Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">SIOLAD_1922_02</note>
                         <note type="L">165</note>
                         <note type="B">1922</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>SIOLAD_1922_02</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Comhlucht na Fírinne Catoilicighe</publisher><date>1922</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Irisleabhar Chumainn na Sagart</span>
<lb n="4"/><span>n-Gaedhealach.</span></p>
<lb n="5"/>
<lb n="6"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="7"/><span>TEANGA</span>
<lb n="8"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>Le fághail ó:</span></p>
<lb n="11"/>
<lb n="12"/><p><span>COMHLUCHT NA FÍRINNE CATOILICIGHE,</span>
<lb n="13"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="14"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span></p>
<lb n="17"/>
<lb n="18"/><p><span>MUINTIR UÍ CHATHAIL, TEO.,</span>
<lb n="19"/><span>Céibh Úrmhumhan Íocht.,</span>
<lb n="20"/><span>Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="21"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="22"/><p><span>CLÁR AN IRISLEABHAIR SEO.</span></p>
<lb n="23"/>
<lb n="24"/><p><span>BENEDICT XV., PÁPA — R.I.P. 167</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>CRÍOST MAC DÉ:  CAIB. 11. — Eóin Baiste.  An t-Athair</span>
<lb n="27"/><span>Peadar Ó Laoghaire, Canónach, do Scríobh. 169</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>FAOISDINÍ NAOIMH AUGUSTÍN — CAIB. I. — VI.  D. Ó Súil-</span>
<lb n="30"/><span>leabháin d'aistrigh. 176</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>AN MÁIGHISTIR SCOILE.  “Fear gan ainm” 182</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>TEACHTAIREACHT AN AINGIL.  Donnchadh Ó Loingsigh 185</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>PRÁGA v. LOBHÁIN.  An t-Athair P. E. Mac Fhinn, D. D. 187</span></p>
<lb n="37"/>
<lb n="38"/><p><span>SEANMÓIN AR COMAOINE NA CÁSGA.  An t-Athair Pádraig</span>
<lb n="39"/><span>Ó Cathasa 189</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>DO'N CROIDHE RÓ-NAOMHTHA.  Micheál Breanach d'aistrigh 193</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>LÁN NA CRUAICHE, 1921.  “Tír an Áir” 194</span></p>
<lb n="44"/>
<lb n="45"/><p><span>SLÁN AN MHIC-LÉIGHINN.  “Ridire” 197</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>OIDE MÚINTE NA MBOCHT — IV.  An t-Ath. L. Ó hUallacháin,</span>
<lb n="48"/><span>do sholathair 198</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>SEANMÓIN AR RÍOCHT DÉ (ar lanúint).  An t-Ath. L. Ó hUal-</span>
<lb n="51"/><span>lacháin, do sholathair. 199</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>DO'N MAIGHDEAN MUIRE 202</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE? — III.  D. Ó Loingsigh d'aistrigh</span>
<lb n="56"/><span>ó'n bhFrainncis 203</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>FÁILTE AN AINGIL.  R. De R. 205</span></p>
<lb n="59"/>
<lb n="60"/><p><span>TUAIRISC NAOMH-TERÉISE I DTAOBH MNÁ-RÍALTA</span>
<lb n="61"/><span>NAOMHTHA — CAIB. XIII.  “Leabhair na mBun.”  An Br.</span>
<lb n="62"/><span>Colmán, O. D. C. 206</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>NÓTAÍ 210</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>LÉIRMHEAS LEABHAR 217</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>ÁR gCÁIRDE 219</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>CLÁR IOMLÁN IMLEABHAIR A DÓ 220</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>Curtar adhbhar liteardha ag triall ar an Eagarthóir, an t-Athair</span>
<lb n="73"/><span>R. Pléimionn, d. Ph., S. O., Sreath an Iarthair, 47, Áth Cliath.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Curtar airgead (síntús 10S. an bhlian, glan) ag triall ar an</span>
<lb n="76"/><span>mBainistéoir, Sráid Uinsionn Thuaidh, 7, Áth Cliath.  Tá na seanuimhreacha</span>
<lb n="77"/><span>le fághail uaidh ar 2s. 6d. an ceann.</span>
<lb n="78"/></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="79"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="80"/>
<lb n="81"/><p><span>IML II.  UIMH. IV.  EARRACH, 1922.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>BENEDICT XV., PÁPA - R.I.P.</span></p>
<lb n="84"/>
<lb n="85"/><p><span>Tá Pápa na síochána a's na misiúnach imthithe ar shlíghe na fírinne!</span>
<lb n="86"/><span>Tá an domhan mór fé bhrón da dheascaibh.  Tá</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>“Cathaoir cómhairle Rómha na Réilteann”</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>gan a mór-bhreithamh.  Tá uain is caoire an chró gan a n-aodhaire ceannsa</span>
<lb n="91"/><span>uasal dílis.  Tá Eaglais Chríost gan a h-athair & a ceannuraidh.  Sidiad</span>
<lb n="92"/><span>na bréithse ba dheirinnighe dár labhair sé ar an saol so “ofráilim-se</span>
<lb n="93"/><span>suas mé féin am' iodhbairt chun Dé ar son na síochána”! cá n-iongna na</span>
<lb n="94"/><span>cluiche caointe ón lucht deighmhéine atá fós ar an saol bhuartha sgriosta</span>
<lb n="95"/><span>so, ar imtheacht chun a áitribh siorruí uatha don bPápa Beannuithe a tháinig</span>
<lb n="96"/><span>fé ainim an Tighearna chúcha sé nó seacht de bhliantaibh roimis sin.  Ar</span>
<lb n="97"/><span>theacht i gcoróin na h-Eaglaise do Ghiacomo de la Chiesa bhí cúrsai an</span>
<lb n="98"/><span>tsaoil ana-shuaithte buartha.  Bhí na náisiúin ar sgórnaig a chéile, á</span>
<lb n="99"/><span>stracadh is á gcárnadh & á marbhú a chéile gan puinn cúise.  Chuaidh na</span>
<lb n="100"/><span>slóighte dubha saighdiúiri ó ghach taobh isteach i bhfriothghuin an chatha a</span>
<lb n="101"/><span>dh'iarraidh a namhaid do chur ar neamhnidh; thar ceann na mion-náisiún</span>
<lb n="102"/><span>mar 'eadh!  Do mhairbh an radarc uathbhásach san Pius X, an Pápa a bhí</span>
<lb n="103"/><span>ag stiúiriú & ag ainliú naomhóige Pheadair nuair a bhris an cogadh mór</span>
<lb n="104"/><span>amach.  Ba throm an feadhm & ba mhór an cúram a cuireadh ar ghuailnibh</span>
<lb n="105"/><span>an Phápa nuaidh; go deimhin do fíoradh an tairngearacht úd ó Naomh</span>
<lb n="106"/><span>Maolmhóig i dtaobh an teidil fé leith a bhéadh ar fhear ionaid Chríost le línn</span>
<lb n="107"/><span>a réime .i. “Religio depopulata.”  Níor chaill an Pápa nua puinn</span>
<lb n="108"/><span>aimsire sul ar thosnuigh sé ar na náisiúnaibh a bhí i gcogadh lena chéile do</span>
<lb n="109"/><span>tharrac amach ón gcoimhsgar & do mhealladh tharnais chun na síochána, &</span>
<lb n="110"/><span>chun an charadais & na dea' chómharsachta arís.  Má theip air, níorbh' air</span>
<lb n="111"/><span>a bhí a locht.  Ar lucht na politíocht & “ar lucht na saoirseachta” a bhí ag</span>
<lb n="112"/><span>séideadh fé sna státaibh móra ar gach taobh leanúint de'n chogadh ar</span>
<lb n="113"/><span>son saoirse na mion náisiún a bhí imbaol a caillte, tré cheilg nó tré</span>
<lb n="114"/><span>fhóirneart ón namhaid — ar an dá aicme san a bhí an locht nár tháinig an</span>
<lb n="115"/><span>Sos cogaidh ní ba luaithe ar an domhan ná mar a tháinig.  Bhí mórán</span>
<lb n="116"/><span>cuspóir & innsinnt ag an dá thaobh á chur amach fó bhrághaid an t-saoil</span>
<lb n="117"/><span>i dtaobh cad chuige go ndeaghdar chun cogaidh.  Níor ghéill an Pápa</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="118"/><p><span>nuadh d'aon innsint ná d'aon chuspóir aca san uatha, níor thóg sé páirt</span>
<lb n="119"/><span>le h-éinne aca, cé gur dhein an dá thaobh a gcroide-dhicheall ar é tharrach</span>
<lb n="120"/><span>isteach lena chuid comhachta & feidhme spioradáltha ar a thaobh féin fé leith.</span>
<lb n="121"/><span>Chuir sé ina gcomhnuí iad & a gcuid cleasana ar neamhnídh.  Óir chongaibh</span>
<lb n="122"/><span>sé é féin saor amach uatha.  Dá bharra soin, choiméad sé Eaglais Dé</span>
<lb n="123"/><span>fé láimh shábháltha ó namhaid fiochmar na Críostuíochta.  Ar a shon san,</span>
<lb n="124"/><span>níor fhan sé díomhaoin ná ina iománaidhe ar a' gclaidhe le linn an choimhs-</span>
<lb n="125"/><span>gair.  Chabhruig sé leis na daoine bochta a bhí fé aindeise & fé</span>
<lb n="126"/><span>dhealbhas de thora an léirsgris a dhein an troid — transiit benefaciendo —</span>
<lb n="127"/><span>ar nós a mháighistir, le h-airgead & le h-eadarghabhálacht & le coimirce</span>
<lb n="128"/><span>thar ceann na gcime & na mbráighe ar gach taobh.  Tháinig breis comhachta</span>
<lb n="129"/><span>& breis measa ar an Eaglais de bhárr a ghníortha.</span></p>
