Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><editor><name type="main">Ó Máille, Tomás</name></editor><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Stoc1923_07</note>
                         <note type="L">1</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Stoc1923_07</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Stoc</title><editor><name type="main">Ó Máille, Tomás</name></editor><imprint><publisher>An Stoc</publisher><date>1923</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN STOC</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>TOMÁS Ó MÁILLE DHÁ CHUR I N-EAGAR.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>SRATH NUA.  LEABH I.  UIMH, II.  IÚL, 1923.  DHÁ PHIGHNN A LUACH</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN SAOGHAL.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>FEAR MAITH GAN FÉACHAINT.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“Is maith an t-iománaighe an té atá ar</span>
<lb n="12"/><span>an gclaidhe,” sin, mar dhóig dhe, an fear a</span>
<lb n="13"/><span>bhíos ina shuidhe ar an gclaidhe a' faireadh</span>
<lb n="14"/><span>ar an mbáire isé is fearr a mbíonn a fhios</span>
<lb n="15"/><span>aige cé'n chaoi a mbu chóir a bhualadh.  An</span>
<lb n="16"/><span>fhad is bhíomar féin a' faireadh ar an Sasanach</span>
<lb n="17"/><span>a' riaghladh na tíre seo nó dhá mí-riaghladh</span>
<lb n="18"/><span>b'fhurusda dhúinn a lochta a thabhairt fá</span>
<lb n="19"/><span>deara.  Anois, nuair atámaid féin i lár</span>
<lb n="20"/><span>an treasgartha níl sé chomh héasgaidh againn</span>
<lb n="21"/><span>boc maith a bhualadh is shíleamar, & b'fhurusda</span>
<lb n="22"/><span>don té sin ar lochtadh nach mbeadh sé de</span>
<lb n="23"/><span>mhisneach aige boc olc ná mhaith a bhualadh é</span>
<lb n="24"/><span>féin.  Tá fir mhaithe gan féachaint sa tír,</span>
<lb n="25"/><span>ceanna maithe acu.</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>MALAIRT SAOGHAIL.</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>Roimhe seo, i n-aimsir na Sasanach, ní</span>
<lb n="30"/><span>raibh orainn féin rud ar bith a dhéanamh, geall</span>
<lb n="31"/><span>leis, maidir le riaghladh na hÉireann, agus</span>
<lb n="32"/><span>ní raibh orainn ach amháin a bheith casaoideach.</span>
<lb n="33"/><span>Anois atá mortabháil na tíre uilig orainn</span>
<lb n="34"/><span>féin & isé an chaoi a ngabhfa sí ar aghaidh an</span>
<lb n="35"/><span>chaoi a gcuirfe sinn féin ar a haghaidh í.</span>
<lb n="36"/><span>An uair seo mar dtéidh sí ar aghaidh go</span>
<lb n="37"/><span>maith & mar ndéantar 'chuile shórt i gceart</span>
<lb n="38"/><span>ná bíodh an milleán againn ar aonduine ach</span>
<lb n="39"/><span>orainn féin.  Tig linn rud a dhéanamh le olc</span>
<lb n="40"/><span>ar dhuine eile, ar mhaithe linn féin nó ar</span>
<lb n="41"/><span>mhaithe leis an tír go léir, go réir mar</span>
<lb n="42"/><span>thogróchamaid.  Má ghnimid rud ar mhaithe</span>
<lb n="43"/><span>leis an tír dá-rírí is dócha, má tá aon</span>
<lb n="44"/><span>bhreitheamhnas againn, gurb é leas na tíre a</span>
<lb n="45"/><span>thiocfas as.  Má ghní sinn rud le olc ar</span>
<lb n="46"/><span>dhuine ná daoine ní dócha go dtiocfa aon</span>
<lb n="47"/><span>mhaith don tír ná dhúinn féin as.  Tig linn</span>
<lb n="48"/><span>má thogruigheamaid é cogadh a fhuagairt ar</span>
<lb n="49"/><span>Shasana ach má ghníonn ní mór dhúinn a bheith</span>
<lb n="50"/><span>fá féir an coghadh a sheasamh agus gac a</span>
<lb n="51"/><span>dtiocfa dhá bhárr a fhulaing.</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>AN MHORTABHÁIL.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>Sé bun agus barr an sgéil, atá iolmhaitheas</span>
<lb n="56"/><span>éigin againn nach raibh againn & tig linn olc</span>
<lb n="57"/><span>nó mhaith a dhéanamh leis.  Tig linn an</span>
<lb n="58"/><span>oighrigheacht a chaitheamh mar is mian linn féin.</span>
<lb n="59"/><span>Tig linn a bheith a' cur ina ceann, mar</span>
<lb n="60"/><span>adubhairt bean mhic an Ghobáin Saor leis</span>
<lb n="61"/><span>an gciste óir, nó tig linn a caitheamh go</span>
<lb n="62"/><span>dreabhlásach, sgléipeach, ragairneach, más áil</span>
<lb n="63"/><span>linn féin.  Ní bheidh aon duine thíos leis ach</span>
<lb n="64"/><span>sinn féin, agus is dúinn a bhéas a lear má</span>
<lb n="65"/><span>ghnímid ar ngnotha go fánach.  Tá daoine sa</span>
<lb n="66"/><span>saoghal ar chuma leo, ar bhealach, céard a</span>
<lb n="67"/><span>thuitfeadh amach dá bhféadaidís a mhilleán a</span>
<lb n="68"/><span>leagan ar dhuine éigin eile.  Bu sásamh</span>
<lb n="69"/><span>intinne dhóibh é.  Cuir i gcás, dá gcuireadh</span>
<lb n="70"/><span>fear a mhac ar aonach le díol nó ceannach</span>
<lb n="71"/><span>a dhéanamh, dá ndéantaí droch-dhíol nó droch-</span>
<lb n="72"/><span>cheannach gheobhfadh an mac ithe na gcat is na</span>
<lb n="73"/><span>madraí nuair a thiocfadh sé ón aonach; dá</span>
<lb n="74"/><span>mbudh é an fear féin a dhéanfadh é ní bheadh</span>
<lb n="75"/><span>aon fhocal air.</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>Sin é freisin a fhearacht ag na daoine a</span>
<lb n="78"/><span>bhí a' cur na Gaedhilge 'un báis.  “Níl aon</span>
<lb n="79"/><span>rath leis an máighistir atá againn,”</span>
<lb n="80"/><span>d'abruighdís deich mbliadna nó chúig bliadna</span>
<lb n="81"/><span>déag ó shoin, “ní mhúineann sé dada ach</span>
<lb n="82"/><span>Gaedhilg.”  Na daoine céadna sin anois</span>
<lb n="83"/><span>agus daoine eile mar iad, deir siad, “níl</span>
<lb n="84"/><span>aon chúis leis an máighistir atá againn, ní</span>
<lb n="85"/><span>mhúineann sé Gaedhilg ar bith de rath.”  Deir</span>
<lb n="86"/><span>siad é sin, thar éis go bhfuil Gaedhilg acu</span>
<lb n="87"/><span>féin chomh maith nó níos fearr ná tá ag aon</span>
<lb n="88"/><span>mháighistir is nár thugadar dá gclainn í.</span>
<lb n="89"/><span>Chaitheadar siod a n-oighrigheacht go</span>
<lb n="90"/><span>dreabhlashach, dosgudhach.  Ac tá siad ri-</span>
<lb n="91"/><span>shásta ó fhéadfas siad a lámha a' nigheachán</span>
<lb n="92"/><span>agus an milleán ar fad a leagan ar dhuine</span>
<lb n="93"/><span>éigin eile.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>CNEASDACHT.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Dá n-innsigheadh daoine den tsórt sin an</span>
<lb n="98"/><span>fhírinne b'fhearrde don tír é & b'fhearrde iad</span>
<lb n="99"/><span>féin freisin sa deireadh.  Sé an rud is mó</span>
<lb n="100"/><span>a theastuigheas i nÉirinn fá láthair geanamh-</span>
<lb n="101"/><span>lacht & cneasdacht.  Ní dhéanfadh an fhírinne</span>
<lb n="102"/><span>mórán dochair i n-am ar bith, agus, ar</span>
<lb n="103"/><span>uaireannta, shábháilfeadh sí mórán trioblóide</span>
<lb n="104"/><span>& mórán fola.  Is iomdha cor i n-aghaidh cuir</span>
<lb n="105"/><span>& cam i n-aghaidh caim a tháinig i gceist i</span>
<lb n="106"/><span>n aimsir na nGall, nuair a bhí Gaedhil na tíre</span>
<lb n="107"/><span>ag iarraid iad féin a thárrtháil.  I dtír a</span>
<lb n="108"/><span>bhíos i bhfad fá an-smacht coigcríoch is</span>
<lb n="109"/><span>iondamhail go bhfásann droch-bhéasa is na</span>
<lb n="110"/><span>daoine.  Is cuid den mhoghsaine & den</span>
<lb n="111"/><span>sglábhaidheacht é.  Bíonn siad bréagach,</span>
<lb n="112"/><span>bladarach, spleadhach.  Ní hiongnadh go</span>
<lb n="113"/><span>dtolgfadh na Gaedhil cuid den ghalar & de</span>
<lb n="114"/><span>na droch-bhéasa le n-a fhad is bhí na Sasanaigh</span>
<lb n="115"/><span>a' déanamh máighistireacht orthu & rinne corr-</span>
<lb n="116"/><span>dhuine acu é.  Ach nuair atá deireadh leis</span>
<lb n="117"/><span>an an-smacht & leis an moghsaine ba cheart</span>
<lb n="118"/><span>deireadh bheith leis na bréaga & leis an</span>
<lb n="119"/><span>spleádhchas.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>NEAMH-SPLEÁDHCHAS.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>Daoine sinn anois atá ar ar n-aghaidh féin,</span>
<lb n="124"/><span>agus ba cheart dúinn gníomh a dhéanamh ar</span>
<lb n="125"/><span>nós daoine a bheadh a' seasamh ar a n-aghaidh</span>
<lb n="126"/><span>féin & deireadh a chur le spleádhchas &</span>
<lb n="127"/><span>pleidhceáil.  An áit a raibh bréaga, bladar</span>
<lb n="128"/><span>& faitchíos go dtí seo bu cheart cneasdacht</span>
<lb n="129"/><span>geanamhlacht & misneach a chur ina n-áit.</span>
<lb n="130"/><span>Nuair isé gnotha na ndaoine an tír a riaghladh</span>
<lb n="131"/><span>bu cheart dóibh a dhéanamh gan náire ná</span>
<lb n="132"/><span>faitchíos ná pleidhceáil ach an ceart a sheasamh</span>
<lb n="133"/><span>do' chuile fhear.  Is measa an phleidhceáil</span>
<lb n="134"/><span>arís ná an faitchíos, mar is as laige intinne</span>
<lb n="135"/><span>a fhásas sí.  “Tháinig mac mo dhearbhráthara</span>
<lb n="136"/><span>isteach 'un an tighe leis ag iarraidh orm</span>
<lb n="137"/><span>bhótáil dó, agus cé'n chaoi a bhféadfainn é</span>
<lb n="138"/><span>eiteachtáil.  Seán Ó Floinn, fear a bhfuil</span>
<lb n="139"/><span>mé fá oibliogáid mhór aige, sgríobh sé chugam</span>
<lb n="140"/><span>ag iarradh orm an rud céadna a dhéanamh &</span>
<lb n="141"/><span>cé'n chaoi a gcuirfinn i m' aghaidh é.  Beidh</span>
<lb n="142"/><span>neart bhótaí ar an taobh eile leis an bhfear</span>
<lb n="143"/><span>is fearr a chur isteach.”  Sin é an bhail a</span>
<lb n="144"/><span>chuireas a lán daoine ar a ngnotha a' ceapadh</span>
<lb n="145"/><span>nach é a ngnotha féin é.  Dá mbeadh fear i</span>
<lb n="146"/><span>mbaoghal báis an dochtúr is fearr san áit</span>
<lb n="147"/><span>sé a gcuirfeadh sé fios air, bu chuma leis más</span>
<lb n="148"/><span>mór beag a bhí sé leis.  Ar an gcuma</span>
<lb n="149"/><span>chéadhna, dá mbeadh an fear sin a' toghadh</span>
<lb n="150"/><span>dochtúra do dhaoine eile is don fhear ab</span>
<lb n="151"/><span>fhearr bu chóir dhó a bhóta a thabhairt ba chuma</span>
<lb n="152"/><span>céard adéarfadh Seán Ó Floinn ná mac a</span>
<lb n="153"/><span>dhearbhráthara. Más gnotha daoine eile atá </span>
<lb n="154"/><span>ar láimh aige milleadh sé é má sé is fearr</span>
<lb n="155"/><span>leis, ach murb fhuil sé dearbhtha gurb eadh,</span>
<lb n="156"/><span>féachadh sé faoi & thairis & breathnuigheadh sé</span>
<lb n="157"/><span>an cás sul dá dtuga sé léim.</span></p>
<lb n="158"/>
<lb n="159"/><p><span>OIDEACHAS.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Nuair a bhí Sasana i gcogadh leis an</span>
<lb n="162"/><span>nGearmáinn, bhíodh na céadtha & na mílte dhá</span>
<lb n="163"/><span>n-íoc aici nach raibh a' déanamh aon cheo ach</span>
<lb n="164"/><span>a' cáineadh na Gearmáinne.  Nuair a bhíodh</span>
<lb n="165"/><span>lide ar bith den fhírinne acu bhíodh sé</span>
<lb n="166"/><span>méadaighthe fá chéad, & maidir leis na</span>
<lb n="167"/><span>bréaga, bhíodar a' tigheacht gan chuimse</span>
<lb n="168"/><span>Nuair a chluinfeá an bhréag, an chéad iarraidh,</span>
<lb n="169"/><span>b'fhéidir nach dtiubhrfá leath-aird uirthi, ach</span>
<lb n="170"/><span>nuair a chluinfeá chéad uair í déarfá leat</span>
<lb n="171"/><span>féin sa deireadh go mb'fhéidir go raibh</span>
<lb n="172"/><span>roinnt mhór den fhírinne innti.  Nuair a</span>
<lb n="173"/><span>chluinfeá í ó chainteoirí ag cruinnighthe</span>
<lb n="174"/><span>puiblidhe, nuair a léighfeá ar an bpáipéar í,</span>
<lb n="175"/><span>nuair a léighfeá ar sheacht bpáipéar í, nuair</span>
<lb n="176"/><span>a d'fheicfeá ar na pictiúracha í, nuair a</span>
<lb n="177"/><span>léighfeá í ar na foillseacháin & ar na billeoga</span>
<lb n="178"/><span>a bhíos dá gcraobhsgaoileadh go foirleathan i</span>
<lb n="179"/><span>measg an tsluaigh, bu mheabhrach, staidéarach</span>
<lb n="180"/><span>an duine thú nó cuirfidhe an dubh ar an</span>
<lb n="181"/><span>mbán duit.  Is ceird ar leith a bheith i ndon</span>
<lb n="182"/><span>sin a dheanamh go maith, & sé an t-ainm a</span>
<lb n="183"/><span>tugtar ar an áidhbhéil & ar an gcumadóireacht</span>
<lb n="184"/><span>& an dathadóireacht & an dalladh mullóg</span>
<lb n="185"/><span>sin propaganda nó craobhsgaoileadh.  Bhí</span>
<lb n="186"/><span>trí dhream go maith leis an gceird sin, siad</span>
<lb n="187"/><span>sin, Giúdaidhigh na sean-aimsire & Sasanacha</span>
<lb n="188"/><span>& Rúisigh na haimsire seo.  Bu doiligh d'fhear</span>
<lb n="189"/><span>na fírinne seasamh ina haghaidh.  Bu doiligh</span>
<lb n="190"/><span>d'fhear ar bith aon treoir a dhéanamh nuair a</span>
<lb n="191"/><span>bheadh an ceo draoidheachta sin dá chur ar</span>
<lb n="192"/><span>mearbhall.  Níor mhór dhó foghluim a bheith</span>
<lb n="193"/><span>air & léigheann.  Níor mhór dhó meadhchain a</span>
<lb n="194"/><span>bheith ann.  Ach dá mhéad é cumhacht na</span>
<lb n="195"/><span>dathadoireachta tiocfa an lá a mbeidh meas</span>
<lb n="196"/><span>ar fhear inniste na fírinne.</span></p>
<lb n="197"/>
<lb n="198"/><p><span>NA TRÍ GHUIDHE.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>Tá Éire anois mar bheadh fear a bheadh a'</span>
<lb n="201"/><span>brath tosaighe ar a aghaidh féin sa saoghal.</span>
<lb n="202"/><span>Siad na céad ruda a dhéanfadh</span>
<lb n="203"/><span>sé & a gheobhfadh sé na ruda is</span>
<lb n="204"/><span>mó a mbeadh sé ina gcall.</span>
<lb n="205"/><span>Nuair a bheadh an beart sin réidhtighthe aige</span>
<lb n="206"/><span>sé an rud is mó a mbeadh tóir aige air an</span>
<lb n="207"/><span>chéad rud eile a d'iarrfadh sé.  Nó atá sí</span>
<lb n="208"/><span>mar bhí an fear & a bhean a bhí a' siubhal amach</span>
<lb n="209"/><span>ar casadh an fear bocht, beannaighthe dhóibh a</span>
<lb n="210"/><span>thug na trí ghuidhe dhóibh.  D'iarr an bhean</span>
<lb n="211"/><span>putóg (nó ísbín) fola caorach.  Ghuidh an</span>
<lb n="212"/><span>fear go ngreamhochadh sí dá sróin, & b'éigean</span>
<lb n="213"/><span>dóibh beirt a guidhe anuas arís.  D'éirigh an</span>
<lb n="214"/><span>cleas céadna do Ghabha an tSuip nuair a</span>
<lb n="215"/><span>d'iarr sé neart iarainn, neart guail le n-a</span>
<lb n="216"/><span>théidheadh, cébi rud a theangmhochadh leis an</span>
<lb n="217"/><span>inneoin gan sgaradh léi go dtogruigheadh sé</span>
<lb n="218"/><span>a sgaoileadh, & sparán a bheith aige & cébi</span>
<lb n="219"/><span>céard a chuirfeadh sé ann isteach nach mbeadh</span>
<lb n="220"/><span>cead aige theacht amach as go dtogruigheadh</span>
<lb n="221"/><span>sé féin.  Bhí gabha eile ann agus bhíodh gasúir</span>
<lb n="222"/><span>na háite a' goid ubhall uaidh & nuair a fuair</span>
<lb n="223"/><span>sé na trí ghuidhe séard d'iarr sé, cébi duine</span>
<lb n="224"/><span>a leagfadh lámh ar a chrann ubhall nach mbeadh</span>
<lb n="225"/><span>cead aige imtheacht go dtogruigheadh seisean</span>
<lb n="226"/><span>a leigean un bealaigh, & cébi duine a</span>
<lb n="227"/><span>shuidhfeadh ar a chathaoir nach bhféadfadh sé</span>
<lb n="228"/><span>éirghe aisti go dtugadh seisean cead dó.</span></p>
</div>
<pb n="2"/>
<div><lb n="229"/><p><span>D'iarr gach duine acu an rud ba goire do</span>
<lb n="230"/><span>láthair.  Dhíol siad a gcuid den tsaoghal seo</span>
<lb n="231"/><span>& den tsaoghal eile ar ísbín nó ar</span>
<lb n="232"/><span>bheagáinín ubhall nó ar an sásamh intinne a</span>
<lb n="233"/><span>bhéarfadh sé dhóibh duine nach dtaithneochadh</span>
<lb n="234"/><span>leo a chur ina shuidhe ar a gcathaoir gan cead</span>
<lb n="235"/><span>a bheith aige í a fhágáil gho leigidís a saint</span>
