariamh</span>
<lb n="1500"/><span>nach bhfuighinn sgéala goidé bhí mo chuid fear a dheanamh</span>
<lb n="1501"/><span>go dtí indiu.  Níl mé ag fagháil feasa ar bith indiu,'</span>
<lb n="1502"/><span>adeir sé.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>"'Tá sé doiligh,' arsa'n Macá Mór, 'an saidhbhreas</span>
<lb n="1505"/><span>a chruinniú; agus cuir isteach na fiche soitheach sin agat</span>
<lb n="1506"/><span>agus cuirfidh mise isteach dhá fhichead.  Tá sé doiligh an</span>
<lb n="1507"/><span>saidhbhreas a chruinniú.'</span></p>
<lb n="1508"/>
<lb n="1509"/><p><span>"Chuir siad isteach ar ais iad; agus nuair fuair páirtidh</span>
<lb n="1510"/><span>an Mhacáin Mhóir istoigh iad, níor fhág siad a'nduine</span>
<lb n="1511"/><span>beo aca gan marbhadh.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>"D'imthigh Cod fhéin annsin ag tarraingt ar an</span>
<lb n="1514"/><span>oileán; agus bhí an Macán Mór istoigh roimhe.  Bhí iomlán</span>
<lb n="1515"/><span>fear an Mhacáin Mhóir eadar é agus an talamh agus é fhéin</span>
<lb n="1516"/><span>thiar ar chúl na bhfear uilig.</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>"Fuair Cod iomlán a chuid fear uile-go-léir marbh</span>
<lb n="1519"/><span>agus gan a'nduine beo aige acht é féin agus a bheirt dhearbh-</span>
<lb n="1520"/><span>ráithreacha.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>"'Goidé mar gcomhairle anois?' adeir sé leis</span>
<lb n="1523"/><span>na dearbhráithreachaibh.  'Tá,' ar siad-san, 'a fhad is</span>
<lb n="1524"/><span>rachamuid cead againn ghabháil.'  'Cé aca is fearr libh</span>
<lb n="1525"/><span>ghabháil leis an Mhacán Mhór 'ná ghabháil leis an tsluagh</span>
<lb n="1526"/><span>uilig?' arsa Cod.  'Is agat fhéin atá a fhios goidé an</span>
<lb n="1527"/><span>bhrigh atá i mbuille an Mhacáin Mhóir, agus gabh thusa leis an</span>
<lb n="1528"/><span>Mhacán Mhór agus rachamuid-ne leis an tsluagh uilig.'</span>
<lb n="1529"/><span>'Gabhaidh annseo fear agaibh ar gach aon ghualainn</span>
<lb n="1530"/><span>de mo chuid,' arsa Cod.</span>
<lb n="1531"/></p>
</div>
<pb n="44"/>
<div><lb n="1532"/><p><span>"D'imthigh siad mar bhéadh trí speala ag baint ann</span>
<lb n="1533"/><span>fríd na fir.  Ghearr siad rompa go dteachaidh siad</span>
<lb n="1534"/><span>a fhad leis an Mhacán Mhór a bhí amuigh ar an taoibh eile.</span></p>
<lb n="1535"/>
<lb n="1536"/><p><span>"Thoisigh Cod annsin agus an Macán Mór ar a chéile; agus</span>
<lb n="1537"/><span>thoisigh an bheirt eile ar iomlán na bhfear ar an taoibh</span>
<lb n="1538"/><span>eile.</span></p>
<lb n="1539"/>
<lb n="1540"/><p><span>"Bhí sé fhéin agus an Macán Mór ag gabháil dá chéile</span>
<lb n="1541"/><span>go dtí go bhfuair sé a chur 'un talaimh agus a ghlún a chur</span>
<lb n="1542"/><span>ar a mhullach.</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>"Annsin nocht an spéir os a chionn dubh, agus thainic</span>
<lb n="1545"/><span>an fathach mór anuas agus thóg sé i n-áirde an Macán Mór.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>"Ar a éirghe i n-áirde ó thalamh dó, thuit ubhal dearg</span>
<lb n="1548"/><span>amach as a phóca.  Fuair Cod greim ar an ubhal agus chaith</span>
<lb n="1549"/><span>sé suas air é agus thuit sé marbh ar an talamh.</span></p>
<lb n="1550"/>
<lb n="1551"/><p><span>"Bhí an Macán Mór ina luighe marbh annsin aige.</span>
<lb n="1552"/><span>D'amharc sé thart fa dtaobh de go bhfeicfeadh sé goidé</span>
<lb n="1553"/><span>bhí a bheirt dhearbhráithreacha a dheanamh, agus ní fhuair aon</span>
<lb n="1554"/><span>duine beo ina sheasamh ar an talamh nach rabh marbh</span>
<lb n="1555"/><span>uilig.</span></p>
<lb n="1556"/>
<lb n="1557"/><p><span>"Rinne sé both; agus bhí sé tuirseach marbh nuair a bhí</span>
<lb n="1558"/><span>sé deanta aige.  Tharraing sé na cuirp isteach i mullach</span>
<lb n="1559"/><span>a chéile agus luigh sé fhéin istoigh ina lár.  Chonnaic sé an</span>
<lb n="1560"/><span>fheannóg charrach ag tarraingt air.</span></p>
<lb n="1561"/>
<lb n="1562"/><p><span>"'Goidé thug thusa annseo?'  'Tá,' ar sise, 'seo</span>
<lb n="1563"/><span>brat atá liom chugat, agus tochail uaigh agus cuir do bheirt</span>
<lb n="1564"/><span>dhearbhráithreacha san uaigh.  Annsin spréidh an brat</span>
<lb n="1565"/><span>os a gcionn; agus dá mbéadh siad annsin go cionn chúig</span>
<lb n="1566"/><span>mbliadhan béidh siad chomh húr is tá siad indiu.'</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>"Rinne sé sin leobhtha - chuir iad agus chuir an brat ortha.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>"Chuaidh sé isteach insan bhoith ar ais.  Nuair a bhí</span>
<lb n="1571"/><span>sé istoigh ar ais ina luighe, chonnaic sé an cruitíneach</span>
<lb n="1572"/><span>ag teacht chuige.</span>
<lb n="1573"/></p>
</div>
<pb n="45"/>
<div><lb n="1574"/><p><span>"'Do dhona is do dhothairne ort, a chuitínigh bhig</span>
<lb n="1575"/><span>mhíofuir, goidé thug thusa annseo?'  'Tá,' ar seisean,</span>
<lb n="1576"/><span>'mise cruitíneach d'athara, agus chuir sé annseo mé go</span>
<lb n="1577"/><span>bhfeicfinn goidé a bhí ag éirghe daoibh.'  'Maise,' ar</span>
<lb n="1578"/><span>seisean, 'thig leat a innse do m' athair go bhfuil mo</span>
<lb n="1579"/><span>bheirt dhearbhráithreacha marbh annseo agus nach bhfuil agam</span>
<lb n="1580"/><span>acht mé fhéin.'  'Cha dtig liom-sa ghabháil 'un a' bhaile,'</span>
<lb n="1581"/><span>arsa'n cruitíneach, 'agus sgéal bacach in mo bhéal liom</span>
<lb n="1582"/><span>go dtí go bhfeice mé fhéin marbh iad.'</span></p>
<lb n="1583"/>
<lb n="1584"/><p><span>"Chuaidh sé amach agus d'fhosgail sé an uaigh ar ais don</span>
<lb n="1585"/><span>chruitíneach agus thóg sé an brat díobhtha.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>"Nuair a chonnaic an cruitíneach marbh an bheirt,</span>
<lb n="1588"/><span>thuit sé fhéin síos marbh 'na mullach.</span></p>
<lb n="1589"/>
<lb n="1590"/><p><span>"'A chruitínigh bhig nádúrdha, cuirfidh mise do chuid</span>
<lb n="1591"/><span>den bhrat ort comh maith le duine.'</span></p>
<lb n="1592"/>
<lb n="1593"/><p><span>"Chuir; agus dhruid suas an uaigh aríst.  Chuaidh isteach</span>
<lb n="1594"/><span>annsin agus shuidh insan áit chéadna istoigh san bhoith.</span></p>
<lb n="1595"/>
<lb n="1596"/><p><span>"Nuair a bhí sé istoigh, chonnaic sé an chailleach ag</span>
<lb n="1597"/><span>tarraingt air.  Bhí dhá chlár-fhiacail a bhí aice ag</span>
<lb n="1598"/><span>deanamh croisíní dí agus an ghruag a bhí ar a cionn ag</span>
<lb n="1599"/><span>forsú an talaimh 'na diaidh.</span></p>
<lb n="1600"/>
<lb n="1601"/><p><span>"'Do dhona agus do dhothairne ort a shean-chailleach</span>
<lb n="1602"/><span>mhíofur ba ghráice is ba mheirgighe chonnaic mé ariamh,</span>
<lb n="1603"/><span>goidé an trioblóid nó an buaidhreadh atá tú ag brath</span>
<lb n="1604"/><span>ar thabhairt damh-sa agus mé dona go leor?"  'Troid nó</span>
<lb n="1605"/><span>airgead.'  'Do dhona agus do dhothairne ort, a chailleach,</span>
<lb n="1606"/><span>má théighim a throid leat, deirfidh tú gur cruas póca</span>
<lb n="1607"/><span>atá orm; agus má bheirim airgead duit, deirfidh tú gur</span>
<lb n="1608"/><span>eagla atá orm romhat; agus do dhona agus do dhothairne ort, </span>
<lb n="1609"/><span>tóg fhéin do rogha, a chailleach.  'Níl ceachtar aca de</span>
<lb n="1610"/><span>dhíoghbháil orm, acht chuala mé go rabh tú san anás</span>
<lb n="1611"/><span>annseo, agus thainic mise le fuasgladh agus dídean na</span>
<lb n="1612"/><span>hoidhche anocht a thabhairt duit.</span>
<lb n="1613"/></p>
</div>
<pb n="46"/>
<div><lb n="1614"/><p><span>"Thug sí léithe é isteach i n-uamhaigh dhorcha; agus nocht</span>
<lb n="1615"/><span>an caisleán istoigh insan cheann eile de'n uamhaigh ba</span>
<lb n="1616"/><span>bhreaghtha thiocfadh leis a fheiceáil.</span></p>
<lb n="1617"/>
<lb n="1618"/><p><span>"'A chailleach, goidé bheir istoigh annseo thú?'</span>
<lb n="1619"/><span>'Tá,' adeir sise, "le heagla roimhe an Mhacán</span>
<lb n="1620"/><span>Mhór.'  'Maise,' adeir sé, 'tá an Macán Mór marbh.</span>
<lb n="1621"/><span>Mharbh mise é, agus má théid tú liom taisbeánfaidh mé</span>
<lb n="1622"/><span>duit an áit a bhfuil sé marbh.'  'Maise, dá rachamuis</span>
<lb n="1623"/><span>go dtí an áit a bhfuil sé, ní leigfeadh an fuath damh</span>
<lb n="1624"/><span>amharc air marbh.'</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>'Fuair sé a shuipeár annsin.</span></p>
<lb n="1627"/>
<lb n="1628"/><p><span>"'Anois,' arsa'n chailleach, 'cé aca a b'fhearr leat</span>
<lb n="1629"/><span>cuideachta nó bheith mar atá tú go maidin?'  'Is fearr</span>
<lb n="1630"/><span>liom cuideachta,' arsa Cod.</span></p>
<lb n="1631"/>
<lb n="1632"/><p><span>"Thug an chailleach léithe slabhradh agus bhuail sí i</span>
<lb n="1633"/><span>gclúdaigh na mónadh é.  Rinne sí dhá cailligh dhéag ba</span>
<lb n="1634"/><span>ghráice is ba mheirgighe chonnaic sé ariamh.  'Tóg uaim</span>
<lb n="1635"/><span>iad sin go tapaidh ná bainfidh mé an ceann díobhtha,'</span>
<lb n="1636"/><span>arsa Cod.  'Ná bain an ceann díobhtha agus bheirfidh mise</span>
<lb n="1637"/><span>tuilleadh cuideachta duit.'</span></p>
<lb n="1638"/>
<lb n="1639"/><p><span>"Bhuail sí an slabhradh i gclúdaigh na mónadh aríst;</span>
<lb n="1640"/><span>agus rinne sé dhá chailín déag de chailínibh dóigheamhla ba</span>
<lb n="1641"/><span>deise a chonnaic Cod ó d'fhág sé an baile.</span></p>
<lb n="1642"/>
<lb n="1643"/><p><span>"'Coinnigh iad sin a fhad is mian leat agus bheirfidh mé</span>
<lb n="1644"/><span>do rogha aca duit,' arsa an chailleach.  Rinne sé a</span>
<lb n="1645"/><span>rogha; agus goidé tharla air acht nighean Ríogh na Gile.</span></p>
<lb n="1646"/>
<lb n="1647"/><p><span>"Chuaidh sé a luighe; agus nuair d'éirigh sé ar maidin,</span>
<lb n="1648"/><span>chuaidh sé a fhad leis an chailligh aríst: 'Nár chóir, a</span>
<lb n="1649"/><span>chailleach, tusa a bhfuil oiread agat is tá, go mbéadh</span>