<lb n="130"/>
<lb n="131"/><p><span>Tá an cine daona curtha go mór fé chomaoin aige.  Tá ana-bhrón &</span>
<lb n="132"/><span>dólás croidhe dá réir ar chách ar imtheacht dó uatha chun an Athar Síorruí</span>
<lb n="133"/><span>Dá mb'iad na tíortha págánacha féin iad, dhein a dheighthuisgint & a dheigh-</span>
<lb n="134"/><span>riar ana-mhaitheas dóibh.  Tugadh ana-spréachamh do Chúis an Chreidimh</span>
<lb n="135"/><span>ionta i gcás go bhfuil meas air, & glacadh le Teagasc Chríost ag dul chun</span>
<lb n="136"/><span>cinn go tiugh imeasc na bpágánach in-aghaidh an lae.  Ní deintí aon</span>
<lb n="137"/><span>iongna le linn an chogaidh do bheith ar siubhal de mhéid na n-aiscí & na</span>
<lb n="138"/><span>n-achuingí a thagadh ó Thír na dTurcach & na Seapáine & na Síne & na</span>
<lb n="139"/><span>n-Indiatha & óna lán tíortha ainchreidmheach eile chun na Rómha á iarraidh ar</span>
<lb n="140"/><span>an bPápa cabhair & coimirce.  Chuir na Turcaig íomháigh an Phápa suas ar</span>
<lb n="141"/><span>shráid phrinsiopáltha Chonstantinópail cúpla blian ó shoin!  Ní gádh</span>
<lb n="142"/><span>cur leis sin mar dheimhniú d'á bheartaibh — ní beag nod don eóluidhe.</span></p>
<lb n="143"/>
<lb n="144"/><p><span>Ní dheaghaidh aon pháirt den domhan i ndearmhad ná i gceilt ar a</span>
<lb n="145"/><span>chúram, fé mar ba dhual fir ionaid Chríost do é .i. servus servorum Dei —</span>
<lb n="146"/><span>bíodh go raibh sé féin san am gcéadna 'na phríosúnach sa Bhaitican tré</span>
<lb n="147"/><span>láimhláidir an Rialtais Iodálaig.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Maidir le cúrsaí politíochta & an chogaidh a bhí idir Éire & Sasana</span>
<lb n="150"/><span>bfhéidir gurbh' é an Pápa a b'fearr tuisgint dá raibh riamh ina shuidhe</span>
<lb n="151"/><span>ar Chathaoir Pheadair ina dtaobh.  Pe'ca do b'é nó nárbh' é, bhí mórchion</span>
<lb n="152"/><span>aige ar mhuintir na h-Éirean.  Chuir sé ana-shuim isna h-imtheachtaibh a thuit</span>
<lb n="153"/><span>amach anso le sé blianta anuas; agus ba gheal leis deire na troda</span>
<lb n="154"/><span>d'fheiscint sar ar éag sé.  Is dócha gurbh' é an gníomh puiblidhe ba</span>
<lb n="155"/><span>dheirinnighe dár dhein sé ar an saol so a chómh-áthas lena chlainn spiora-</span>
<lb n="156"/><span>dáltha in Éirinn do chur in-iúil os cómhair an t-saoil i dtaobh an</span>
<lb n="157"/><span>chonnrthia a snaidhmeadh idir an dá náisiúnn.  Nuair a bhí an cheist dá</span>
<lb n="158"/><span>suathadh & dá pléidhe san Dáil um Nodlaig & na teachtaí idir dá cheann</span>
<lb n="159"/><span>na meádha ciaca ghlacaidís leis an gconnradh nó ná glacaidís, léigh an</span>
<lb n="160"/><span>Pápa Aifreann ar son ár ndaoine á iarraidh ar Dhia na glóire solus</span>
<lb n="161"/><span>ó Neamh do thabhairt don “Chine thoghtha uasail” soin chun iad do sheoladh</span>
<lb n="162"/><span>ar shlighe na síochána & ar a leas.</span></p>
<lb n="163"/>
<lb n="164"/><p><span>Go dtugaidh Dia tora na comaoine sin don fhear naomhtha san as</span>
<lb n="165"/><span>ucht ar dhein sé ar son na cine daona.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Beati pacifici quoniam filii Dei vocabuntur.</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>M. Ó M.</span>
<lb n="170"/></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="171"/><p><span>CRÍOST MAC DÉ.</span></p>
<lb n="172"/>
<lb n="173"/><p><span>An t-Áthair Peadar Ó Laoghaire, Canónach, do Scríobh.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>[Fógarthar gach ceart ar cosnamh.]</span></p>
<lb n="176"/>
<lb n="177"/><p><span>CAIB. II. — EÓIN BAISTE.</span></p>
<lb n="178"/>
<lb n="179"/><p><span>Nuair a tháinig na h-Iúdaígh abhaile as an mbraighdineas ó Bhabilón</span>
<lb n="180"/><span>bhí treibh Lébhí, treibh na sagart, suarach go leór.  Ach do cuireadh thar</span>
<lb n="181"/><span>n-ais iad chun cómhnuighthe ins na h-ineadaibh anso agus ansud, ar fuaid</span>
<lb n="182"/><span>na tíre, mar a raibh an treibh 'na gcómhnuighe, le h-órdú dlighe Mhaoise,</span>
<lb n="183"/><span>sar ar rugadh chun suibhail iad.  Nuair a rainneadh an tír fé chrannchur,</span>
<lb n="184"/><span>ar chlainn Israéil, níor tugadh aon talamh do threibh Lébhí.  Do tugadh</span>
<lb n="185"/><span>áiteana cómhnuighthe dhóibh agus ceartana áirighthe, i gcatharachaibh áirighthe</span>
<lb n="186"/><span>& bhí a mbeatha aca a' gnó an teampuil & as na h-ídhbirtíbh.  Nuair a</span>
<lb n="187"/><span>thánadar abhaile as an mbraighdineas ní raibh puinn aca ann, ach níor</span>
<lb n="188"/><span>bh'fhada gur iomaduighdar.  Nuair d'iomaduighdar d'imthighdar airís</span>
<lb n="189"/><span>amach a' cathair Ierúsalem & chuaidh gach cine dhíobh thar n-ais chun na h-áite</span>
<lb n="190"/><span>in-a raibh cómhnuighe ortha sar ar rugadh soir iad.</span></p>
<lb n="191"/>
<lb n="192"/><p><span>Do rainn an rí Dáibhid treibh Lébhí & dhein sé cheithre cualachta fichid</span>
<lb n="193"/><span>díobh & chuir sé, le crannchur, duinuasal áirighthe de'n treibh os cionn gach</span>
<lb n="194"/><span>cualachta, nú gach buidhne, dhíobh san.  Abia ab' ainin do'n duinuasal a</span>
<lb n="195"/><span>cuireadh, leis an gcrannchur, os cionn na h-ochtmhadh cualachta des na</span>
<lb n="196"/><span>cheithre cualachtaibh fichid sin.  Ansan bhí ar gach uasal des na cheithre</span>
<lb n="197"/><span>h-uaislibh fichid sin teacht, do réir uanuigheachta, agus a sheachtmhain</span>
<lb n="198"/><span>féinidh do thabhairt ag déanamh gnótha Dé sa teampul, nú sa n-áit ina</span>
<lb n="199"/><span>raibh an gnó san le déanamh, go dtí gur deineadh an teampul.</span></p>
<lb n="200"/>
<lb n="201"/><p><span>Nuair a bhí Héród ag druidim le deire a réime bhí Iebhíteach de</span>
<lb n="202"/><span>shliocht Abia 'na chómhnuighe i n-áit ná raibh abhfad ó chathair Hebron,</span>
<lb n="203"/><span>leasteas de Ierúsalem.  Sacarias ab ainim do'n Iebhíteach san.  Bhí</span>
<lb n="204"/><span>sé pósta ag mnaoi gurbh' ainim di Elisabet.  Lánmha naomhtha ab eadh</span>
<lb n="205"/><span>an bheirt, & de threibh Lébhí ab eadh an bheirt.  Bhíodar araon aosta go</span>
<lb n="206"/><span>maith agus b'é toil Dé ná raibh aon chlann acu.</span></p>
<lb n="207"/>
<lb n="208"/><p><span>Tháinig an t-am do Shacarias, do réir na h-uanuigheachta, chun é dhul</span>
<lb n="209"/><span>suas go dtí cathair Ierúsalem i gcaitheamh a sheachtmhaine ag déanamh</span>
<lb n="210"/><span>gnótha sagairt sa teampul i dteannta a chualachta.  Ba ghnáth le gach</span>
<lb n="211"/><span>cualacht a ngnóthaí do rainnt eatartha le crannchur.  Isé gnó do thuit</span>
<lb n="212"/><span>chun Sacarias leis an gcrannchur an uair sin 'ná bheith ag dógh na dúise.</span>
<lb n="213"/><span>B'shiné gnó dob' aoirde & ba sholmanta des na gnóthaíbh go léir a bhí ag</span>
<lb n="214"/><span>na sagartaibh le déanamh.</span></p>
<lb n="215"/>
<lb n="216"/><p><span>Ídhbirt ana-sholmanta ab eadh ídhbirt na túise, agus túis ana-</span>
<lb n="217"/><span>naomhtha iseadh do loisgtí sa n-ídhbirt sin.  Ar altóir óir a deintí</span>
<lb n="218"/><span>an losgadh, agus bhí an altóir óir sin suidhte istigh sa n-áit naomhtha idir an</span>
<lb n="219"/><span>gcoinnleóir seacht mbeann & an bórd ar a mbíodh arán na fiadhnaise,</span>
<lb n="220"/><span>agus ní raibh ach aon bhrat amháin idir an áit naomhtha san agus an áit ró</span>
<lb n="221"/><span>naomhtha, an Sanctum Sanctorum.  Sar a ndeintí ídhbirt na túise do</span>
<lb n="222"/><span>h-ullmhuightí an altóir & gach aon rud a bhain léi go h-ana-aireach.  Do</span></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="223"/><p><span>glantí na lóchrana agus do glantí an altóir agus do curtí teine nua</span>
<lb n="224"/><span>ar lasadh uirthi.  Ansan thagadh an sagart isteach agus do dhruideadh na</span>
<lb n="225"/><span>pobul siar ins na póirsíbh, agus iad ag guidhe chun Dé go ciúin.  Ansan</span>
<lb n="226"/><span>théigheadh an sagart isteach, in' aonar, sa n-áit naomhtha.  Ansan do</span>
<lb n="227"/><span>thugadh priúnsa na sagart cómhartha uaidh.  Nuair airigheadh sagart na</span>
<lb n="228"/><span>h-ídhbirte dhéanamh an cómhartha san do chaitheadh sé an túis ar an dteine</span>
<lb n="229"/><span>a bhíodh ar an altóir óir.  Ansan do chromadh sé go h-íseal ar aghaidh na</span>
<lb n="230"/><span>h-áite ró naomhtha, an Sancta Sanctorum.  Ansan d'imthigheadh sé amach</span>
<lb n="231"/><span>i ndiaidh a chúil, i dtreó ná h-iompóchadh sé a aghaidh ó'n altóir.  Ansan</span>