<lb n="236"/><span>amach air.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>AICMÍ ÉAGSAMHLA.</span></p>
<lb n="239"/>
<lb n="240"/><p><span>Tá roinnt de mhuintir na hÉireann ar an</span>
<lb n="241"/><span>saoghal seo beagnach ar nós mar bhíodar sin.</span>
<lb n="242"/><span>A bputóg féin an chéad rud agus an rud is</span>
<lb n="243"/><span>mó atá a' déanamh imnidhe dá gach cuid acu,</span>
<lb n="244"/><span>sin, nó cead a bheith acu a saint a leigean</span>
<lb n="245"/><span>amach ar dhuine éigin nó ar dhream éigin nach</span>
<lb n="246"/><span>dtaithnigheann leo.  Tá aicme lucht oibre</span>
<lb n="247"/><span>ann, aicme feilméaraí, aicme siopadóirí,</span>
<lb n="248"/><span>aicme gunnadóirí (nó fear gunna), aicme</span>
<lb n="249"/><span>alpairí talmhan, beag & mór, aicme lucht</span>
<lb n="250"/><span>airgid — & b'fheidir, sa gcás sin de, aicme</span>
<lb n="251"/><span>ollamhan féin, & ní léar d' aicme ar bith acu</span>
<lb n="252"/><span>ach a ngnó beag, suarach féin.  Tá aicmí</span>
<lb n="253"/><span>eile freisin ann nach bhfuil ar an liosta seo</span>
<lb n="254"/><span>ach a casfar do na leightheoirí ina siubhal.</span>
<lb n="255"/><span>Beidh gach dream acu ag iarraidh iad féin</span>
<lb n="256"/><span>a chur un tosaigh, a' siúite le chéile & a'</span>
<lb n="257"/><span>tarraing i n-aghaidh a chéile go gcaithe siad</span>
<lb n="258"/><span>Éire ar fad siar is aniar ar chaoi nach mbeidh</span>
<lb n="259"/><span>maith ná maoin innti do chuid ar bith acu.</span>
<lb n="260"/><span>Má leigtear dóibh Éire a mhilleadh is cuma,</span>
<lb n="261"/><span>ina dhiaidh sin, cé'n chaoi a ndéanfar an</span>
<lb n="262"/><span>milleán a roinnt.  Ach míle buidheachas le</span>
<lb n="263"/><span>Dia, tá neart daoine geanamhla i nÉirinn</span>
<lb n="264"/><span>leis an gceart a dhéanamh má fhághann siad</span>
<lb n="265"/><span>deis chomhthrom ar bith air.</span></p>
<lb n="266"/>
<lb n="267"/><p><span>BREITEAMHNAS.</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>Caithfimid breathnú fúinn & tharainn sa</span>
<lb n="270"/><span>gcás seo, maidir le riaghladh na tíre.  Séard</span>
<lb n="271"/><span>a theastuigheas uainn i dtosach an tíodlacadh</span>
<lb n="272"/><span>is fearr ná gach tíodlacadh, sé sin, an</span>
<lb n="273"/><span>síothchán.  Teastuigheann uainn Éire a bheith</span>
<lb n="274"/><span>Gaedhealach ó chuan go cuan an rud atámaid</span>
<lb n="275"/><span>a iarraidh ó tháinig ciall & cuimhne dhúinn,</span>
<lb n="276"/><span>teastuigheann uainn Críosdaigheacht &</span>
<lb n="277"/><span>cneasdacht & geanamhlacht a bheith is na daoine</span>
<lb n="278"/><span>mar bhí roimhe seo, teastuigheann forás a</span>
<lb n="279"/><span>bheith ar an tír & gach rud dá bhfuil innti, idir</span>
<lb n="280"/><span>foghluim, déantuis & saothrú na talmhan.</span>
<lb n="281"/><span>Teastuigheann cur un cinn a bheith sa tír le</span>
<lb n="282"/><span>slighe bheatha gheanamhail i nÉirinn istigh a</span>
<lb n="283"/><span>thabhairt dá gach duine a beirtear innti, agus</span>
<lb n="284"/><span>gan iad a leigean ar an bhfán i bhfad ó bhaile</span>
<lb n="285"/><span>a' tabhairt a' n-allais ar mhaithe le ríoghachtaí</span>
<lb n="286"/><span>eile.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>Sé an rud nach dteastuigheann uainn lucht</span>
<lb n="289"/><span>oibre nach ndéanann aon obair, ná</span>
<lb n="290"/><span>feilméaraí nach ndéanann aon fheilméaracht,</span>
<lb n="291"/><span>ná fir ghunna nach ndéanann aon urchar a</span>
<lb n="292"/><span>chaitheamh ach le n-a muintir féin, ná ollamhain</span>
<lb n="293"/><span>nach ndéanann aon mhúnadh.  Sé an fear is</span>
<lb n="294"/><span>lugha i nÉirinn a theastuigheas uainn an fear</span>
<lb n="295"/><span>ceirde nó an fear gnotha nó ar fear dáin</span>
<lb n="296"/><span>a thugas aire go ghnotha 'chuile dhuine eile</span>
<lb n="297"/><span>ach a ghnotha féin.  Ach i dtosach ar 'chuile</span>
<lb n="298"/><span>dhuine eile, sé an fear is mó a bhfuil gnotha</span>
<lb n="299"/><span>againn de an fear fírinneach a insseóchas</span>
<lb n="300"/><span>an fhírinne do na daoine & nach gcuirfe amú</span>
<lb n="301"/><span>iad agus an fear cneasda a leanfas don</span>
<lb n="302"/><span>chóir & don cheart, & tá a chruthú le fhághail go</span>
<lb n="303"/><span>bhfuil a leitheidí ann.  Féadfamaid muinghin</span>
<lb n="304"/><span>a bheith againn as a leitheidí sin.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>FÉACH!</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Bí cinnte & téirigh isteach go</span>
<lb n="309"/><span>bhfeice tú a bhfuil de</span></p>
<lb n="310"/>
<lb n="311"/><p><span>ÉADACH le h-aghaidh an Gheimhridh</span></p>
<lb n="312"/>
<lb n="313"/><p><span>Le díol go han-tsaor ag</span></p>
<lb n="314"/>
<lb n="315"/><p><span>TOMÁS MAC SUIBHNE,</span>
<lb n="316"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Ó HEIREAMHÓIN.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Carrannaí & gluaisteáin & gléas sochraide.</span></p>
<lb n="321"/>
<lb n="322"/><p><span>SRÁID EYRE NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="323"/>
<lb n="324"/><p><span>TOMÁS PHEADAIR</span></p>
<lb n="325"/>
<lb n="326"/><p><span>Ba simplí an lánamhain iad Tomás Pheadair</span>
<lb n="327"/><span>agus a bhean Neansóg.  Bhí siad éirge sheán</span>
<lb n="328"/><span>an uair sin agus a' dul san aois leanbaide,</span>
<lb n="329"/><span>ach an lá ab fearr a bhíodar ní raibh acu ach</span>
<lb n="330"/><span>cineál céille.  Ní raibh aon duine clainne</span>
<lb n="331"/><span>acu.  Bhíodh gasúir an bhaile a' déanam</span>
<lb n="332"/><span>timthireachta dóibh go minic.  Is iomdha rud</span>
<lb n="333"/><span>a dhéanfadh gasúr roimhe seo ar phighinn, nó</span>
<lb n="334"/><span>an ghail den phópa, nó ar uibh lachan nó chirce</span>
<lb n="335"/><span>D'fhágaibh sin go mbíodh an t-aos óg go han-</span>
<lb n="336"/><span>mhinic i dteach Thomáis, mar go raibh sé féin</span>
<lb n="337"/><span>agus a bhean anonn i n-aois agus siad na</span>
<lb n="338"/><span>gasúir a thugadh rudaí beaga acu ón tsiopa,</span>
<lb n="339"/><span>a thugadh isteach uisge agus móin, agus a</span>
<lb n="340"/><span>sheóileadh an bhó agus a thugadh abhaile í.  Bhí</span>
<lb n="341"/><span>sin ceart go leor, ach nuair a d'fhághadh siad</span>
<lb n="342"/><span>an fhaill is iomdha crostacht a ghníodh siad ar</span>
<lb n="343"/><span>an tsean-lánamhain chomh maith.  Oidhche</span>
<lb n="344"/><span>amháin d'á raibh damhsa i dteach Sheáin Uí</span>
<lb n="345"/><span>Eibhrín, sa doras ag Tomás Pheadair, bhí na</span>
<lb n="346"/><span>gasúir chéadna sin chomh domlasta agus go</span>
<lb n="347"/><span>mb'éigin a gcur amach.  Ní dheachadar i</span>
<lb n="348"/><span>bhfad, ach bhí a' leitiméaracht thart chois an</span>
<lb n="349"/><span>tighe, a' caitheamh dairteacha isteach ar na</span>
<lb n="350"/><span>fuinneóga agus ar an doras.  Ar deireadh</span>
<lb n="351"/><span>d'éirigh fear an tighe feargach leo — thóbair</span>
<lb n="352"/><span>an tsúil a bhaint as le caorán móna — agus</span>
<lb n="353"/><span>chosgair sé thíos agus tuas iad mur nglanadh</span>
<lb n="354"/><span>siad leó go dtiormóchadh sé an tsuinc leó.</span>
<lb n="355"/><span>Bhí cosamhlacht air go raibh sé dhárírí, agus</span>
<lb n="356"/><span>dúbhairt na gasúir leó féin go mb'fhearr</span>
<lb n="357"/><span>teicheadh mhaith ná droch-sheasamh.  Ba é</span>
<lb n="358"/><span>Marcuisín Mháire Thaidhg an fear ba sine acu</span>
<lb n="359"/><span>agus b'olc leis go gcuirfí chun teichte chomh</span>
<lb n="360"/><span>dona sin iad, agus dubhairt sé leis an</span>
<lb n="361"/><span>dream eile go gcaithfí meóin éigin a</span>
<lb n="362"/><span>fhéachaint leis an damhsa a bhriseadh suas.</span>
<lb n="363"/><span>Thoisigheadar a' díospóireacth eatorru féin</span>
<lb n="364"/><span>céard ab fhearr a dhéanamh le cosg a chur</span>
<lb n="365"/><span>leis an spóirt nuair a bhuail Marcuisín bos</span>
<lb n="366"/><span>ar a cheathramhain agus leig fead.  “Seadh!”</span>
<lb n="367"/><span>ar seisean, “mo choinsias tá sé agam; ná</span>
<lb n="368"/><span>corruigheadh aon duine agaibh go dtige mé</span>
<lb n="369"/><span>ar m'ais.”  Is gearr a bhí sé imthighthe gur phill</span>
<lb n="370"/><span>sé agus cat mór bán fá n'asgaill leis.</span>
<lb n="371"/><span>“Chuala me,” ar seisean, “go raibh pisíní</span>
<lb n="372"/><span>ag cat Sheáin Uí Eibhrín indé, agus go raibh</span>
<lb n="373"/><span>siad amuigh sa gcró: bí a fhios agam go</span>
<lb n="374"/><span>bhfuighinn an cat annsin agus fuaireas.  Seo</span>
<lb n="375"/><span>í í annseo.  Fághadh duine agaibh sean-sáspan</span>
<lb n="376"/><span>dom agus feicfe sibh spóirt ar ball beag.”</span>
<lb n="377"/><span>Fuarathas an sáspan agus cheangail Mar-</span>
<lb n="378"/><span>cuisín ar cheann an chait é i riocht agus nárbh</span>
<lb n="379"/><span>fhéidir léi tada a fheiceál.  Annsin fuair sé</span>
<lb n="380"/><span>ceithre shliogán báirneach agus ghreamuigh le</span>
<lb n="381"/><span>tearra iad ar cheithre cosa an chait, agus bhí</span>
<lb n="382"/><span>réidh.  Chuaidh sé anonn annsin go dtí</span>
<lb n="383"/><span>fuinneóg Thomáis Pheadair agus leig</span>
<lb n="384"/><span>isteach an cat go neamh-mhothuigheach ar phán</span>
<lb n="385"/><span>a bhí briste.  Bhí bord taobh istigh den</span>
<lb n="386"/><span>fhuinneóg agus nuair a thoisigh an cat a'</span>
<lb n="387"/><span>siubhal air leis na sliogáin bháirneach shilfeá</span>
<lb n="388"/><span>gur beithidheach capaill a bhí ann leis an méid</span>
<lb n="389"/><span>torainn a bhí aige.  Bhí Tomas sínte ar an</span>
<lb n="390"/><span>leabaid agus bhí Neansóg bhocht a' tuitim</span>
<lb n="391"/><span>i na codladh cois na teineadh.  Ní raibh</span>
<lb n="392"/><span>lampa ná coinneal lasta, agus bhí an teach</span>
<lb n="393"/><span>dorcha, mar go raibh an teine beagnach</span>
<lb n="394"/><span>caithte.  Dhearch an tsean-bhean ar an mbord</span>
<lb n="395"/><span>agus chonaic sí an rud aisteach, gan</span>
<lb n="396"/><span>chloigeann ar bith, a' siúbhal suas agus anuas,</span>
<lb n="397"/><span>é a' tógáil na gcos chomh hárd agus b'fhéidir</span>
<lb n="398"/><span>leis, agus dhá gcraitheadh ag iarraidh na</span>
<lb n="399"/><span>slíogáin a chaitheamh dhe.  Chuir sí béic aisti</span>
<lb n="400"/><span>agus léim isteach sa leabaidh thar Thomas chomh</span>
<lb n="401"/><span>lúthmhar agus dá mbeadh sí i muinghín a fiche</span>
<lb n="402"/><span>bliadhain.  “Nuair is cruaidh don chailligh</span>
<lb n="403"/><span>caithfe sí rith,” agus nuair is cruaidh dí caithfe</span>
<lb n="404"/><span>sí léim a chaitheamh chomh maith.  Agus níor le</span>
<lb n="405"/><span>Neansóg ab fhailligh é.</span></p>
<lb n="406"/>
<lb n="407"/><p><span>Mhúsgail Tomás aniar nuair a d'airigh sé</span>
<lb n="408"/><span>an fothrom, agus d'fhiafruigh den tsean mhnaoi</span>
<lb n="409"/><span>céard a bhí uirthi.  “Aru, a Thomháis, a</span>
<lb n="410"/><span>chroidhe istigh,” ar sise, “an bhfeiceann tú</span>
<lb n="411"/><span>rud ar bith?  Dearc anonn ar an mbord.”</span>
<lb n="412"/><span>Dhearc Tomás anonn agus chonaic sé an rud</span>
<lb n="413"/><span>ar an mbord, agus is beag nár thuit mo</span>
<lb n="414"/><span>dhuine bocht i laige.  “An measann tú a</span>
<lb n="415"/><span>Thomáis,” arsa Neansóg, i gcogar, “nach hé</span>
<lb n="416"/><span>an tÁidhbhirseóir atá ann, fíoghar na croiche</span>
<lb n="417"/><span>céasta orainn,” agus rinne sí comhartha na</span>
<lb n="418"/><span>croiche ar a baithis le n-a láimh chreathaigh.</span>
<lb n="419"/><span>“Níl cloigeann ar bith air, ach tá ruball,</span>
<lb n="420"/><span>agus sin í an chrúb sgoilte atá a' déanamh</span>
<lb n="421"/><span>an torainn ar an mbord.  Tá ar gcnaipe</span>
<lb n="422"/><span>déanta dhá fhada go dtí é.”  “Dar m'fhocal”</span>
<lb n="423"/><span>níl mé a' rádh ná go bhfuil an ceart agad,</span>
<lb n="424"/><span>arsa Tomás, agus is ar éigin a bhí sé i ndon</span>
<lb n="425"/><span>a anáil a tharraing, leis an gcaoi a raibh a</span>
<lb n="426"/><span>chroidhe a' dul amach ar a bhéal.  “An bhfuil</span>
<lb n="427"/><span>aon deór uisge choisreagtha ins an teach?”</span>
<lb n="428"/><span>“Tá buidéal an uisge choisreagtha crochta</span>
<lb n="429"/><span>thall ar an mballa,” arsa Neansóg, “gabh</span>
<lb n="430"/><span>anonn agus fáigh é.”  “An ag iarraidh mo</span>
<lb n="431"/><span>chur i mbealach mo bhasgta atá thú, a bhean,”</span>
<lb n="432"/><span>ar seisean; “dhéamhan agus fághaim ór na</span>
<lb n="433"/><span>cruinne anonn go dtí an balla rachainn ar</span>
<lb n="434"/><span>an moiméad a' chloig seo.  Fan go dtéigh</span>
<lb n="435"/><span>—.”  Plump!  Tá an cat anuas de léim</span>
<lb n="436"/><span>ar an urlár agus shílfeá gurb é an teach a</span>
<lb n="437"/><span>thuit leis an torann a rinne na sliogáin</span>
<lb n="438"/><span>bháirneach ar na leacracha.  Thoisigh an olann</span>
<lb n="439"/><span>a' téidheadh ar an mbeirt annsin dá</span>
<lb n="440"/><span>rírí.  Bhí an cat a' déanamh anonn ar an</span>
<lb n="441"/><span>leabaidh agus an t-allagar ba bhoichte aige</span>
<lb n="442"/><span>dhá chur as dá dtáinig as béal aon rud</span>
<lb n="443"/><span>ariamh.  D'éirigh Tomás de léim agus thug</span>
<lb n="444"/><span>an doras air féin.  Bhí Neansóg ins na</span>
<lb n="445"/><span>sála aige.  Níor fhan siad le toran a gcos</span>
<lb n="446"/><span>nó gur shroich siad teach Sheáin Uí Eibhrín.</span>
<lb n="447"/><span>Thuit Neansóg bhocht ina cnap i laige i mbéal</span>
<lb n="448"/><span>an dorais nuair a chonaic sí an solus.  Ní</span>
<lb n="449"/><span>raibh Tomás balach chomh dona léi.  D'fhuagair</span>
<lb n="450"/><span>sé amach go raibh an diabhal a' teacht ina</span>
<lb n="451"/><span>ndiaidh. Sin é an áit a raibh an rúille-búille</span>
<lb n="452"/><span>ag buachaillí agus ag cailíní a' baint na</span>
<lb n="453"/><span>sál dá chéile a' dul amach an doras, agus</span>
<lb n="454"/><span>mar bhuailfeá do dhá bhois faoi chéile ní</span>
<lb n="455"/><span>raibh duine de lucht an damhsa nach raibh a'</span>
<lb n="456"/><span>cur uisge as a chosa a' tarraing ar an</span>
<lb n="457"/><span>mbaile chomh teann, géar i nÉirinn agus</span>
<lb n="458"/><span>b'fhéidir leis cos a tharraing.  Níor leig an</span>
<lb n="459"/><span>faitchios d'aon duine dul isteach go teach</span>
<lb n="460"/><span>Thomáis nó go raibh sé i na lá gheal, ghlégeal.</span>
<lb n="461"/><span>Chuaidh beirt no thriúr de na cómharsanna</span>
<lb n="462"/><span>isteach ar deireadh thiar, agus céard a</span>
<lb n="463"/><span>gheobhfaidís thuas ar an drisiúr, agus gac</span>
<lb n="464"/><span>soitheach dá raibh air briste aige, ach cat</span>
<lb n="465"/><span>Sheáin Uí Eibhrín.  Níor leig an faitchios do</span>
<lb n="466"/><span>Mharcuisín dul ar a chuairt chuig Tomas</span>
<lb n="467"/><span>Pheadair nó chuig Seán Ó hEibhrín go ceann</span>
<lb n="468"/><span>leith-bhliadhna i n-a dhiaidh sin, mar gur sgeith</span>
<lb n="469"/><span>na gasúir eile air go mba é ba cionntach</span>
<lb n="470"/><span>leis an gclampar ar fad.</span></p>
<lb n="471"/>
<lb n="472"/><p><span>SEÁN Ó RUADHÁIN.</span></p>
<lb n="473"/>
<lb n="474"/><p><span>Más mian leat ROTHAR</span>
<lb n="475"/><span>maith a cheannach, nó más</span>
<lb n="476"/><span>mian leat deis a chur</span>
<lb n="477"/><span>ar an gceann atá agat,</span>
<lb n="478"/><span>téirigh go dtí</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>S. MAC AN BHÁIRD,</span>