<lb n="1650"/><span>íoc-shláinte agus a gheanfadh daoine a bhéadh marbh beo.'</span>
<lb n="1651"/><span>'Maise, bhí sin agam,' adeir sí, 'acht goideadh uaim í.'</span>
<lb n="1652"/><span>'Cé ghoid í?' arsa Cod.  'Ghoid Rí na Coilleadh</span>
<lb n="1653"/><span>uaim í.'  'Cá bhfuil Rí na Coilleadh 'na chomhnuidhe?' ar</span></p>
</div>
<pb n="47"/>
<div><lb n="1654"/><p><span>seisean.  'Gabh go béal na huamhacha agus lean do lorg a</span>
<lb n="1655"/><span>chapaill agus bheirfidh sé go dtí an dorus chuige thú.'</span></p>
<lb n="1656"/>
<lb n="1657"/><p><span>"D'imthigh leis ar lorg an chapaill; agus thainic sé go</span>
<lb n="1658"/><span>dtí an dorus agus d'amharc isteach ar pholl na heochrach</span>
<lb n="1659"/><span>agus chonnaic sé 'na shuidhe a chois na teineadh é.</span></p>
<lb n="1660"/>
<lb n="1661"/><p><span>"Dar leis fhéin: 'Má iarraim fosgladh, béidh tú 'do</span>
<lb n="1662"/><span>sheasamh agus níl a fhios agam goidé an t-arm a bhéas</span>
<lb n="1663"/><span>leat'; agus chuir sé a ghualainn leis an doras agus chaith</span>
<lb n="1664"/><span>sé an chomhla an taobh eile den teach.</span></p>
<lb n="1665"/>
<lb n="1666"/><p><span>"D'éirigh an fear a bhí istoigh ina sheasamh agus fuair</span>
<lb n="1667"/><span>an bheirt dhá ghreim ar a chéile.  Chuir Cod 'un talaimh</span>
<lb n="1668"/><span>é agus chuir sé a ghlún ina mhullach.</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>"'Árú"! arsa'n fear a bhí ina luighe, "is tú an</span>
<lb n="1671"/><span>fear ba tíoránta chonnaic mé ariamh.  Char fhiafruigh</span>
<lb n="1672"/><span>tú dhíom goidé a bhí a dhíoghbháil ort acht ghabháil a throid</span>
<lb n="1673"/><span>ar an chéad iarraidh liom.'  'Tá mé ag iarraidh na híoc-</span>
<lb n="1674"/><span>shláinte ghoid tú ón chailligh,' arsa Cod.  'Níl sin</span>
<lb n="1675"/><span>agam nuair a goideadh uaim fhéin í,' arsa seisean.</span>
<lb n="1676"/><span>'Ce ghoid í?'  'Rí an tSléibhe,' arsa'n fear eile.</span>
<lb n="1677"/><span>'Cá bhfuil an áit a bhfuil Rí an tSléibhe 'na</span>
<lb n="1678"/><span>chomhnuidhe?' arsa Cod.  'Tá,' ar seisean, 'sin amuigh</span>
<lb n="1679"/><span>lorg a chapaill ag an dorus, agus má leanann tú lorg</span>
<lb n="1680"/><span>an chapaill, bheirfidh sí go dtí an dorus chuige thú.'</span></p>
<lb n="1681"/>
<lb n="1682"/><p><span>"D'imthigh sé leis ag tarraingt air; agus thainic</span>
<lb n="1683"/><span>sé go dtí an dorus chuige.  Bhí sé 'na shuidhe ag a</span>
<lb n="1684"/><span>shuipeár ag ithe an chuid a b'fhearr den fheoil agus ag</span>
<lb n="1685"/><span>caitheamh an chuid a ba mheasa thar a ghualainn.  Bhí</span>
<lb n="1686"/><span>cailín óg 'na suidhe ar an taoibh eile den teinidh.  Bhí</span>
<lb n="1687"/><span>lorgaid insan teinidh aige-sean agus seacht n-ubhal nimhe</span>
<lb n="1688"/><span>uirthi.</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>"Chuir Cod a ghualainn leis an doras agus chaith sé an</span>
<lb n="1691"/><span>chomhla trasna an taobh eile.</span>
<lb n="1692"/></p>
</div>
<pb n="48"/>
<div><lb n="1693"/><p><span>"D'éirigh an fear a bhí istoigh 'na sheasamh agus bhí an</span>
<lb n="1694"/><span>lorgaid as an teinidh leis.  Thoisigh Cod air agus</span>
<lb n="1695"/><span>chaith sé ubhal den lorgaid le n-a chlaidheamh agus níor</span>
<lb n="1696"/><span>stad sé gur chaith sé hubhla dí.  Bhí sé ina sheasamh leis</span>
<lb n="1697"/><span>an bhac aige agus chuir fé a chlaidheamh roimhe trasna fríd</span>
<lb n="1698"/><span>a chorp.  Thuit sé anuas sa mhullach air; agus an t-ubhal</span>
<lb n="1699"/><span>a bhí ar bharr na lorgaide bhuail sé isteach i meall na</span>
<lb n="1700"/><span>coise é agus thuit sé marbh i lár an toighe.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>"Dar leis an chailín óg bhí 'na suidhe ar an taoibh</span>
<lb n="1703"/><span>eile den teach: 'is mór an truaighe do bhás;' agus</span>
<lb n="1704"/><span>d'éirigh sí agus thug léithe an tubán a rabh an íoc-shláinte</span>
<lb n="1705"/><span>ann agus thom sí bratóg a bhí aici thart i bhfeireadh an</span>
<lb n="1706"/><span>tubáin agus chumail sí thart i meall choise Choid é.  D'éirigh</span>
<lb n="1707"/><span>sé slán folláin aríst ina sheasamh.  Shuidh sé síos</span>
<lb n="1708"/><span>agus d'fhiafruigh sé dí goidé thug ise annsin.</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>"'Tá,' arsa sise, 'pósadh mise agus m'fhear ar a chéile</span>
<lb n="1711"/><span>a'n bhliadhain amháin; agus oidhche na bainse thainic an fear</span>
<lb n="1712"/><span>seo isteach, agus an fear a rabh an greim ina bhéal aige</span>
<lb n="1713"/><span>níor leig an eagla dó a shlugadh agus an fear a rabh an</span>
<lb n="1714"/><span>greim ina dhórn níor leig an eagla dó a chur ina bhéal;</span>
<lb n="1715"/><span>agus thóg sé seo mise amach ó ghualainn m'fhir fhéin</span>
<lb n="1716"/><span>agus thug sé leis annseo mé.  Annsin chuir mise geasa</span>
<lb n="1717"/><span>air gan sgéal mná bheith aige orm go cionn lá-agus-</span>
<lb n="1718"/><span>bliadhain; agus tá an bhliadhain chóir istoigh anois, agus</span>
<lb n="1719"/><span>is maith liom marbh é.</span></p>
<lb n="1720"/>
<lb n="1721"/><p><span>"'Anois,' arsa Cod, 'goidé d'éirigh den íoc-shláinte</span>
<lb n="1722"/><span>bhí aige?'  'Ó, aréir a bhí an cath mór annseo fa</span>
<lb n="1723"/><span>dtaobh dí,' arsa sise.  'Tugadh uadh uilig í acht an</span>
<lb n="1724"/><span>mhéid a bhí i bhfeireadh an tubáin a léigheas thusa.'  'An</span>
<lb n="1725"/><span>bhfuil a fhios agat cé thug leis í?'  'Níl a fhios agam</span>
<lb n="1726"/><span>acht gur ubhairt sé gurab é Rí na Foraoise a bhí ag </span>
<lb n="1727"/><span>tarraingt air.'  'Agus chan fhuil a fhios agat cá bhfuil</span></p>
</div>
<pb n="49"/>
<div><lb n="1728"/><p><span>Rí na Foraoise?'  'Níl a fhios agam,' arsa sise.</span>
<lb n="1729"/><span>'Rachaidh mé ar a lorg ar sgor ar bith; agus fan thusa</span>
<lb n="1730"/><span>annsin go bpille mise ar ais.'</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>"Shiubhail sé leis; agus bhí páirc mhór mhiodúin taobh</span>
<lb n="1733"/><span>thiar den teach.  Fuair sé seisear fear ina luighe ann</span>
<lb n="1734"/><span>agus iad ag saothrú an bháis.  Bhí péire buatais ar</span>
<lb n="1735"/><span>fhear aca; agus bhí a chuid buatais fhéin chóir caithte ag</span>
<lb n="1736"/><span>Cod ó d'fhág sé an baile.  Dar leis fhéin: 'D'fhóirfeadh</span>
<lb n="1737"/><span>siad seo damh.'</span></p>
<lb n="1738"/>
<lb n="1739"/><p><span>"Chuir sé a lámh síos agus fuair sé greim ar bhuatais</span>
<lb n="1740"/><span>'gha baint de.  Tharraing sé sin a chos agus thug sé cic</span>
<lb n="1741"/><span>dó agus chaith sé ar chúl a chinn amach uadh é.</span></p>
<lb n="1742"/>
<lb n="1743"/><p><span>"Dá mbítheá agam-sa fa'n am seo indé ní bhéitheá</span>
<lb n="1744"/><span>ábalta ar an bhuatais a bheith leat uaim.  Níl sé sa</span>
<lb n="1745"/><span>domhan indiu fa'n am seo indé aon fhear a bhainfeadh</span>
<lb n="1746"/><span>an bhuatais de mo chois acht aon fhear amháin.'</span></p>
<lb n="1747"/>
<lb n="1748"/><p><span>'Cé an fear é sin?' arsa Cod.  'Tá, Cod mac</span>
<lb n="1749"/><span>Ríogh na hIoruaidhe.'  'Maise,' arsa Cod, 'sin an fear</span>
<lb n="1750"/><span>atá agat.'  Má's tusa Cod mac Ríogh na hIoruaidhe is</span>
<lb n="1751"/><span>tú árd-ghaisgidheach an domhain; agus goidé a bhfuil tú</span>
<lb n="1752"/><span>'na dhiaidh?"  'Tá, an íoc-shláinte atá ag Rígh na</span>
<lb n="1753"/><span>Foraoise.'  'Maise, tá dúil agam nac bhfágann tú</span>
<lb n="1754"/><span>mise in mo shuan annseo má fhaghann tú an íoc-shláinte.</span>
<lb n="1755"/><span>Tabhair leat na buataisí.'</span></p>
<lb n="1756"/>
<lb n="1757"/><p><span>"'C'ainm thusa?' arsa Cod leis.  'Mise Cliabhán</span>
<lb n="1758"/><span>Ghúingheal mac Ríogh na Gile.'  'Anois,' adeir sé,</span>
<lb n="1759"/><span>'níl agat acht seasamh os cionn na mbuatais agus ní</span>
<lb n="1760"/><span>heagal duit nach siubhailfidh siad fhéin.'</span></p>
<lb n="1761"/>
<lb n="1762"/><p><span>"Chuir sé air na buataisí agus d'imthigh leis.  Bheireadh</span>
<lb n="1763"/><span>sé cnoc de léim agus malaigh de thúslóig go dtí go</span>
<lb n="1764"/><span>dtainnic sé an bharr cnuic agus é tuirseach.</span></p>
<lb n="1765"/>
<lb n="1766"/><p><span>Shuidh sé síos a dheanamh a sgíthiste.  Bhí log thíos</span></p>
</div>
<pb n="50"/>
<div><lb n="1767"/><p><span>faoi an chnoc; agus chonnaic sé an colmán geal ag</span>
<lb n="1768"/><span>éirghe aníos as lár locha a bhí ann agus ag imtheacht leis</span>
<lb n="1769"/><span>i n-áirde ins an spéir; agus ní fada go bhfaca sé</span>
<lb n="1770"/><span>ceann eile ar an tsiubhal chéadna.  Dar leis fhéin:</span>
<lb n="1771"/><span>'Caithfidh rud éighinteacht bheith ar thóin an locha.'</span></p>
<lb n="1772"/>
<lb n="1773"/><p><span>"D'éirigh sé de léim ina sheasamh agus chuaidh de</span>
<lb n="1774"/><span>léim síos san áit a bhfaca sé an colmán ag teacht</span>
<lb n="1775"/><span>aníos; agus fuair sé caisleán thíos ar thóin an locha</span>
<lb n="1776"/><span>bhí deanta d'umha agus bean óg ina seasamh ag an teinidh</span>
<lb n="1777"/><span>agus sgian ina láimh agus maide adhmaid agus í ag</span>
<lb n="1778"/><span>gearradh slisneacha de.</span></p>
<lb n="1779"/>
<lb n="1780"/><p><span>"D'fhiafruigh sé dí goidé thug annsin í; agus</span>
<lb n="1781"/><span>dubhairt 'si leis go rabh sí ag suirghe le beirt chlann</span>
<lb n="1782"/><span>ríghte.  'Agus,' ar sise, 'pósadh ar fhear aca mé; agus</span>
<lb n="1783"/><span>athair an bhuachalla eile d'imthigh agus chuir sé faoi</span>
<lb n="1784"/><span>gheasaibh é agus rinne sé colmán de agus d'fhág sé 'na shuidhe</span>
<lb n="1785"/><span>ar bharr gheabhta m'athara é.  Agus,' ar sise, 'ní rabh</span>
<lb n="1786"/><span>mise a fhágháil oidhche ná lá acht 'mo shuidhe ag bun an</span>
<lb n="1787"/><span>gheabhta ag coimheád air.  Annsin d'imthigh m'athair agus</span>
<lb n="1788"/><span>rinne se an caisleán seo damh agus d'fhág sé annseo mé</span>