<lb n="232"/><span>do buailtí clog agus thugadh an sagart a bheannacht do'n phobul.  Ansan</span>
<lb n="233"/><span>do thosnuigheadh na Lebhítigh ar na duanaibh naomhtha do chanadh, agus deir</span>
<lb n="234"/><span>na sgríbhneóirí Rabinacha go mbíodh an ceól agus an ghuthuigheacht chómh binn</span>
<lb n="235"/><span>sin agus chómh láidir sin go n-airightí an foghar i gcathair Iericó!</span></p>
<lb n="236"/>
<lb n="237"/><p><span>Bíodh go ndeintí an ídhbirt sin dhá uair sa ló, ar maidin agus um</span>
<lb n="238"/><span>thráthnóna, agus go mbíodh tathaighe mhaith ag an bpobul ar an obair, ní</span>
<lb n="239"/><span>fhágadh san gan sgáth agus rainnt critheagla bheith ar na daoine le linn na</span>
<lb n="240"/><span>h-ídhbirte sin na túise.  Óir tar cheann na ndaoine iseadh théigheadh an</span>
<lb n="241"/><span>sagart isteach sa n-áit naomhtha, agus figiúir ar ghuidhe an phobuil ab eadh</span>
<lb n="242"/><span>an losgadh san na túise.  Ansan, bhí an chontabhairt mhór so sa ghnó.</span>
<lb n="243"/><span>Dá mba ná beadh guidhe na ndaoine taithneamhach i láthair Dé, nú dá</span>
<lb n="244"/><span>mba ná beadh an sagart taithneamhach i láthair Dé, ca bh'fhios ná go dtuit-</span>
<lb n="245"/><span>feadh fearg Dé an uair sin ar an sagart nú ar na daoine, nú ar idir</span>
<lb n="246"/><span>shagart agus daoine!  Mar gheall ar an eagla san ní dheineadh an sagart</span>
<lb n="247"/><span>aon ríghneas gan teacht amach láithreach agus a bheannacht do chur ar an</span>
<lb n="248"/><span>bpobul chómh luath & bhíodh an ídhbirt déanta aige.</span></p>
<lb n="249"/>
<lb n="250"/><p><span>An lá seo a chuaidh Sacarias isteach sa n-áit naomhtha chun na túise</span>
<lb n="251"/><span>do dhógh do dhein sé a ghnó go maith go dtí go bhfuair sé an cómhartha ó'n</span>
<lb n="252"/><span>bpriúnsa agus gur chaith sé an túis ar an dteine a bhí ar lasadh ar an</span>
<lb n="253"/><span>altóir óir.  Do las an túis & d'eirigh an deatach breágh cúmhra.  Le</span>
<lb n="254"/><span>n-a linn sin do chonnaic Sacarias an t-aingeal 'n-a sheasamh ar dheis na</span>
<lb n="255"/><span>h-altórach.  Tháinig sgannra ar Shacarias.  Do labhair an t-aingeal.</span>
<lb n="256"/><span>“Ná bíodh eagla ort, a Shacarias,” ar seisean, “tá éistithe led' ghuidhe.</span>
<lb n="257"/><span>Geobhaidh do bhean, Elisabet, mac i n-a broinn agus tabharfir Eóin air</span>
<lb n="258"/><span>mar ainim, & beidh áthas agus gairdeachas ort, agus beidh áthas ar a lán</span>
<lb n="259"/><span>de bhárr é theacht ar an saoghal.  Óir beidh sé mór i láthair Dé, agus ní</span>
<lb n="260"/><span>ólfidh sé fíon ná deoch meisgeamhail, & beidh sé lán de'n Spioraid Naomh ó</span>
<lb n="261"/><span>bhroinn a mháthar féin.  Agus iompóchaidh sé a lán de chlainn Israéil ar</span>
<lb n="262"/><span>a dTighearna Dia.  Agus gluaiseóchaidh sé roimis amach i spioraid agus</span>
<lb n="263"/><span>i gcómhacht Eliais, chun croidhthe na n-athar d'iompáil ar an gclainn, agus</span>
<lb n="264"/><span>chun lucht dí-chreidimh d'iompáil chun eagna na bhfíoraon, & pobul fíoraon</span>
<lb n="265"/><span>d'ullmhú do'n Tighearna.”  Agus dubhairt Sacarias leis an aingeal</span>
<lb n="266"/><span>“Conus a bheidh a fhios san agam?  Óir táim-se am' sheanduine agus tá</span>
<lb n="267"/><span>mo bhean ró-aosta.”  Agus d'freagair an t-aingeal é agus dubhairt</span>
<lb n="268"/><span>se:  “Mise Gabriél atá im' sheasamh i láthair Dé, agus do cuireadh mé</span>
<lb n="269"/><span>chun labhartha leat-sa agus na neithe seo do chraobhsgaoileadh dhuit.  Agus</span>
<lb n="270"/><span>feuch, beidh tú gan cainnt agus ní fhéadfir labhairt go dtí an lá i n-a</span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="271"/><p><span>gcómlíonfar na neithe seo, toisg nár chreidis mo chainnt-se, cainnt a</span>
<lb n="272"/><span>thiocfidh chun cinn i n-a aimsir féinidh.”</span></p>
<lb n="273"/>
<lb n="274"/><p><span>Bhí an pobul amuich ag feitheamh.  Nuair a fuaradar ná raibh Sacarias</span>
<lb n="275"/><span>ag teacht amach do thosnuigh eagla ar theacht ortha.  Nuair a bhí an aimsir</span>
<lb n="276"/><span>ag imtheacht & gan é ag teacht amach do thosnuigh sgannra ar theacht ar na</span>
<lb n="277"/><span>daoine.  Fé dheire nuair a tháinig sé amach bhí cuid acu i riocht dul i</span>
<lb n="278"/><span>laige leis an sgannra.  Do luighduigh an sgannra nuair chonnacadar go</span>
<lb n="279"/><span>raibh sé beó.  Ach níor imthigh an t-eagla, mar do chonacadar go raibh</span>
<lb n="280"/><span>sé ag crith & go raibh dath an bháis air.  Bhí iongna & alltacht ortha, i dteann-</span>
<lb n="281"/><span>ta an eagla, nuair a fiafruigheadh de cad a chimeád istigh é & do fuaradar</span>
<lb n="282"/><span>ná raibh ar a chumas aon fhocal do labhairt, nár fhéad sé ach cómharthaí</span>
<lb n="283"/><span>sóird a dhéanamh, agus an creathán 'n-a bhallaibh beatha.  Níor fhéad sé</span>
<lb n="284"/><span>aon chúntas a thabhairt dóibh ar an radharc a taisbeánadh dó ná ar chainnt</span>
<lb n="285"/><span>an árd-aingil leis.</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Do chríochnuigh sé a ghnó sa teampul & d'imthigh sé ódheas abhaile chun a</span>
<lb n="288"/><span>thighe féinidh in-aice Hebron.  Beagán aimsire 'na dhiaidh san do ghaibh</span>
<lb n="289"/><span>Elisabet gein 'na broinn, fé mar adubhairt an t-árdaingeal.  Gein</span>
<lb n="290"/><span>mhic ab eadh an ghein sin, agus Eóin Baiste an mac san.</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>Sé mhí 'na dhiaidh san chuir Dia an t-árdaingeal céadna ar theach-</span>
<lb n="293"/><span>taireacht eile.  Bhí baile beag suarach i nGaililí agus Nasaret ainim an</span>
<lb n="294"/><span>bhaile sin, agus bhí cailín ina cómhnuighe ann & Muire ab ainim di, & bhí</span>
<lb n="295"/><span>gaol gairid aici le h-Elisabet, bean Shacariair.  Bhí an cailín sin luaidhte</span>
<lb n="296"/><span>le fear óg & Ióseph ab ainim do'n fhear óg san.  Ó'n rí Dáibhid iseadh</span>
<lb n="297"/><span>do shíolruigh an bheirt, Muire & Ióseph.  Ióacim ab ainm d'athair an</span>
<lb n="298"/><span>chailín agus Anna ab ainim d'á máthair.  Bíodh gur ó'n rí uasal a</span>
<lb n="299"/><span>shíolruigh an bheirt bhíodar dealbh go leór.  Ceárdaidhe ab eadh Ióseph.</span>
<lb n="300"/><span>Siúinéir ab eadh é.  As an gcéird a bhaineadh sé a bheatha.  A' saothar</span>
<lb n="301"/><span>a lámh a bhaineadh Íoacim & Anna a mbeatha, leis.  Ach bhí Muire, an</span>
<lb n="302"/><span>inghean san Íoacim & Anna, ceapaithe ó'n síoruidheacht ag an Athair</span>
<lb n="303"/><span>Síoruidhe chun bheith 'n-a máthair ag Mac Dé, ag Slánuightheóir an domhain.</span>
<lb n="304"/><span>Agus is ag triall uirthi sin a tháinig ant-árdaingeal Gabriél, go dtí</span>
<lb n="305"/><span>Nasaret, sé mhí tar éis an lae úd a tháinig sé & thaisbeán sé é féin do</span>
<lb n="306"/><span>Shacarias, ar dheis altórach na túise, sa teampul, i gcathair Ierúsaleim.</span></p>
<lb n="307"/>
<lb n="308"/><p><span>Tá tobar i n-aice le Nasaret, ar an dtaobh thiar de'n bhaile bheag,</span>
<lb n="309"/><span>agus tobar Mhuire an ainim atá ar an dtobar san.  Tá eaglais curtha</span>
<lb n="310"/><span>suas ag na Gréagaigh i n-aice an tobair sin i n-onóir do theachtaireacht</span>
<lb n="311"/><span>an aingil.  Deir na Gréagaigh gur ag an dtobar san a bhí Muire nuair</span>
<lb n="312"/><span>a labhair an t-aingeal léi.  Go ndeaghaidh sí chun an tobair sin a d'iarraidh</span>
<lb n="313"/><span>uisce agus gur ag an dtobar a thaisbeáin an t-aingeal é féin & a thug sé a</span>
<lb n="314"/><span>theachtaireacht di.  Ach deir lucht eóluis ná fuil bunús diongabhálta leis</span>
<lb n="315"/><span>an sgéal sin.  Gur istigh sa bhaile, i n-a seómra féinidh a bhí an cailín</span>
<lb n="316"/><span>nuair a tháinig an t-aingeal ag triall uirthi.</span></p>
<lb n="317"/>
<lb n="318"/><p><span>Do thaisbeáin sé é féin di & dubhairt sé na focail seo léi: — “Go</span>
<lb n="319"/><span>mbeannuighthear duit atá lán de ghrástaibh: tá an Tighearna ad' fhocair:</span>
<lb n="320"/><span>Is beannuighthe thú idir mhnáibh.”  Agus nuair airigh sí é, do chuir an</span>
<lb n="321"/><span>chainnt buaireamh uirthi & bhí sí ag machtnamh ar cad é an saghas an beannú</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="322"/><p><span>san, bhí sí ag machtnamh 'n-a h-aigne féin air.  Ach do lean an t-aingeal</span>
<lb n="323"/><span>ar a chainnt:  “Ná glac eagla, a Mhuire,” ar seisean, “óir tá grásta</span>
<lb n="324"/><span>fághalta agat i láthair Dé.  Feuch, geóbhair gein ad' bhroinn agus béar-</span>