<lb n="481"/><span>AN CHEARNÓG,</span>
<lb n="482"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>ÉADACH GAEDHEALACH ar fheabhas le</span>
<lb n="485"/><span>fagháil ó</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>PHROINSIAS MHAC DHONNCHADHA & A CHOMH,</span>
<lb n="488"/><span>I nGaillimh.</span></p>
<lb n="489"/>
<lb n="490"/><p><span>A cuir dlúthas i gcomhnaidhe le déantás</span>
<lb n="491"/><span>na hÉireann a chur 'un cinn.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>COLÁISDE NA HIOLSGOILE,</span>
<lb n="494"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="495"/>
<lb n="496"/><p><span>Craobh de Iol-sgoil na hÉireann.</span></p>
<lb n="497"/>
<lb n="498"/><p><span>Árd-oideachas le fághail innti ar na hiol-</span>
<lb n="499"/><span>dántai, idir theangacha, ealadhain, trácht</span>
<lb n="500"/><span>& ceannaigheacht, ealadhain an leighis, seil-</span>
<lb n="501"/><span>bhéaracht, & Innealltóireacht.</span></p>
<lb n="502"/>
<lb n="503"/><p><span>Téarmaí gearra ar leith</span>
<lb n="504"/><span>fa chomhair oidí sgaoile.</span></p>
<lb n="505"/>
<lb n="506"/><p><span>Le gach uile ughdar a fhághail sgríobhtar ag</span>
<lb n="507"/><span>An MEABHRÁNAIDHE.</span>
<lb n="508"/></p>
</div>
<pb n="3"/>
<div><lb n="509"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="510"/><span>TOMÁS Ó BIGÍN</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Casadh an bás dom is mé a' dul go Tuaim,</span>
<lb n="513"/><span>Bhuail sé spáirn orm ar áit na mbonn,</span>
<lb n="514"/><span>D'fháisg mé barróg air fá n-a chum,</span>
<lb n="515"/><span>Dheamhan sin cnáimh dhe-san nár bhrúigh mé</span>
<lb n="516"/><span>fúm.</span></p>
<lb n="517"/>
<lb n="518"/><p><span>Aisling a tháinig dhom is mé in mo shuan,</span>
<lb n="519"/><span>Is 'réir mar facthas dom bhí mé i nguais;</span>
<lb n="520"/><span>Le méid mo sganartha gheit mé suas,</span>
<lb n="521"/><span>Agus bhí mé fastuighthe ag an mbás ar</span>
<lb n="522"/><span>chluais.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>“Bíodh Ó Briain agad & Tighearna an Chláir,</span>
<lb n="525"/><span>Bíodh Ó Conchubhair 'ad is Domhnall árd,</span>
<lb n="526"/><span>Bíodh Lord Sligo 'ad is a mhaighre mná,</span>
<lb n="527"/><span>Ach fág 'do dhiaidh agam an muilleoir</span>
<lb n="528"/><span>bán.”</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>“Ní bheidh Lord Sligo agam ná a mhaighre mna,</span>
<lb n="531"/><span>Ní bheidh Ó Conchubhair agam ná Domhnall</span>
<lb n="532"/><span>árd,</span>
<lb n="533"/><span>Ní bheidh Ó Briain agam ná Tighearna an</span>
<lb n="534"/><span>Chláir</span>
<lb n="535"/><span>Ach beidh tú féin agam is an muilleoir</span>
<lb n="536"/><span>bán.”</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>“Dheamhan beann breáin agam ar bhás mar</span>
<lb n="539"/><span>thú,”</span>
<lb n="540"/><span>Mar dtigtá i bhfeall orm cheannsóchainn</span>
<lb n="541"/><span>thú,</span>
<lb n="542"/><span>Dá mbeadh mó shlainte agam ó Rí na</span>
<lb n="543"/><span>ndúl,</span>
<lb n="544"/><span>Bheitheá ar lár agam is nár éirighe tú.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>“D'fhág mé an Gearaltach & ba saighdiúr e,</span>
<lb n="547"/><span>Leagfainn Sasanach dhá dtuilleadh é;</span>
<lb n="548"/><span>Le cumhacht fhlaitheas 'seadh do-ghním-se</span>
<lb n="549"/><span>sléacht,</span>
<lb n="550"/><span>Agus beidh tú féin agam ag éirghe lae.”</span></p>
<lb n="551"/>
<lb n="552"/><p><span>“A Mhaighdean Muire tá os ar gcionn go</span>
<lb n="553"/><span>hárd,</span>
<lb n="554"/><span>An bhfuil cuid impidhe 'ad ar Rí na ngrást,</span>
<lb n="555"/><span>Mar bhfuil an dram fuisgí agam féin le</span>
<lb n="556"/><span>fághail</span>
<lb n="557"/><span>Fág seal beag eile mé ar an saoghal</span>
<lb n="558"/><span>mar táim.”</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="561"/><span>(Ó shean-Tomás Breathnach, gabha, a</span>
<lb n="562"/><span>fuaireamar an t-amhrán seo.  Má tá aon</span>
<lb n="563"/><span>cheathramha eile dhe ag aonduine cuiread sé</span>
<lb n="564"/><span>chugainn é — Fear an Stuic).</span></p>
<lb n="565"/>
<lb n="566"/><p><span>AN SEAN-TEACH.</span></p>
<lb n="567"/>
<lb n="568"/><p><span>A chuireadh ar bun i 1864.</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Tae, Caife, fíonta, Uisge Beatha,</span>
<lb n="571"/><span>ar fheabhas</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Ó LÉANACHÁIN,</span>
<lb n="574"/><span>AN CHEARNÓG, I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>AN “LUCÁNIA.”</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Más maith leat ROTHAR MAITH a rinnead</span>
<lb n="579"/><span>nÉireann sgríobh chuig</span></p>
<lb n="580"/>
<lb n="581"/><p><span>DOMHNALL UA BUACHALLA</span>
<lb n="582"/><span>i Muigh nuadhat.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>COLÁISTE IGNÁIDE NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="585"/>
<lb n="586"/><p><span>(Cumann Íosa.) I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="587"/>
<lb n="588"/><p><span>Coláiste Idir-mheadhonac é seo a bhfuil</span>
<lb n="589"/><span>teagasg dá thabhairt ann ar na craobhracha</span>
<lb n="590"/><span>foghluma a chuireas duine i gcruth a dhul go</span>
<lb n="591"/><span>hIolsgoil nó a dul i n-éadan gnótha trácht-</span>
<lb n="592"/><span>cheannaigheachta.  Aire ar leith dá tabhairt</span>
<lb n="593"/><span>do ghasúir óga.  Páirc bháire ar chúlaibh an</span>
<lb n="594"/><span>tighe.  Le gach uile ughdar a fhághail, sgríobh ag</span></p>
<lb n="595"/>
<lb n="596"/><p><span>AN AIRCHINNEACH.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>T. Ó Flannagáin & Chlann Mhac.</span></p>
<lb n="599"/>
<lb n="600"/><p><span>Gach uile shórt gaibhnigheachta</span>
<lb n="601"/><span>agus innealtóireachta.</span></p>
<lb n="602"/>
<lb n="603"/><p><span>DÍOLTÓIRÍ ROTHAR.  Cuirtear deis</span>
<lb n="604"/><span>ar rothair & ar ghunnaí.</span></p>
<lb n="605"/>
<lb n="606"/><p><span>SRÁID NA gCEANNUIDHE, i nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="607"/>
<lb n="608"/><p><span>PÁDHRAIG ANIAR.</span></p>
<lb n="609"/>
<lb n="610"/><p><span>“Bog leat thusa anois chun do chuid oibre</span>
<lb n="611"/><span>féin,” adeir Pádhraig Aniar le Peaits Ó</span>
<lb n="612"/><span>Rodacháin; “agus uaidh seo amach ná feic</span>
<lb n="613"/><span>a bhfeicir agus na clois a gcloisir.”  Ghlan</span>
<lb n="614"/><span>Peaits Leis.  “Anois,” arsa-Pádhraig “ó</span>
<lb n="615"/><span>thárla an chistineach fúinn féin agus gurb é</span>
<lb n="616"/><span>File Chúl-druid an fear-léighinn innseócha sé</span>
<lb n="617"/><span>dhúinn fá na Fiannaibh Éireann.”</span></p>
<lb n="618"/>
<lb n="619"/><p><span>“Inneosad ma's cuimhneach liom,” arsan</span>
<lb n="620"/><span>file.</span></p>
<lb n="621"/>
<lb n="622"/><p><span>“Cé acu d'fiannaibh Éireann ab fhearr, cé</span>
<lb n="623"/><span>acu ba mheasa, cé acu ba mhó, cé acu ba</span>
<lb n="624"/><span>lugha, cé acu ba mhoille, cé acu ba luaithe,</span>
<lb n="625"/><span>cé acu ab airde, cé acu ab ísle?” arsa</span>
<lb n="626"/><span>Pádhraig Aniar.</span></p>
<lb n="627"/>
<lb n="628"/><p><span>“Fionn féin an sear ab fhearr acu”</span>
<lb n="629"/><span>adeir an file, “agus Dair Dubh ó Duib-</span>
<lb n="630"/><span>shliabh an duine ba mheasa dhíobh, óir níor</span>
<lb n="631"/><span>dhubhairt aon fhocal ariamh ach aithis no</span>
<lb n="632"/><span>imdheargadh re neach; agus an té do chífeadh</span>
<lb n="633"/><span>ar céadlongadh é, ní dhéanfadh a leas an lá</span>
<lb n="634"/><span>sin; ba é Fionn gan amhras an duine ba mhó</span>
<lb n="635"/><span>dhíobh, agus daolgús Mac Dubhghoile an duine</span>
<lb n="636"/><span>ab airde i bhFiannuigheacht, agus Mac Áine an</span>
<lb n="637"/><span>t-abhac beag an duine ba lugha, agus ab</span>
<lb n="638"/><span>ísle dhíobh:  Lisfe leisgeamhail giolla teineadh</span>
<lb n="639"/><span>choire na hAlmhuine an duine ba moille dhíobh</span>
<lb n="640"/><span>óir, ba é siubhal lae samhraidh is mó dá</span>
<lb n="641"/><span>ndearna ariamh, teacht ón tobar atá i</span>
<lb n="642"/><span>ndoras na hAlmhuine go dtí n-a leabhaidh</span>
<lb n="643"/><span>féin a bhí i dtigh na bruighne; agus Liagán</span>
<lb n="644"/><span>Luaimneach ó Luachair Deaghaidh an duine ba</span>
<lb n="645"/><span>luaithe d'Fhiannaibh Éireann.  Sin é fuasgladh</span>
<lb n="646"/><span>do cheiste.”</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>“Beir buaidh agus beannacht,” adeir</span>
<lb n="649"/><span>Pádhraig Aniar, “agus innis dúinn anois</span>
<lb n="650"/><span>céard iad na hiongnaidh is mó a bhí san</span>
<lb n="651"/><span>bhFeinn.</span></p>
<lb n="652"/>
<lb n="653"/><p><span>“Bhí óglách bodhar san bhFéinn,” arsa File</span>
<lb n="654"/><span>Chúl-druid,” agus níor dearnadh i bhFiann-</span>
<lb n="655"/><span>aigheacht ariamh laoi ná duain, nach mbeadh</span>
<lb n="656"/><span>de mheabhair aige.  Bhí iongnadh eile san</span>
<lb n="657"/><span>bhFéinn, .i., óglách coise crainn, agus ní raibh</span>
<lb n="658"/><span>cú ná fiadh ná fear san bhFéinn nach bhfuigheadh</span>
<lb n="659"/><span>sé do thoradh a reatha.  Bhí iongnadh eile acu</span>
<lb n="660"/><span>san bhFéinn freis .i. sleagh d'fhág Fiachra mac</span>
<lb n="661"/><span>Criomhthainn ag Fionn, agus ní dhéanadh</span>
<lb n="662"/><span>urchóid ar bith an uair teilgtí i ndiaigh a</span>
<lb n="663"/><span>reanna í, agus ní beó thigeadh aoinneach a</span>
<lb n="664"/><span>dteangmhaidh i ndiaigh a hurlainne.”</span></p>
<lb n="665"/>
<lb n="666"/><p><span>“Mo chuach thú!” arsa Pádhraig Aniar,”</span>
<lb n="667"/><span>agus innis dúinn anois céard iad na ceólta</span>
<lb n="668"/><span>ba bhinne leis an bhFéinn.”</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>“Ba bhinn leo,” adubhairt an file,</span>
<lb n="671"/><span>“foghar faoileann agus coigeadal corr</span>
<lb n="672"/><span>agus fuaim tuinne Tráigh-Lighe; agus abhrán</span>
<lb n="673"/><span>trí mac Meadhra; fead mhic Luighidh; dord</span>
<lb n="674"/><span>mhic Sgiraidh, sgeamhaoil na muc ar Mhaighe</span>
<lb n="675"/><span>Eithne, & guth na cuaiche an chéad mhí de</span>
<lb n="676"/><span>shamhradh.  B'shin iad cuid de na ceólta ba</span>
<lb n="677"/><span>bhinne leo,” adeir an file.</span></p>
<lb n="678"/>
<lb n="679"/><p><span>“Ceól ba cheart a bhaint as bhur gcluasa,”</span>
<lb n="680"/><span>arsa guth taobh thiar den chomhluadar, “ná</span>
<lb n="681"/><span>dream ar bith atá nia suidhe an tráth seo</span>
<lb n="682"/><span>d'oidhche.”  Dhearc na fir thart, agus cé</span>
<lb n="683"/><span>bheadh ann ach an mháthair-abba.  Sguab gach</span>
<lb n="684"/><span>duine acu 'un bealaigh go beó tapaidh; agus</span>
<lb n="685"/><span>faoi láthair ar aon nós, fáfam an sgéal sin</span>
<lb n="686"/><span>mar tá sé.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>“MAGH.”</span></p>
<lb n="689"/>
<lb n="690"/><p><span>LEABHAR NUA.</span></p>
<lb n="691"/>
<lb n="692"/><p><span>Sin leabhar beag deas .i. “Sochar &</span>
<lb n="693"/><span>Dochar” a tháinig amach le goirid.  Peadar</span>
<lb n="694"/><span>Ó Catháin a sgríobh é.  Tá sé rí-oireamhnach</span>
<lb n="695"/><span>le bheith dá léigheadh i sgoltacha & is le n-a</span>
<lb n="696"/><span>aghaidh sin a cuireadh i gcló é.  Tá sgéalta</span>
<lb n="697"/><span>ann ar an saoghal a bhí i nÉirinn le naoi nó</span>
<lb n="698"/><span>deich de bhliadhanta.  Tá Gaedhilg dheas sa</span>
<lb n="699"/><span>leabhar & í so-thuighthe ag lucht foghluma.  Tá</span>
<lb n="700"/><span>an cineál focal ann go díreach a d'oirfeadh</span>
<lb n="701"/><span>dhóibh.  Rud eile a chuireas barr feabhais ar</span>
<lb n="702"/><span>an leabhar, tá ceisneoir & foclóir leis.  Is</span>
<lb n="703"/><span>congnamh mór a leitheid don té atá a'</span>
<lb n="704"/><span>foghluim.  Tá corr-aimhriocht gramadaighe &</span>
<lb n="705"/><span>litrighthe sa leabhar ach is doiligh iad sin a</span>
<lb n="706"/><span>sheachaint le n-a liachta litriú & gramadach</span>
<lb n="707"/><span>atá ag imtheacht ar an saoghal seo.  Comhlucht</span>
<lb n="708"/><span>Oideachais na hÉireann, Baile Átha Cliath</span>
<lb n="709"/><span>atá dhá fhoillsiú.</span></p>
<lb n="710"/>
<lb n="711"/><p><span>GLIOMACH PHÁIDÍN RUAIDH</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Bhí sean-aithne ag na póilí ar Pháidin Ruadh,</span>
<lb n="714"/><span>ach dhá ainneoin sin bhí sé i ndon bob a</span>
<lb n="715"/><span>bhualadh orthu go minic.</span></p>
<lb n="716"/>
<lb n="717"/><p><span>Lá breágh i dtús an tSamhraidh bhí sé a'</span>
<lb n="718"/><span>teacht aníos bóthar an Chaltha agus gliomach</span>
<lb n="719"/><span>mór ina láimh aige.  Casadh an sárgint air.</span></p>
<lb n="720"/>
<lb n="721"/><p><span>“Dia dhuit a Phádhraigh” ar san sárgint.</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>“Dia is Muire do d'onóir” arsa Páidín.</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>“Is breágh an plioma de ghliomach é sin</span>
<lb n="726"/><span>agad:  A ndíolfá é?” ar sé.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>“M'anamh gurab é a mbeadh uaim é”</span>
<lb n="729"/><span>adeir Páidín.  “Tá mé ins a gcladach ó</span>
<lb n="730"/><span>d'éirig mé indiu agus tá mé leath-chaillte</span>
<lb n="731"/><span>leis an tart.”</span></p>
<lb n="732"/>
<lb n="733"/><p><span>“Cé mhéad a bhéas tú 'iarraidh air?”</span></p>
<lb n="734"/>
<lb n="735"/><p><span>“Trí sgilleacha, agus ní bhfuighthteá i do</span>
<lb n="736"/><span>shiúbhal lae margadh níos fearr.”</span></p>
<lb n="737"/>
<lb n="738"/><p><span>“Bhéarfa mé leath-choróin duit air” ar</span>
<lb n="739"/><span>san sárgint.</span></p>
<lb n="740"/>
<lb n="741"/><p><span>“Is cruaidh, deacair a shaothruigh mé fhéin</span>
<lb n="742"/><span>é” dúbhairt Páidín “ach bíodh sé agad.  Is</span>
<lb n="743"/><span>fearr rud ar bith ná bheith fulaingt leis an</span>
<lb n="744"/><span>tart.”</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Bhí an sárgint dul trasna an chuain agus</span>
<lb n="747"/><span>d'iarr sé ar Pháidín an gliomach a fhágáil</span>
<lb n="748"/><span>thuas ag an mbearraic.  Sín sé chuige leath-</span>
<lb n="749"/><span>choróin.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>“Go raibh maith ag d'onóir” arsa</span>
<lb n="752"/><span>Páidín a' tógáil na leath-chorónach agus a'</span>
<lb n="753"/><span>bailiú leis.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Bhí teach ósta ar a bhealach go dtí an</span>
<lb n="756"/><span>bearraic agus an inntinn chathughudhach ag</span>
<lb n="757"/><span>Páidín agus sí a leas-mháthair a thógfadh air</span>
<lb n="758"/><span>a thart a mhúchadh.  Chas sé isteach den</span>
<lb n="759"/><span>bhóthar.  Cé bheadh a' teacht amach roimhe (agus</span>
<lb n="760"/><span>é a' cuimilt a bhéil) ach fear de na póilí a</span>
<lb n="761"/><span>bhí pósta ag maighistreás sgoile taobh thíos</span>
<lb n="762"/><span>den bhearraic.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>“Dia dhuit, a Phádhraig,” ar seisean.</span></p>
<lb n="765"/>
<lb n="766"/><p><span>“Dia is Muire do d'onóir,” adeir</span>
<lb n="767"/><span>Páidín.</span></p>
<lb n="768"/>
<lb n="769"/><p><span>“An le díol atá an gliomach sin agad?</span>
<lb n="770"/><span>bhéarfa mé leath-choróin duit air” arsan</span>
<lb n="771"/><span>póilí. </span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>“Anois d'eitigh mé trí sgilleacha air”</span>
<lb n="774"/><span>arsa Páidín “ach seo, bíodh sé agad.  Tá</span>