<lb n="1789"/><span>ag gearradh slisneacha agus ag deanamh colmán díobhtha.'</span>
<lb n="1790"/><span>"C'ainm atá ar d'athair?"  "Rí na Foraoise," ar sise.</span>
<lb n="1791"/><span>'Anois,' adeir sé, 'bheirfidh mise m'fhocal ríoghamhail</span>
<lb n="1792"/><span>duit, má chuidigheann tú liomsa an íoc-shláinte atá ag</span>
<lb n="1793"/><span>d'athair a fhagháil, go gcuideochaidh mise leat na geasracha</span>
<lb n="1794"/><span>atá ar d'fhear a sgaoileadh.'  'Siubhail leat,' ar sise.</span></p>
<lb n="1795"/>
<lb n="1796"/><p><span>"D'imthig an bheirt le chéile agus níor stad siad</span>
<lb n="1797"/><span>go rabh siad ag teach a hathara, Rí na Foraoise.</span></p>
<lb n="1798"/>
<lb n="1799"/><p><span>"'Gabh isteach anois agus iarr buaidh na Foraoise.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>"Shin an Rí tuagh dó as a láimh.</span>
<lb n="1802"/></p>
</div>
<pb n="51"/>
<div><lb n="1803"/><p><span>"'Gabh amach anois,' adeir sé, 'agus bain slis den</span>
<lb n="1804"/><span>chrann sin amuigh.'</span></p>
<lb n="1805"/>
<lb n="1806"/><p><span>"Chuaidh sé amach; agus an chéad shlis a bhain sé anuas</span>
<lb n="1807"/><span>thuit sé ar an talamh agus d'fhás crann i n-áirde aisti</span>
<lb n="1808"/><span>bhí comh ramhar leis an crann bhí sé a bhuaileadh.  Bhuail</span>
<lb n="1809"/><span>sé slis eile anuas agus d'fhás crann eile an dóigh chéadna</span>
<lb n="1810"/><span>go rabhthar 'gha cheangal istoigh fa dtaobh den chrann.</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>"Thainic sise isteach annsin a fhad leis agus sháith</span>
<lb n="1813"/><span>sí a naprún faoi an tslis agus thug sí dó i gcúl a dhuirn í.</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>'Gabh isteach anois,' ar sí, 'agus tá buaidh na foraoise</span>
<lb n="1816"/><span>leat.'</span></p>
<lb n="1817"/>
<lb n="1818"/><p><span>"Chuaidh sé isteach agus shín sé dó as a láimh í.</span></p>
<lb n="1819"/>
<lb n="1820"/><p><span>"'Tchím,' adeir sé, 'tá buaidh na foraoise anois</span>
<lb n="1821"/><span>agat.  Goidé tá a dhíoghbháil anois ort?'  'Tá, an</span>
<lb n="1822"/><span>íoc-shláinte a ghoid tú ó Rígh na Coilleadh.'   'Maise,</span>
<lb n="1823"/><span>níl sin agam anois.  Aréir ghoid cat na Saor-insí</span>
<lb n="1824"/><span>uaim í.'</span></p>
<lb n="1825"/>
<lb n="1826"/><p><span>"Chuaidh sé amach agus d'innis sé don mhnaoi a bhí amuigh</span>
<lb n="1827"/><span>goidé hubhradh leis.  </span></p>
<lb n="1828"/>
<lb n="1829"/><p><span>"'Anois,' ar sise, 'tá cat na Saor-insí thall ag an</span>
<lb n="1830"/><span>chailligh san áit a d'fhág tú agus tá do bheirt dhearbh-</span>
<lb n="1831"/><span>ráithreacha deanta beo aici agus an cruitíneach; agus</span>
<lb n="1832"/><span>imthigh thusa anois comh tiugh is tigh leat agus gabh anonn</span>
<lb n="1833"/><span>a fhad leobhtha.'</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>"D'imthigh sé leis agus níor stad go rabh sé ag</span>
<lb n="1836"/><span>an chailligh; agus bhí a bheirt dhearbhráithreacha 'na suidhe</span>
<lb n="1837"/><span>a chois na teineadh agus ise ar an mhnaoi ba dóigheamhla</span>
<lb n="1838"/><span>bhí sa domhan san am sin 'na suidhe fosta ann.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>"D'fhág sé annsin ise.  Bhí iomlán na híoc-shláinte</span>
<lb n="1841"/><span>aici; agus d'fhan sé ann go maidin.</span></p>
<lb n="1842"/>
<lb n="1843"/><p><span>"Ar maidin lá ar n-a bhárach bhog leis an casán</span>
<lb n="1844"/><span>céadna agus an íoc-shláinte leis go dtainic sé go</span></p>
</div>
<pb n="52"/>
<div><lb n="1845"/><p><span>dti Cliabhán Glúingheal mhac Ríog na Gile bhí ina luighe</span>
<lb n="1846"/><span>marbh.  Chumail sé an íoc-shláinte dó, agus d'éirigh</span>
<lb n="1847"/><span>sé 'na sheasamh slán folláin.</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>"'Anois,' adeir sé le Cod, 'goide tá ag cur</span>
<lb n="1850"/><span>bhuadhartha ort?'</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>"D'innis Cod dó go gcaithfeadh sé ghabháil agus</span>
<lb n="1853"/><span>na geasa a gheall sé a sgaoileadh.</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>"'Béidh mise leat.'</span></p>
<lb n="1856"/>
<lb n="1857"/><p><span>"'Shiubhail an bheirt leobhtha agus níor stad siad go</span>
<lb n="1858"/><span>rabh siad ag teach an ríogh a chuir geasa ar fhear nighean</span>
<lb n="1859"/><span>Ríogh na Foraoise.  Chuaidh an bheirt isteach go cródha</span>
<lb n="1860"/><span>fríd arn a bhí fa'n teach aige agus char leig an eagla</span>
<lb n="1861"/><span>d'aonduine lámh a thógáil ina n-éadan.  Chuaidh siad</span>
<lb n="1862"/><span>ar an dara lámh isteach go rabh siad istoigh ag an rígh</span>
<lb n="1863"/><span>ina phárlur, agus bhris siad rompa.  Chuir siad an</span>
<lb n="1864"/><span>claidheamh ar a mhuineál agus d'iarr siad air na geasa</span>
<lb n="1865"/><span>sin a chuir sé a sgaoileadh.</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>"Dubhairt sé leo gur sin rud a bhí doiligh a dheanamh:</span>
<lb n="1868"/><span>go rabh tobar sa domhán thoir agus cailleach 'na seasamh</span>
<lb n="1869"/><span>i lár an tobair agus go rabh trí ghráinín eorna ar thóin</span>
<lb n="1870"/><span>an tobair; agus go dtaomfaidhe iomlán an uisge aníos</span>
<lb n="1871"/><span>fríd an chailligh agus go dtriomóchaidhe an tobar;</span>
<lb n="1872"/><span>annsin go dtógfaidhe na trí ghráinín eorna bhí ar thóin</span>
<lb n="1873"/><span>an tobair agus go dtabhairfidhe le hithe don cholmán</span>
<lb n="1874"/><span>iad; agus annsin bhí na geasa sgaoilte.</span></p>
<lb n="1875"/>
<lb n="1876"/><p><span>"'Anois,' arsa Cliabhán Glúin, gheal mhac Ríogh na</span>
<lb n="1877"/><span>Gile, 'tabhair damh-sa na buataisí agus ní bhéidh sé i</span>
<lb n="1878"/><span>bhfad go rabh mise ar ais.'</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>"D'imthigh sé leis agus bhain sé an ceann den chailligh</span>
<lb n="1881"/><span>agus thaom an t-uisge aníos fríthe agus fuair na trí</span>
<lb n="1882"/><span>ghráinín eorna ar thóin an tobair agus thainic leis go</span>
<lb n="1883"/><span>géar gasta go rabh sé ag teach Ríogh na Foraoise.  Thug</span></p>
</div>
<pb n="53"/>
<div><lb n="1884"/><p><span>sé do Chod iad ar a bhois; agus chuaidh Cod go dtí an</span>
<lb n="1885"/><span>geabhta agus shín ar a bhois don cholmán iad; agus</span>
<lb n="1886"/><span>comh tiugh agus d'ith an colmán iad bhí na geasa sgaoilte.</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>"Bhí sé annsin mar bhí sé an chéad lá ariamh.  Bhí</span>
<lb n="1889"/><span>sise 'na suidhe ag bun an gheabhta agus d'éirigh an fear</span>
<lb n="1890"/><span>anuas chuici.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>"Bhí grádh mór aici ar a fear agus bhí oiread eile</span>
<lb n="1893"/><span>aici ar Chod as an ghaisgeamhlacht a rinne sé.</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>"D'imthigh Cod leis annsin - é fhéin agus mac Ríogh</span>
<lb n="1896"/><span>na Gile - agus níor stad siad go rabh siad sa teach</span>
<lb n="1897"/><span>seo ar fhág siad an bhean óg 'na ndiaidh ann ag Rígh</span>
<lb n="1898"/><span>an tSléibhe.</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>"'Cé aca is fearr leat ghabháil anois go dtí an</span>
<lb n="1901"/><span>ríoghacht a d'fhág tú nó fuireacht agam-sa?'  'Cha</span>
<lb n="1902"/><span>dtéighim a choidhche go dtí an ríoghacht sin a d'fhág mé.'</span>
<lb n="1903"/><span>'Bí ag teacht,' ar seisean.</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>"D'imthigh siad leobhtha agus níor stad go rabh siad</span>
<lb n="1906"/><span>ag an chailligh ar an oileán.  Thug leis a bheirt dhearbhráith-</span>
<lb n="1907"/><span>reacha agus cat na Saor-insí agus cliabhán Glúin-</span>
<lb n="1908"/><span>gheal mhac Ríogh na Gile agus chuaidh siad go dtí an</span>
<lb n="1909"/><span>soitheach.  Níor stad go rabh siad san Ioruaidh ar ais.</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>"Pósadh é fhéin agus cat na Saor-insí ar a chéile.</span>
<lb n="1912"/><span>Phós sé Cliabhán Glúingheal mhac Ríogh na Gile agus</span>
<lb n="1913"/><span>an cailín seo thug sé leis as an teach.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>"Bhí banais aca a mhair lá agus bliadhain, agus bhí</span>
<lb n="1916"/><span>an lá deireannach comh maith leis an chéad lá."</span>
<lb n="1917"/></p>
</div>
<pb n="55"/>
<div><lb n="1918"/><p><span>CHÚCHULAINN.</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>"Bhí sin ann agus má's fada ó bhí, dá mbéinn-se</span>
<lb n="1921"/><span>ann an uair sin ní bhéinn ann anois, dá</span>
<lb n="1922"/><span>mbéinn bodhar ní chluinfinn é, dá mbéinn</span>
<lb n="1923"/><span>balbh ní chanfainn é, acht mar nach rabhas ariamh gan</span>
<lb n="1924"/><span>sgéal úr nó sean-sgéal, mura gcluininn aon sgéal</span>
<lb n="1925"/><span>chumfainn fhéin sgéal; agus nár mhaith an chuid den</span>
<lb n="1926"/><span>sgéal sin!</span></p>
<lb n="1927"/>
<lb n="1928"/><p><span>"Teacht dheirg an dá néal maidin shamhraidh a bhí ann</span>
<lb n="1929"/><span>insan aimsir chian-aosta.  Níor luaithe chonnaic Conall</span>
<lb n="1930"/><span>Cearnach ball bán ar an lá 'ná sgairt ar a cheithre</span>
<lb n="1931"/><span>fearaibh déaga bheith léim 'na suidhe i bhfaiteadh na súl.</span>
<lb n="1932"/><span>Chroith siad-san iad fhéin suas as an tsuan ina rabh</span>
<lb n="1933"/><span>siad agus siud iad ag deanamh réidh fa choinne lá</span>
<lb n="1934"/><span>sealga.  Nuair a bhí siad gléasta le haghaidh a n-astair,</span>
<lb n="1935"/><span>agus greim bídh caithte aici, bhí an lá go díreach glan.</span>
<lb n="1936"/><span>Maidin dheas ghruamdha a bhí ann.  Bhí sé comh ciúin</span>
<lb n="1937"/><span>is nach mbogfadh ribe ar do chionn.  Amach leis an</span>
<lb n="1938"/><span>tsluagh.  Rinne Conall fead ghlaice ar an chonairt</span>
<lb n="1939"/><span>agus shín leo.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>"Shiubhail leo - seal ag sodar agus seal ag géar-</span>