<lb n="325"/><span>fir mac & tabharfir Íosa mar ainim air.  Beidh an mac san mór &</span>
<lb n="326"/><span>tabharfar Mac Dé Aoird air, agus tabharfidh an Tighearna Dia dhó an</span>
<lb n="327"/><span>chathaoir rí a bhí agá athair, ag Dáibhid, & beidh sé 'n-a rí i dteaghlach Iácóib</span>
<lb n="328"/><span>go deó agus ní bheidh deire le n-a rígheacht.”  Agus dubhairt Muire</span>
<lb n="329"/><span>leis an aingeal:  “Conus a bheidh san amhlaidh & gan aithne fir agam-sa?”</span></p>
<lb n="330"/>
<lb n="331"/><p><span>Bhí geallta aici do Dhia go bhfanfadh sí i n-a maighdin i gcaitheamh a</span>
<lb n="332"/><span>saoghail, agus bhí an cheist os cómhair a h-aigne, conus fhéadfadh sí an mac</span>
<lb n="333"/><span>san a bheith aici & í bheith 'n-a máthair aige, & sa n-am gcéadna, í dh'fhanmhaint</span>
<lb n="334"/><span>'n-a maighdin mar a bhí geallta aici do Dhia.  Thug an t-aingeal freagra</span>
<lb n="335"/><span>ar an gceist a chuir sí chuige.  D'innis sé dhi conus fhéadfadh súd a bheith</span>
<lb n="336"/><span>amhlaidh & gan aithne fir aici.  Dubhairt sé léi: — “Túirliceóchaidh an</span>
<lb n="337"/><span>Spioraid Naomh ort & clúdóchaidh cómhacht Dé Aoird tú, agus d'a</span>
<lb n="338"/><span>bhrígh sin tabharfar ar an nGein naomhtha a thiocfidh uait Mac Dé.  Agus</span>
<lb n="339"/><span>feuch, smí Elisabet, do shiúr, tá leanbh mic ar iompar aici, & í aosta,</span>
<lb n="340"/><span>agus sidé an sémhadh mí aici sin go dtugtar aimrid uirthi, óir ní bheidh</span>
<lb n="341"/><span>rádh ar bith nách féidir do Dhia.”</span></p>
<lb n="342"/>
<lb n="343"/><p><span>Ansan dubhairt Muire:  “Feuch, mise cailín an Tighearna.  Dein-</span>
<lb n="344"/><span>tear liom do réir t'fhocail.”  Agus d'imthigh ant-aingeal uaithi.  Nuair</span>
<lb n="345"/><span>adubhairt Muire an focal san “go ndeintear liom do réir t'fhocail,”</span>
<lb n="346"/><span>do ghlac Mac Dé colann daona istigh 'n-a broinn.  Do ghlac an Tarna</span>
<lb n="347"/><span>Pearsa de'n Tríonóid ró-naomhtha fuil & feoil corp & anam mar atá ag</span>
<lb n="348"/><span>aon duine, & bhí sé istigh i mbroinn na Maighdine Muire, 'n-a ghein mhic ar</span>
<lb n="349"/><span>iompar aici, & í 'n-a máthair aige, do réir nádúra, go fírinneach, & sa</span>
<lb n="350"/><span>n-am gcéadna, í 'n-a maighdin go fírinneach, dílis, glan, gan aithne fir</span>
<lb n="351"/><span>aici, fé mar a bhí geallta aici do Dhia na glóire.</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>Níor chuir na neithe móra a dubhairt an t-aingeal léi féinidh fhiachaint</span>
<lb n="354"/><span>ar Mhuire dearmhad a dhéanamh de'n fhocal úd adubhairt an t-aingeal léi</span>
<lb n="355"/><span>i dtaobh a siúire Elisabet.  Dubhairt an t-aingeal léi go raibh gein</span>
<lb n="356"/><span>mhic ar iompar ag Elisabet.  Bhí áthas mór ar Mhuire nuair airigh sí</span>
<lb n="357"/><span>an focal san.  Bhí fhios agá ngaoltaibh go léir go raibh Elisabet & Sacarias</span>
<lb n="358"/><span>aosta & ná raibh aon chlann riamh acu.  Bhí fhios aici, agus agá ngaoltaibh,</span>
<lb n="359"/><span>go raibh a saoghal caithte acu ag guidhe chun Dé, ghá iarraidh ar Dhia, dá</span>
<lb n="360"/><span>mb'é a thoil naomhtha é, clann a thabhairt dóibh.  Bhí fhios acu go raibh an</span>
<lb n="361"/><span>lánmha ró-aosta um an dtaca san chun aon chlainne bheith aca ach le</span>
<lb n="362"/><span>mírbhúilt ó Dhia.</span></p>
<lb n="363"/>
<lb n="364"/><p><span>Bhí fhios ag clainn Israéil, ó thusach aimsire, gur thug Dia an</span>
<lb n="365"/><span>gheallamhaint d'ár gcéad athair & d'ár gcéad mháthair go dtiocfadh an</span>
<lb n="366"/><span>t-AON úd ar a sliocht agus go mbrisfadh sé cómhacht an diabhail.  Níor</span>
<lb n="367"/><span>mhiste, d'á bhrígh sin, do gach aon mhnaoi Iúdach súil a bheith aici gur ar a</span>
<lb n="368"/><span>sliocht féinidh a thiocfadh an t-AON san.  Dubhairt Isáias go soiléir gur</span>
<lb n="369"/><span>maighdean a bheadh 'na máthair ag an Aon san.  Ach do chaithfadh bean</span>
<lb n="370"/><span>éigin bheith 'n-a máthair ag an maighdin sin, & níor mhiste do gach aon mhnaoi</span>
<lb n="371"/><span>phósta, i gcaitheamh na h-aimsire go léir, bheith ag súil go mb'fhéidir gur</span></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="372"/><p><span>ar a sliocht féinidh a bheadh an mhaighdean san.  Agus do bhíodh an t-súil</span>
<lb n="373"/><span>sin aca go léir.  D'á bhrígh sin, cúis bhróin ab eadh é d'aon chailín aon</span>
<lb n="374"/><span>nídh a thuitim amach di a chuirfadh fhiachaint uirthi bás a dh'fhagháil & í 'n-a</span>
<lb n="375"/><span>maighdin.  Agus mar gheall ar an gcúis gcéadna, aithis ab eadh é d'aon</span>
<lb n="376"/><span>mhnaoi phósta gan aon chlann a bheith aici.  Agus dá mbeadh bean phósta</span>
<lb n="377"/><span>mórán aimsire gan aon chlann a bheith aici agus ansan go dtabharfadh</span>
<lb n="378"/><span>Dia an chlann di, bheadh áthas mór uirthi féin agus ar a muinntir & ar a</span>
<lb n="379"/><span>gaoltaibh go léir.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>Bhí an t-áthas san ar an Maighdin Muire mar gheall ar an eólus a</span>
<lb n="382"/><span>thug an t-aingeal di i dtaobh a siúire Elisabet.  B'fhéidir gur thuig sí</span>
<lb n="383"/><span>níor mó 'ná mar a thuigimíd-ne a' cainnt an aingil.  Bhí Mac Dé ar</span>
<lb n="384"/><span>iompar aici féin an uair sin.  Bhí sé 'n-a mhac aici.  Bhí sí 'n-a máthair</span>
<lb n="385"/><span>aige.  Tá cainnt an aingil ana-dhoimhinn dúinne.  Do thuig Muire an</span>
<lb n="386"/><span>chainnt ní b'fhearr ná mar a thuigimíd-ne í.  B'fhéidir gur thuig sí cad</span>
<lb n="387"/><span>é an saghas gnótha a bheadh ag mac Elisabet le déanamh ag ullmhú an</span>
<lb n="388"/><span>t-saoghail do'n Mhac a bhí ar iompar aici féin an uair sin.  Bhí áthas uirthi</span>
<lb n="389"/><span>mar gheall ar an aithis a bheith tógtha d'Elisabet.  B'fhéidir gur mó</span>
<lb n="390"/><span>áthas nár bh'é sin a bhí uirthi mar gheall ar na neithibh móra a bhí ag an dá</span>
<lb n="391"/><span>mhac san le déanamh, d'á chéile & do'n chine daona, sa n-aimsir a bhí le</span>
<lb n="392"/><span>teacht.  Gan amhras do thuig “Cailín an Tighearna” a' cainnt an aingil</span>
<lb n="393"/><span>mórán ná tuigimíd-ne as an gcainnt ar an gcéad amharc.  Thug an</span>
<lb n="394"/><span>t-aingeal “lán de ghrástaibh” uirthi.  Thug sé “beannuighthe idir mhnáibh”</span>
<lb n="395"/><span>uirthi.  Do chuir an chainnt sin ag machtnamh í.  Ba mhór an dá fhocal</span>
<lb n="396"/><span>cainnte iad.  “Lán de ghrástaibh.”  Sé sin go raibh oiread de ghrástaibh</span>
<lb n="397"/><span>Dé aici agus do b'fhéidir di a bheith aici.  “Beannuighthe idir mhnáibh.”</span>
<lb n="398"/><span>'Sé sin go raibh sí beannuighthe ar chuma ná raibh aon bhean eile, riamh</span>
<lb n="399"/><span>roimis sin ná ó shin, beannuighthe.  Do chuir an dá fhocal san ag machtnamh</span>
<lb n="400"/><span>í.  Ní raibh a theachtaireacht tabhartha fós ag an aingeal di.  Ní raibh</span>
<lb n="401"/><span>sé ach tar éis beannú dhi.  Cad air go raibh sí ag machtnamh?  Ar thuig</span>
<lb n="402"/><span>sí nár bh'fhéidir di bheith “lán de ghrástaibh” agus “beannuighthe idir</span>
<lb n="403"/><span>mhnaibh,” dá mbeadh aon easnamh ar na grástaibh a bhí inti.  Bheadh easnamh</span>
<lb n="404"/><span>ar na grástaibh sin dá mbeadh ar chumas an áirseóra a rádh go raibh sí</span>
<lb n="405"/><span>riamh fé n-a láimh aige i bpeacha an t-sínsir.  D'á bhrígh sin ní raibh.  An</span>
<lb n="406"/><span>bhféadfadh an t-aingeal a rádh go raibh sí beannuighthe ar chuma ná raibh</span>
<lb n="407"/><span>aon bhean riamh roimhe sin beannuighthe, & ná beadh go deó, dá mbeadh ar</span>
<lb n="408"/><span>chumas an áirseóra a rádh go raibh sí tráth aige féin fé'n mallacht a bhí</span>
<lb n="409"/><span>ar an gcine daona go léir, go mór mór ar mhnáibh na cine daona go léir,</span>
<lb n="410"/><span>mar gheall ar pheaca na céad mhná?  Ní fhéadfadh go deimhin.  D'á</span>
<lb n="411"/><span>bhrígh sin ní raibh peaca na céad mhná riamh ar an mnaoi sin a bhí “beann-</span>
<lb n="412"/><span>uighthe idir mhnáibh.”  Chuir an dá fhocal san ag machtnamh í.  Níor</span>
<lb n="413"/><span>innis sí cad é an machtnamh a bhí aici 'á dhéanamh.  Ar thuig sí go raibh</span>
<lb n="414"/><span>ráidhte ag an aingeal gur chruthuigh Dia í saor ó pheaca an t-sínsir?  Má</span>
<lb n="415"/><span>thuig ní dubhairt sí aon fhocal a chuirfadh i n-iúil gur thuig.  Ní dubhairt,</span>