<lb n="775"/><span>mé sa gcladach ó mhaidin indiu agus tá mo</span>
<lb n="776"/><span>theanga bheag amuigh le tart.”</span></p>
<lb n="777"/>
<lb n="778"/><p><span>Tug sé dhó an leath-choróin.  Dúbhairt sé</span>
<lb n="779"/><span>leis an gliomach fhágáil thíos ag an máighis-</span>
<lb n="780"/><span>treás agus d'imthigh leis go dtí an bearraic.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>Chuaidh Páidín isteach gur choisg sé a thart,</span>
<lb n="783"/><span>agus mar is iondamhail, bhog an braon a</span>
<lb n="784"/><span>chroidhe go breágh, agus ba bheag leis a</span>
<lb n="785"/><span>bhféadfadh sé a dheanamh de mhaith ar a chomh-</span>
<lb n="786"/><span>chréatúr.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>“Muise is fadó an lá” ar seisean “a</span>
<lb n="789"/><span>gheall mé gliomach don Athair Micheal: is</span>
<lb n="790"/><span>fearr dhom an ceann seo thabhairt chuige.  Ní</span>
<lb n="791"/><span>móide go n-éireoch liom ceann chomh maith</span>
<lb n="792"/><span>leis fhágháil arís go luath” agus soir leis</span>
<lb n="793"/><span>ag tigh an tsagairt.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>“Seo” ar seisean, le bean an tíghe</span>
<lb n="796"/><span>“gliomach le h-agha dinnéir an Athar</span>
<lb n="797"/><span>Micheál.”</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Chuaidh an cailín suas an staighre gur innis</span>
<lb n="800"/><span>sí don tsagart fá bhronntanas Pháidín.</span></p>
<lb n="801"/>
<lb n="802"/><p><span>“Abair leis go bhfuilim an-bhuidheach</span>
<lb n="803"/><span>dhe” arsan sagart “Agus seo” — a'</span>
<lb n="804"/><span>líonadh cuirn fíona.  “Tabhair chuige é seo.</span>
<lb n="805"/><span>Is dóigh go bhfuil a lá caithte ag an bhfear</span>
<lb n="806"/><span>bocht ag soláthar an ghliomaig sin.”</span></p>
<lb n="807"/>
<lb n="808"/><p><span>MÁIRE NÍ THUATHAIL.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>Tá cultaí & cótaí móra nach</span>
<lb n="811"/><span>bhfuil sárú i na gcoinn ag</span></p>
<lb n="812"/>
<lb n="813"/><p><span>ANTOINE Ó RIAIN,</span>
<lb n="814"/><span>SRÁID NA SIOPAÍ,</span>
<lb n="815"/><span>I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="816"/>
<lb n="817"/><p><span>PROINSIAS MAC CONMARA</span>
<lb n="818"/><span>& A CHOMHLUCHT.</span></p>
<lb n="819"/>
<lb n="820"/><p><span>Díoltóirí & Reacadóirí</span></p>
<lb n="821"/>
<lb n="822"/><p><span>Tae, Fíonta & Beatha.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>i nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>Ní thig le aoinne a rádh nach bhfuil earradh</span>
<lb n="827"/><span>dúthchasach go leor annseo.</span>
<lb n="828"/></p>
</div>
<pb n="4"/>
<div><lb n="829"/><p><span>AN T-ATHRÚ TIGH UÍ</span>
<lb n="830"/><span>CHLÉIRIGH</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>Tá Ó Cléirigh & Comh a' thabhairt cuiridh</span>
<lb n="833"/><span>dhuit a theacht go dtí n-a siopa go</span>
<lb n="834"/><span>bhfeice tú an lasgaine mhór atá siad a</span>
<lb n="835"/><span>thabhairt uathu in gach earradh, lasgaine</span>
<lb n="836"/><span>a bhéas le fágail uathu ar feadh</span>
<lb n="837"/><span>tuairim's ráithe fós.  Ní féidir athrú a</span>
<lb n="838"/><span>chur ar gach roinn den earradhlainn ar</span>
<lb n="839"/><span>fad i gcuideacht, ach níl lá dá ngabhfa</span>
<lb n="840"/><span>thart nach bhfeice lasgaine éigin i ní</span>
<lb n="841"/><span>éigin dá tabhairt & éagsamhlacht earradh</span>
<lb n="842"/><span>dá cur ar fághail.  Ar an gcuma seo,</span>
<lb n="843"/><span>sul dá dtí ibhfad beidh an Earradhlann</span>
<lb n="844"/><span>ar fad a' tigheacht de réir a chéile ar</span>
<lb n="845"/><span>an gCoimhrian Nua .i. SAOIRSE</span>
<lb n="846"/><span>EARRADH & MÉADÚ A n-ÉAGSAMH-</span>
<lb n="847"/><span>LACHTA.</span></p>
<lb n="848"/>
<lb n="849"/><p><span>TRÍ RUDA PEARSANTA A'BAINT</span>
<lb n="850"/><span>LEIS NA GNOTHA SEO.</span></p>
<lb n="851"/>
<lb n="852"/><p><span>Níl baint ná páirt ag Tigh Uí Chléirigh</span>
<lb n="853"/><span>le aon chomhlucht Sasanach, & is airgead</span>
<lb n="854"/><span>Éireannach — chuile phighinn de — atá dá</span>
<lb n="855"/><span>choinneál suas.  Mar sin a bhí sé go</span>
<lb n="856"/><span>dtí seo: mar sin a bhéas.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Seo giota as díleagra a thug na</span>
<lb n="859"/><span>Ceannachóirí Tigh Uí Chléirigh don</span>
<lb n="860"/><span>Chinnire nua, Seán F. MagUidhir (a bhí</span>
<lb n="861"/><span>go dtí le goirid tigh Síl Broin i Sraith</span>
<lb n="862"/><span>Mhuirbhthean), a'fáiltiú roimhe:  “Cuir</span>
<lb n="863"/><span>sé áthas mór orainn cloisteáil, an</span>
<lb n="864"/><span>tseachtmhain seo caitheadh, gur toghadh thú</span>
<lb n="865"/><span>ar lucht Cinnireachta Tige Uí Cléirigh</span>
<lb n="866"/><span>& a Chomh. mar Chinnire Tioncuir, & go</span>
<lb n="867"/><span>bhfuil na gnotha go hiomlán fá do</span>
<lb n="868"/><span>chomhairle & do choimhghliocas.  Thaithin</span>
<lb n="869"/><span>sé linn freisin go mbeidh an coimhrian</span>
<lb n="870"/><span>nua seo i bhfeidhm, sé sin, Beagán</span>
<lb n="871"/><span>Brabaighe agus Díol & Ceannach ar</span>
<lb n="872"/><span>Airgead-síos, mar tá tú thar éis</span>
<lb n="873"/><span>innsean dúinn, & go bhfuil ordú tugtha</span>
<lb n="874"/><span>agad do do Cheannachóirí go gcaithfear</span>
<lb n="875"/><span>margaidh an domhain a chuartú leis an</span>
<lb n="876"/><span>Earradh is Nuacha & is Fearr a sholáthar.</span>
<lb n="877"/><span>Beidh aghaidh muintire na hÉireann ar</span>
<lb n="878"/><span>fad orainn mar gheall ar chomh saor &</span>
<lb n="879"/><span>tá ordaighthe agad dúinn a dhíol, &</span>
<lb n="880"/><span>déanfamaid den Earradhlainn álainn</span>
<lb n="881"/><span>seo deisimreacht d'fheara fáil ar an rud</span>
<lb n="882"/><span>is Ceannaigheacht Rathamhail ann.  Sul</span>
<lb n="883"/><span>dá dtáinig tú féin, bhí eolus againn</span>
<lb n="884"/><span>ar do gheanamhlacht & do chineáltas don</span>
<lb n="885"/><span>mhuintir atá ag obair fút, agus déanfa</span>
<lb n="886"/><span>líon gnotha an tighe seo le dúthracht &</span>
<lb n="887"/><span>Ionnas a gcinn finne do chongnamh</span>
<lb n="888"/><span>dhuit leis an árd-chuspóir a chuir tú os</span>
<lb n="889"/><span>ar gcomhair a aimsiú.”</span></p>
<lb n="890"/>
<lb n="891"/><p><span>Seo giota teachtmhar as leitir a</span>
<lb n="892"/><span>cuireadh i n-éindigh le bronntanas a</span>
<lb n="893"/><span>thug cuid de Conghantóirí óga Tigh Síl</span>
<lb n="894"/><span>Broin do Sheán F. MagUidhir nuair a</span>
<lb n="895"/><span>bhí sé a' fágáil an tighe sin:</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Gach rud ar thóig tú lámh os a chionn</span>
<lb n="898"/><span>d'éirigh leis thar bárr, & sé Teach Uí</span>
<lb n="899"/><span>Chléirigh an chraobh mhullaigh a bhéas orthu</span>
<lb n="900"/><span>ar fad.  Ní bhéidh sa méid sin ach</span>
<lb n="901"/><span>luachsaothair ar a ndearna tú de mhaith</span>
<lb n="902"/><span>& de chineáltas.  Is aoibhinn don líon</span>
<lb n="903"/><span>gnotha atá anois fán maighistir is fearr</span>
<lb n="904"/><span>& is cineálta dár cuireadh eolus riamh</span>
<lb n="905"/><span>air.  Ba mhó ba cosmhail le Athair thú</span>
<lb n="906"/><span>ná Máighistir, & támaid a' cathú 'do</span>
<lb n="907"/><span>dhiaidh mar bheadh clann i ndiaidh a</span>
<lb n="908"/><span>n-athar.  Glac, le do thoil, an corn</span>
<lb n="909"/><span>airgid seo mar sheod cuimhne.”</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>Ó CLÉIRIGH AGUS A CHOMH.,</span>
<lb n="912"/><span>TEORANTA,</span>
<lb n="913"/><span>SRÁID UÍ CHONAILL,</span>
<lb n="914"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="915"/>
<lb n="916"/><p><span>Stortha an Mhalóidigh, i nGaillimh.</span></p>
<lb n="917"/>
<lb n="918"/><p><span>BRÓGA GAEDHEALACHA.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>GACH RUD AR FHEABHAS.</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>SÍOLTA AR FHEABHAS,</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Agus gach a dteastuigeann ón bhfeilméara</span></p>
<lb n="925"/>
<lb n="926"/><p><span>Le fagháil ó</span></p>
<lb n="927"/>
<lb n="928"/><p><span>MHAC OSGAIR,</span>
<lb n="929"/><span>I mBARR AN CHALTHA, I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="930"/>
<lb n="931"/><p><span>TÁ</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>AN GAOTH ANIAR.</span></p>
<lb n="934"/>
<lb n="935"/><p><span>a sgríobh</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Tomás Ó Máille.</span></p>
<lb n="938"/>
<lb n="939"/><p><span>le fághail ó</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>CHOMHLUCHT OIDEACHAIS NA</span>
<lb n="942"/><span>hÉIREANN.</span></p>
<lb n="943"/>
<lb n="944"/><p><span>Ceithre sgilleacha (glan) a luach.</span></p>
<lb n="945"/>
<lb n="946"/><p><span>Duine ar bith a dteastuigheann “An</span>
<lb n="947"/><span>Stoc” uaidh, nó ar mhaith leis fuagradh a chur</span>
<lb n="948"/><span>ann, sgríobhad sé ag an mbainisteoir .i.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>An T-ATHAIR Ó CEALLAIGH,</span>
<lb n="951"/><span>Sráid Doimnic, a 23,</span>
<lb n="952"/><span>i nGaillimh.</span></p>
<lb n="953"/>
<lb n="954"/><p><span>Thríd an bposta 4/- sa mbliadhain</span>
<lb n="955"/><span>Thríd an bposta 2/- sa leithbhliadhain.</span></p>
<lb n="956"/>
<lb n="957"/><p><span>Maidir le gach ádhbhar sgríobhtha a theidheas</span>
<lb n="958"/><span>sa bpáipéar cuirtear sgéala ag</span></p>
<lb n="959"/>
<lb n="960"/><p><span>TOMÁS Ó MÁILLE,</span>
<lb n="961"/><span>Coláiste na hIolsgoile,</span>
<lb n="962"/><span>i nGaillimh.</span></p>
<lb n="963"/>
<lb n="964"/><p><span>AN STOC</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>IÚL, 1923.</span></p>
<lb n="967"/>
<lb n="968"/><p><span>AN TSRAITH BHUINN</span></p>
<lb n="969"/>
<lb n="970"/><p><span>Is i leabaidh a chéile a fhéadfas páipéar</span>
<lb n="971"/><span>Gaedhilge a bheith i n-oireamhaint do</span>
<lb n="972"/><span>'chuile chineál léightheoirí mar bhíos na páipéir</span>
<lb n="973"/><span>Ghallda.  Is dócha go dtiocfa sin, & is leor</span>
<lb n="974"/><span>linn má ghnímid an bealach a réidhteach roimhe.</span>
<lb n="975"/><span>Leis sin a dhéanamh beidh dréachta againn ar</span>
<lb n="976"/><span>gach ní dár bhféidir ó lucht eoluis ó am go</span>
<lb n="977"/><span>ham, mar bhí sa Stoc deiridh ar chúpla neithe</span>
<lb n="978"/><span>& mar bhíodh sa sean-Stoc.  Sa Stoc seo</span>
<lb n="979"/><span>beidh tuilleamh den chineál chéadna.  Beidh</span>
<lb n="980"/><span>ceachta ar Éargna againn ó láimh eoluidhe.</span>
<lb n="981"/><span>Tig le gach duine atá i ndon a léighte na</span>
<lb n="982"/><span>ceachta sin a thuisgnit, agus má léigheann sé</span>
<lb n="983"/><span>gach ceacht beidh eolus aige ar an tsraith</span>
<lb n="984"/><span>bhuinn ar a bhfuil Éargna an lae indiu déanta</span>
<lb n="985"/><span>agus ar chuid mhaith den fhoirgneamh freisin.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>Beidh againn freisin ceachta & ranna do</span>
<lb n="988"/><span>pháisdí & beidh Tír na nÓg (nó Tír na</span>
<lb n="989"/><span>hÓige) againn mar bhí cheana.  Is i ndiaidh</span>
<lb n="990"/><span>a chéile is féidir gach rud acu sin a dhéanamh</span>
<lb n="991"/><span>mar tá ráidhte, agus atámaid ag iarraidh</span>
<lb n="992"/><span>chonganta ar 'chuile dhuine a fhéadfas a</span>
<lb n="993"/><span>thabhairt dúinn.</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>Dréacht ar bith atá le dul isteach i Stoc</span>
<lb n="996"/><span>an Lughnais, ní mór dhúinn é beith againn an</span>
<lb n="997"/><span>14adh lá de mhí an Iúil, nó roimhe.  Ach</span>
<lb n="998"/><span>aonduine a bhfuil giota deas, taithneamhach</span>
<lb n="999"/><span>sgríobhtha aige chuireadh sé chugainn é uair</span>
<lb n="1000"/><span>ar bith.  Tá súil againn nach mbeidh an dara</span>
<lb n="1001"/><span>cuireadh a' teastáil ó aonduine a chuirfeas</span>
<lb n="1002"/><span>píosa chugainn a leitheid eile a chur a' triall</span>
<lb n="1003"/><span>orainn gach mí.</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>Beidh sé le tabhairt fá deara go bhfuil</span>
<lb n="1006"/><span>roinnt mhaith chló-lochta sa bpáipéar seo.</span>
<lb n="1007"/><span>Nuair a déantar an chéad tsraith acu a</span>
<lb n="1008"/><span>ghlanadh bíonn brat úr líonmhar go maith arís</span>
<lb n="1009"/><span>ina n-áit.  Mar déarfadh na sean-sgéalta</span>
<lb n="1010"/><span>b'fhéidir go ndéanfaidhe an ceann deiridh</span>
<lb n="1011"/><span>acu a ghlanadh dhá gcaithtí leo go ceann il-</span>
<lb n="1012"/><span>iomad bliadhanta.</span></p>
<lb n="1013"/>
<lb n="1014"/><p><span>PÉIRE STOCAÍ</span></p>
<lb n="1015"/>
<lb n="1016"/><p><span>Cainteochamaid anois ar na stocaí.</span></p>
<lb n="1017"/>
<lb n="1018"/><p><span>Cur i gcás gur maith leat péire stocaí</span>
<lb n="1019"/><span>sleamhna a dhéanamh a mbeidh méid chothrom</span>
<lb n="1020"/><span>ionntu teastóchaidh timcheall le sé lúba</span>
<lb n="1021"/><span>fichead ar 'ch aon bhiorán de thrí bioráin.  Ní</span>
<lb n="1022"/><span>mór dhuit ordlach go leith, nó mar sin, de</span>
<lb n="1023"/><span>bhéal an stoca a chniteáil ina lúib shleamhain</span>
<lb n="1024"/><span>agus lúb iompuighthe — nó dhá lúib-shleamhain</span>
<lb n="1025"/><span>agus lúb iompuighthe mar thógróchas tu.</span>
<lb n="1026"/><span>(Coinneócha sé seo an stoca ó fhilleadh ina</span>
<lb n="1027"/><span>bhéal agus is amhlaidh is luighte a bhéas sé</span>
<lb n="1028"/><span>ort).  Annsin tosuigh dá chniteáil sleamhain</span>
<lb n="1029"/><span>go mbí an timcheall cniteáilte adhad go dtí</span>
<lb n="1030"/><span>aon lúb amháin.  Déan an lúb seo iompuighthe</span>
<lb n="1031"/><span>(Tugtar an lúb chúil uirthi, agus déantar</span>
<lb n="1032"/><span>iompuighthe síos go bonn na sálach í).  Lean</span>
<lb n="1033"/><span>ort ag cniteáil na dtimcheall mar sin go</span>
<lb n="1034"/><span>mbí dhá ordlach dhéag déanta agad.  Cuir</span>
<lb n="1035"/><span>an cúmhangadh ann annsin.  Tosuigh an</span>
<lb n="1036"/><span>timcheall.  Cniteáil dá lúib.  Cniteáil dhá</span>
<lb n="1037"/><span>lúib i n-éinfheacht.  Cniteáil an chuid eile</span>
<lb n="1038"/><span>den timcheall sleamhain go dtí nach mbeidh</span>
<lb n="1039"/><span>fágtha agad ach chúig lúb.  Cniteáil dhá lúib</span>
<lb n="1040"/><span>aca seo i n-einfheacht.  Cniteáil dhá lúib eile</span>
<lb n="1041"/><span>sleamhain, agus an lúb eile (an lúb chúil)</span>
<lb n="1042"/><span>iompuighthe.  Beidh aon cúmhangad amháin</span>
<lb n="1043"/><span>agad ann annsin.  Déan trí timchill anois</span>
<lb n="1044"/><span>gan cúmhangadh.  Cuir cúmhangadh eile sa</span>
<lb n="1045"/><span>gceathramha timcheall, agus déan trí timchill</span>
<lb n="1046"/><span>gan aon cúmhangadh.  Lean ort dhá chúmhangadh</span>
<lb n="1047"/><span>mar seo 'ch aon cheatramha timcheall go mbí</span>
<lb n="1048"/><span>ocht gcumhangadh ar gach taobh den lúib chúil</span>
<lb n="1049"/><span>agad.  Déan sé hordlaigh de chniteáil</span>
<lb n="1050"/><span>shleamhain, agus beidh an stoca déanta go</span>
<lb n="1051"/><span>dtí an tsál agad.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>Tóig an tsál mar seo:—  Cniteáil trí lúba</span>
<lb n="1054"/><span>fichead den chéad bhiorán, agus athruigh (go</span>
<lb n="1055"/><span>dtí an biorán céadna ceithre lúba fichead dá</span>
<lb n="1056"/><span>bhfuil ar an tríomhadh biorán.  Beidh trí lúba</span>
<lb n="1057"/><span>fichead ar gach taobh den lúb chúil annsin</span>
<lb n="1058"/><span>agad.  Seo í biorán na sálach.  Roinn na</span>