<lb n="1942"/><span>choisidheacht - go dtainic siad go maol-chnoc beag glas.</span>
<lb n="1943"/><span>Sheasuigh siad annseo ar feadh tamaill bhig agus</span>
<lb n="1944"/><span>bhreathnuigh siad ins na ceithre háirdibh fichead.  Ní rabh</span>
<lb n="1945"/><span>beo ná ceo le feiceáil aca ar a n-amharc nó ar a</span>
<lb n="1946"/><span>n-éisteacht.  Fa dheireadh tugaidh Conall ruball a</span>
<lb n="1947"/><span>shúile síos gleann a bhí ina luighe rompa agus 'tchí sé</span>
<lb n="1948"/><span>eadar é agus léas an eilit mhaol ar chosaibh i n-áirde,</span></p>
</div>
<pb n="56"/>
<div><lb n="1949"/><p><span>agus an gadhar caol sleamhain cluas-leathan donn</span>
<lb n="1950"/><span>ag tafann go géar ar a lorg.</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>"Le sin d'imthigh siad - fir, agus conairt - sa tóir.</span>
<lb n="1953"/><span>Is cuma céaca, le sgéal fada a dheanamh goirid agus</span>
<lb n="1954"/><span>ceann goirid a dheanamh maith, lean siad an eilit</span>
<lb n="1955"/><span>fríd choilltibh is ghleanntáin go dteachaidh grian i</span>
<lb n="1956"/><span>bhfairrge tráthnóna, agus d'imthigh sí ortha dá n-aindeoin.</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>"Nuair a bhí an rása tugtha shuidh siad síos agus a</span>
<lb n="1959"/><span>fhonn ortha, mar bhí siad tuirseach ocrach i ndiaidh an</span>
<lb n="1960"/><span>lae.  Bhí sé ró-mhall le smaointiú ar an bhaile a bhaint</span>
<lb n="1961"/><span>amach ar shiubhal na hoidhche; agus rinne siad amach</span>
<lb n="1962"/><span>eatortha fhéin ghabháil go dtí an chéad teach a chasfaidhe</span>
<lb n="1963"/><span>ortha agus fosgadh na hoidhche a iarraidh.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>"Seal gearr dóbhtha ag tarraingt a gcos ina ndiaidh</span>
<lb n="1966"/><span>go bhfaca siad solus i bhfad uatha.  Shiubhail leo go</span>
<lb n="1967"/><span>dtainnic go dtí an teach a rabh an solus ann.  Chuaidh</span>
<lb n="1968"/><span>Conall suas agus d'iarr fosgladh.  Thainic fear an</span>
<lb n="1969"/><span>toighe go dtí an doras agus chuir amach a cheann.  'A</span>
<lb n="1970"/><span>fheara breaghtha,' ar seisean, 'nach an-tráthach atá sibh</span>
<lb n="1971"/><span>ar mar gcois, nó an misde damh a fhiafruighe goidé</span>
<lb n="1972"/><span>an seachrán a sheol 'un mo thoighe sibh?'  'Maise, leoga</span>
<lb n="1973"/><span>ní miste,' arsa Conall, ag toiseacht agus aga innse dó</span>
<lb n="1974"/><span>goidé an taisme bhain díobhtha.  'Agus,' adeir sé,</span>
<lb n="1975"/><span>'má thig leat a dheanamh ar dhóigh ar bith, ná heitigh sinn</span>
<lb n="1976"/><span>fá dhídean an toighe go dtara solus an lae.  'Maise,'</span>
<lb n="1977"/><span>arsa fear an toighe fríd a fhiaclaibh, 'ní mór mo ghléas</span>
<lb n="1978"/><span>le fosgadh a thabhairt daoibh anocht.  Is truagh gurab</span>
<lb n="1979"/><span>í an oidhche chorr chointíneach a thainic sibh trasna orm.</span>
<lb n="1980"/><span>Tá bean an toighe ag éileamh nach n-aithnigheann sí í</span>
<lb n="1981"/><span>fhéin go maith anocht, agus ar an ádhbhar sin ní fhóireann</span>
<lb n="1982"/><span>sé truisgneach ar bith a chur ar bun fa'n áit.  'Na dhiaidh</span>
<lb n="1983"/><span>sin, is i ndiaidh gach ní, is deacair ordú daoibh an tslighe</span></p>
</div>
<pb n="57"/>
<div><lb n="1984"/><p><span>a bheith agaibh an uair atá ann; ach gheanfad mar seo</span>
<lb n="1985"/><span>an sgéal; tá sgioból thíos annsin agus neart cocháin</span>
<lb n="1986"/><span>ann.  Thig libh teine a bhuaileadh suas; agus má's fearr</span>
<lb n="1987"/><span>libh sin 'ná ghabháil i gcionn an bhealaigh 'un a' bhaile,</span>
<lb n="1988"/><span>tá sé le fagháil agaibh agus fáilte.'  'A sheacht n-anam</span>
<lb n="1989"/><span>do chliseog, a chuirp an duine uasail!' arsa Conall.</span>
<lb n="1990"/><span>"Nach sinn atá seasta acht coirneál ar bith a fhagháil le</span>
<lb n="1991"/><span>n-ar gcionn a leagan air agus ar sgíthiste a dheanamh</span>
<lb n="1992"/><span>go maidin.'</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>"Chuaidh Conall agus na fir eile a bhí leis isteach</span>
<lb n="1995"/><span>san sgioból, chroch a gcuid claidhmhtheach thart ar na</span>
<lb n="1996"/><span>ballaibh, bhuail suas teine i lár an urláir, chóirigh</span>
<lb n="1997"/><span>sráideoga cocháin thart ina dtimcheall, shín iad féin</span>
<lb n="1998"/><span>síos, agus thoisigh an sgéalaidheacht.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>"Chuaidh gach seort ar aghaidh mar d'iarrfadh a mbéal</span>
<lb n="2001"/><span>a bheith nó go dtí i dtráthaibh an mheadhon-oidhche.  Go</span>
<lb n="2002"/><span>díreach, nuair a bhí a leath 'gha socrú fhéin thart 'un suain,</span>
<lb n="2003"/><span>níor fhan aon chlaidheamh amháin ar an bhalla nár léim</span>
<lb n="2004"/><span>amach as a truaill go dtearn siad carnán i lár an</span>
<lb n="2005"/><span>toighe.</span></p>
<lb n="2006"/>
<lb n="2007"/><p><span>"Croith 'ach a'n fhear é fhéin suas.  Thochais cuid a</span>
<lb n="2008"/><span>súile ag sílstin gur ag brionglóidigh a bhí siad.  Acht</span>
<lb n="2009"/><span>d'iarr Conall i mbomaite duine imtheacht agus tuairisg</span>
<lb n="2010"/><span>a thabhairt ionns'ortha goidé mar bhí bean an toighe.</span>
<lb n="2011"/><span>Amach leis an teachtaire, agus níorbh' fhada go dtainnic</span>
<lb n="2012"/><span>isteach ar ais le sgeala go rabh biseach ar an mhnaoi,</span>
<lb n="2013"/><span>go rugadh mac dí taobh istoig de cheathramha na huaire.</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>"Ar a chluinstin seo do Chonall Chearnach, amach</span>
<lb n="2016"/><span>leis agus bhreathnuigh réalt a bhí, ó am go ham, ag cur </span>
<lb n="2017"/><span>a cinn amach fríd an cheo.  Nuair a thainic sé isteach,</span>
<lb n="2018"/><span>fiafruigheadh de cé rabh sé.  'Tá,' ar seisean, 'bhíos</span>
<lb n="2019"/><span>amuigh ag breathnú uaim ins na spéarthaibh.  Chonnaic</span></p>
</div>
<pb n="58"/>
<div><lb n="2020"/><p><span>mé réalt eadar dall is dorchadas, agus má chonnaic</span>
<lb n="2021"/><span>fhéin is gruamdha a dreach.'  'Goidé a thuig tú aisti?'</span>
<lb n="2022"/><span>arsa'n chuid eile.  'Is ró-mhór m'eagla go ndóirtfear</span>
<lb n="2023"/><span>fuil go fras ar féar le linn an ógánaigh a thainic 'un</span>
<lb n="2024"/><span>tsaoghail anocht.  Fásfaidh sé aníos ina laoch neartmhar</span>
<lb n="2025"/><span>thréan; agus nuair nach mbíonn ann acht mulachán gasúra</span>
<lb n="2026"/><span>béidh mórán de ghaisgidheachaibh Éireann ar fearr leo</span>
<lb n="2027"/><span>ghabháil le n-a thaoibh 'ná ghabháil ina dheabhaidh.  Cinnte</span>
<lb n="2028"/><span>ní bhéidh sé saoghalach, acht rachaidh a gháir níos fuide</span>
<lb n="2029"/><span>'ná rachas a chos.  Is iomdha briseadh fuilteach a mbéidh</span>
<lb n="2030"/><span>lámh aige ann; agus níl feidhm a rádh an té a mbéidh</span>
<lb n="2031"/><span>sé ina leith gur fearrde dó é, agus an té a mbéidh sé</span>
<lb n="2032"/><span>ina aghaidh gur misde dó é.'</span></p>
<lb n="2033"/>
<lb n="2034"/><p><span>"Nuair a chríochnuigh an chaint seo, chuir na fir a</span>
<lb n="2035"/><span>gcomhairleacha i gcionn a chéile agus rinne amach nach</span>
<lb n="2036"/><span>mbéadh dóigh ar bith leis an mhac óg seo bheith ina leith</span>
<lb n="2037"/><span>'ná é a thabhairt leo agus a thógáil.  Annsin dar leo</span>
<lb n="2038"/><span>fhéin: 'Béidh sé inar dtaoibh nuair a thiocfas ann dó</span>
<lb n="2039"/><span>sleagh agus claidheamh a láimhdeachas.'</span></p>
<lb n="2040"/>
<lb n="2041"/><p><span>"Ní rabh de sin acht sin an oidhche sin go dtainic an</span>
<lb n="2042"/><span>mhaidin.  Ar maidin chuaidh Conall a fhad le lánamhain an</span>
<lb n="2043"/><span>toighe agus d'iarr an leanbh ortha.  'Bhéarfad-sa,'</span>
<lb n="2044"/><span>ar seisean, 'tógáil mo chloinne fhéin dó; agus is</span>
<lb n="2045"/><span>maith liom agam é mar tá mé cinnte gur ádhbhar maith</span>
<lb n="2046"/><span>fir atá ann.'  Bhí Conall Cearnach i n-árd-chéimidheacht</span>
<lb n="2047"/><span>san tír an tráth seo agus mórán sílte dó ag uasal</span>
<lb n="2048"/><span>agus ag íseal.  Mar sin de fuair sé an leanbh, thug</span>
<lb n="2049"/><span>sé leis é 'un a' bhaile, agus d'fhág ar oileamhain é ag</span>
<lb n="2050"/><span>banaltra.</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>"Ní rabh an leanbh i bhfad - dálta 'ach a'n leinbh - os</span>
<lb n="2053"/><span>cionn bliadhna nó mar sin - go dteachaidh sé a choisi-</span>
<lb n="2054"/><span>dheacht.  Bhí Conall an-chúramach fa dtaobh de.  Nuair</span></p>
</div>
<pb n="59"/>
<div><lb n="2055"/><p><span>a bhíodh sé ag siubhal amuigh sa lá, bhíodh an leanbh leis</span>
<lb n="2056"/><span>ar a ghualainm nó ar ghreim láimhe.  Ní rabh athair ariamh</span>
<lb n="2057"/><span>comh ceanamhail ar a mhac is bhí Conall Cearnach ar a</span>
<lb n="2058"/><span>dhálta.  Ba é an t-ainm tugadh air ag na daoinibh</span>
<lb n="2059"/><span>'leanbán Chonaill'; agus níor leas-ainm é, ná is</span>
<lb n="2060"/><span>annamh áit a mbéadh Conall nach mbéadh an tachrán ina</span>
<lb n="2061"/><span>chosamar.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>"D'éirigh an 'leanbán' aníos ins bhuachaill nó go</span>
<lb n="2064"/><span>rabh sé seacht mbliadhna d'aois; agus cheana féin ní</span>
<lb n="2065"/><span>rabh moill aithne go ndeanfadh sé fear maith nuair a</span>
<lb n="2066"/><span>thiocfadh tuilleadh dá bhliadhantaibh.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>"San am sin bhí nighean de Chulann gabha dá pósadh;</span>
<lb n="2069"/><span>agus fuair maithe agus mór-uaisle na Craobhruaidhe</span>
<lb n="2070"/><span>go huile cuireadh 'un ba bainse.  Acht goidé rinneadh</span>
<lb n="2071"/><span>acht dearmad a dheanamh de 'leanbán Chonaill' nuair</span>
<lb n="2072"/><span>a bhí na curthacha dá dtabhairt.  Níor samhluigheadh go</span>
<lb n="2073"/><span>mbéadh spéis nó suim ag an ghasúr óg seo bheith imeasg</span>