<lb n="416"/><span>mar bhí a croidhe chómh lán de ghrásta na h-umhluigheachta & a bhí sé des</span>
<lb n="417"/><span>na grástaibh eile.</span></p>
<lb n="418"/>
<lb n="419"/><p><span>Tabhair fé ndeara an focal adeir an Soisgéalaidhe, Lúcás.  Deir</span></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="420"/><p><span>sé go raibh sí ag machtnamh ar cad é an saghas an beannú san.  Ní deir</span>
<lb n="421"/><span>sé gur theastuigh uaithi a fhios a bheith aici cad é an saghas é.  Ní deir mar</span>
<lb n="422"/><span>níor theastuigh.  Dubhairt an t-aingeal dhá fhocal iongantacha, uathbhásacha,</span>
<lb n="423"/><span>léi, & bhí sí ag machtnamh ar an dá fhocal & ghá mbreithniú.  Dá dteastuigh-</span>
<lb n="424"/><span>eadh uaithi a fhios a bheith aici cad é an saghas iad d'fhiafróchadh sí de'n</span>
<lb n="425"/><span>aingeal cad é an saghas iad.  Níor chuir sí aon cheist chun an aingil 'n-a</span>
<lb n="426"/><span>dtaobh.  Nuair nár chuir do lean an t-aingeal ar a chainnt.  Gan</span>
<lb n="427"/><span>amhras do chuir an dá fhocal uathbhásacha san buaireamh ar an umhluigheacht</span>
<lb n="428"/><span>a bhí istigh 'n-a croidhe.  “Ná glac eagla, a Mhuire,” arsan t-aingeal.</span>
<lb n="429"/><span>Cad é an t-eagla?  Gan amhras do thuig sí gur ghradam árd d'aon</span>
<lb n="430"/><span>mhnaoi teachtaire ó Dhia na glóire do theacht chúichi & an moladh uathbhásach</span>
<lb n="431"/><span>úd a thabhairt di.  Agus do thuig sí ná fuil aon nídh is contabhartaighe</span>
<lb n="432"/><span>do'n umhluigheacht ná moladh, & d'á mhéid agus d'á fhírinnighe é an moladh</span>
<lb n="433"/><span>gur b'eadh is mó an chontabhairt.  Mar gheall ar a h-umhluigheacht do</span>
<lb n="434"/><span>chuir an moladh eagla uirthi.  Chonaic an t-aingeal gur chuir.  “Ná glac</span>
<lb n="435"/><span>eagla, a Mhuire,” ar seisean.  Cad 'n-a thaobh nár cheart di eagla do</span>
<lb n="436"/><span>ghlacadh?  “Óir tá grásta fághalta, agat i láthair Dé.”  'Sé sin le</span>
<lb n="437"/><span>rádh, “Ní baoghal duit-se an moladh mór so, mar tá greann ró-mhór ag</span>
<lb n="438"/><span>Dia na glóire ort.  Tá grádh ró-mhór ag Dia dhuit & ní leigfidh an greann</span>
<lb n="439"/><span>san atá ag Dia ort & an grádh atá ag Dia dhuit, ní leigfid siad do'n</span>
<lb n="440"/><span>mholadh uathbhásach so aon dochar a dhéanamh duit.  Tá an umhluigheacht</span>
<lb n="441"/><span>ró-fhíreanneach ionat & deinean an umhluigheacht san taithneamhach i láthair</span>
<lb n="442"/><span>Dé thu.  D'á bhrígh sin, a Mhuire ná glac aon eagla.”  Ansan d'innis</span>
<lb n="443"/><span>an t-aingeal a theachtaireacht.  “Feuch,” ar seisean, “geóbhair gein</span>
<lb n="444"/><span>ad' bhroinn & béarfir mac & tabharfir Íosa mar ainim air.  Beidh an</span>
<lb n="445"/><span>mac san mór, agus tabharfar Mac Dé Aoird air, & tabharfidh an</span>
<lb n="446"/><span>Tighearna Dia dhó an chathaoir rí a bhí ag á athair, Dáibhid, & beidh sé 'n-a</span>
<lb n="447"/><span>rí i dteaghlach Iácóib go deó: agus ní bheidh deire le n-a rígheacht.”</span></p>
<lb n="448"/>
<lb n="449"/><p><span>Ansan do chuir Muire ceist chun an aingil tapaidh go leór.  Dubhairt</span>
<lb n="450"/><span>an t-aingeal go mbéarfadh sí mac.  Bhí fhios aici go raibh geallta aici</span>
<lb n="451"/><span>do Dhia a saoghal do chaitheamh 'n-a maighdin.  Do réir nádúra níor</span>
<lb n="452"/><span>bh'fhéidir di mac a bheith aici an fhaid a chimeádfadh sí an gheallamhaint sin.</span>
<lb n="453"/><span>Chuir sí an cheist chun an aingil:  “Conus a bheidh san amhlaidh & gan aithne</span>
<lb n="454"/><span>fir agam-sa?”</span></p>
<lb n="455"/>
<lb n="456"/><p><span>Tabhair fé ndeara an deifrigheacht atá idir an gceist sin & an focal</span>
<lb n="457"/><span>úd adubhairt Sacarias.  “Conus a bheidh a fhios san agam?  Táim-se</span>
<lb n="458"/><span>im' sheanduine agus tá mo bhean ró-aosta.”  Ba mhar a chéile an chainnt</span>
<lb n="459"/><span>sin & a rádh lom díreach, “Ca bh'fios dómh-sa an fíor an chainnt sin?”</span>
<lb n="460"/><span>Nú “Conus is féidir an chainnt sin do chreideamhaint?”  Níor thais-</span>
<lb n="461"/><span>beán an cheist a chuir Muire chun an aingil aon easba creidimh.  Ceist</span>
<lb n="462"/><span>ag lorg eóluis ab eadh an cheist.  B'ionan an cheist agus:  “Innis dam</span>
<lb n="463"/><span>conus a bheidh an mac san agam gan aithne fir a bheith agam?”  Do</span>
<lb n="464"/><span>ghlac an t-aingeal an cheist sa chéill sin & thug sé dhi an t-eólus a bhí uaithi</span>
<lb n="465"/><span>“Túirliceóchaidh an Spioraid Naomh ort,” ar seisean, “agus clúdóchaidh</span>
<lb n="466"/><span>cómhacht Dé Aoird thú, & d'á bhrígh sin tabharfar ar an nGein naomhtha a</span>
<lb n="467"/><span>thiocfidh uait Mac Dé.”</span>
<lb n="468"/></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="469"/><p><span>Bhí sé i gcoinnibh dlighe nádúra mac a bheith ag mnaoi gan aithne fir</span>
<lb n="470"/><span>aici.  Bhí sé, & tá sé fós, i gcoinnibh nádúra, mac a bheith ag mnaoi ró-</span>
<lb n="471"/><span>aosta chun clainne bhreith, pé 'cu bheadh aithne fir aici nú ná beadh.  Is le</span>
<lb n="472"/><span>mírbhúilt ó Dhia a fuair Elisabet mac a bheith aici, bíodh gur bh'é Sacarias</span>
<lb n="473"/><span>athair an mhic.  Má ba mhírbhúilt ó Dia mac a bheith ag an maighdin ba</span>
<lb n="474"/><span>mhírbhúilt ó Dia, chómh fírinneach leis an mírbhúilt sin, mac a bheith ag</span>
<lb n="475"/><span>aimrid, bíodh nár mhar a chéile i n-uaisleacht an dá mhírbhúilt.  Má</span>
<lb n="476"/><span>thaisbeáin mac ag an maighdin cómhacht Dé, do thaisbeáin mac ag aimrid</span>
<lb n="477"/><span>cómhacht Dé, leis.  D'innis an t-aingeal do'n mhaighdin an mac a bheith</span>
<lb n="478"/><span>ar iompar ag an aimrid, agus gur le cómhacht Dé a bhí san amhlaidh, “oir</span>
<lb n="479"/><span>ní bheidh rádh ar bith nach féidir do Dhia.”</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Ní chun aon bhreis nirt a chur i gcreideamh na Maighdine adubhairt</span>
<lb n="482"/><span>an t-aingeal an méid sin cainnte i dtaobh na h-aimride.  Bhí dhá chúis</span>
<lb n="483"/><span>aige leis an gcainnt; chun an eóluis a thabhairt do'n mhaighdin i dtaobh a</span>
<lb n="484"/><span>siúire, Elisabet, & chun breis nirt a chur i gcreideamh na gCríostuidhthe</span>
<lb n="485"/><span>riamh ó shin.</span></p>
<lb n="486"/>
<lb n="487"/><p><span>Is ansan adubhairt Muire an focal úd “Mise cailín an Tighearna.</span>
<lb n="488"/><span>Deintear liom do réir t'fhocail,” agus go ghlac Mac Dé colann daona</span>
<lb n="489"/><span>istigh 'n-a broinn, agus d'imthigh an t-aingeal uaithi.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>Ansan iseadh do comhlíonadh an focal úd adubhairt an fáidh Isáias,</span>
<lb n="492"/><span>breis & seacht gcéad blian roimis sin.  “Iarr cómhartha ar an dTighearna,”</span>
<lb n="493"/><span>arsa Isáias leis an rí.  “Ní iarrfad,” arsan rí.  “Má 'seadh,” arsa</span>
<lb n="494"/><span>Isáias, “tabharfidh an Tighearna féinidh cómhartha uaidh.  Béarfidh maigh-</span>
<lb n="495"/><span>dean mac &rl.”  Ansan iseadh tháinig chun cinn fírinne na haislinge úd</span>
<lb n="496"/><span>a mhínigh Daniel fáidh do'n rí Nabucodonoser, 1 nuair a chonaic an rí sa</span>
<lb n="497"/><span>n-aisling an chloch a gearradh, gan lámha, amach a' cliathán an chnuic, &</span>
<lb n="498"/><span>gur bhuail an chloch san ins na troighthibh cré & iarainn, an íomháigh mhór</span>
<lb n="499"/><span>sgannramhail, i dtreó gur mionuigheadh na troighthe, & ansan gur mion-</span>
<lb n="500"/><span>uigheadh na luirgne iarainn, & na ceathramhna práis, agus an chabhail</span>
<lb n="501"/><span>airgid, agus an ceann mór óir, agus gur dhein luaithreach de'n íomháigh</span>
<lb n="502"/><span>agus gur sguab an ghaoth an luaithreach chun siubhail, agus gur dhein cnoc</span>
<lb n="503"/><span>mór de'n chloich agus gur líon sí an domhan go léir.  Críost Mac Dé</span>
<lb n="504"/><span>an chloch san, & Críost Mac Dé an Mac san a rugadh ó'n Maighdin.  Agus</span>
<lb n="505"/><span>eaglais Chríost an chloch san nuair a dh'fhás sí 'n-a sliabh agus do líon sí</span>
<lb n="506"/><span>an domhan go léir.</span></p>
<lb n="507"/>
<lb n="508"/><p><span>1 Daniel ii, 31.</span>
<lb n="509"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="510"/><p><span>FAOISDINÍ NAOIMH AUGUSTÍN.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>LEABHAR 1.</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>CAIBIDIL 1</span></p>
<lb n="515"/>