<lb n="1059"/><span>lúba a bhéas fágtha agad ar dhá bhiorán a</span>
<lb n="1060"/><span>bhéas agad le hagha an tráicht arís.</span></p>
<lb n="1061"/>
<lb n="1062"/><p><span>Déan an tsál an dtús.  Bein chugad ar</span>
<lb n="1063"/><span>an stoca i gcaoi go mbeidh an snáithe ar</span>
<lb n="1064"/><span>thaobh do láimhe deise, agus an taobh bun os</span>
<lb n="1065"/><span>cionn den tsáil leat.  Tóig an chéad lúb</span>
<lb n="1066"/><span>(sé sin gan í chniteáil).  Cuir do shnáithe</span>
<lb n="1067"/><span>os cionn an bhioráin agus cniteáil ina lúib</span>
<lb n="1068"/><span>iompuighthe go mbí a bhfuil ar an mbiorán</span>
<lb n="1069"/><span>cniteáilte agad.  Cas ar ais.  Tóig an</span>
<lb n="1070"/><span>chéad lúb.  Cniteáil ina lúib shleamhain go</span>
<lb n="1071"/><span>mbí siad uilig cniteáilte agad.  Lean leat</span>
<lb n="1072"/><span>mar seo go mbí gach le lúb ar doimhin ins</span>
<lb n="1073"/><span>a tsáil agus tá ar leithead innti — a'</span>
<lb n="1074"/><span>críochnú leis an gcniteáil iompuighthe.  Caithfe</span>
<lb n="1075"/><span>tú an lúb chúil a chúmhangadh as anois, agus</span>
<lb n="1076"/><span>bonn na sálach a dheánamh sleamhain uaidh seo</span>
<lb n="1077"/><span>amach.</span></p>
<lb n="1078"/>
<lb n="1079"/><p><span>Leis an tsáil a iompú:  Cniteáil seacht</span>
<lb n="1080"/><span>lúba fichead sleamhain agus dhá lúib eile i</span>
<lb n="1081"/><span>n-éinfheacht.  Cas ar ais.  Cniteáil naoi</span>
<lb n="1082"/><span>lúb iompuighthe agus dhá lúib i n-einfheacht.</span>
<lb n="1083"/><span>Cas ar ais.  Cniteáil naoi lúb shleamhain</span>
<lb n="1084"/><span>agus dhá lúib i n-éinfheacht.  Lean ort mar</span>
<lb n="1085"/><span>sin go mbí na lúba ar fad cúmhangtha agad</span>
<lb n="1086"/><span>agus gan fágtha agad ach deich lúb — dá</span>
<lb n="1087"/><span>chríochnú leis na lúba iompuighthe.  Cas ar</span>
<lb n="1088"/><span>ais.  Cnitheáil chúig lúb shleamhain agus tá</span>
<lb n="1089"/><span>an tsál dúinte.</span></p>
<lb n="1090"/>
<lb n="1091"/><p><span>Cuir lúba an tráicht anois ar aon bhiorán</span>
<lb n="1092"/><span>amháin.  Tóig an biorán eile agus cniteáil</span>
<lb n="1093"/><span>na chúig lúb a bhí fágtha dhe lúba na sálach,</span>
<lb n="1094"/><span>agus trí lúba fichead ó thaobh na sálach.  Leis</span>
<lb n="1095"/><span>an darna biorán cniteáil lúba an tráicht.</span>
<lb n="1096"/><span>Leis an tríomhadh biorán déan trí lúba</span>
<lb n="1097"/><span>fichead ó thaobh na sálach agus cniteáil na</span>
<lb n="1098"/><span>chúig lúb eile de lúba na sálach ar an</span>
<lb n="1099"/><span>mbioraán céadhna.  Cniteáil aon timcheall</span>
<lb n="1100"/><span>amháin.</span></p>
<lb n="1101"/>
<lb n="1102"/><p><span>Cúmhangadh an tráicht:  Tosuigh an timcheall</span>
<lb n="1103"/><span>(ag lár buinn na sálach) agus cniteáil go</span>
<lb n="1104"/><span>dtí nach mbeidh fágtha ar an mbiorán ach dhá</span>
<lb n="1105"/><span>lúib.  Cniteáil an dá lúib seo i n-éinfheacht.</span>
<lb n="1106"/><span>Cniteáil na lúbha atá ar an darna biorán</span>
<lb n="1107"/><span>(béal an tráicth) gan cúmhangadh.  Ar an</span>
<lb n="1108"/><span>tríomhadh biorán cniteáil an dá chéad lúib i</span>
<lb n="1109"/><span>n-éinfheacht agus an chuid eile gan cúmhangadh.</span>
<lb n="1110"/><span>Déan timcheall eile gan cúmhangadh.  Lean</span>
<lb n="1111"/><span>leat dhá chúmhangadh 'ch aon darna timcheall</span>
<lb n="1112"/><span>go mbí an chéad bhiorán agus an tríomhadh</span>
<lb n="1113"/><span>biorán taobh le trí lúba fichead an ceann.</span>
<lb n="1114"/><span>Annsin cniteáil leat gan aon chúmhanghadh a</span></p>
</div>
<pb n="5"/>
<div><lb n="1115"/><p><span>chur ann go mbí sé hordlaigh déanta agad</span>
<lb n="1116"/><span>ó thaobh na sálach.  Ní mór tosuigh dhá</span>
<lb n="1117"/><span>chúmhanghadh annsin arís ag barr an stoca.</span>
<lb n="1118"/><span>Leis an mbarr a chúmhanghadh cniteáil an chéad</span>
<lb n="1119"/><span>bhiorán go mbí na lúba cniteáilte agad go</span>
<lb n="1120"/><span>dtí trí cinn.  Cniteáil dhá lúib acu seo i</span>
<lb n="1121"/><span>n-éinfheacht, & an ceann eile sleamhain.  Ar</span>
<lb n="1122"/><span>an darna biorán cniteáil lúb.  Cniteáil</span>
<lb n="1123"/><span>dhá lúib i n-einfheacht.  Cniteáil na lúba</span>
<lb n="1124"/><span>eile go dtí nach mbeidh fágtha ach trí lúba</span>
<lb n="1125"/><span>Cniteáil dhá lúib aca sin i n-éinfheacht, agus</span>
<lb n="1126"/><span>an lúb eile sleamhain.  Ar an tríomhadh</span>
<lb n="1127"/><span>biorán.  Cniteáil lúb.  Cniteáil dhá lúib i</span>
<lb n="1128"/><span>n-éinfheacht & cniteáil an chuid eile acu</span>
<lb n="1129"/><span>sleamhain.  Cniteáil dhá thimcheall gan</span>
<lb n="1130"/><span>cúmhangadh.  Déan na trí timchill seo fá</span>
<lb n="1131"/><span>thrí.  Ina dhiaidh sin cúmhangaidh é 'c aon</span>
<lb n="1132"/><span>darna timcheall go dtí nach mbeidh fágtha</span>
<lb n="1133"/><span>agad ach ceithre lúba fichead insa timcheall.</span>
<lb n="1134"/><span>Cuir na lúba atá ar an gcéad bhiorán isteach</span>
<lb n="1135"/><span>leo seo ar an tríomhadh biorán agus dúin an</span>
<lb n="1136"/><span>stoca.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>An é fhuagháil a dhéanfas mé le n-a dhúnadh?</span>
<lb n="1139"/><span>“Ó ní headh.  Shil mé go raibh fhios agad</span>
<lb n="1140"/><span>leis na lúba a leagan.  Sín an dá bhiorán</span>
<lb n="1141"/><span>le chéile, bíodh an snáithe ar thaobh do láimhe</span>
<lb n="1142"/><span>deise.  Annsin cniteáil dha lúib (lúib de</span>
<lb n="1143"/><span>'ch aon bhiorán) i n-einfheacht.  Cniteáil dhá</span>
<lb n="1144"/><span>lúib eile (ceann de ch aon bhiorán), tarraing</span>
<lb n="1145"/><span>an lúb seo thríd an lúib atá tú tar éis a</span>
<lb n="1146"/><span>chniteáil agus mar sin de go mbí siad uilig</span>
<lb n="1147"/><span>leagtha agad, bris an snáithe agus daingnidh</span>
<lb n="1148"/><span>é i gcaoi nach sgeithfhe sé.</span></p>
<lb n="1149"/>
<lb n="1150"/><p><span>MÁIRE NÍ THUATHAIL</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1153"/><span>AN ATHCHUINGHE DHÉIGHEANACH</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>Táir ag imtheacht uaim, a leinbh, thar an</span>
<lb n="1156"/><span>bhfarraige dhoimhin, liath,</span>
<lb n="1157"/><span>Is ní fheicfead thú arís níos mó — Ó ní</span>
<lb n="1158"/><span>fheicfead stór mo chroidhe!</span>
<lb n="1159"/><span>Monuar, is mise tá fá bhrón — fá bhrón chomh</span>
<lb n="1160"/><span>dubh le hoidhch';</span>
<lb n="1161"/><span>Tá mo bhuachaill 'g imtheacht i mbárach, nuair</span>
<lb n="1162"/><span>bhéas an ghrian 'na suidhe.</span></p>
<lb n="1163"/>
<lb n="1164"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Do shíleas uair, a leinbh, sul má rachá i bhfad</span>
<lb n="1167"/><span>i gcéin</span>
<lb n="1168"/><span>Go gcuirfeá ins an gcill mé chois do</span>
<lb n="1169"/><span>dheirbhshiúr ngrádhmhar féin:</span>
<lb n="1170"/><span>Thíos ins an tsean-chill an áit bhfuil sgáth na</span>
<lb n="1171"/><span>gcrann —</span>
<lb n="1172"/><span>Ach táir ag imtheacht úáim-sé, is, ar ndóigh</span>
<lb n="1173"/><span>ní bhéidh tú ann.</span></p>
<lb n="1174"/>
<lb n="1175"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>'Siad lámha coimhightheach' gan chroidhe a</span>
<lb n="1178"/><span>leagfas mé chun suain,</span>
<lb n="1179"/><span>Gan 'fhios agad i bhfad thar lear, a Shéamuis</span>
<lb n="1180"/><span>dhil a ruain,</span>
<lb n="1181"/><span>Ó, Dia linn, a mhuirnín, cé'n fáth a dtéighir</span>
<lb n="1182"/><span>i gcéin</span>
<lb n="1183"/><span>Go bhfeice tú do mháthair bhocht is í sínte ins</span>
<lb n="1184"/><span>an gcré.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1187"/>
<lb n="1188"/><p><span>Tá mo chroidhe a' bhrisead a leinbh, ach ní cóir</span>
<lb n="1189"/><span>dhom sin a rádh,</span>
<lb n="1190"/><span>Mar is eol dam ón dobrón ort go bhfuil</span>
<lb n="1191"/><span>t'anam féin dá chrádh.</span>
<lb n="1192"/><span>D'iarras gan leigean orm dod' mhisniú ar</span>
<lb n="1193"/><span>an ród,</span>
<lb n="1194"/><span>Ach táir ag imtheacht uaim-sé, 'gus is gearr</span>
<lb n="1195"/><span>go mbéad fá'n bhfód, </span>
<lb n="1196"/><span>Ó, beannacht leat, a Shéamais, nach bhfillfe</span>
<lb n="1197"/><span>tú arís,</span>
<lb n="1198"/><span>Nuair bhéas tú id 'shean-fhear liath sa gcill</span>
<lb n="1199"/><span>dod' leagan síos?</span>
<lb n="1200"/><span>Thíos ins an tsean-chill an áit a bhfuil sgáth</span>
<lb n="1201"/><span>na gcrann —</span>
<lb n="1202"/><span>An domhan thar lear — a stór mo chroidhe, ní</span>
<lb n="1203"/><span>fhéadfá codladh ann.</span></p>
<lb n="1204"/>
<lb n="1205"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1206"/><span>Uilliam Mac Cinnfhaolaidh do cum i</span>
<lb n="1207"/><span>mBéarla.  “Connla” do chuir Gaedhilg air.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1210"/><span>BIADH SLIOGÁIN.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Biadh ríogh ruacain</span>
<lb n="1213"/><span>Biadh tuataigh bairnigh</span>
<lb n="1214"/><span>Biad caillighe faochain</span>
<lb n="1215"/><span>Is í dhá bpiocadh le n-a snáthaid.</span></p>
<lb n="1216"/>
<lb n="1217"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1218"/><span>CEILPEADÓIREACHT I</span>
<lb n="1219"/><span>GCONAMARA</span></p>
<lb n="1220"/>
<lb n="1221"/><p><span>Tá sé éasgaidh go leór cachairleach</span>
<lb n="1222"/><span>(coirrleach) a bhaint i nglas-chúanta cineálta,</span>
<lb n="1223"/><span>sé sin, giodáin a mbíonn fasgadh & dídean</span>
<lb n="1224"/><span>déanta ón bhfairrge mhóir ag oileáin bheaga</span>
<lb n="1225"/><span>nó ag sraith charraigreacha.  An chabhailreach</span>
<lb n="1226"/><span>bhíos a' fás annsin, ní bhíonn sé chómh téagrac</span>
<lb n="1227"/><span>ná chomh reamhar leis an gcineál a bhíos a'</span>
<lb n="1228"/><span>fás amuigh lé héadan an tsean-chladaigh nó</span>
<lb n="1229"/><span>ar na carraigreacha fiadháine san áit mbíonn</span>
<lb n="1230"/><span>sruthanna tréana na mara móire, agus a</span>
<lb n="1231"/><span>mbíonn na tonntracha go síorruide a</span>
<lb n="1232"/><span>coipeadh go fíochmhar colgach a' teacht aniar</span>
<lb n="1233"/><span>ón áithbhéis choimhthigheach le luas lasrach, fá</span>
<lb n="1234"/><span>n-a gcuid caipíní bána, ag ithe a chéile a'</span>
<lb n="1235"/><span>teacht dóibh ar an tanaidhe & a' coimhlint lé</span>
<lb n="1236"/><span>díoghaltas a imirt ar na háltracha dána</span>
<lb n="1237"/><span>dubha, a' spréachadh fairrge cáithte sna</span>
<lb n="1238"/><span>spéartha, & a' cur meall mór cúbhair ag</span>
<lb n="1239"/><span>eiteall mar bheadh faoilleáin a bheadh ar lorg</span>
<lb n="1240"/><span>éisg, lá gaoithe móire, torann na dtonn-</span>
<lb n="1241"/><span>tracha sin mar bheadh toirneach a bheadh na</span>
<lb n="1242"/><span>mílte míle i gcéin.</span></p>
<lb n="1243"/>
<lb n="1244"/><p><span>Bhí sé chomh héasgaidh an diabhal a</span>
<lb n="1245"/><span>tharraing i ngreim iarbaill, lé croisín</span>
<lb n="1246"/><span>cabhairlighe a tharraing in a leitheide sin de</span>
<lb n="1247"/><span>áit.  Cabhairleach na gcos dearg, seachain</span>
<lb n="1248"/><span>í, nach iomdha croisín breágh péinne-dhearg</span>
<lb n="1249"/><span>ar dearnadh flitirs di ariamh ina leitheid de</span>
<lb n="1250"/><span>áit, nach iomdha osna & cnead a baineadh as</span>
<lb n="1251"/><span>an dream a ruaig Cromuell as taltaí míne</span>
<lb n="1252"/><span>réidhe na hÉireann, gur chuir sé siar ar</span>
<lb n="1253"/><span>imeall na Fairrge Thiar iad, le beatha an</span>
<lb n="1254"/><span>fhaoilleáin a bhaint amac a' troid leis an</span>
<lb n="1255"/><span>teiscin mhóir, ag iarraidh maireachtála.</span></p>
<lb n="1256"/>
<lb n="1257"/><p><span>Tá sé an-deacair ar fad éadan a chur ar</span>
<lb n="1258"/><span>leic chabhairlighe: má chuireann tú fuinneamh i</span>
<lb n="1259"/><span>n-an-iomarca dhe, ní thairneochadh Goll Mac</span>
<lb n="1260"/><span>Móirne í an lá b'fheárr a bhí sé ariamh.  Ní</span>
<lb n="1261"/><span>mór a dhul dó as éadan, duilleog san</span>
<lb n="1262"/><span>iarraidh a bhaint ar dtús, gach dlaoi a</span>
<lb n="1263"/><span>bhainfeas tú aireocha tú an forcán ag éirghe</span>
<lb n="1264"/><span>den leic, & lean mar sin dó nó go mbí</span>
<lb n="1265"/><span>sgian a' chroisín lán.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>Is tuirseach, sáruighthe, curtha bhíos beirt</span>
<lb n="1268"/><span>fhear nuair atá trí no ceathair de thonnaí</span>
<lb n="1269"/><span>cabairlighe taobh istigh de bhéal báid acu, 'na</span>
<lb n="1270"/><span>bheagán & na bheagán, “mar d'ith an cat an</span>
<lb n="1271"/><span>measgán.”  Ar feadh an achair a bhíos an</span>
<lb n="1272"/><span>bád dhá luchtadh bíonn sé ar ancoire, & rud</span>
<lb n="1273"/><span>eile dhe, ní mór í thaosgadh leis an ngalún</span>
<lb n="1274"/><span>taosgtha go mion minic, mar thóigeas an</span>
<lb n="1275"/><span>chabhairleach isteach go leor uisge.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Is trom an obair lucht cabhairlighe a líonadh</span>
<lb n="1278"/><span>amach as bád mar bhíos sé go mór i n-</span>
<lb n="1279"/><span>aimhréidh mar bhíos gach duilleog nó dlaoi</span>
<lb n="1280"/><span>chúig nó sé de throighte ar fhad & tímcheall le</span>
<lb n="1281"/><span>trí hordlaigh ar leithead & chomh tanaidh le</span>
<lb n="1282"/><span>ribín & duine nach mbeadh cleachtach ar an</span>
<lb n="1283"/><span>obair bhí sé chomh maith dhó dul a' taosgadh</span>
<lb n="1284"/><span>na fairrge le lucht báid de chabhairleach a</span>
<lb n="1285"/><span>líonadh, mar dúbhairt an sean-rádh “is</span>
<lb n="1286"/><span>námhaid an cheird gan a fóghluim.”</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>Leath-tráigheanna a théigheas na báid amach</span>
<lb n="1289"/><span>a' croisínteacht, & le linn dhá uair bheith</span>
<lb n="1290"/><span>tuilte aige thagas siad ar ais.</span></p>
<lb n="1291"/>
<lb n="1292"/><p><span>Bíonn na bádoirí chomh fliuch nuair a thagas</span>
<lb n="1293"/><span>siad ó thráigh chabhairlighe & dhá dtarraintí i</span>
<lb n="1294"/><span>ndiaidh báid iad.  Is breágh folláin an obair</span>
<lb n="1295"/><span>í agus tá a aithshliocht ar an dréam tá 'na</span>
<lb n="1296"/><span>bun, is beag na sgoilteacha, ná pianta</span>
<lb n="1297"/><span>cnámh ná criotán, ná eiteann, a thaghas 'na</span>
<lb n="1298"/><span>ngaobhar, agus rud eile, níl a dhuth ná a dhath</span>
<lb n="1299"/><span>den díomhaoineas, den leisge, den</span>
<lb n="1300"/><span>spadánthacht den chneámhaireacht ná den</span>
<lb n="1301"/><span>ríméad ná den ghalldachas, a baint leó.</span>
<lb n="1302"/><span>Atá na béasa sin 'na spréidh-mhóin ins na</span>
<lb n="1303"/><span>háiteacha eile den dúthaigh a bhfuil fear</span>
<lb n="1304"/><span>leisgeamhail agus madraí gliobacha a'</span>
<lb n="1305"/><span>coiméad céadtha bulán ar mhachairí míne</span>
<lb n="1306"/><span>réidhe, sínte siar san bhféar ó mhaidin go</span>
<lb n="1307"/><span>hoidhche ar nós an tradhnaigh i leabaidh an</span>
<lb n="1308"/><span>dream ar dhíbir Cromuell a sinnsir siar</span>
<lb n="1309"/><span>go sléibhte agus go hoileáin an iarthair a</span>
<lb n="1310"/><span>bheith a' treabhadh & a' fuirseadh, & a' baint</span>
<lb n="1311"/><span>an toraidh chéadthaigh de na feilmneacha sin.</span>
<lb n="1312"/><span>Ach mar deir an sean-fhocal, “níl lá dhá fhad</span>
<lb n="1313"/><span>nach dtagann a thrathnóna.”</span></p>
<lb n="1314"/>