<lb n="2074"/><span>sean-laoch, nó go mbéadh toil ar bith aige go fóill dá</span>
<lb n="2075"/><span>gcuid comhráidh.</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>"'A athair,' arsa'n gasúr - ná ní thugadh sé áthrach</span>
<lb n="2078"/><span>d'ainm ar Chonall an t-am seo - 'rachad-sa leat</span>
<lb n="2079"/><span>anocht 'un na bainse.'  'A thaisgidh,' arsa Conall,</span>
<lb n="2080"/><span>'cá mbéitheá ag gabháil?  Bhéitheá tuirseach ag éisteacht</span>
<lb n="2081"/><span>leo sul a mbéadh leath na hoidhche caithte.'  'Ní bhéinn,'</span>
<lb n="2082"/><span>arsa'n gasúr.  'Badh mhaith liom na laochraidh a chluinstin</span>
<lb n="2083"/><span>ag aithris a gcuid tréathra gan trácht ar Chulann a</span>
<lb n="2084"/><span>fheiceáil i gcionn uird ar inneoin.'  'A leinbh mo</span>
<lb n="2085"/><span>chroidhe,' arsa Conall, nuair a chonnaic sé nach rabh dul</span>
<lb n="2086"/><span>taobh anonn de aige, 'a leinbh mo chroidhe, ní fhuair tú</span>
<lb n="2087"/><span>cuireadh annseo agus ní thig leat ghabháil.  Deirfidhe</span>
<lb n="2088"/><span>nach rabh ionnat acht stucaire dá smaointeochá ghabháil</span>
<lb n="2089"/><span>'un cuirme gan cuireadh.  Fan mar atá tú anocht</span>
<lb n="2090"/><span><pb n="60"/>   </span>
<lb n="2091"/><span>agus béidh tú lán comh fada ar aghaidh, ná deirtear</span>
<lb n="2092"/><span>gur deireadh gach cuirme a cáineadh.'</span></p>
<lb n="2093"/>
<lb n="2094"/><p><span>"Ní rabh focal le rádh ag an ghasúr; agus b'éigean</span>
<lb n="2095"/><span>dó fanacht mar bhí tamall beag eile.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>"Le coim na hoidhche d'imthigh Conall agus na huaisle</span>
<lb n="2098"/><span>eile, ghléas a gcóiste, agus ní thearn stad mara ná</span>
<lb n="2099"/><span>mór-chomhnuidhe nó go dtainic go toigh an ghabha.  Chuir</span>
<lb n="2100"/><span>an gabha fáilte charthannach rompa, agus leag isteach</span>
<lb n="2101"/><span>fútha bord bídh agus dighe.  'Sul a mblaisfimid biadh</span>
<lb n="2102"/><span>nó deoch,' ar seisean, 'an bhfuil sibh uilig istoigh?'</span>
<lb n="2103"/><span>Dubhairt Conall Cearnach go rabh, go dtainic iomlán</span>
<lb n="2104"/><span>isteach i gcuideachta a chéile.  'Ó tharla istoigh sibh,'</span>
<lb n="2105"/><span>arsa'n gabha. 'bhéarfad a ceann don choin, agus a'n</span>
<lb n="2106"/><span>uair amháin a gheobhas sise í fhéin sgaoilte taobh amuigh</span>
<lb n="2107"/><span>den dún is truagh liom-sa an té a thiocfas ina casán</span>
<lb n="2108"/><span>go maidin.'</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>"Le sin sgaoileadh an cú agus amach léithe.  Shuidh</span>
<lb n="2111"/><span>an bhuidhean thart.  D'ith agus d'ól siad agus bhí ar a</span>
<lb n="2112"/><span>sáimhín suilt ag ceol, ag damhsa, agus ag gach seort</span>
<lb n="2113"/><span>eile spóirt agus grinn dá rabh i bhfeidhm san am.</span></p>
<lb n="2114"/>
<lb n="2115"/><p><span>"Tá tamall ó shoin d'fhágamar 'leanbán Chonaill'</span>
<lb n="2116"/><span>leis fhéin agus é mí-shásta trom-chroidhtheach, oir ba é</span>
<lb n="2117"/><span>seo an chéad uair a chuaidh Conall 'un cuirme gan é.</span>
<lb n="2118"/><span>Acht dar leis fhéin nach mbéadh sé fágtha an oidhche seo</span>
<lb n="2119"/><span>acht oiread.  Ní thearn sé acht smaointiú gur chóir dó</span>
<lb n="2120"/><span>lorg an chóiste a leanstan go toigh Chulainn gur éirigh</span>
<lb n="2121"/><span>sé 'na sheasamh, gur bheir greim ar a chamán agus ar a</span>
<lb n="2122"/><span>chnaig, agus gur imthigh 'sna feathaibh fásaigh ag tarraingt</span>
<lb n="2123"/><span>'un na bainse.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>"Níorbh' fhada a bhí sé fa shiubhal ghéar go bhfuair</span>
<lb n="2126"/><span>sé é fhéin comhgarach do dhún Chulainn.  Le sin 'tchí an</span></p>
</div>
<pb n="61"/>
<div><lb n="2127"/><p><span>cú é, agus tugaidh sí léim ag fealltach air.  Acht</span>
<lb n="2128"/><span>níor chríonna an cat 'ná 'n coimheádaidhe: bhuail an</span>
<lb n="2129"/><span>gasúr an chnag le buille dá chamán, chuir isteach i</span>
<lb n="2130"/><span>mbéal na con í agus amach thíos fríd a sgornaigh.</span>
<lb n="2131"/><span>Chuir an cú trí ghlaim aisti fhéin agus thuit sí marbh</span>
<lb n="2132"/><span>i n-áit na mbonn.</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>"Mhoithigh an mhuintear a bhí istoigh an tamhach táisg</span>
<lb n="2135"/><span>amuigh agus dar leo fhéin go rabh racán éighinteacht</span>
<lb n="2136"/><span>ar cois.  Amach leo go bhfeiceadh siad goidé an seort</span>
<lb n="2137"/><span>maicín a bhí ar siubhal, agus goidé an chéad rud atchí</span>
<lb n="2138"/><span>siad acht 'leanbán Chonaill' aníos chuca go neamh-</span>
<lb n="2139"/><span>bhuadhartha i gcosamhlacht, agus an cú ina luighe i ndiaidh</span>
<lb n="2140"/><span>an smeach deireannach a tharraingt.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>"Thainic lúthgháir ar Chonnall, acht thainic a mhilleadh</span>
<lb n="2143"/><span>sin ar Chulann.  "Óchón!" ar seisean leis an</span>
<lb n="2144"/><span>ghasúr, 'is tú an t-aon a rinne mo chabhóg</span>
<lb n="2145"/><span>agus d'fhág mé 'mo thruaill bhocht sgaithte gan</span>
<lb n="2146"/><span>mo mhadadh a sheilgfeadh uaim mo námhaid.'  'Char</span>
<lb n="2147"/><span>mhór liom damh é,' arsa'n gasúr, 'acht mo cheann</span>
<lb n="2148"/><span>fhéin a leigean i nguais ar mhaithe le do choileán beag</span>
<lb n="2149"/><span>suarach madaidh.'  ''Ar ndóigh,' arsa Culann, 'dá</span>
<lb n="2150"/><span>mbéadh a fhios agam, nó dá mbéadh a fhios ag éinneach</span>
<lb n="2151"/><span>a d'innseochadh damh é, go rabh tú le theacht ní sgaoilfinn</span>
<lb n="2152"/><span>an cú go dtiocfá.'</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>"'Maise," arsa Conall Cearnach, 'ní rabh a fhios ag</span>
<lb n="2155"/><span>aonduine go rabh sé ag teacht.  Bhagair mise air</span>
<lb n="2156"/><span>fanacht sa bhaile cionnus nach bhfuair sé cuireadh;</span>
<lb n="2157"/><span>agus is ró-bheag a shaoil mé ná bhéadh oiread de</span>
<lb n="2158"/><span>chomhairle air is sin a dheanamh.'</span></p>
<lb n="2159"/>
<lb n="2160"/><p><span>"'Mo bhrón go deo deo! agus mo mhíle brón! agus</span>
<lb n="2161"/><span>mo chreach agus mo chrádh nár leig tú leat é!' arsa</span>
<lb n="2162"/><span>Culann.  'Dá leigfeá, ní rabh mo chú marbh anocht.</span>
<lb n="2163"/><span><pb n="62"/> </span>
<lb n="2164"/><span>Faraor géar!  is mé atá san ionad nach baoghal damh</span>
<lb n="2165"/><span>sogh ó chaill mé mo mhadadh beag díleas.'</span></p>
<lb n="2166"/>
<lb n="2167"/><p><span>"'An bhfuil dochar ceist a chur cé roimhe a bhfuil</span>
<lb n="2168"/><span>eagla ort?' arsa'n gasúr.  'Ó faraor! goidé an</span>
<lb n="2169"/><span>mhaith bheith ag caint air,' arsa Culann.  'Tá trí</span>
<lb n="2170"/><span>fathaigh 'na gcomhnuidhe ar an oileán bheag ghlas atá</span>
<lb n="2171"/><span>ar an loch ud thall.  Is minic a thug siad iarraidh ár</span>
<lb n="2172"/><span>agus creach a dheanamh orm fhéin agus a mbaineann</span>
<lb n="2173"/><span>damh; agus leoga b'fhada mo cheann agus mo cholann</span>
<lb n="2174"/><span>sgartha ó chéile murab é an cú.  Acht faraor! tá an</span>
<lb n="2175"/><span>bealach fa réir aca anois; agus nuair atá, is gearr</span>
<lb n="2176"/><span>uaim-sa rud nach dtearnas margadh air.'</span></p>
<lb n="2177"/>
<lb n="2178"/><p><span>"Bhí an gasúr ag éisteachT leis an ghabha ag mairgnigh</span>
<lb n="2179"/><span>rith an ama.  Ba ghearr gur crothnuigheadh ar shiubhal é.</span>
<lb n="2180"/><span>D'imthigh sé leis go bruach an locha, chuaidh de léim ar</span>
<lb n="2181"/><span>an tsnámh eadar corp is cleiteachaibh, agus níor stad</span>
<lb n="2182"/><span>nó gur shroich sé an t-oileán.  D'fháisg sé a chuid éadaigh</span>
<lb n="2183"/><span>comh maith agus thiocfadh leis, agus siud suas é go</span>
<lb n="2184"/><span>dtí an bhothóg ina rabh an fathaigh 'na gcomhnuidhe.  Ar</span>
<lb n="2185"/><span>a ghabháil isteach dó, bhí an triúr 'na luighe na gcodladh</span>
<lb n="2186"/><span>san teallach agus a gcuid sleaghach dá ndeargadh</span>
<lb n="2187"/><span>aca sa teinidh ag brath comhrac a chur ar lucht na bainse</span>
<lb n="2188"/><span>nuair a bhí glincín sa ghrágán aca.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>"Suas leis an ghasúr comh fáithlighe is dá mbéadh sé</span>
<lb n="2191"/><span>ag gabháil a ghabhadh éin ar neid.  Beiridh sé ar phéire</span>
<lb n="2192"/><span>de na sleaghachaibh - ceann in gach láimh - dearg te</span>
<lb n="2193"/><span>amach as an teinidh agus cuiridh sé beirt de na fathaigh</span>
<lb n="2194"/><span>eadar bás is beatha.  An uaillfeartach a thóg siad</span>
<lb n="2195"/><span>nuair a chuaidh na sleaghacha ionnta mhusgail sí an</span>
<lb n="2196"/><span>tríomhadh fathach.  D'éirigh sé sin de léim 'na sheasamh,</span>
<lb n="2197"/><span>tharraing leis an tsleagh a bhí fágtha sa teinidh, agus</span>
<lb n="2198"/><span>thug iarraidh ar an ghasúr.  An áit ba tuigh ba tana,</span></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="2199"/><p><span>shéid an ghriosáil eadar an dís.  D'éirigh an truisneach</span>
<lb n="2200"/><span>agus thoisigh an cnagadh agus an polladh; throid siad</span>
<lb n="2201"/><span>ó choirneál go coirneál an toighe agus an bheirt eile</span>
<lb n="2202"/><span>ag fagháil bháis sa luaith.  Fa dheireadh chuir an gasúr</span>
<lb n="2203"/><span>sucadh dá shleigh i súil an fhir mhóir agus thug anuas 'na</span>
<lb n="2204"/><span>bhráighe go talamh é.  B'fhurus an cath a chríochnú 'na</span>
<lb n="2205"/><span>dhiaidh sin.  Bhain an gasúr na cinn díobhtha a dtriúr,</span>
<lb n="2206"/><span>rinne gallach díobhtha, chaith ar a ghualainn iad, chuaidh</span>
<lb n="2207"/><span>ar an tsnámh ar ais agus tharraing ar an cheardcha.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>"Rith an am seo bhí lucht na bainse faoi ghruaim.</span>
<lb n="2210"/><span>Is cuma cé rachadh a chaint bhí a bhuaidhreadh fhéin le hinnse</span>