<lb n="516"/><p><span>GRÁDHANN SÉ MÓRDHACHT DÉ, AGUS IS MIAN LEIS É MHOLADH</span>
<lb n="517"/><span>AGUS GUIDHE CHUIGE.</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>1 Is ró-mhór É an Tighearna, agus is sár-mhór le moladh, Psailm</span>
<lb n="520"/><span>cxliv.  Is ró-mór A chomhacht, agus níl aon teora le na eagnaidheacht</span>
<lb n="521"/><span>(Ps. cxlvi.).  Agus fós a Thighearna, tá aigne ag an ndaonnaighe, atá</span>
<lb n="522"/><span>'na chuid ded' chruthú, chun Tú do mholadh:  An daonnaighe 1 atá ag</span>
<lb n="523"/><span>iomchar a bhásmaracht na thimcheall mar fhinné gor dhein sé an peaca, agus</span>
<lb n="524"/><span>mar fhiadhnaise go ndiúltuigheann Tusa, a Thighearna, do lucht an uabhair</span>
<lb n="525"/><span>(Lucás i. 51), agus fós is mian leis an nduine Thú mholadh mar is cuid</span>
<lb n="526"/><span>de d' chruthu é.</span></p>
<lb n="527"/>
<lb n="528"/><p><span>Deanann Tú go taithneamhach do thú do mholadh mar do dhéanais</span>
<lb n="529"/><span>sinn duit féin, agus níl aon tsuaimhneas ag ár gcroidhthibh go dtéid chum</span>
<lb n="530"/><span>suain ionatsa.  Tabhair dom a Thighearna eolas agus tuigsint chum</span>
<lb n="531"/><span>feasa d'fághail ciaca ag a bhfuil tosach guidhe chughat, nó Thú mholadh,</span>
<lb n="532"/><span>agus ciaca is córa do dhéanadh ar dtúis aithne do chur ort, no éigheamh</span>
<lb n="533"/><span>ort?</span></p>
<lb n="534"/>
<lb n="535"/><p><span>2. Acht cia hé a ghlaodhann ort agus gan eolas aige ort?  Mar</span>
<lb n="536"/><span>mara mbeidheadh eolas aige ort, b'féidir go nglaodhfadh sé ar rud</span>
<lb n="537"/><span>éigin eile i T'ionadsa.  Nó ná fuilimídh chum glaodhach ort chum aithne</span>
<lb n="538"/><span>do chur ort?  Acht ciannos do ghlaoidhfid ar an TÉ ná géillid do?</span>
<lb n="539"/><span>Agus ciannos a chreidfid gan Seanmóiridhe?  (Romh. x. 14).  Agus an</span>
<lb n="540"/><span>mhuintir a raghadh ar lorg an Tighearna molfaid é (Ps. xx. 27).</span></p>
<lb n="541"/>
<lb n="542"/><p><span>Mar geóbhaidh na daoine É a raghaidh ar a lorg, agus molfaid an</span>
<lb n="543"/><span>mhuintir É a gheobhaidh É.  Leig domsa dul ad lorg a Thighearna ag éigheamh</span>
<lb n="544"/><span>ort; agus ag géilleadh duit leig dom glaodhach ort, mar do déanadh Thú</span>
<lb n="545"/><span>do chraobhscaoileadh dhúinn a Thighearna; an Creideamh atá tugtha agat</span>
<lb n="546"/><span>dom, atá teagascuighthe ionam agat tre ioncholna do Mhic, tré chúram</span>
<lb n="547"/><span>do chraobhscaoileadóra, glaodhann sé ort.</span></p>
<lb n="548"/>
<lb n="549"/><p><span>1 Is minic do cualadh Daonnaighe.  Nior bhuail liom duine ná daonnaighe; ní fheaca</span>
<lb n="550"/><span>duine ina daonnaighe.</span>
<lb n="551"/></p>
</div>
<pb n="177"/>
<div><lb n="552"/><p><span>CAIBIDIL II.</span></p>
<lb n="553"/>
<lb n="554"/><p><span>TÁ DIA GO SÁR-DO-THUIGSEGHTHE.</span></p>
<lb n="555"/>
<lb n="556"/><p><span>Agus cianos do ghlaodhfad ar mo Dhia, mo Dhia agus mo Thighearna?</span>
<lb n="557"/><span>Mar chum guidhe nó glaodhach air, caithfead féachaint isteach ionam féin.</span>
<lb n="558"/><span>Agus cadé an tslíghe atá ionamsa, iona dtiocfadh mo Dhia isteach ionam,</span>
<lb n="559"/><span>Dia do dhéan Neamh agus Talamh?  An bhfuil annsoin aon tslighe fair</span>
<lb n="560"/><span>sing a dhóithin ionam chum tusa do chongbháil a Thighearna, mo Dhia?  Nó an</span>
<lb n="561"/><span>féidir, fiú amháin, le Neamh agus Talamh atá déanta agatsa, agus</span>
<lb n="562"/><span>ionar dheinis mise Thú chongbháil?</span></p>
<lb n="563"/>
<lb n="564"/><p><span>Nó an amhlaidh atá, ó nár bhféidir aon nídh dá bhfuil a bheith, i t-éag-</span>
<lb n="565"/><span>maise, gor b'éigeann do ghach nídh dá bhfuil Thú do chongbháil?  Ó thárla go</span>
<lb n="566"/><span>bhfuilimse leis (i ré) cad fá go n-iaraim go dtiocfá-sa isteach ionam-sa</span>
<lb n="567"/><span>ná beidheadh i n-aonchor ann, muna mbeitheá-sa ionam?  Mar nílim</span>
<lb n="568"/><span>anois chomh h-íseal le h-ifrionn, agus taoi-se fiú amháin annsoin leis,</span>
<lb n="569"/><span>mar má théidhim síos go h-ifrionn tá tusa láithreach ann (Ps. cxxxviii.).</span>
<lb n="570"/><span>Ar an adhbhar o mo Dhia, ní bheinn ann, ní leoghfhainn bheith i naon-chor ann</span>
<lb n="571"/><span>muna mbeitheá-sa ionam.</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>Nó, chum bheith cruinn, ní bheinn (ar an saoghal), muna mbeinn ionatsa,</span>
<lb n="574"/><span>óir is Uaitse, Tríotsa, agus Ionatsa, atáid na h-uile neithe (Romh. xi.</span>
<lb n="575"/><span>36).</span></p>
<lb n="576"/>
<lb n="577"/><p><span>Tá sé amlaidh a Thíghearna.  Tá sé amlaidh.</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>Cad na thaobh annsoin go nglaodhaim Ort, ó thárla go bhfuilim ionat-</span>
<lb n="580"/><span>sa?  Nó cad as go dtiocfá isteach ionam?  Mar cá bhféadfad dul</span>
<lb n="581"/><span>liom féin lasmuigh de theorantaibh Neimhe agus Talmhan, go dtiocfadh</span>
<lb n="582"/><span>mo Dhia as isteach ionam, mo Dhia a dubhairt: líonaim Neamh agus Talamh</span>
<lb n="583"/><span>(Iaramias xv. 31).</span></p>
<lb n="584"/>
<lb n="585"/><p><span>CAIBIDIL III.</span></p>
<lb n="586"/>
<lb n="587"/><p><span>LÍONANN DIA NA h-UILE NEITHE AGUS NÍL AON RANNA ANN.</span></p>
<lb n="588"/>
<lb n="589"/><p><span>Annsoin an gcongbhuigheann Neamh agus Talamh Thú.  Mar go líonan</span>
<lb n="590"/><span>Tú iad?  Nó an líonan Tú iad, agus go bhfanann fuighleach díot?</span>
<lb n="591"/><span>Agus ca ngabhann tú leis an bhfuighleach díot d'fhanann taréis Neamh</span>
<lb n="592"/><span>agus Talamh do líonadh?  Nó an bhfuil aon ghádh i n-aon-chor agat le</span>
<lb n="593"/><span>haon nídh chum do chongbhála a chongbhálann na h-uile neithe; mar na neithe</span>
<lb n="594"/><span>a líonan tú is le na gcongbháil a líonan Tú iad?  Mar ná coimeádaid</span>
<lb n="595"/><span>na h-árthaistí atá lán díot suas Thú, do bhrígh dá mbristí iad ná doirt-</span>
<lb n="596"/><span>fidhe thusa.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Agus nuair a doirteadhthar amach orainne Thusa, ní thuiteann tú</span>
<lb n="599"/><span>anuas acht árduigheann Tu sinne suas.  Ní scaipeadhthar Thusa acht</span>
<lb n="600"/><span>cruinnigheann Tú sinne le chéile.</span></p>
<lb n="601"/>
<lb n="602"/><p><span>2. Acht an líonan Tusa, a líonan na h-uile neithe, na h-uile neithe</span>
<lb n="603"/><span>seo leat féin go h-iomlán?  Nó ó nách féidir le na h-uile neithe Thú go</span>
<lb n="604"/><span>léir do chongbháil, an gcongbhálaid acht cuid díot?  Agus annsoin an</span></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="605"/><p><span>gcongbhálaid go léir an chuid chéadna díot?  Nó an amhlaidh a chong-</span>
<lb n="606"/><span>bhálaid neithe fé léith ranna fé leith dhíot, níos mó ag na ranna móra agus</span>
<lb n="607"/><span>níos lúgha ag na ranna beaga?  Agus an bhfuil roinn díot níos mó</span>
<lb n="608"/><span>agus roinn níos lúgha?  Nó an bhfuilir iomlán i ngach aon bhall, agus</span>
<lb n="609"/><span>fós ná fuil ar chumas aon níd Thusa do chongbháil go h-iomlán.</span></p>
<lb n="610"/>
<lb n="611"/><p><span>CAIBIDIL IV.</span></p>
<lb n="612"/>
<lb n="613"/><p><span>TÁ DIA IOMLÁN GAN TEORA AGUS NÍ FÉIDIR A MHOLADH I</span>
<lb n="614"/><span>NGAOBAR MAR BA CHEART.</span></p>
<lb n="615"/>
<lb n="616"/><p><span>Dá bhrígh sin cad é Thú mo Dhia?  Cad eile d'fhéadfad a rádh acht</span>
<lb n="617"/><span>an Tighearna mo Dhia?  Mar cia hÉ Dia acht an Tighearna, no cia hÉ</span>
<lb n="618"/><span>Dia acht ár nDia? (Ps. xvii. 32).</span></p>
<lb n="619"/>
<lb n="620"/><p><span>Thusa is aoirde, is fearr, is comhachtaidhe, is uile-chomhachtaidhe, is</span>
<lb n="621"/><span>mó trócaire, is mó ceart, is folaighthe (is mó atáb'fholach), is mó atá</span>
<lb n="622"/><span>láithreach, is áilne agus is neartmhaire, buan, do-thuigsionach, neamh-</span>
<lb n="623"/><span>atharruightheach, agus ag atharú na n-uile neithe, gan bheith riamh nuadh, gan</span>
<lb n="624"/><span>bheith go deo aosta, ag ath-nuadhachaint na n-uile neithe, agus ag déanadh</span>
<lb n="625"/><span>dream an uabhair aosta gan fhios dóibh féin, i gcomhnuidhe gnóthach agus i</span>
<lb n="626"/><span>gcomhnuidhe i d'shuaineas; fós ag bailiú (chúghat), gan bheith go deo</span>
<lb n="627"/><span>i n-easbadh, ag iomchar, ag líonadh.  Ag cúmhdach na n-uile neithe; ag</span>
<lb n="628"/><span>cruthú, ag oileamhaint agus ag críochnú; ag cuardach agus fós gan</span>