<lb n="1315"/><p><span>Baintear go leór den chabhairleach tirim,</span>
<lb n="1316"/><span>freisin nuair thagas na rabhartaí móra amach</span>
<lb n="1317"/><span>san samhradh & san bfhóghmhar.  Téigheann na</span>
<lb n="1318"/><span>báid amach ag na carraigreacha fiadháine, &</span>
<lb n="1319"/><span>sin é an áit a mbíonn an obair.  Ní fhanann</span>
<lb n="1320"/><span>na badóirí go mbíonn an chabhairleach tirim</span>
<lb n="1321"/><span>sé sin, go mbí sé na dhít-thráigh amach leóbh</span>
<lb n="1322"/><span>go muinéal i bhfairrge & 'chaon slub-slab</span>
<lb n="1323"/><span>acu a' romhar thríd an bhfairrge a' feannadh</span>
<lb n="1324"/><span>leacracha lé corráin & lé sgeana ar nós</span>
<lb n="1325"/><span>mar bheadh teine ar a gcraiceann; amannta</span>
<lb n="1326"/><span>eile iad dá leagan & dhá mbasgadh ins an</span>
<lb n="1327"/><span>gcladach achrannach aimhréidhteach, ach ní bhíonn</span>
<lb n="1328"/><span>an deifir ná an choimhlint cheart orthu nó go</span>
<lb n="1329"/><span>dtosaighe sé a' tuileadh.  Sin í an uair a</span>
<lb n="1330"/><span>thosaigheas siad a' cur isteach na cabhairlighe</span>
<lb n="1331"/><span>ins na báid.  Cuireann siad isteach í le na</span>
<lb n="1332"/><span>'na ngabháil, lá téid & lá cliabh.  An chuid di</span>
<lb n="1333"/><span>bhíos i n-aice leis an mbád cuireann siad</span>
<lb n="1334"/><span>isteach lé n-a ngabháil í, & an chuid bhíos</span>
<lb n="1335"/><span>tamall uathu is le téid a chuireas siad</span>
<lb n="1336"/><span>isteach í, ceann na téide a' chur amach fá'n</span>
<lb n="1337"/><span>gcárnán & a' casadh timcheall air & sníomh a</span>
<lb n="1338"/><span>chur uirthi, an fear san mbád an téad a</span>
<lb n="1339"/><span>tharraing air, & an chabhairleach a caitheamh</span>
<lb n="1340"/><span>isteach san mbád. Bhí sé chomh-mhaith dhuit nó</span>
<lb n="1341"/><span>chomh héasgaidh ualach gainimh a líonadh i</span>
<lb n="1342"/><span>ngad lé dul a' cur cabhairlighe isteach i</span>
<lb n="1343"/><span>mbád lé píce.</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>(Tuilleadh le theacht).</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>“SOLAS.”</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>BRÓGA NA LAOI.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>NA BRÓGA IS FEARR LE CEANNACH</span>
<lb n="1352"/><span>Ag</span>
<lb n="1353"/><span>SEÁN Ó LAIDHE,</span>
<lb n="1354"/><span>I mBARR AN CHALTHA, I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1355"/>
<lb n="1356"/><p><span>An Teach a bhfuil cliú air le haghaidh</span>
<lb n="1357"/><span>Tae, Fíona, Biotáilte & Intreabh Tighe.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>M. BREATHNACH,</span>
<lb n="1360"/><span>SRÁID ÁRD, NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>Níl aon tsiopa ins na cúigí a bhfuil níos mó</span>
<lb n="1363"/><span>earraidhe Gaedhealach le fagháil ann ná ag</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>A. MOON, TEORANTA,</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>A dhíolas cultaí fear, hataí ban & gach aon</span>
<lb n="1368"/><span>tsort éadaigh fheileas d'fhear, bean, nó</span>
<lb n="1369"/><span>páisde.</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>FIORGÍONTA EGLIONTON, I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>FÁINNÍ</span></p>
<lb n="1374"/>
<lb n="1375"/><p><span>Má theastuigheann fáinní uait sgríobh</span>
<lb n="1376"/><span>chugam-sa & cuirfead chugat leabhrán a</span>
<lb n="1377"/><span>bhfuighe tú gach eolas i n-a dtaobh ann.</span>
<lb n="1378"/><span>Taisbeánfa sé duit an chaoi le aigread</span>
<lb n="1379"/><span>& aimsir a shábháil & trioblóid a sheachaint.</span></p>
<lb n="1380"/>
<lb n="1381"/><p><span>S. FALLER, I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1382"/>
<lb n="1383"/><p><span>Tae, Fíonta, Biotáilte, Chuile Shórt ar</span>
<lb n="1384"/><span>Fheabhas.</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>MICHEÁL BREATHNACH,</span>
<lb n="1387"/><span>An Chearnóg, I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1388"/>
<lb n="1389"/><p><span>Beidh ÉIRE láidir má bhíonn Clainne Gaedheal</span>
<lb n="1390"/><span>láidir.  Ithidís an fheoil is fearr agus</span>
<lb n="1391"/><span>tá sí sin le fagháil ó</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>Ó FALLAMHAIN,</span>
<lb n="1394"/><span>Sráid Gheata na Mainistreach, I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>Teach Ósta Mhic Chartha</span></p>
<lb n="1397"/>
<lb n="1398"/><p><span>An teach a raibh dídean ann do Fhianna Fáil</span>
<lb n="1399"/><span>i n-aimsir an ghábhaidh, ní féidir a shárú fá</span>
<lb n="1400"/><span>shócamhail.</span></p>
<lb n="1401"/>
<lb n="1402"/><p><span>LEITIR CEANNAINN,</span></p>
<lb n="1403"/>
<lb n="1404"/><p><span>Diarmuid Ó Donnabáin,</span></p>
<lb n="1405"/>
<lb n="1406"/><p><span>Gach saghas toradh, sgoth, milseán, &c.</span></p>
<lb n="1407"/>
<lb n="1408"/><p><span>SRÁID GEATA LIAM,</span>
<lb n="1409"/><span>I nGAILLIMH.</span>
<lb n="1410"/></p>
</div>
<pb n="6"/>
<div><lb n="1411"/><p><span>SGÉAL CHONAILL GHULBAN</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>(Seo sgéal a fuaireamar, roinnt</span>
<lb n="1414"/><span>bhliadhanta ó shoin, ó Mhicheál Ó Allmhuráin,</span>
<lb n="1415"/><span>píolóite, fear geanamhail as Innis Bó Finne.</span>
<lb n="1416"/><span>— F. an Stuic).</span></p>
<lb n="1417"/>
<lb n="1418"/><p><span>Ba mhac é dho Niall na bhFiann, rí a bhí ar</span>
<lb n="1419"/><span>Éirinn.  Bí sé ina árd-rí ar Éirinn.  Chuir</span>
<lb n="1420"/><span>an Macaomh Mór as an domhan thoir sgéala</span>
<lb n="1421"/><span>chuige.  Sgríobh sé paicéid leitreach chuige</span>
<lb n="1422"/><span>a' rádh leis trí daibhche óir a chuir anall chuige</span>
<lb n="1423"/><span>nó go dtiocfadh sé féin agus go dtiubhradh</span>
<lb n="1424"/><span>sé bruith agus losgadh ar a ríoghachta.</span></p>
<lb n="1425"/>
<lb n="1426"/><p><span>Nuair a chonaic Niall na bhFiann nach</span>
<lb n="1427"/><span>bhféadfadh sé an méid sin a chur chuige,</span>
<lb n="1428"/><span>chuaidh sé chomh fada le rí Alban agus</span>
<lb n="1429"/><span>d'fhiafruigh sé dhe cad é'rd a dhéanfaidís</span>
<lb n="1430"/><span>mar fuair rí Alban cuntas mar an gceádna.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>Chuireadar a gcomhairle i dteannta a</span>
<lb n="1433"/><span>céile.  Dubhradar go mbu mhaith an ceart</span>
<lb n="1434"/><span>dóibh a dhul agus troid a thabhairtin dó ina</span>
<lb n="1435"/><span>ríoghachta féin.</span></p>
<lb n="1436"/>
<lb n="1437"/><p><span>Nuair a bhí Niall na bhFiann a' fágáil an</span>
<lb n="1438"/><span>bhaile bhí tríúr mac aige.  D'fhiafruigh sé dhen</span>
<lb n="1439"/><span>mhac ba sine a bhfanfadh sé i gcionn na</span>
<lb n="1440"/><span>ríoghachta.  Dúbhairt sé nach bhfanfadh:  An áit</span>
<lb n="1441"/><span>a gcaillfidhe a athair go gcaillfidhe é fhéin</span>
<lb n="1442"/><span>ann.  D'fhiafruigh sé den dara mac, agus</span>
<lb n="1443"/><span>dúbhairt sé mar an gcéadna.  D'fhiafruigh</span>
<lb n="1444"/><span>sé den tríomhadh mac agus dubhairt sé go</span>
<lb n="1445"/><span>bhfanfadh, dá bhfághad sé an long bhreac le</span>
<lb n="1446"/><span>haghaidh pléisiúir.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>D'fhág sé an long bhreac aige le haghaidh</span>
<lb n="1449"/><span>pléisiúir.  Sheol sé leis chomh-fada le rí</span>
<lb n="1450"/><span>Alban — é féin agus a chuid luingis & a chuid</span>
<lb n="1451"/><span>airm.  Sheol sé féin agus rí Alban dhon</span>
<lb n="1452"/><span>domhan thoir 'triall ar an Macaomh Mór,</span>
<lb n="1453"/><span>mac rí na Sorcha.  Casadh isteach don</span>
<lb n="1454"/><span>Ghréig iad.  Chuireadar biadh i n-ionad a</span>
<lb n="1455"/><span>chaithte, ór i n-ionad a bhronnta agus arm i</span>
<lb n="1456"/><span>n-ionad a fhéachta.  Thugadar a dtús dho</span>
<lb n="1457"/><span>mhuir agus a ndeireadh do thír.  D'árduigh</span>
<lb n="1458"/><span>siad suas a gcuid seólta móra i mbarra</span>
<lb n="1459"/><span>na gcúig gcrann.  Níor fhágadar ádhbhar</span>
<lb n="1460"/><span>gan síneadh, téad tíre gan tarraingt ná</span>
<lb n="1461"/><span>falmadóir gan ró-bhriseadh Bhíodar a</span>
<lb n="1462"/><span>treabhadh na fairrge falcanta, ro-dhoimhne</span>
<lb n="1463"/><span>gur shlíocadar cuan agus caladh sa nGréig</span>
<lb n="1464"/><span>Mhóir.</span></p>
<lb n="1465"/>
<lb n="1466"/><p><span>Tháinic cunntas ón gcaisleán céard a</span>
<lb n="1467"/><span>bhíodar a iarraidh.  Dúbhradar go rabhadar</span>
<lb n="1468"/><span>a' dul le árd-chios chuig an Macaomh Mór.</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>Tháinic sin chucu amach an Deilbh Órmasach,</span>
<lb n="1471"/><span>mac Iarla Charraig na Sgéith.  D'ionn-</span>
<lb n="1472"/><span>suigheadar a chéile mar dhá bheithir bheochta,</span>
<lb n="1473"/><span>dhá leomhan ar losgadh, agus dhá tharbh</span>
<lb n="1474"/><span>díleann.  Tharraing sé amach a chlaidheamh</span>
<lb n="1475"/><span>mór tábhachtach leathan, cúlreamhar, béal-</span>
<lb n="1476"/><span>tanaidh, a raibh trí faobhair ann; teine ina</span>
<lb n="1477"/><span>chúl, faobhar ina bhéal, gan fuigheall buille</span>
<lb n="1478"/><span>ná béime, gach a bhfágadh sé de'n chéad</span>
<lb n="1479"/><span>iarraidh go dtiubhradh sé leis den dara</span>
<lb n="1480"/><span>hiarraidh é.</span></p>
<lb n="1481"/>
<lb n="1482"/><p><span>Sgríobh sé ar thaobh a chlaidhim gurb é fhéin</span>
<lb n="1483"/><span>míol mara na bhfiann, fear choisgthe na bhfiach</span>
<lb n="1484"/><span>sásadh chinn as a choimhéad beatha a bhaint den</span>
<lb n="1485"/><span>domhan mhór agus nach leigfeadh sé a shásadh</span>
<lb n="1486"/><span>chinn ná a choimhéad beatha le fear ar bith.</span></p>
<lb n="1487"/>
<lb n="1488"/><p><span>Chuaidh sé thríotha mar rachadh madadh gearr</span>
<lb n="1489"/><span>thrí shluag caorach priachán dubh thrí shluagh</span>
<lb n="1490"/><span>cearc, ná seabhac thrí ealta éanacha; go</span>
<lb n="1491"/><span>ndearna sé trí chárna díobh — cárna dá</span>
<lb n="1492"/><span>gcosa, cárna dá gceanna, agus cárna dá</span>
<lb n="1493"/><span>gcuid airm agus éadaighe; agus go dtug</span>
<lb n="1494"/><span>sé sgothadh na slad ar an bhfear deireannach.</span></p>
<lb n="1495"/>
<lb n="1496"/><p><span>D'ionnsuigheadar a chéile mar dhá</span>
<lb n="1497"/><span>bheithir bheóchta, dhá leomhan ar losgadh,</span>
<lb n="1498"/><span>dhá tharbh díleann go mba toradh (?)</span>
<lb n="1499"/><span>tóra (?) tréine a cur an tsléibhe le</span>
<lb n="1500"/><span>fánaidh gach sídheadh santach sáithte dá</span>
<lb n="1501"/><span>mbaineadh na laoich agus na gaisgidhigh</span>
<lb n="1502"/><span>as cích agus as creatacha a chéile go gcuiridís</span>
<lb n="1503"/><span>ceithre ceatha díobh, cith teintí dá n-airm, cith</span>
<lb n="1504"/><span>fola dá gcneasaibh, cith cailce dhá sgiatha</span>
<lb n="1505"/><span>agus cith feirge dhá gcuid fiacal, go raibh</span>
<lb n="1506"/><span>neoin agus deireadh an lae a' teannadh</span>
<lb n="1507"/><span>leobh, go raibh aghaidh na gcearc ar an</span>
<lb n="1508"/><span>bhfaradh, aghaidh na gcailleach ar an luaith, té</span>
<lb n="1509"/><span>raibh teach aige, déanamh air agus an té nach</span>
<lb n="1510"/><span>raibh a' déanamh eolais, go bhfacadar chucu</span>
<lb n="1511"/><span>an phortalach foirleathan a raibh a thóin a bhfad</span>
<lb n="1512"/><span>siar agus a bholg i bhfad aniar, go dtugadh</span>
<lb n="1513"/><span>sé seacht gcnuic agus seacht ngleann agus</span>
<lb n="1514"/><span>seacht gcoiscéimeanna dhá mbíodh ann le a</span>
<lb n="1515"/><span>dtugadh sé dhe phéarsaí agus de ordlaigh</span>
<lb n="1516"/><span>corra leis.</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>Ansan am ar fhágaibh Niall na bhFiann an</span>
<lb n="1519"/><span>long bhreac ag Conall Gulban le haghaidh</span>
<lb n="1520"/><span>pléisiúir, agus nuair a chonaic sé nach raibh</span>
<lb n="1521"/><span>an t-athair a' tigheacht ar ais, dúbhairt sé go</span>
<lb n="1522"/><span>mbu bhocht an sgéal dó gan compánach mná</span>
<lb n="1523"/><span>a bheith i n-éinfheacht leis.</span></p>
<lb n="1524"/>
<lb n="1525"/><p><span>Bhí inghean ag rí Alban & bu í an bhean ba</span>
<lb n="1526"/><span>bhreághacha a bhí ins dhomhan í, ins an am sin.</span></p>
<lb n="1527"/>
<lb n="1528"/><p><span>D'árduigh sé a sheólta ar an luing bhreac</span>
<lb n="1529"/><span>go ndeacha sé go hAlbain.  Bhí grianán</span>
<lb n="1530"/><span>déanta ag a h-athair di agus trí chéad</span>
<lb n="1531"/><span>saighdiúr dhá faireadh.  Fuair sé cuntas go</span>
<lb n="1532"/><span>raibh sí sa ngrianán.  Nuair a shíl sé a dhul</span>
<lb n="1533"/><span>chomh fada léi ní leigfeadh an t-arm dhó.</span>
<lb n="1534"/><span>Chuaidh se 'un troda leis na trí chéad nó gur</span>
<lb n="1535"/><span>mharbhuigh sé an fear deireannach.</span></p>
<lb n="1536"/>
<lb n="1537"/><p><span>Ní raibh aon doras ar an ngrianán ach aon</span>
<lb n="1538"/><span>doras amháin a bhí os a chionn.  Nuair a</span>
<lb n="1539"/><span>chonaic sé nach raibh aon bhealach aige le dhul</span>
<lb n="1540"/><span>isteach d'éirigh sé de léim árd acmhuinneach</span>
<lb n="1541"/><span>go ndeacha sé i mullach an ghrianáin, agus</span>
<lb n="1542"/><span>go dtug sé Lasair-Fhíon-dhearga leis ina dhá</span>
<lb n="1543"/><span>láimh.  “Anois” adúbhairt sí “ó tá tú in</span>
<lb n="1544"/><span>do ghaisgidheach chomh maith sin, fan liomsa</span>
<lb n="1545"/><span>annseo a' tabhairt aire dho ríoghachta m'athar.</span>
<lb n="1546"/><span>Níl aon duine le breathnú na diaidh ach</span>
<lb n="1547"/><span>mise.”</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>“Ní mó an sgéal ríoghachta d'athar a bheith</span>
<lb n="1550"/><span>gan duine le breathnú na diaidh ná ríoghachta</span>
<lb n="1551"/><span>m'athar fhéin.  Caithfe tú tigheacht go hÉirinn</span>
<lb n="1552"/><span>liom le breathnú siar ar ríoghachta m'athar</span>
<lb n="1553"/><span>féin.”</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>Bhíodar a' siubhal chomh fada leis an luing</span>
<lb n="1556"/><span>nuair adúbhairt sí dhá mbeadh fhios ag a cuid</span>
<lb n="1557"/><span>airm do raibh sí dhá tabhairt un siubhal nach</span>
<lb n="1558"/><span>leigfí leis í chomh réidh agus bhí.</span></p>
<lb n="1559"/>
<lb n="1560"/><p><span>Shuidh sí síos nó go dtaínic trí chéad chuige</span>
<lb n="1561"/><span>— trí chéad airm. Mharbhuigh sé iad go dtí</span>
<lb n="1562"/><span>an fear deireannach.  “Tá ríoghachta m'athar</span>
<lb n="1563"/><span>bán agad” adúbhairt sí.  “Is tú féin is</span>
<lb n="1564"/><span>ciontach” ar seisean.  “Ní mharbhóchainn</span>
<lb n="1565"/><span>aon fhear ach marach thú fhéin.” …</span></p>
<lb n="1566"/>
<lb n="1567"/><p><span>Tháinigeadar go h-Éirinn.  Bhíodar a' </span>
<lb n="1568"/><span>caitheamh an ama go breágh spóirteamhail go</span>
<lb n="1569"/><span>dtí lá a ndeachadar a' siubhal le chéile.</span>
<lb n="1570"/><span>Tháinic codhladh air — codladh gaisge.  Dubhairt</span>
<lb n="1571"/><span>sé léi go gcaithfeadh sé an codladh a chur</span>
<lb n="1572"/><span>dhe san áit a dtáinic sé air.</span></p>
<lb n="1573"/>
<lb n="1574"/><p><span>D'fhiafruigh sí dhe cé'n codhladh is lúgha bhí</span>
<lb n="1575"/><span>air.  “Codladh dhá oidhche agus dhá lá, nó</span>
<lb n="1576"/><span>codhladh seacht n-oidhche agus seacht lá.”</span>
<lb n="1577"/><span>D'fhiafruigh sí dé a raibh aon tslighe le n-a</span>
<lb n="1578"/><span>dhúiseacht dá dtigeadh duine ar bith a' cur</span>