<lb n="2211"/><span>ag fear an toighe, agus d'fhág sin iad faoi smúid.</span>
<lb n="2212"/><span>Bhí siad 'na suidhe thart, agus an mhór-chuid aca agus</span>
<lb n="2213"/><span>a gceann ina gcamus aca, nuair a sgiordas an gasúr</span>
<lb n="2214"/><span>isteach agus fágann sé na trí cloigne síos i lár an</span>
<lb n="2215"/><span>urláir.  'Sin,' ar seisean, ag tabhairt aghaidhe ar</span>
<lb n="2216"/><span>an ghabha, 'cúis d'eagla.  Má mharbh mise de chú, béad</span>
<lb n="2217"/><span>fhéin 'mo choin agat ina hionad; agus goidé níos mó</span>
<lb n="2218"/><span>a thig liom a dheanamh, nuair nach bhfuil léigheas ar a</span>
<lb n="2219"/><span>dteachaidh thart.'</span></p>
<lb n="2220"/>
<lb n="2221"/><p><span>"Thainic iongantas agus uathbhás ar a rabh istoigh nuair</span>
<lb n="2222"/><span>a chonnaic siad an sracadh a bhí sa ghasúr.  Thug siad</span>
<lb n="2223"/><span>é isteach ar fud na cúirte agus dubhairt d'aon-ghuth</span>
<lb n="2224"/><span>nach mbéadh a ainm fhéin air ní b'fhuide nuair a bhí sé i</span>
<lb n="2225"/><span>n-innibh an gabha a chosnú mar gheanfadh an cú, - agus</span>
<lb n="2226"/><span>ní b'fhearr 'ná í - go dtabhairfidhe mar ainm air go lá</span>
<lb n="2227"/><span>a bháis Cú Chulainn.  Sin mar fuair sé an t-ainm a</span>
<lb n="2228"/><span>tugadh air ní ba mhó go dteachaidh sé i gcré.</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>"D'éirigh sé aníos ina Chúchulainn éifeachtach, agus</span>
<lb n="2231"/><span>fuair sé gach seort oideachais dá mb'fhéidir a thabhairt</span>
<lb n="2232"/><span>dó i nÉirinn.  Nuair a bhí sé seacht mbliadhna déag,</span>
<lb n="2233"/><span>ní rabh laoch ar bith san tír narbh' fhearr leis an bealach</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="2234"/><p><span>a fhágáil aige 'ná dul ina chomhrac.  Ní rabh a mhacas-</span>
<lb n="2235"/><span>amhail eile le fagháil thoir nó thiar, thall nó i bhfos, bhí</span>
<lb n="2236"/><span>sé comh leigthe gasta géar-chúiseach sin.</span></p>
<lb n="2237"/>
<lb n="2238"/><p><span>"Lá amháin chuala sé na seanchaidhthe ag trácht</span>
<lb n="2239"/><span>ar mhnaoi a bhí ina comhnuidhe insan Domhan Thoir.</span>
<lb n="2240"/><span>Scathaigh Mhór b'ainm den bhan-laoch seo, agus bhí eolas</span>
<lb n="2241"/><span>aici ar a lán beartaidheachta agus cleas nach rabh ciall</span>
<lb n="2242"/><span>díobhtha i nÉirinn.  Chuala Cúchulainn go rabh dornán</span>
<lb n="2243"/><span>gaisgidheach faoi n-a stiúradh ag foghluim cleasaidheachta.</span>
<lb n="2244"/><span>Sa bhomaite rinne sé suas a intinn go rachadh sé fhéin</span>
<lb n="2245"/><span>agus go bhfoghluimeochadh sé oiread is nach mbéadh</span>
<lb n="2246"/><span>fear a chomhraic i nÉirinn nuair a thiocfadh sé ar ais.</span>
<lb n="2247"/><span>D'fhéach a cháirde leis an rún a chaitheamh as a chionn,</span>
<lb n="2248"/><span>ach ní rabh maith ann.  Ní bhéadh sé le sgaoileadh ná</span>
<lb n="2249"/><span>le ceangal mura dtéigheadh sé; agus leigeadh cead</span>
<lb n="2250"/><span>a chinn dó.</span></p>
<lb n="2251"/>
<lb n="2252"/><p><span>"Ar maidin an lá ar n-a bhárach ag sgaradh oidhche</span>
<lb n="2253"/><span>agus lae ó chéile bhí sé ar a bhonnaibh.  Chóirigh sé é</span>
<lb n="2254"/><span>fhéin suas, a chlogad cruaidhe fa n-a cionn agus a sgiath</span>
<lb n="2255"/><span>órdha crochta le n-a thaoibh, a chlaidheamh géar na lainne</span>
<lb n="2256"/><span>glaise ina láimh dheis agus a phéire sleaghach sa láimh</span>
<lb n="2257"/><span>eile.  Bhí sé comh gasta is go mbeirfeadh sé ar an</span>
<lb n="2258"/><span>ghaoith Mhárta a bhí roimhe agus nach mbeirfeadh an ghaoth</span>
<lb n="2259"/><span>Mhárta a bhí 'na dhiaidh air.  Nuair a d'fhéach feara</span>
<lb n="2260"/><span>Uladh air gléasta mar a bhí sé, dubhairt siad gur mhairg</span>
<lb n="2261"/><span>nach rabh sé ag fanacht sa bhaile, ná nach rabh sé ar dhruim</span>
<lb n="2262"/><span>an domhain chláir fear a chomhraic i n-aon chás.</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>'D'fhág Cúchulainn slán agus beannacht ag a bhunadh</span>
<lb n="2265"/><span>agus shín leis ag tarraingt ar an Domhan Thoir.</span>
<lb n="2266"/><span>B'achrannach agus b'aimhréidhteach an bealach a bhí roimhe,</span>
<lb n="2267"/><span>ach fríd sin fhéin bhog sé leis.  Chuala sé gurab iomdha</span>
<lb n="2268"/><span>fear neartmhar a cailleadh ar an bhealach chéadna - fir a </span></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="2269"/><p><span>shaoil nach mbéadh moill ortha an t-iomaire a bhí rompa a</span>
<lb n="2270"/><span>threabhadh.  Acht níor chuir seo lá beag-uchtaighe ar</span>
<lb n="2271"/><span>Chúchulainn.  D'imthigh sé leis fríd ghleanntaibh agus</span>
<lb n="2272"/><span>chnocaibh fiadhana - seal go hiosgadaibh, seal go</span>
<lb n="2273"/><span>hasgallaibh, i bhfraoch agus i bhfásaigh nó go rabh an</span>
<lb n="2274"/><span>neoin bheag agus deireadh an lae ann, éanacha beaga</span>
<lb n="2275"/><span>na coilleadh craobhaighe ag gabháil fa fhosgadh is dhídean,</span>
<lb n="2276"/><span>an capall beag bán ag gabháil faoi eiteoig na copóige,</span>
<lb n="2277"/><span>agus an chopóg 'gha dhiúltú fa dhídean na hoidhche.</span></p>
<lb n="2278"/>
<lb n="2279"/><p><span>"Ag siubhal anonn is anall a bhí Cúchulainn ag féacháil</span>
<lb n="2280"/><span>an rachadh aige ar choirneál fhóirstineach a fhagháil leis</span>
<lb n="2281"/><span>an oidhche a leigean thairis ann nuair atchí sé chuige</span>
<lb n="2282"/><span>an cailín a b'áilne dá bhfacas ariamh.  Bhí ór-fholt</span>
<lb n="2283"/><span>snaighte go féar léithe, bhí a pluca mar rós insan</span>
<lb n="2284"/><span>tsamhradh, agus a croiceann ní ba ghile 'ná sneachta</span>
<lb n="2285"/><span>na haon-oidhche.  Ba ghile 'ná réalt na maidne a</span>
<lb n="2286"/><span>dhá súil; agus amach as a guailneachaibh bhí ag fás péire </span>
<lb n="2287"/><span>géag téachta geal dathamhail narbh' éadtrom, nár</span>
<lb n="2288"/><span>ramhar, is nár chaol.  D'amharc Cúchulainn uirthi, agus</span>
<lb n="2289"/><span>nuair a d'amharc, chonnaiceas dó nach bhfaca sé a leithéid</span>
<lb n="2290"/><span>ar amharc a dhá shúil ó rinne slat cóta dó.  Ar</span>
<lb n="2291"/><span>theacht don dís fa fhad comhráidh le chéile, bheannuigh an</span>
<lb n="2292"/><span>cailín dó-san insan chanamhaint a bhí ann san am.</span>
<lb n="2293"/><span>'Nach an-tráthach a shiubhaileas tú agus nach easgáirdeach</span>
<lb n="2294"/><span>an áit a gcóirigheann tú do leabaidh,' ar sise go ciúin</span>
<lb n="2295"/><span>múinte macánta.  'Maise, a mhaighdeán spéireamhail,'</span>
<lb n="2296"/><span>arsa Cúchulainn, 'gha freagairt, "is tú nár chan acht an</span>
<lb n="2297"/><span>fhírinne, acht níl an dara suidhe sa bhuailidh ann: is fearr</span>
<lb n="2298"/><span>suidhe ar an sgáth 'ná ar an bhlár fholamh.  'An bhfuil </span>
<lb n="2299"/><span>sé iomarcach agam ceist a chur ort goidé an chineamhaint</span>
<lb n="2300"/><span>a sheol an bealach seo thú fa'n am seo de lá?' arsa'n</span>
<lb n="2301"/><span>cailín.  'Níl lá dochair duit do rogha ceist a chur</span>
<lb n="2302"/><span><pb n="66"/> </span>
<lb n="2303"/><span>orm,' arsa Cúchulainn.  'Tá mé ar lorg an oileáin</span>
<lb n="2304"/><span>a bhfuil Scathaigh Mhór ina comhnuidhe ann,' ar seisean,</span>
<lb n="2305"/><span>ag toiseacht agus ag aithris dí cá rabh a thriall.  'Níl</span>
<lb n="2306"/><span>tú ró-fhada ar bith uaithe,' ar sise.  'Siud thiar an</span>
<lb n="2307"/><span>t-oileán agus é seacht míle i bhfairrge.  Acht dá</span>
<lb n="2308"/><span>nglacfá mo chomhairle-sa, d'fhanóchá fad do sgiatháin</span>
<lb n="2309"/><span>uaithe.  Is iomdha laoch calma mór-uchtamhail a chuaidh</span>
<lb n="2310"/><span>an bealach sin agus nach dtainic ar ais le n-a sgéala</span>
<lb n="2311"/><span>fhéin ná le sgéala fir eile.'  'Is cuma cé chuaidh nó</span>
<lb n="2312"/><span>nach dteachaidh rachaidh an mac seo an iarraidh seo bíodh</span>
<lb n="2313"/><span>sé síos nó suas leis an turus.  Ach goidé mar gheobhas</span>
<lb n="2314"/><span>mé isteach 'un an oileán?'  'Fan amach as,' arsa'n</span>
<lb n="2315"/><span>cailín, 'agus béidh tú buidheach díot fhéin.  Tá mé aga</span>
<lb n="2316"/><span>innse duit go dtabhairfidh tú do mhallacht lá is fuide</span>
<lb n="2317"/><span>anonn 'ná indiu don chuairt chéadna.  Is mór an</span>
<lb n="2318"/><span>truaighe nach bhfuil ciall agat agus comhairle ort, ná</span>
<lb n="2319"/><span>is breagh an fear thú.  Agus cé nach bhfaca mise thú</span>
<lb n="2320"/><span>ariamh gur casadh orm thú annseo anocht, thug mé toil</span>
<lb n="2321"/><span>duit comh mór is go mbéinn buadhartha dá dtigeadh</span>
<lb n="2322"/><span>géibheann ar bith ort - bhéinn go dearbhtha - cé nach dtig</span>
<lb n="2323"/><span>liom a innse duit cad chuige.  Agus, a ógánaigh, focal</span>
<lb n="2324"/><span>nó dhó eile is tá deireadh ráite agam leat, b'fhéidir</span>
<lb n="2325"/><span>go deo: sé sin go dtug mé searc agus síor-ghrádh</span>
<lb n="2326"/><span>dhuit nuair a chonnaic mé thú.  Is mise nighean Scathaighe</span>
<lb n="2327"/><span>a gcuala tú trácht uirthi.  Cuireann mo mháthair cuid</span>
<lb n="2328"/><span>mhór de na fearaibh a thig 'un an oileáin 'un báis.  Ar</span>
<lb n="2329"/><span>an ádhbhar sin mholfainn-se duit-se gan dánacht ar a</span>
<lb n="2330"/><span>dúithche acht éalódh liom-sa is bheith beo go séanmhar</span>
<lb n="2331"/><span>i nÉirinn ghlais.'  'A stáid-bhean áluinn,' arsa</span>
<lb n="2332"/><span>Cúchulainn, 'tá mé buidheach dhíot, is mar deir tú é,</span>
<lb n="2333"/><span>agus níl dadáidh agam le rádh i n-éadan thú a ghlacadh</span>
<lb n="2334"/><span>mar chéile.  Acht fanóchaidh tú go dté mise isteach</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="2335"/><p><span>'un an oileáin agus go sáirighe sé ar a bhfuil istoigh</span>
<lb n="2336"/><span>mo chur 'un na cille.  Mura dtig liom sin a dheanamh,</span>
<lb n="2337"/><span>is mór an truaigh do leithéid de chailín a chur amudha</span>