<lb n="629"/><span>easbadh aon nídh ort.  Grádhann Tú gan tinneas, taoi éadmhar gan neamh-</span>
<lb n="630"/><span>shuaineasacht; bíonn aithreachas ort gan buaidhreamh taoi feargach agus</span>
<lb n="631"/><span>fós i gcomhnuidhe go suaineasach — go minic ag atharú t-oibreacha gan</span>
<lb n="632"/><span>athrú choidhche ar t-intinn.  Ath-ghabhann Tú agus faghann Tú, cia nár</span>
<lb n="633"/><span>chaillis aon nídh riamh.  Nílir riamh i ngádhtar, agus fós bíonn tú sásta le</span>
<lb n="634"/><span>sochar.  Nílir choidhche sanntach cia go bhfóiréigneann tú gnó.  Tugaid</span>
<lb n="635"/><span>daoine bárraidheacht duit go mbeitheá fé chomaoin aca, acht cia aige go</span>
<lb n="636"/><span>bhfuil aon nídh nách leatsa?  Díolann tú fiacha cia ná fuilir i luibh-istig 1</span>
<lb n="637"/><span>aoinne.  Maitheann Tú fiacha gan pioc do chailleamhaint.  Agus cad é</span>
<lb n="638"/><span>seo ar fad ar siubhal againn a Dhia, mo bheatha, m'aoibhneas milis bean-</span>
<lb n="639"/><span>nuighthe, nó cadé ar fad is féidir le h-aonne do rádh, nuair a thráchtann</span>
<lb n="640"/><span>thart?  Agus is mairg don dream so ná h-abrann faic id mholadh mar</span>
<lb n="641"/><span>ná fuilid an dreamh is deagh-labhartha acht balbh.</span></p>
<lb n="642"/>
<lb n="643"/><p><span>CAIBIDIL V.</span></p>
<lb n="644"/>
<lb n="645"/><p><span>IS MIAN LEIS DUL CHUN RUAIN I NDIA.</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>1. Q.:  Cia a bhéarfaidh dom dul chun suain ionatsa?</span></p>
<lb n="648"/>
<lb n="649"/><p><span>A.:  Cia a bhronnfaidh go dtiocfá isteach am chroidhe agus é a mheisgiú,</span>
<lb n="650"/><span>go ndearmhadthóinn mo chionnta (cortha) agus go bhfáisginn lem' chroidhe</span>
<lb n="651"/><span>Thusa mo aon mhaith?</span>
<lb n="652"/></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="653"/><p><span>Cad é an bhaint atá agam leat.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Cad é do bhaint liom?</span></p>
<lb n="656"/>
<lb n="657"/><p><span>Tugadh do thrócaire cead aighnis dom go n-inneósad cad é mo bhaint</span>
<lb n="658"/><span>leat, go gcurfá de gheasaibh orm thu do ghrádhú, agus go mbeidhir feargach</span>
<lb n="659"/><span>liom agus go mbagaruigheann Tú mío-ádh mór orm muna dtugad grádh</span>
<lb n="660"/><span>dhuit?  An mío-ádh beag mar sin gan grádh do thabhairt duit?</span>
<lb n="661"/><span>A.!  Ar son do thrócaire innis dom a Thighearna mo Dhia cad é mo chuid</span>
<lb n="662"/><span>díot.  Abair le m'anam.  Is mise do shlánú (Ps. cxii. 21).</span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>Labhair i slíghe go gcloisfead.  Féach táid cluasa mo chroidhe ar</span>
<lb n="665"/><span>t-aghaidh amach a Thighearna, oscail iad agus abair le m'anam is mise</span>
<lb n="666"/><span>do Shlánuigtheoir.  Rithead indiaidh do ghutha, agus béarthad greim ort.</span>
<lb n="667"/><span>O 'ná foilig tAghaidh orm.  Leig dom éagadh chum i' d'fheicsint de bhrígh</span>
<lb n="668"/><span>ná faghainn bás.</span></p>
<lb n="669"/>
<lb n="670"/><p><span>2. Tá árus mh'anma cúmhang.  Déan-se é mhéadú, i slighe go nglac-</span>
<lb n="671"/><span>fadh sé thú.  Tá sé na fhothraig mhillte; bíse toilteamhail chum é dheisiú.</span>
<lb n="672"/><span>Is fios dom agus admhuighim go bhfuilid istig ann an iomad neithe mío-</span>
<lb n="673"/><span>thaithneamach ad radharcsa, acht cia do ghlanfaidh é?  Nó cia eile seachas</span>
<lb n="674"/><span>Thusa ar a nglaodhfadh ós árd “glan mé óm pheacaíbh foluighthe a Thighearna.</span>
<lb n="675"/><span>Agus ar son pheacaí dhaoine eile cosain do sheirbhíseach' (Ps. cxv,).</span></p>
<lb n="676"/>
<lb n="677"/><p><span>Creidim agus is ar an adhbhar soin a labhraim a Thighearna.  Tá a</span>
<lb n="678"/><span>fhios agatsa gor dhéanas faoisdin leatsa a Thighearna am pheacaíbh am</span>
<lb n="679"/><span>aghaidh féin, agus gor mhaithis dom cuirptheacht mo chroidhe (Ps. xxv.).</span>
<lb n="680"/><span>Ní théidhim suas 's-anuas leat i mbreith-bhreith ós tusa an fhirínne, agus</span>
<lb n="681"/><span>níl aon aigne orm mé féin do mhealladh le h-eagla go mbeadh mo mhór</span>
<lb n="682"/><span>lochta neamh-fhírineach leo féin.  Ar an adhbhar soin, nílim ag dul ag</span>
<lb n="683"/><span>agairt leatsa i mbreitheamhnachas, mar má chuireann tusa suim i mór</span>
<lb n="684"/><span>lochta a Thighearna cia d'fheadfaidh é fulang? (Ps. cxxix. 3).</span></p>
<lb n="685"/>
<lb n="686"/><p><span>CAIBIDIL VI.</span></p>
<lb n="687"/>
<lb n="688"/><p><span>AG CUR SÍOS AR A NAOIDEANACHT AGUS AR NA TABHARTHAISTÍ</span>
<lb n="689"/><span>A FUAIR SÉ O DHIA LEIS AN LINN SIN.</span></p>
<lb n="690"/>
<lb n="691"/><p><span>1. Acht fós leig domhsa, ná fuil ionam acht smúid agus luaith,</span>
<lb n="692"/><span>labhairt i gcluasaibh do thrócaire; tabhair dom cead aighnis, mar féach</span>
<lb n="693"/><span>is led' thrócaire do labhraim, agus ní le fear do b'féidir a bheidheadh ag</span>
<lb n="694"/><span>déanamh fonóide fúm; agus b'féidir go bhfuilir-se leis ag gáiridhe</span>
<lb n="695"/><span>fúm fé láthair, acht i n-am mhaith (fós) iompóchaidh Tú chúgham le truaighbhéil.</span>
<lb n="696"/><span>Agus cad é a déarfainn a Thighearna mo Dhia, acht nác bhfuil ar chumas</span>
<lb n="697"/><span>mo bhaothamhlachta fios do thabhairt dom ciannos 'ná cad as go dtánga</span>
<lb n="698"/><span>ar dtúis annso chum na beatha báis seo (an mbaistead air), nó an bháis</span>
<lb n="699"/><span>bheathadh.</span></p>
<lb n="700"/>
<lb n="701"/><p><span>Agus féach d'fhriotháil sóláis do thrócaire cneasda me láithreach</span>
<lb n="702"/><span>bonn.  Do réir mar a fuaireas eolas (óm athair agus óm mhathair) ó</span>
<lb n="703"/><span>athair agus ó mháthair mo cholna na daoine gor tríotha agus ionta do</span>
<lb n="704"/><span>chumais me i nam; mar nách cuimhin liom aon nídh na thaoibh.  Do</span></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="705"/><p><span>h-ollmhuigheadh dom annsoin mar shóláistí bainne (cíoch) mná; ní lúgha</span>
<lb n="706"/><span>'ná líonadar mo mháthair 'ná mo bhanaltraidhe a gcíocha féin, acht is</span>
<lb n="707"/><span>Tusa a Thighearna do thug domhsa tríotha súd.  Biadh mo naoidheacht, do</span>
<lb n="708"/><span>réir t-órduighthe agus saidhbhreas do thabharthais do shroicheann (shroiseann)</span>
<lb n="709"/><span>fiú amháin na neithe is suaraighe.  Do thugais dom ale's do bhuadh, gan mo</span>
<lb n="710"/><span>shúil do chur tar mo chuid, agus dóibh seo d'oil me buadh chum bheith toil-</span>
<lb n="711"/><span>theanach an nídh do bhronnais ortha do bhronnadh ormsa, mar do b'aoibhin</span>
<lb n="712"/><span>leo tré chion a bhí riaghlaighthe ag do dheónú sa, an nídh do bhronnais ortha go</span>
<lb n="713"/><span>flúirseach do thabhairt domhsa.  Badh mhaith an rud dóibh go bhfuaireas an</span>
<lb n="714"/><span>mhaith seo uatha, rud go deimhin, ná fuaireas uatha acht tríotha.</span></p>
<lb n="715"/>
<lb n="716"/><p><span>Mar is Uaitse, a Thighearna, atá an uile mhaitheas, agus is uaitse a</span>
<lb n="717"/><span>Dhia mo shlánú go h-iomlán, nídh atá foghlumtha agam ó shoin tré do ghuth</span>
<lb n="718"/><span>curtha i n-umhail dom tré na neithe seo a bhronnais orm leastig agus</span>
<lb n="719"/><span>leasmuigh:  Mar san am úd do b'eól dom connáthairt (diúl)</span>
<lb n="720"/><span>agus bheith sásta leis an nídh so bhí taithneamhach leis an gcholainn, agus</span>
<lb n="721"/><span>gol nuair bhíodh buaidhreamh orm, gan aon nídh eile.</span></p>
<lb n="722"/>
<lb n="723"/><p><span>Na dhiaidh so do thosnuigheas ar bheith ag leamh-gháiridhe, agus ag</span>
<lb n="724"/><span>gáiridhe, ar dtúis am chodhladh agus annsoin am dhúiseacht.  Innistear</span>
<lb n="725"/><span>so orm féin agus creidim é, mar chídhmíd gurab é an scéal céadna é</span>
<lb n="726"/><span>ag naoidheanaibh eile, acht ní cuimhin liom pioc dar bhain dom féin.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>2. Agus féach do thosnuigheas, i ndiaidh a chéile, ara thabhairt fé ndeara</span>
<lb n="729"/><span>cá rabhas agus do theastuig uaim mo mhianta do chur i n-umhail dóibh súid</span>
<lb n="730"/><span>d'fhéadfadh iad a shásamh nídh ná féadfainn-se; mar bhíodar mo mhianta</span>
<lb n="731"/><span>leastig & leasmuigh dhíom, ná ní fheadfadh aon chuid dá mbrígh dul</span>
<lb n="732"/><span>isteach i m'anam.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Dá bhrígh sin do dheininn geáitsí agus geóin mar chómharthaí chum mo</span>
<lb n="735"/><span>ghábhaidh do chur i n-umhail, an beagán a b'fhéidir liom, agus fé mar</span>