<lb n="1579"/><span>aon iargnó uirthi.</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>Dúbhairt sé go raibh: srian an Fhir Dhuibh a</span>
<lb n="1582"/><span>tharraingt air a reóidhfeadh fuil, feoil, cnáimh</span>
<lb n="1583"/><span>agus féith ann; agus mar ndúisigheadh sé</span>
<lb n="1584"/><span>leis sin liagán mór cloiche a bhualadh air idir</span>
<lb n="1585"/><span>a dhá shlinneán a chuirfheadh tonn dhe fhuil a</span>
<lb n="1586"/><span>chroidhe thar a bhéal; agus mar ndúisigheadh sé</span>
<lb n="1587"/><span>leis sin laidhricín a choise a ghearradh dhe le</span>
<lb n="1588"/><span>n-a chlaidheamh féin.  Mar ndúisigheadh sé</span>
<lb n="1589"/><span>leis sin nach ndúiseóchadh sé go dtagadh buidhe</span>
<lb n="1590"/><span>ar a ngréin lá'r n-a mháireach.</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Shuidh sí fá n-a cheann, agus ní raibh sí i</span>
<lb n="1593"/><span>bhfad ina suidhe nó go bhfaca sí an curachán</span>
<lb n="1594"/><span>a' tigheachtain as a bhfairrge thiar — iomramh</span>
<lb n="1595"/><span>céad uirthi agus gan inntí ach aon fhear</span>
<lb n="1596"/><span>amháin.  D'fheichead sí an domhan mór idir a</span>
<lb n="1597"/><span>dhá chois agus ní fheiceadh si tada os cionn </span>
<lb n="1598"/><span>mullach a chinn.</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>Shiubháil sé leis ón gcurachán.  Nuair a</span>
<lb n="1601"/><span>chonaic sí a' tigheacht é leig sí anuas a</span>
<lb n="1602"/><span>gruag ar a héadan, mar shúil is nach</span>
<lb n="1603"/><span>b'feicfeadh sé í.  Thóig sé suas a folt</span>
<lb n="1604"/><span>gruaige agus bhreathnuigh sé ar a héadan.</span>
<lb n="1605"/><span>“Maith mar thárla.  Níl géibheann dom a</span>
<lb n="1606"/><span>dhul níos fuide.  Bhí mé ar thóir Lasair Fhíon</span>
<lb n="1607"/><span>dhearga, inghean rí Alban”:  Anois</span>
<lb n="1608"/><span>adúbhairt sé “níl géibheann dhom a dhul níor</span>
<lb n="1609"/><span>fuide ar m'aistir.”  “'Doile” adubhairt</span>
<lb n="1610"/><span>sí dá bhfeictheá Lasair Fhíon-dhearga ní</span>
<lb n="1611"/><span>bhreathnochá siar ormsa.”</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>“Dá bhfeicinn mná an domhain go</span>
<lb n="1614"/><span>hiomlán ní fheicfinn aon bhean chomh breágh</span>
<lb n="1615"/><span>leat” adúbhairt sé.</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>“Tá mise pósta,” adúbhairt sí, “agus</span>
<lb n="1618"/><span>seo é m'fhear.”</span></p>
<lb n="1619"/>
<lb n="1620"/><p><span>“Má's fear maith é d'fhear ní leigfe sé</span>
<lb n="1621"/><span>liomsa thú.”</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>“Dá mbeadh sé ina dhúiseacht ní</span>
<lb n="1624"/><span>leigfeadh,” ar sise, “gan truíáil.”</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>“Bhfuil aon ghléas dúisighthe agad air?”</span>
<lb n="1627"/><span>ar sé.</span></p>
<lb n="1628"/>
<lb n="1629"/><p><span>“Tá” adubairt sé:  “Tarraing srian an</span>
<lb n="1630"/><span>Fhir Dhuibh air,” ar sise “a reoidhfeas fuil,</span>
<lb n="1631"/><span>feoil, cnáimh agus féith ann.”</span></p>
<lb n="1632"/>
<lb n="1633"/><p><span>Tharraing, agus níor dhúisigh.</span></p>
<lb n="1634"/>
<lb n="1635"/><p><span>“Buail an liagán mór cloiche atá annsin</span>
<lb n="1636"/><span>thall idir bosa a dhá shlinneán air.”</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>Bhuail, agus níor dhúisigh.  Chuir sé tonn</span>
<lb n="1639"/><span>dhe fhuil a chroidhe thar a bhéal.</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>“Má bhí sé beo ar ball” adubhairt sé</span>
<lb n="1642"/><span>“tá sé marbh anois.”  “Gearr laidhricín a</span>
<lb n="1643"/><span>choise deise dhe” ar sise.</span></p>
<lb n="1644"/>
<lb n="1645"/><p><span>Ghearr, agus níor dhúisigh.</span></p>
<lb n="1646"/>
<lb n="1647"/><p><span>“Ní dhúiseócha sé go dtaga buidhe ar an</span>
<lb n="1648"/><span>ngréin amáireach.  Cuirim ort geasa</span>
<lb n="1649"/><span>anois,” adubhairt sí, gan baint ná páirt a</span>
<lb n="1650"/><span>bheith agad liomsa go ceann lae is bliadna.”</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>Thóig sé ar a ghualainn í ina churachán leis.</span>
<lb n="1653"/><span>Nuair a bhí sé ag imtheacht sgríobh sí as a</span>
<lb n="1654"/><span>chuid fola dha mbu fear beo é féachaint a</span>
<lb n="1655"/><span>ndéanfadh sé amach í sul dhá mbeadh an lá</span>
<lb n="1656"/><span>is bliain istigh.</span></p>
<lb n="1657"/>
<lb n="1658"/><p><span>Nuair a dhúisigh sé fuair sé an méid</span>
<lb n="1659"/><span>searbhóntaí a bhí sa gcaisleán cruinnighthe</span>
<lb n="1660"/><span>thart air.  Bhíodar a' caitheamh móna agus</span>
<lb n="1661"/><span>gach aon tsórt salachair air go ndearnadar</span>
<lb n="1662"/><span>cnoc os a chionn.</span></p>
<lb n="1663"/>
<lb n="1664"/><p><span>An chéad fhear a dtáinic sé suas leis nuair</span>
<lb n="1665"/><span>a dhúisigh sé, bhuail sé de leadóg é agus</span>
<lb n="1666"/><span>mharbhuigh sé é.  An dara fear, d'iarr sé</span>
<lb n="1667"/><span>cara agus coimirce air gan é mharbhú.</span>
<lb n="1668"/><span>D'fhiafruigh sé cén t-ádhbhar a bhí acu dhá</span>
<lb n="1669"/><span>dhéanamh sin.</span></p>
<lb n="1670"/>
<lb n="1671"/><p><span>“Mar gheall ar do bhean bhreagh a leigean</span>
<lb n="1672"/><span>uait.”</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>“Bhfuil sí imthighthe uaim” adúbhairt sé.</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>“Tá, leis an bhfear is mó ar an domhan</span>
<lb n="1677"/><span>a thug leis ar a ghualainn í.  D'fhágaibh sí</span>
<lb n="1678"/><span>leitir fa do cheann.”</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>Chuartuig sé an áit agus fuair sé an leitir</span>
<lb n="1681"/><span>le cuntas fá na geasa a chuir sí ar an</span>
<lb n="1682"/><span>bhfear mór.</span></p>
<lb n="1683"/>
<lb n="1684"/><p><span>Gléas sé a long.  Chuaidh sé ar bord agus</span>
<lb n="1685"/><span>níor stop sé agus níor chomhnuigh sé gur</span>
<lb n="1686"/><span>bhain sé talamh na Gréige amach.  Thug sé</span>
<lb n="1687"/><span>feistiú bliadhna uirthi mar sh'il is nach mbeadh</span>
<lb n="1688"/><span>sé ann ach aon oidhche amháin.</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>Shiubhail sé suas.  Casadh sgológ dhó a</span>
<lb n="1691"/><span>labhair leis, agus dúbhairt sé leis an sgolóig</span>
<lb n="1692"/><span>dá mbeadh camán aige go ngabhfadh sé a'</span>
<lb n="1693"/><span>báirtheóireacht i n-éinfheacht leis an gceathar</span>
<lb n="1694"/><span>daoine uaisle bhí báirtheóireacht amach ón</span>
<lb n="1695"/><span>gcúirt.</span></p>
<lb n="1696"/>
<lb n="1697"/><p><span>“Bhéarfa mise camán chugad” adúbhairt</span>
<lb n="1698"/><span>sé “má sé do phléisiúr a dhul in n-einfheacht</span>
<lb n="1699"/><span>leobh insa mbáire.”</span></p>
<lb n="1700"/>
<lb n="1701"/><p><span>Fuair sé an camán.  D'fhosgail sé an</span>
<lb n="1702"/><span>geata.  Leag sé a chlaidheamh ag an ngeata.</span>
<lb n="1703"/><span>Chuaidh sé isteach agus bhuail sé an liathróid</span>
<lb n="1704"/><span>i n-éinfheacht le beirt acu, agus chuir sé amach</span>
<lb n="1705"/><span>i mbéal báire í.</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>Thosuigheadar a' sgliúchas le chéile agus</span>
<lb n="1708"/><span>dúbhairt sé leobh go ngabhfadh sé i n-aghaidh</span>
<lb n="1709"/><span>an cheathar insa mbáire, ach go mbeadh buille</span>
<lb n="1710"/><span>gan chosaint ag a bhfear a chuirfeadh an</span>
<lb n="1711"/><span>liathróid thríd an mbéal báire.</span></p>
<lb n="1712"/>
<lb n="1713"/><p><span>Bhíodar sásta ar an sgéal.</span></p>
<lb n="1714"/>
<lb n="1715"/><p><span>Bhuail sé an liathroid le na chamán agus</span>
<lb n="1716"/><span>chuir sé insan aer í.  Níor sgar sé léi gur</span>
<lb n="1717"/><span>chuir sé isteach thríd an mbéal báire í.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>Tharruing sé an camán.  Bhuail sé an</span>
<lb n="1720"/><span>fear ba goire dhó agus mharbhuigh sé é le</span>
<lb n="1721"/><span>buille den chamán.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>Dubhairt an triúr eile go gcaithfeadh sé</span>
<lb n="1724"/><span>imirt aríst.  D'imir, agus chuir sé thríd</span>
<lb n="1725"/><span>an mbéal báire í an ath-uair.</span></p>
<lb n="1726"/>
<lb n="1727"/><p><span>Bhí rí Inse Tuile agus rí na Gréige Móire</span>
<lb n="1728"/><span>a' breathnú ar na daoine uaisle a' tuitim ach</span>
<lb n="1729"/><span>ní fhaca siad iad ag éirghe.</span></p>
<lb n="1730"/>
<lb n="1731"/><p><span>“Imthigídh le seacht gcéad den arm”</span>
<lb n="1732"/><span>adubhairt siad, “agus tugaidh chugainn an</span>
<lb n="1733"/><span>t-achrannach 'bhfuil na daoine uaisle óga</span>
<lb n="1734"/><span>marbh aige.”</span></p>
<lb n="1735"/>
<lb n="1736"/><p><span>Níor airigh sé an t-arm a' tigheacht nó gur</span>
<lb n="1737"/><span>ghabhadar é — ar an talamh a raibh sé ann.</span>
<lb n="1738"/><span>Cheangluigheadar é le crios a chlaidhimh fhéin</span>
<lb n="1739"/><span>gur thugadar é i láthair rí na Gréige agus</span>
<lb n="1740"/><span>rí Inse Tuile.  D'orduigheadar é a chaitheamh</span>
<lb n="1741"/><span>isteach i dteach na n-amhus (i. fir a bhí a'</span>
<lb n="1742"/><span>coinneál tíghe le h-aghaidh príosúnach ar bith</span>
<lb n="1743"/><span>a caithfidhe chucu le na dtarraingt ó chéile).</span>
<lb n="1744"/><span>Nuair a caitheadh isteach é, phléasg an ceangal</span>
<lb n="1745"/><span>a bhí ar a chosa agus ar a lámha.  D'éirigh sé</span>
<lb n="1746"/><span>ina shuidhe.  Nuair a d'éirigh sé chuaidh na</span>
<lb n="1747"/><span>hamhuis agus chuireadar bolta ar an doras.</span>
<lb n="1748"/><span>D'éirigh seisean agus chuir sé an lúb air.</span></p>
<lb n="1749"/>
<lb n="1750"/><p><span>Rinneadar gáirí agus rinne seisean gáirí.</span></p>
<lb n="1751"/>
<lb n="1752"/><p><span>“Cén fáth do gháirí” ar siad-san.</span></p>
<lb n="1753"/>
<lb n="1754"/><p><span>“Gáirí le cuideachta,” adubhairt sé.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p><span>“Rinneamar-ne gáirí” adubhairt siad-</span>
<lb n="1757"/><span>san “le bród ag ithe do chuid feóla agus</span>
<lb n="1758"/><span>ag ól do chuid fola.”</span></p>
<lb n="1759"/>
<lb n="1760"/><p><span>“Ní le cóir ná le ceart a thabhairt daoibh</span>
<lb n="1761"/><span>a tháinic mise annseo” adubhairt sé “ach</span>
<lb n="1762"/><span>le cóir agus ceart a bhaint díbh.”</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Tharraing sé a chlaidheamh agus thosuigh sé</span>
<lb n="1765"/><span>a' sgothadh ceann.  An chéad fhear ar bhain</span>
<lb n="1766"/><span>sé an ceann de bhí an ceann ar an gcolainn</span>
<lb n="1767"/><span>aríst.  “Tá slighe éigin le n-a marbhadh,”</span>
<lb n="1768"/><span>adubhairt sé “thar an gclaidheamh.”  Fuair</span>
<lb n="1769"/><span>sé greim ar an amhus óram (.i. an máigistir</span>
<lb n="1770"/><span>a bhí orthu).  D'ionnsuigh sé a' gabháil ar an</span>
<lb n="1771"/><span>gcuid eile le n-a cholainn.  Níl aon fhear</span>
<lb n="1772"/><span>acu a bhuail sé leis nár fhan marbh.  Ar a</span>
<lb n="1773"/><span>láimh dheiridh ní raibh aige ach a dhá lorga.</span></p>
<lb n="1774"/>
<lb n="1775"/><p><span>Nuair a mharbhuigh sé an fear deireannach,</span>
<lb n="1776"/><span>ghlan sé amach a theach.  Chuaidh sé un na</span>
<lb n="1777"/><span>coilleadh i gcoinne brosna.  Rinne sé teine</span>
<lb n="1778"/><span>mhíosa & ghríosach bliadhna.  Shín sé síos le</span>
<lb n="1779"/><span>hais na teineadh.</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>Dubhairt Rí an Gréige nach gcuala sé a</span>
<lb n="1782"/><span>chuid amhns a' gáirí le bród an fhir a chaitheadh</span>
<lb n="1783"/><span>chucu le n' ithe.  Chuir sé spíodóir chomh fada</span>
<lb n="1784"/><span>le n-a theac go bfeiceadh sé ce'n chríoch a</span>
<lb n="1785"/><span>bhí air.  Chuir sé a shúil ar pholl an ghlais.</span>
<lb n="1786"/><span>Níorbh fhearr an cat ná an coiméad ag an</span>
<lb n="1787"/><span>bhfear istigh.  Nuair a chonaic sé é (.i. go</span>
<lb n="1788"/><span>raibh sé chomh haireach) lean sé dhó & mharbhuigh</span>
<lb n="1789"/><span>sé é.</span></p>
<lb n="1790"/>
<lb n="1791"/><p><span>Nuair a chonaic Rí na Gréige nach raibh aon</span>
<lb n="1792"/><span>chuntas a' tigheacht chuige chuir sé Dubhnúch</span>
<lb n="1793"/><span>Mhach a Feasa (.i. an fear a thug an camán</span>
<lb n="1794"/><span>dó nuair a tháinig sé i dtír) le sgéala a</span>
<lb n="1795"/><span>thabhairtin chuige.  Nuair a chuaid Dubhnúch</span>
<lb n="1796"/><span>chomh fada leis, bhreathnuigh sé thrí pholl an</span>
<lb n="1797"/><span>ghlais & chonaic sé é ina chodladh ag an teinidh.</span>
<lb n="1798"/><span>D'fhill sé ar a ais.  Bhí a choiscéim ar a</span>
<lb n="1799"/><span>chúlaí fá dhá choiscéim ar a aghaidh a' tigheacht</span>
<lb n="1800"/><span>chomh fada le Rí na Gréige.  “Tá an fear</span>
<lb n="1801"/><span>ina chodladh,” adubhairt sé, ainneóin go mbu</span>
<lb n="1802"/><span>crádh croidhe leis a rádh.  Ach bhí faitchíos air</span>
<lb n="1803"/><span>go marbhóchaidhe é féin.</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>“Téigidh,” adubhairt sé leis na seacht</span>
<lb n="1806"/><span>gcéad saighdiúr, “& tugaidh chugam a</span>
<lb n="1807"/><span>cheann.”</span></p>
<lb n="1808"/>
<lb n="1809"/><p><span>Chuadar & d'fhosglaigheadar an dorus & é</span>
<lb n="1810"/><span>ina chodladh ar feadh an amha.  “Anois,”</span>
<lb n="1811"/><span>adubhairt Dubhnúch Mac a Feasa, “na</span>
<lb n="1812"/><span>marbhuigidh an fear & é ina chodladh.  Tá an</span>
<lb n="1813"/><span>bhainríoghan óg le pósadh & má mharbhuigheann</span>
<lb n="1814"/><span>sibh é ina chodladh tairneocha sé mallacht ar</span>
<lb n="1815"/><span>an ríoghachta.</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>Thosaigh seisean a' brionglóidigh go raibh</span>
<lb n="1818"/><span>sé dhá tharraing ó chéile ag dhá leomhan.</span>
<lb n="1819"/><span>D'éirigh sé de léim as a chodladh.  Nuair a</span>
<lb n="1820"/><span>d'osgail sé a shúilí fuair sé seacht gcéad</span>
<lb n="1821"/><span>saighdiúr ina thimcheall.</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>(Ar leanamhaint).</span></p>
<lb n="1824"/>
<lb n="1825"/><p><span>SEAN-FHOCLA.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>Is furusda gabháil thar dhorus madaidh gan</span>
<lb n="1828"/><span>fiacail.</span></p>
<lb n="1829"/>
<lb n="1830"/><p><span>Fanann an fear sona le séan ach tugann</span>
<lb n="1831"/><span>an duine dona dubhléim.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>Éist le fuaim na haibhne & gheobhfa tú</span>
<lb n="1834"/><span>breac.</span></p>
<lb n="1835"/>
<lb n="1836"/><p><span>Caith an mhaith i láthair & gheobhfair amáireach</span>
<lb n="1837"/><span>tuilleamh.</span></p>
<lb n="1838"/>
<lb n="1839"/><p><span>Is trom an rud cearc i bhfad.</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Ní cloigeann gabhair é nach bhfuigheamais</span>
<lb n="1842"/><span>babhta eile air.</span></p>
<lb n="1843"/>
<lb n="1844"/><p><span>NA FUAGARTHA</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Ceannaigh earraidh ó lucht fuagarthá</span>
<lb n="1847"/><span>sa Stoc.  Is daoine geanamhla iad atá a'</span>
<lb n="1848"/><span>cuidiú le cúis na Gaedhilge.  Ina cheann sin,</span>
<lb n="1849"/><span>tá tú dearbhtha luach do chuid airgid a fhagháil</span>
<lb n="1850"/><span>go maith uathu.</span></p>
<lb n="1851"/>
<lb n="1852"/><p><span>Ar an gcuma sin, cuideocha tú leat féin</span>
<lb n="1853"/><span>& le cúis na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>CzzzzzFil.</span>