<lb n="2338"/><span>liom.'  ''Tchím," arsa'n cailín, 'níl tú ag brath ar</span>
<lb n="2339"/><span>d'intinn a athrú.  Agus ó tharla nach bhfuil dul thairis</span>
<lb n="2340"/><span>agat, seolfad-sa ar an bhealach thú.  Tá droicheadh ón</span>
<lb n="2341"/><span>oileán amach go tír mór.  Tá an droichead comh caol</span>
<lb n="2342"/><span>is go mbéadh obair ag duine siubhal air.  Mar sin</span>
<lb n="2343"/><span>fhéin b'fhéidir ghabháil isteach, acht thall i lár an droichid</span>
<lb n="2344"/><span>tá alt ar nach féidir le fear ar bith ghabháil trasna de</span>
<lb n="2345"/><span>léim.  Is iomdha fear ariamh a fágadh thíos le léim</span>
<lb n="2346"/><span>Dhroichead na n-Alt.  Acht tá geasa agam a bheirfeas</span>
<lb n="2347"/><span>isteach sábháilte sinn araon ó tharla go gcaithfidh tú</span>
<lb n="2348"/><span>bualadh ar aghaidh.'  'Ní rachad-sa isteach faoi gheasaibh</span>
<lb n="2349"/><span>ar bith,' arsa Cúchulainn.  'Murar féidir liom ghabháil</span>
<lb n="2350"/><span>mar badh chóir de ghaisgidheach, níl mé ag gabháil ar</span>
<lb n="2351"/><span>nós Chailleach na gCearc.'  ''Ar ndóigh,' arsa'n cailín,</span>
<lb n="2352"/><span>'ní bhéidh a fhios ag neach dá maireann acht thú fhéin is</span>
<lb n="2353"/><span>mise goidé mar fuair tú isteach.'  'Béidh a fhios ag</span>
<lb n="2354"/><span>an tsaoghal,' arsa Cúchulainn, 'má théighim isteach, go</span>
<lb n="2355"/><span>dteachaidh mé mar ba dúthcha de ghaisgidheach a dheanamh.'</span>
<lb n="2356"/><span>'Tchím,' arsa'n cailín, 'caithfidh tú do dóigh fhéin</span>
<lb n="2357"/><span>bheith agat.  Agus anois tá tú ar shiubal.  Bain an</span>
<lb n="2358"/><span>droichead amach comh luath géar is thig leat.  Agus</span>
<lb n="2359"/><span>má théid agat an droichead a shiubhal agus an léim a</span>
<lb n="2360"/><span>ghearradh, tá an báire leat.  Béid mise istoigh níos</span>
<lb n="2361"/><span>luaithe 'ná thusa dá fheabhas a ndeanfaidh tú obair.'</span></p>
<lb n="2362"/>
<lb n="2363"/><p><span>"D'fhág an dís slán ag a chéile;a gus d'imthigh Cúchu-</span>
<lb n="2364"/><span>lainn go dtí an drocheadh, chuaidh de léim air, agus</span>
<lb n="2365"/><span>shiubhail leis go rabh sé ag an alt.  Nuair a bhreathnuigh</span>
<lb n="2366"/><span>sé goidé an seort áite a bhí ann, chuaidh sé cupla céim</span>
<lb n="2367"/><span>ar gcúl, thug rúideog, d'éirigh i n-áirde san aer, agus</span></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="2368"/><p><span>thainic anuas ar a dhá cois ar an taobh eile gan</span>
<lb n="2369"/><span>truisliú, gan leagadh, gan leonadh.</span></p>
<lb n="2370"/>
<lb n="2371"/><p><span>"Ní rabh moill ghabháil 'un an oileáin annsin.  Ar a</span>
<lb n="2372"/><span>shiubhal aníos an t-oileán dó, ba ró-dheas an radharc a</span>
<lb n="2373"/><span>nocht chuige.  Bhí céad sruthán, má bhí ceann amháin, ina</span>
<lb n="2374"/><span>rith anuas taobhanna na gcnoc agus ag deanamh locha i</span>
<lb n="2375"/><span>lár an oileáin.  Bhí coillte deasa cumhdaighthe le</span>
<lb n="2376"/><span>bláthaibh agus le duilleabhar thart ina dtimcheall.</span>
<lb n="2377"/><span>Crónán ciúin na sruthán, ceol binn na n-éan, aoibhneas</span>
<lb n="2378"/><span>agus pléisiúr isé bhí le cluinstin agus le feiceáil na</span>
<lb n="2379"/><span>mílte ar gach taoibh.</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>"Tógaidh Cúchulainn a shúil sa deireadh agus 'tchí</span>
<lb n="2382"/><span>sé caisleán áluinn fa ghiota dó.  Ba é seo an teach</span>
<lb n="2383"/><span>comhnuighthe a bhí ag Scathaigh Mhóir.  Suas leis, agus cé</span>
<lb n="2384"/><span>bhí istoigh acht an cailín óg a casadh dó ar tír mór.  Chuir</span>
<lb n="2385"/><span>sí fáilte agus céad roimhe agus áthas an tsaoghail</span>
<lb n="2386"/><span>uirthi go bhfuair sé slán sábháilte thar Dhroichead na</span>
<lb n="2387"/><span>n-Alt.  Ar sise le Cúchulainn: 'Chualas thú 'gha rádh</span>
<lb n="2388"/><span>gur a fhoghluim cleasaidheachta thainic tú annseo.  Tá</span>
<lb n="2389"/><span>cleas ag mo mháthair is dá mbéadh sé agat níorbh' fhéidir</span>
<lb n="2390"/><span>do bhuaidh a fhagháil.  Tá sí anois thiar ar barr na beinne</span>
<lb n="2391"/><span>ud thiar agus í istoigh i gcliabhán ag oibriú draoidheachta</span>
<lb n="2392"/><span>agus pisreog ort.  Tá an cliabhán ceangailte le</span>
<lb n="2393"/><span>sreangachaibh de bharr na beinne.  Gabh thusa, fagh</span>
<lb n="2394"/><span>greim ar na sgeangachaibh, agus bagair a leigean go</span>
<lb n="2395"/><span>tóin muna dtuga sí duit an Ga Builge agus eolas</span>
<lb n="2396"/><span>'un a láimhdeachais.'</span></p>
<lb n="2397"/>
<lb n="2398"/><p><span>"D'imthigh.  Níorbh' fhada a chuaidh sé go bhfaca sé an</span>
<lb n="2399"/><span>chailleach sa chliabhán mar hinnseadh dó.  Fuair sé</span>
<lb n="2400"/><span>greim ar na sreangachaibh agus dubhairt leis an chailligh</span>
<lb n="2401"/><span>rogha a dheanamh, a beo agus cleas an Gha Builge.  Ní</span>
<lb n="2402"/><span>rabh a fhios ag an chailligh cá rabh sí 'na suidhe nó 'na</span></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="2403"/><p><span>seasamh, thainiceas uirthi comh tobann sin.  Bhí eagla</span>
<lb n="2404"/><span>??   bháis mór, agus thoiligh sí an rud a d'iarr Cúchulainn</span>
<lb n="2405"/><span>a thabhairt dó.  Thug.</span></p>
<lb n="2406"/>
<lb n="2407"/><p><span>"D'fhan sé annsin ar an oileán, é fhéin agus cupla</span>
<lb n="2408"/><span>ridire, ag cleachtadh tuilleadh cleasaidheachta.  Ní rabh</span>
<lb n="2409"/><span>lá ar bith nach mbíodh tamall comhráidh aige leis an</span>
<lb n="2410"/><span>mhnaoi óig.  Ba é an mín is réidhteach a bhí ann gur</span>
<lb n="2411"/><span>pósadh an dís agus go rabh ach banais shuailceach</span>
<lb n="2412"/><span>ghreannmhar a mhair seacht lá agus seacht n-oidhche, agus</span>
<lb n="2413"/><span>a mb'fhearr an lá deireannach 'ná an chéad lá.</span></p>
<lb n="2414"/>
<lb n="2415"/><p><span>"Bliadhain a bhí siad pósta go rabh mac aca; agus</span>
<lb n="2416"/><span>tugadh Connla mar ainm air - le dáimh le Conall</span>
<lb n="2417"/><span>Cearnach.  Chuaidh gach seort seolta go leor ar feadh</span>
<lb n="2418"/><span>tamaill, acht bhí an nimh san fheoil ag an chailligh ar fad</span>
<lb n="2419"/><span>do Chúchulainn as siocair gur bhain sé dí an Ga Builge.</span>
<lb n="2420"/><span>Bhí sí ag clamhairt air ariamh gurbh' éigean dó slán a</span>
<lb n="2421"/><span>fhágáil ag a chéile agus ag a leanbh agus teacht ar ais</span>
<lb n="2422"/><span>'un a' bhaile go hÉirinn.  Nuair a bhí sé ag fágáil an</span>
<lb n="2423"/><span>oileáin, bhain sé fáinne anuas dá mhéar; agus ar seisean</span>
<lb n="2424"/><span>le n-a mhnaoi: 'Nuair a bhéas méar an leinbh i n-innibh </span>
<lb n="2425"/><span>an fáinne a líonadh, cuir 'mo dhiaidh-sa go nÉirinn é.</span>
<lb n="2426"/><span>Béidh sé ina fhear annsin agus b'fhéidir gur mhaith a</span>
<lb n="2427"/><span>chuidiú i gcuradh-chás.'  Annsin d'imthigh Cúchulainn agus</span>
<lb n="2428"/><span>thainic caol díreach 'un a' bhaile.</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>"D'éirigh Connla mór de réir mar bhí na bliadhanta</span>
<lb n="2431"/><span>dá gcaitheamh.  Nuair a bhí sé i n-aois a hocht déag,</span>
<lb n="2432"/><span>chuir a mháthair an fáinne ar a mhéar agus líon an méar é.</span>
<lb n="2433"/><span>Annsin thug sí ordú dó ghabháil go hÉirinn; acht sul</span>
<lb n="2434"/><span>ar imthigh sé thainic a mháthair mhór, Scathaigh, thart agus</span>
<lb n="2435"/><span>dubhairt: 'Cuirim-sa de gheasaibh agus de mhór-ualach</span>
<lb n="2436"/><span>ort, nuair a rachas tú go hÉirinn, gan stad mara</span>
<lb n="2437"/><span>ná mór-chomhnuidhe a dheanamh go gcuire tú comhrac ar</span>
<lb n="2438"/><span><pb n="70"/>   </span>
<lb n="2439"/><span>Chúchulainn, agus gan d'ainm a innse d'éinneach fad</span>
<lb n="2440"/><span>is nach mbíonn sleagh sáithte fríd do chorp.'</span></p>
<lb n="2441"/>
<lb n="2442"/><p><span>"Bhí a fhios aici go maith, nuair a rachadh Connla agus</span>
<lb n="2443"/><span>chuirfeadh sé troid ar Chúchulainn, go muirbhfeadh an</span>
<lb n="2444"/><span>Cú é, díoghbháil gan aithne bheith aige ar a mhac; agus thug</span>
<lb n="2445"/><span>sí cead dó innsint cé é fhéin nuair a bhéadh sé ag fagháil</span>
<lb n="2446"/><span>bháis ar dhóigh go gcuirfeadh sé brón ar an athair.  Mar</span>
<lb n="2447"/><span>a gcéadna ba mhaith léithe a hua marbh mar thug sí fuath</span>
<lb n="2448"/><span>dó as siocair go rabh cuid fola Chúchulainn ann.</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>"Bhí go maith is ní rabh go holc, ghléas Connla é</span>
<lb n="2451"/><span>fhéin agus thainic go hÉirinn.  Tráthnóna beag ribeach</span>
<lb n="2452"/><span>fuar a bhí ann nuair a thainic sé a fhad le Conall</span>
<lb n="2453"/><span>Cearnach ar an tsliabh agus cheangail sé síos don talamh</span>
<lb n="2454"/><span>é.  'Cibé thú fhéin, a ógánaigh, sgaoil as an chuibhreach</span>
<lb n="2455"/><span>seo mé,' arsa Conall Cearnach.  'Fóil!  Fóil!' arsa</span>
<lb n="2456"/><span>Connla, 'béidh tú annsin go dtige Cú na gCleas</span>
<lb n="2457"/><span>agus go sgaoile sé thú.'</span></p>
<lb n="2458"/>
<lb n="2459"/><p><span>"Sa bhomaite d'ordaigh Conall dá ghiolla imtheacht</span>
<lb n="2460"/><span>chuig Cúchulainn agus a rádh leis goidé mar bhí.</span></p>
<lb n="2461"/>
<lb n="2462"/><p><span>Chuaidh an giolla ionns'ar Chúchulainn.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="2463"/><span>Cúchulainn de goidé an sgéala a bhí leis.  'Tá,' arsa'n</span>
<lb n="2464"/><span>giolla, 'gaisgidheach lúthmhar óg a thainic 'un an tsléibhe</span>
<lb n="2465"/><span>tá tamall beag ó shoin agus cheangail sé Conall Cearnach</span>
<lb n="2466"/><span>agus d'fhag ina luighe annsin é.  Nuair a d'iarr Conall</span>
<lb n="2467"/><span>a sgaoileadh, 'sé an freagra thug an t-óglach air go</span>
<lb n="2468"/><span>mbéadh sé annsin go dtigeadh Cú na nCleas le n-a</span>