<lb n="1856"/><span>DUB-FHOCAL</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>(3B38, R.I.A.)</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>Is giolla beag mé i láimh gach rígh,</span>
<lb n="1861"/><span>Is bím a gcéim ag cléir is saoith,</span>
<lb n="1862"/><span>Bím ar talamh is ar tuinn,</span>
<lb n="1863"/><span>Is innsna spéartha a méadú foinn.</span></p>
<lb n="1864"/>
<lb n="1865"/><p><span>Is iomdha duine ar chuir mé strógh</span>
<lb n="1866"/><span>'S ní lia nó m'euchta, ag brosdú gleó,</span>
<lb n="1867"/><span>Gan ceann gan lámh, gan chos ná méar</span>
<lb n="1868"/><span>Ithim 's ólaim le mo laodhar.</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>Tá mé balbh, bodhar gan ghlór,</span>
<lb n="1871"/><span>Is insighim fíor is bréag go leór,</span>
<lb n="1872"/><span>Bím mo sgraiste cinnte i gcúil</span>
<lb n="1873"/><span>'S ní cluintear mé le fear gan súil.</span></p>
<lb n="1874"/>
<lb n="1875"/><p><span>'S más mór mo spré mo chéim 's mo dhóigh,</span>
<lb n="1876"/><span>Tá mé fáothfaidh, is bíad go deóigh,</span>
<lb n="1877"/><span>Má's maith le aon a bheith in mo dháil</span>
<lb n="1878"/><span>Cuartaigheadh mé le taobh an fháil.</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>Ag tabhairt sgéil don tsaoghal ó'n bPápa</span>
<lb n="1881"/><span>No ag bacaigh ina mála,</span>
<lb n="1882"/><span>Ceirt ar ollaimh, is ar a ngaoil,</span>
<lb n="1883"/><span>Cé hé tá balbh, is chuala an sgéal.</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>(Cleite gé nó peann).</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>DHÁ MHÍ DHÉAG NA BLIADHNA.</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>(3B38, R.I.A.)</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>Gionbhair fhruama, dorcha, duairc,</span>
<lb n="1892"/><span>Feabhra fliuch gach lá neamh-shuairc.</span>
<lb n="1893"/><span>Márta meirgeach, gaothmhar, cruaidh,</span>
<lb n="1894"/><span>Abraon braonach, méighelioch, nua,</span>
<lb n="1895"/><span>Bealtaine bhuadh-bhreith liughra laoigh</span>
<lb n="1896"/><span>Mí-mheádhain méighreach is niamhraighe.</span>
<lb n="1897"/><span>Biónn Iúl brothallach, biadh gann,</span>
<lb n="1898"/><span>Lughnasa líonmhar láinteann.</span>
<lb n="1899"/><span>Féil Mhichíl fial déantar stácaí,</span>
<lb n="1900"/><span>Fuigheall Foghmhair buaintear 'tátaoi.</span>
<lb n="1901"/><span>Samhuin shíthleach, díon bhur dtighthe,</span>
<lb n="1902"/><span>Nodlaic oidhreach, déan ól 'r ithe.</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>T. Ó R.</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>CzzzzzPrós</span>
<lb n="1907"/><span>AISTÍ.</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>AN TEACH A THÓIG SEÁN.</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>Sin é Seán.  Sin é an teach a thóig Seán.</span>
<lb n="1912"/><span>Sin é an sac a bhí sa teach a thóig Seán.  Sin</span>
<lb n="1913"/><span>í an luchóg a ghéarr an sac a bhí sa teach a</span>
<lb n="1914"/><span>thóig Seán.  Sin an cat mór bán a marbhuigh</span>
<lb n="1915"/><span>an luchóg a gheéarr an sac a bhí sa teach a</span>
<lb n="1916"/><span>thóig Seán.  Sin í bó na h-adhairce caime a</span>
<lb n="1917"/><span>chaith thár bhárr sgiobóil an cat mór bán a</span>
<lb n="1918"/><span>mharbhuigh an luchóg a ghearr an sac a bhí sa</span>
<lb n="1919"/><span>teach a thóig Seán Sin í an cáilín deas</span>
<lb n="1920"/><span>uaighneach a bhligh bó na h-adhairse caime a</span>
<lb n="1921"/><span>chaith a thár bhárr sgiobóil an cat mór bán a</span>
<lb n="1922"/><span>mharbhuigh an luchóg a gheárr an sach a bhí sa</span>
<lb n="1923"/><span>teach a thóig Seán.</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>Is mise,</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>MICHEÁL Mhac DONNCHADHA. </span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Leitir Mealláin, Conamara.</span></p>
<lb n="1930"/>
<lb n="1931"/><p><span>AN STOC.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>ORDÚ.</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>Don</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>ATHAIR Ó CEALLAIGH,</span>
<lb n="1938"/><span>Sráid Dominic,</span>
<lb n="1939"/><span>NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>A Chara,</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Cuir chugham … cóipeanna</span>
<lb n="1944"/><span>den STOC gach mí go ceann.</span></p>
<lb n="1945"/>
<lb n="1946"/><p><span>Ainm …</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>SEOLADH …</span></p>
<lb n="1949"/>
<lb n="1950"/><p><span>TOMÁS MAC SEINÍN</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>SRÁID DOIMINIC,</span>
<lb n="1953"/><span>NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>Togha na feola de gach cineál.</span></p>
<lb n="1956"/>
<lb n="1957"/><p><span>TEACH NA h-OLLA</span></p>
<lb n="1958"/>
<lb n="1959"/><p><span>SRÁID NA SIOPAÍ,</span>
<lb n="1960"/><span>I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1961"/>
<lb n="1962"/><p><span>Cuidigh le déantus na</span>
<lb n="1963"/><span>hÉireann & sábháil airgead.</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>Cultaí ó 70/-</span>
<lb n="1966"/><span>go dtí 130/-</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>Díoltóir leabhar & páipéar &c.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>87, Sráid Uach. na Driseóige,</span>
<lb n="1973"/><span>ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>Ó CUIMÍN & Ó GREANAIGH,</span>
<lb n="1976"/><span>15 SRÁID NA SIOPAÍ,</span>
<lb n="1977"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="1978"/>
<lb n="1979"/><p><span>An Teach is fearr le haghaidh gach</span>
<lb n="1980"/><span>sórt</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>An teach is fearr le haghaidh gach sórt</span>
<lb n="1983"/><span>trosgáin & déantúis iarrainn.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>Dathanna, síolta, páipéar balla, &c.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>Ó COIRBÍN & A MHAC</span></p>
<lb n="1988"/>
<lb n="1989"/><p><span>LÓN-CHEANNAIDHTHE</span>
<lb n="1990"/><span>DÉANTÓIRÍ UISGÍ MIANAIGH</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>Gaillimh & Béal atha an Riogh.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>S. YOUNG,</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>DÉANTÓIR UISGÍ MIANAIGH</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>CEANNAIDHE BIOTÁILTE & FÍONA</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>SRÁID MHUIRE NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2001"/>
<lb n="2002"/><p><span>DIARMUID Ó DONNABHAÍN</span></p>
<lb n="2003"/>
<lb n="2004"/><p><span>SEODÓIR & CLOADÓIR,</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>SRÁD LIAIM, NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>CLOCHAR ÓIRD NAOMH URSULA, I</span>
<lb n="2009"/><span>SLIGHEACH.</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>Oideachas i gcóir na hIolsgoile i gcóir</span>
<lb n="2012"/><span>sgrúdú an idir-mheadhonaigh, na mbannc.</span>
<lb n="2013"/><span>Cumann na gCeoltóir, I.S.M., Tráchtála,</span>
<lb n="2014"/><span>Sgoláireachta Oideachais Náisiúnta, &c.  Tá</span>
<lb n="2015"/><span>sgoil tigheachais fá leith againn.</span>
<lb n="2016"/></p>
</div>
<pb n="8"/>
<div><lb n="2017"/><p><span>Ar Mhaith Leat £5,000,000 a</span>
<lb n="2018"/><span>Chimead in Eirinn?</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>Bheirid Gaedhil na hÉireann an carn mór</span>
<lb n="2021"/><span>san airgidh gach bliain do Sheán Buidhe i</span>
<lb n="2022"/><span>ngeall ar airgead Urradhais, ar Loscadh, ar</span>
<lb n="2023"/><span>Thionóisc agus ar Shaoghal Daoine, agus</span>
<lb n="2024"/><span>cailliúnt cheart d'Éirinn iseadh £80 a' gach</span>
<lb n="2025"/><span>£100 de sin.</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>AN GAEDHEAL-CHOMHLUCHT TAIGHDE UM</span></p>
<lb n="2028"/>
<lb n="2029"/><p><span>URRADHAS NAISIUNTA, TEORANTA</span>
<lb n="2030"/><span>(The Irish National Assurance Coy., Limited)</span></p>
<lb n="2031"/>
<lb n="2032"/><p><span>ARD OIFIG — 30 FAITHCHE AN</span>
<lb n="2033"/><span>CHOLAISTE, ATH CLIATH</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>CUIDIGH LE DÉANTÚS NA</span>
<lb n="2036"/><span>hÉIREANN.</span></p>
<lb n="2037"/>
<lb n="2038"/><p><span>TOMÁS PÁMAR & A CHOMH.</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>MUILTEOIRÍ PLÚIR,</span>
<lb n="2041"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="2042"/>
<lb n="2043"/><p><span>B. V. Ó HÉIMHIGH,</span>
<lb n="2044"/><span>LÓN-CHEANNAIDHE,</span>
<lb n="2045"/><span>GAILLIMH.</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>Gach rud ar fheabhas.</span></p>
<lb n="2048"/>
<lb n="2049"/><p><span>S. T. Ó COISDEALBHA,</span>
<lb n="2050"/><span>AN CHEARNÓG,</span>
<lb n="2051"/><span>GAILLIMH.</span></p>
<lb n="2052"/>
<lb n="2053"/><p><span>An fheoil is fearr le fághail aige.</span></p>
<lb n="2054"/>
<lb n="2055"/><p><span>P. O CAOMHÁNAIGH, Ph. C.</span>
<lb n="2056"/><span>M.P.S.I.</span>
<lb n="2057"/><span>SRÁID ÁRD,</span>
<lb n="2058"/><span>NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Ó NÉILL & A CHOMH,</span>
<lb n="2061"/><span>GAILLIMH.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>Díoltóirí bróg & leathair.</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>Cuirtear deis ar bhrógaí an móiméad a</span>
<lb n="2066"/><span>thagas siad isteach.</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>TEACH ÓSTA UÍ MHATHGHAMHNA</span>
<lb n="2069"/><span>SRÁID FOSTER,</span>
<lb n="2070"/><span>I nGAILLIMH.</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>Aoidheacht gan locht.</span></p>
<lb n="2073"/>
<lb n="2074"/><p><span>TOMÁS BREATHNACH,</span>
<lb n="2075"/><span>LÓN-CHEANNAIDHE.</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>AN CHEARNÓG, I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>Teas-intreabh, Taoidhean-oibreacha, agus</span>
<lb n="2080"/><span>Foirgneamh Tighthe.</span></p>
<lb n="2081"/>
<lb n="2082"/><p><span>ROIBÉARD MAC DOMHNAILL,</span>
<lb n="2083"/><span>Sráid Doimnic, GAILLIMH.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>Muiniú céin-sgéil:</span>
<lb n="2086"/><span>“Plumbus,” Gaillimh</span></p>
<lb n="2087"/>
<lb n="2088"/><p><span>Bu cheart do gach Gaedhilgeoir i mBaile</span>
<lb n="2089"/><span>Átha Cliath gan aon arán do cheannach</span>
<lb n="2090"/><span>ach</span></p>
<lb n="2091"/>
<lb n="2092"/><p><span>ARÁN</span>
<lb n="2093"/><span>Uí</span>
<lb n="2094"/><span>CHINNÉIDE</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>AN T-ARÁN IS FEARR DÁ nDÉANTAR.</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>124 go dtí 131 SRÁID PHÁRNELL</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>Agus</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>BÁCÚS NAOIMH PHÁDRAIG,</span>
<lb n="2103"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>Guthán – 3141</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>CUMANN URRADAIS.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>MHUINTIR NA hÉIREANN</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>Tá an teacht-ísteach anois os cionn £25,000</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>Tá téarmaí thar barr aca d'urradhas saoghail</span>
<lb n="2114"/><span>agus d'urradhas-sealadach.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>Tá Fir-ionaid uatha.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>ÁRD OIFIG:</span></p>
<lb n="2119"/>
<lb n="2120"/><p><span>16 CEARNÓG PÁRNAIL,</span>
<lb n="2121"/><span>ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>AN HALLA LEIGHIS.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Sráid Geata Liaim & Sráid Doimnic,</span>
<lb n="2126"/><span>na Gaillimhe.</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>Gach leigheas ar fheabhas & ar ghloine.</span></p>
<lb n="2129"/>
<lb n="2130"/><p><span>SEAN Ó FAOLÁIN, L.P.S.I., Poiticire</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>TOMÁS Ó CATHÁIN,</span></p>
<lb n="2133"/>
<lb n="2134"/><p><span>Lón-Cheannaidhe,</span></p>
<lb n="2135"/>
<lb n="2136"/><p><span>SRÁID NA SIOPAÍ,</span>
<lb n="2137"/><span>I NGAILLIMH.</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>Biadh, Tae & Fíon ar fheabhas.</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>AR FÁGHAIL ANOIS</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>AN DARA CUR AMACH (AITH-</span>
<lb n="2144"/><span>SGRÍDBHTHA).</span></p>
<lb n="2145"/>
<lb n="2146"/><p><span>FOCLÓIR GAEDHILGE LE</span>
<lb n="2147"/><span>FUAIM GACH FOCAIL</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>A Chur I gCéill Don Leightheoir</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>SÉAMUS Ó DUIRINNE AGUS</span>
<lb n="2152"/><span>PÁDRAIC Ó DÁLAIGH</span>
<lb n="2153"/><span>A CHUIR LE CHÉILE</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>220 leathanaigh.  Luach 2/6 glan tríd an</span>
<lb n="2156"/><span>bposta 2/9.</span></p>
<lb n="2157"/>
<lb n="2158"/><p><span>Tá tuairim is 10,000 focal ann, na focail</span>
<lb n="2159"/><span>atá i n-úsáid de ghnáth.  Beidh an leabhar seo</span>
<lb n="2160"/><span>i n-a cúl toraic don mhac léighinn, don</span>
<lb n="2161"/><span>teastalaidhe & don duine ghníos  thráchtáil in</span>
<lb n="2162"/><span>áit ar bith a bhfuil Gaedhilge ar labairt ann.</span>
<lb n="2163"/><span>Séard adeir “The Irish News,” go ndearna</span>
<lb n="2164"/><span>Séamus Ó Duirinne & Pádraic Ó Dálaigh</span>
<lb n="2165"/><span>rud le chúis na Gaedhilge a chur ar agaidh</span>
<lb n="2166"/><span>nach ndearnadh ó sgríobh an tAthair Eoghan</span>
<lb n="2167"/><span>Ó Gramhna a chuid leabhar.</span></p>
<lb n="2168"/>
<lb n="2169"/><p><span>COMLUCHT OIDEACHAIS NA</span>
<lb n="2170"/><span>hÉIREANN TEORANTA.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>89 Sráid Talbóid, Ath Cliath agus lucht</span>
<lb n="2173"/><span>díolta leabhar fré chéile.</span></p>
<lb n="2174"/>
<lb n="2175"/><p><span>SÉAMUS Ó BÉACHÁIN</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>Ceannuidhe Guail & Iomchuróir.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>SRÁID MHEADONACH, NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>Tá an tae is fearr i gConnachta & go leor</span>
<lb n="2182"/><span>neithe eile atá riachtanach le fagháil I dtigh</span></p>
<lb n="2183"/>
<lb n="2184"/><p><span>MHONICA NÍC DHONNCHADHA</span>
<lb n="2185"/><span>SRÁID ÁRD NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2186"/>
<lb n="2187"/><p><span>Tá TEACH a bhfuil compóirt ann ag</span></p>
<lb n="2188"/>
<lb n="2189"/><p><span>SÉAMUS Ó LAIDHE,</span></p>
<lb n="2190"/>
<lb n="2191"/><p><span>SRÁID DOMINIC ÍOCHTAR NA GAILLIMHE.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>“Togha gacha bidh & sean gacha dighe” aige.</span></p>
<lb n="2194"/>
<lb n="2195"/><p><span>Ceannuigh éadach ar bith theastuigheas uait</span>
<lb n="2196"/><span>ag tigh …</span></p>
<lb n="2197"/>
<lb n="2198"/><p><span>THOMÁIS UÍ CHATHAIL,</span>
<lb n="2199"/><span>I NGAILLIMH,</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>Áit a bhfuighe tú luach do chuid airgid.</span></p>
<lb n="2202"/>
<lb n="2203"/><p><span>Printed for the Publishers</span>
<lb n="2204"/><span>At the “Connacht Tribune” Printing Works,</span>
<lb n="2205"/><span>Market Street, Galway.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p/></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimh, II. Iúl, 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimh, II. Iúl, 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