<lb n="2469"/><span>sgaoileadh.'  'Maise,' arsa Cúchulainn, 'is doiligh</span>
<lb n="2470"/><span>liom Conall a fheiceáil i gcruadhchás, agus is doiligh</span>
<lb n="2471"/><span>damh ghabháil i ndeabhaidh lainne leis an fhear a cheangail</span>
<lb n="2472"/><span>é.'</span></p>
<lb n="2473"/>
<lb n="2474"/><p><span>"Ina dhiaidh sin d'éirigh sé, chuir é fhéin i n-ordú troda</span></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="2475"/><p><span>agus níor stad go dtainic go dtí an áit a rabh Conall</span>
<lb n="2476"/><span>ina luighe ceangailte.  Chonnaic Connall ag teacht é.</span>
<lb n="2477"/><span>'Is tú Cúchulainn,' arsa Conall.  'Is mé,' arsa'n</span>
<lb n="2478"/><span>fear eile.  'Beir mo bheannacht,' arsa Conall, 'oir</span>
<lb n="2479"/><span>ba é do chongnamh ariamh nach rabh ar deireadh nuair</span>
<lb n="2480"/><span>a bhí sé ag tastáil.  Sgaoil mé anois agus leig mé</span>
<lb n="2481"/><span>sa tslighe amach.'</span></p>
<lb n="2482"/>
<lb n="2483"/><p><span>"Rith an ama sin bhí Connla fa ghiota díobhtha agus</span>
<lb n="2484"/><span>gan é ag leigean dadaidh air fhéin.  Sgaoileadh Conall;</span>
<lb n="2485"/><span>agus annsin chaithfeadh Cúchulainn, de réir riaghlacha</span>
<lb n="2486"/><span>na haimsire, comhrac a chur ar an allmhurach a fuair a</span>
<lb n="2487"/><span>chroidhe theacht go hÉirinn agus snaidhmeanna cruaidhe</span>
<lb n="2488"/><span>an bháis a chur ar Chonall Chearnach.</span></p>
<lb n="2489"/>
<lb n="2490"/><p><span>"'Cad iad na hairm a bhéas agann?' arsa Cúchulainn.</span>
<lb n="2491"/><span>'Dean fhéin rogha,' arsa Connla.  'Maith go leor,'</span>
<lb n="2492"/><span>arsa Cúchulainn.  'Caithfimid na sleaghacha gearra</span>
<lb n="2493"/><span>ar a chéile.'</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>"D'aontuigh Connla leis an chineál seo troda - 'sé</span>
<lb n="2496"/><span>sin, seasamh amach dhá chéim dhéaga ó chéile.  Ar chionn</span>
<lb n="2497"/><span>den tsleigh sin bhí urla agus ar an chionn eile barr</span>
<lb n="2498"/><span>géar.</span></p>
<lb n="2499"/>
<lb n="2500"/><p><span>"Thoisigh an troid.  Bhí a fhios ag Connla go rabh</span>
<lb n="2501"/><span>aige a athair, acht is beag a smaointigh Cúchulainn go</span>
<lb n="2502"/><span>rabh sé i gcionn airm ar a mhac.  Rith an ama bhí Connla</span>
<lb n="2503"/><span>ag caitheamh na sleaghach ar lorg a n-urla fa choinne</span>
<lb n="2504"/><span>gan an t-athair a loit agus ag sílstin go dtuigfeadh</span>
<lb n="2505"/><span>Cúchulainn go rabh duine ag troid leis nach rabh i</span>
<lb n="2506"/><span>bhfáthach le n-a mharbhadh.  Acht shíl Cúchulainn go mba</span>
<lb n="2507"/><span>é an rud nach rabh an fear a bhí ina aghaidh i n-innibh aimsiú</span>
<lb n="2508"/><span>mar ba chóir; agus throid leo.  Fa dheireadh chaith</span>
<lb n="2509"/><span>Cúchulainn a shleagh go díbhirceach agus d'fhág foluighthe</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="2510"/><p><span>i mbrollach a mhic í.  Labhair Connla agus dubhairt:</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>'Leig damh tuitim ar m'aghaidh -</span>
<lb n="2513"/><span>Ná deir daoine liom gur tú m'athair -</span>
<lb n="2514"/><span>Ar fhaitchíos go ndéirfeadh feara Fáil</span>
<lb n="2515"/><span>Go mbéinn ag teicheadh as tiongmháil.</span></p>
<lb n="2516"/>
<lb n="2517"/><p><span>Is mise Connla, caoin-mhac na Con -</span>
<lb n="2518"/><span>Nach mairg do lámh d'fhág mé ar lár -</span>
<lb n="2519"/><span>A Chúchuláinn chliste ba deise méin,</span>
<lb n="2520"/><span>Seo dhuit mo mhéar fa bhfuil an fáinne.'</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>Amharcaidh Cúchulainn agus 'tchí sé an fáinne ar mhéar</span>
<lb n="2523"/><span>Chonnla.  Bhí sé cinnte annsin gurab í a chuid fola</span>
<lb n="2524"/><span>fhéin bhí ag múchadh an fhraoich fa dtaobh de.  Thoisigh</span>
<lb n="2525"/><span>sé a mhairgnigh mar leanas:</span></p>
<lb n="2526"/>
<lb n="2527"/><p><span>'Is truagh sin, a Chonnla chaoin,</span>
<lb n="2528"/><span>Ádhbhar an ríogh a bhí gan locht;</span>
<lb n="2529"/><span>Is truagh nach é mo bhás a dearbhadh</span>
<lb n="2530"/><span>Sul ar dhearg mé ar do chaoin-chorp.</span></p>
<lb n="2531"/>
<lb n="2532"/><p><span>Bheirim-se mo mhallacht do mhnáibh an domhain,</span>
<lb n="2533"/><span>Agus go mór-mhór d'oide do mhúinte;</span>
<lb n="2534"/><span>Is ar mhéad is a bhí de lochtaighil innti</span>
<lb n="2535"/><span>D'fhág do shlinnte dearg.</span></p>
<lb n="2536"/>
<lb n="2537"/><p><span>Dá mbínn-se agus mo Chonnla caoin</span>
<lb n="2538"/><span>Ag imirt ar gcleas d'aon-taoibh,</span>
<lb n="2539"/><span>Ar fhearaibh Éireann ó thuinn go tuinn,</span>
<lb n="2540"/><span>Dar liom gur linn badh threise.</span></p>
<lb n="2541"/>
<lb n="2542"/><p><span>An t-athair sin a mhárbh a mhac,</span>
<lb n="2543"/><span>Go bhfaghá sé crádhú agus géar-loit;</span>
<lb n="2544"/><span>Ná rabh sé a'n lá go héag</span>
<lb n="2545"/><span>Gan a chreach cléibh bheith fá n-a mhotháin.</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Óch, óch! anocht is mór mo mhire</span>
<lb n="2548"/><span>Is mé ag tarraingt suas go Mogh Gine;</span>
<lb n="2549"/><span>Ceann mo mhic in mo láimh chlí,</span>
<lb n="2550"/><span>A arm agus a éideadh sa láimh eile.'</span></p>
<lb n="2551"/>
<lb n="2552"/><p><span>"Bhí Cúchulainn faoi smúid ó seo ní ba mhó.  Ní</span>
<lb n="2553"/><span>rabh maith bheith leis: ní tiocfadh tabhairt air bheith comh</span></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="2554"/><p><span>croidheamhail ná comh haigeantach is bhí sé roimhe sin.</span>
<lb n="2555"/><span>Ina dhiaidh sin thug sé a cheann ariamh as gach gleo nó</span>
<lb n="2556"/><span>go dtí lá amháin a bhí sé fhéin agus fear darbh' ainm</span>
<lb n="2557"/><span>Laoghaire ag marcaidheacht ar chapall.  Bhí Laoghaire</span>
<lb n="2558"/><span>ina shuide ar a chúlaibh ag Cúchulainn agus an capall</span>
<lb n="2559"/><span>ag siubhal go suaimhneach nuair atchí siad chuca triúr</span>
<lb n="2560"/><span>clainne Chailitine agus a gcuid sleaghach dearg réidh</span>
<lb n="2561"/><span>leo.  Ar theacht dóbhtha fa fhad urchair, chaith fear aca</span>
<lb n="2562"/><span>a shleagh.  Cheap Cúchulainn í, acht dóigheadh a lámh léithe.</span>
<lb n="2563"/><span>Chaith an dara fear a shleagh.  Cheap Cúchulainn í, acht</span>
<lb n="2564"/><span>anois bhí an dá láimh dóighte aige.  Ar seisean le</span>
<lb n="2565"/><span>Laoghaire: 'Tá mo lámha-sa dóighte agus mura gceapa</span>
<lb n="2566"/><span>tusa sleagh an treas fir gheanfaidh sí olc.'  Ní rabh</span>
<lb n="2567"/><span>ann acht go rabh na focla as a bhéal nuair a thainic an</span>
<lb n="2568"/><span>tsleagh, bhuail sí Cúchulainn sa bhrollach, chuaidh trasna</span>
<lb n="2569"/><span>fríd, agus chuaidh a bárr go héadtrom i bhfastódh i</span>
<lb n="2570"/><span>Laoghaire taobh thiar dó.  "Tá mé marbh," arsa Laoghaire.</span>
<lb n="2571"/><span>'Is maith mar tá an té ar thomhais an tsleagh a bealach</span>
<lb n="2572"/><span>fríd a chorp sul a dtainic sí 'do chóir,' arsa Cúchulainn.</span></p>
<lb n="2573"/>
<lb n="2574"/><p><span>"Le sin thainic mearbhlán ina chionn agus thuit sé</span>
<lb n="2575"/><span>ina chnap go talamh.  'Bheir leat mé,' ar seisean le</span>
<lb n="2576"/><span>Laoghaire, 'síos go dtí an loch sin thíos go nighe tú an</span>
<lb n="2577"/><span>fhuil díom sul a ngléastar mé fa choinne na huaighe.'</span>
<lb n="2578"/><span>Goidé bhí sa loch acht dobhar-chú agus chuir sé boladh</span>
<lb n="2579"/><span>na fola agus tarraing uirthi.  Bhí amharc na súl caillte</span>
<lb n="2580"/><span>ag Cúchulainn an tráth seo.</span></p>
<lb n="2581"/>
<lb n="2582"/><p><span>"'Tchím dobhar-chú ag tarraingt orainn,' arsa</span>
<lb n="2583"/><span>Laoghaire.  'Is fearr dúinn an bealach a fhágháil.'</span>
<lb n="2584"/><span>'Céim ar gcúl roimhe mo námhaid ní theachaidh mé ariamh</span>
<lb n="2585"/><span>go fóill agus ní fiú damh toiseacht anois, marbh atá mé</span>
<lb n="2586"/><span>ar sgor ar bith,' arsa Cúchulainn.  'Leag mo lámh ar</span>
<lb n="2587"/><span>chloich,' ar seisean le Laoghaire.  Leag.  'Innis damh,</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="2588"/><p><span>ar seisean, 'nuair a bhéas sé fa dhá léim damh.'  D'innis.</span>
<lb n="2589"/><span>Chaith Cúchulainn an chloch agus mharbh an dobhar-chú léithe.</span>
<lb n="2590"/><span>'Goidé mar chuaidh an t-urchar sin?' ar seisean le</span>
<lb n="2591"/><span>Laoghaire.  'Goidé mar chuaidh gach urchar ariamh dár</span>
<lb n="2592"/><span>chaith tú?' arsa Laoghaire.  'Go díreach,' arsa Cúchu-</span>
<lb n="2593"/><span>lainn.  'Cú mó chéad éacht agus cú m'éacht deireannach.'</span>
<lb n="2594"/><span>Luigh sé síos annsin agus fuair bás.</span></p>
<lb n="2595"/>
<lb n="2596"/><p><span>"Chuaidh an sgéala amach go rabh Cúchulainn marbh.</span>
<lb n="2597"/><span>Chruinnigh a bhunadh agus thóg siad uallán caointe nár</span>
<lb n="2598"/><span>cluineadh ariamh a leithéid i nÉirinn.  Annsin tógadh</span>
<lb n="2599"/><span>an corp ar ghuailneachaibh fear.  Tugadh 'un na huaighe</span>
<lb n="2600"/><span>é agus cuireadh é.</span></p>
<lb n="2601"/>
<lb n="2602"/><p><span>"Dálta gach duine a innseas sgéal maith air fhéin,</span>
<lb n="2603"/><span>bhí mise ar an tórradh.  Ag teacht 'un a' bhaile tráthnóna</span>
<lb n="2604"/><span>dúinn bhí sé ag tuitim síos le tráigh.  An sgaifte bhí</span>
<lb n="2605"/><span>in mo chuideachta ní chuirfeadh seacht gcatha na Féine -</span>
<lb n="2606"/><span>agus bíodh siad ann - as a gcionn nach rabh sé tana</span>
<lb n="2607"/><span>go leor le fagháil trasna ar an fhearsaid.  Chuaidh</span>
<lb n="2608"/><span>siad-san an t-áth, chuaidh mise an clochán, báitheadh</span>
<lb n="2609"/><span>iad-san agus thainic mise."</span>
<lb n="2610"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Cú na gCleas agus Scéalta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Cú na gCleas agus Scéalta Eile

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