<lb n="736"/><span>d'féadainn, mar is beag an deallramh do bhí aco san leis na cómharthaí-</span>
<lb n="737"/><span>sóirt a dheininn: agus nuair ná déantaí mo thoil do shásam, pe aca an</span>
<lb n="738"/><span>amhlaidh na tuigtí mé, nó mar go mbíodh an rúd ba mhian liom d'fhághailt</span>
<lb n="739"/><span>díoghbhálach dom, bhíodh fearg orm ná bídís mo sheanóirí fé smacht agam,</span>
<lb n="740"/><span>agus ná rabhadar daoine saor n-a mogha agam, agus annsoin bhínn ag gol</span>
<lb n="741"/><span>mar dhúbha-olc ortha, seo mar fhaghainn naoidhin eile, agus thaisbeanadar</span>
<lb n="742"/><span>so dhom i gan-fhios dóibh féin, gor bh'amhlaidh dom féin, i bhfad ní b'fearr</span>
<lb n="743"/><span>ná eolas óm banaltroidhe.</span></p>
<lb n="744"/>
<lb n="745"/><p><span>3. Agus féach:  Is fada dom naoidheacht caillthe, agus táim féin</span>
<lb n="746"/><span>beo.  Acht Thusa, a Thighearna, taoi beo i gcomnuidhe agus ní fhaghann aon</span>
<lb n="747"/><span>níd bás ionat, mar taoi-se roimh tosach na n-Aos, agus roimh na n-uile</span>
<lb n="748"/><span>neithe gor féidir a rádh do bhí roimh an roimh, agus is Tú Dia agus</span>
<lb n="749"/><span>Tighearna na n-uile neithe do chruthuighís, agus seasuighid léirighthe go deo</span>
<lb n="750"/><span>leatsa trúig na n-uile neithe neamh-sheasmhacha, agus fanann fáth na</span>
<lb n="751"/><span>n-uile neithe neamh-sheasamhacha, neamhathramhail, agus maireann adhbhar</span>
<lb n="752"/><span>na neithe éigcéillídhe saoghalta go síorruidhe.</span></p>
<lb n="753"/>
<lb n="754"/><p><span>A Dhia, innis domhsa, D'athcuingidhtheóir bocht go bhfuilir trócaireach,</span>
<lb n="755"/><span>liomsa atá lán de aindheise, innis dom ar lean mo naoidheacht so</span>
<lb n="756"/><span>indiaidh aos b'óige dhom a dh'eág b'feidir roimis an saoghal úd do</span>
<lb n="757"/><span>chaitheas i mbroinn mo mháthar?</span>
<lb n="758"/></p>
</div>
<pb n="181"/>
<div><lb n="759"/><p><span>Mar de sin mar bheatha tá eolas éigin agam leis, agus táid mná</span>
<lb n="760"/><span>troma feiscidhthe agam.</span></p>
<lb n="761"/>
<lb n="762"/><p><span>4. Agus cad do bhí roimh an mbeatha soin arís, mo Dhia, mo lúth-</span>
<lb n="763"/><span>gháir?  An rabas i n-aonbhall nó ar bh'aon nídh mé?  Níl coinne agam</span>
<lb n="764"/><span>d'inneósad na neithe seo dhom.  Níor bhféidir lem' athair ná lem'</span>
<lb n="765"/><span>mháthair fios do thabhairt dom, ná eolas daoine eile ioná mo chuimhne</span>
<lb n="766"/><span>féin.</span></p>
<lb n="767"/>
<lb n="768"/><p><span>Agus ná déanann Tú fonómhoid dem chuid fiafrúcháin toisc bheith</span>
<lb n="769"/><span>ag cur a leithéidí seo de cheisteanna ort, ná h-iarrann orm acht go</span>
<lb n="770"/><span>molfainn Thú, agus faoisdin do dhéanadh sna neithe atá ar mh'eolas?</span></p>
<lb n="771"/>
<lb n="772"/><p><span>Admhuighim duit a Thighearna Neimhe agus Talmhan, ag tabhairt moladh</span>
<lb n="773"/><span>duit i dtaoibh mo chéad thosnúghadh, agus mh'óige nách cuimhin liom; agus</span>
<lb n="774"/><span>do thugais don duine neart baramhail do dhéanadh sna neithe seo ann féin,</span>
<lb n="775"/><span>tré na bhfeiceann sé i ndaoinibh eile, agus géilleadh a thabhairt do mhórán</span>
<lb n="776"/><span>neithe a bhaineann leis féin tré ughdarás ban.  San am soin do bhí beatha</span>
<lb n="777"/><span>& anam ionam, agus fé dhéin deire mo naoidheacht, do bhíos ar lorg</span>
<lb n="778"/><span>comharthaidhe le na bhfeadfainn mo smaointe do chur i n-umhail.  Cad as</span>
<lb n="779"/><span>go bhfaghadh a leithéid sin do chreatúir saoghalta a bheatha acht uaitse a</span>
<lb n="780"/><span>Thighearna?</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>An féidir le h-aonne bheith na cheardaighe chum é féin do cheapadh?</span>
<lb n="783"/><span>Nó an féidir aon fhéith do tharrac as aon adhbhar eile le nar féidir</span>
<lb n="784"/><span>beodhacht agus beatha do scéith isteach ionainn, acht Tríotsa dar ndéanamh</span>
<lb n="785"/><span>dár gcruthú, a Thighearna, le nar aon nídh amhain beodhacht agus beatha</span>
<lb n="786"/><span>mar is beodhacht agus beatha árd-thighearnamhail do bhith-bhrigh go fíor.</span>
<lb n="787"/><span>Mar is Tusa is aoirde, agus níl aon athrú ort.  Ní lúgha ná imthigheann</span>
<lb n="788"/><span>an lá indiú go deo thart ionatsa, agus fós is ionatsa do imthigheann leis,</span>
<lb n="789"/><span>mar is ionatsa atá a mbeodhacht ag na h-uile neithe neamh-sheasamhacha</span>
<lb n="790"/><span>mar ná fuil aon tslíghe chum bailuighadh leo aco acht Tríotsa, mar ná</span>
<lb n="791"/><span>tiocfaidh aon mheathadh ar do Ré (Ps. ci. 28), bliadain iseadh t-aois indiú.</span></p>
<lb n="792"/>
<lb n="793"/><p><span>Agus an mó lá dár laetheanntaibh-na agus de laetheanntaibh ár</span>
<lb n="794"/><span>sinnsear atá imthighthe cheana féin tríd-seo do lá sa, agus a fuair uaidh</span>
<lb n="795"/><span>a gcuma agus a saoghal mar a bhí sé?</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Agus an mó ceann eile d'imtheóchaidh agus a gheóbhaidh a gcuma agus</span>
<lb n="798"/><span>a mbeatha?  Acht níl aon athrú ortsa, agus na h-uile neithe an lae i</span>
<lb n="799"/><span>mbáraigh agus thairis, agus an lae indé agus pé nídh atá ar an dtaoibh</span>
<lb n="800"/><span>siar de, annsa lá so déanfá Tú iad.  Annsa lá so táid déanta agat.</span>
<lb n="801"/><span>Cad é sin domhsa é muna dtuigfidh aoinne so?</span></p>
<lb n="802"/>
<lb n="803"/><p><span>Bíodh lúth-gháir ar a lithéid sin de dhuine cad é an bhrígh ata leis an</span>
<lb n="804"/><span>irúin-diamhair seo?</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>Bíodh áthas air mar sin fiú amháin, agus bíodh a rogha do thogha aige,</span>
<lb n="807"/><span>gan so do dhéanadh amach, agus Thusa d'fhághailt no é dó thuigsint agus</span>
<lb n="808"/><span>Thusa do chailleamhaint (sé sin, go gceangalóch leis le creideamh agus le</span>
<lb n="809"/><span>carthanacht gan t-fhirinní urramacha do thuigsint, níos túisce ná taréis</span>
<lb n="810"/><span>ad a thuigsint é bheith séidthe suas le h-uabhar, a scarfadh Thúsa leis.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>Críoch de Chaibidil a sé.</span></p>
<lb n="813"/>
<lb n="814"/><p><span>D. Ó SÚILLEABHÁIN.</span>
<lb n="815"/></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="816"/><p><span>AN MÁIGHISTIR SCOILE.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>“An lámh a luascann an cliabhán, is í sin riaghaluigheann an domhan,”</span>
<lb n="819"/><span>arsa úghdar léigheanta.  Is í an mháthair a chothuigheann an leanbh ó thúis</span>
<lb n="820"/><span>a óige!  Stiúruigheann sí é, agus teagascann sí é.  Tugann sí cómhairle</span>
<lb n="821"/><span>a leasa dhó, tugann agus tabhairt suas mhaith air mair le teagasc ar a</span>
<lb n="822"/><span>teinteán féin.  Bíonn an leanbh umhal di de ghnáth, agus deineann sé</span>
<lb n="823"/><span>aithris uirthi.  Is measa leis go mór a mháthair 'ná aoinne'</span>
<lb n="824"/><span>eile, agus dála an fheallsamhan roimhráidhte, ní dóigh leis go bhfuil ar an</span>
<lb n="825"/><span>ndomhán duine is mó comhacht 'ná í.  Tá an leanbh agus an feallsamh</span>
<lb n="826"/><span>ar aon fhocal agus ar aon aigne i dtaobh comhachta na máthar.  Ní cuimhin</span>
<lb n="827"/><span>liom aon tsean-fhocal a dheineann tagairt do chreideamhaint agus</span>
<lb n="828"/><span>comhacht an mhúinteora.  Tá sé ráidhthe ámhtach gur “treise dúthchas 'ná</span>
<lb n="829"/><span>oileamhaint” agus ní beag sain mar theisteas agus deimhniú ar an</span>
<lb n="830"/><span>scéal.  D'á réir sin, tá an chómhacht ann agus ní ghéilleann sí ach do'n</span>
<lb n="831"/><span>dúthchas amháin.  Ó'n gcéad lá théigheann an leanbh ar scoil go dtí go</span>
<lb n="832"/><span>bhfanann sé istigh ó'n scoil, agus go ngluaiseann sé amach ar an saoghal</span>
<lb n="833"/><span>chun slighe bheatha do bhaint amach dó féin, bíonn sé fé riaradh, fé stiúrú</span>
<lb n="834"/><span>agus fé oileamhaint an mháighistir scoile, 'pé fear nó bean é siúd, 'pé</span>
<lb n="835"/><span>de'n cléir no de'n tuaith é.  Is amhlaidh ghabhann an múinteoir air féin</span>
<lb n="836"/><span>cúram an leinbh an fhaid is a bheidh sé ar scoil.  Is é seo gairm-beatha an</span>
<lb n="837"/><span>mhúinteora, an leanbh do chur ar shlighe a leasa agus is é a dhualgas tabhairt</span>
<lb n="838"/><span>suas mhaith do thabhairt air.  Tógann an t-oide scoile ionad máthar an</span>
<lb n="839"/><span>leinbh tamall maith de gach lá ar feadh a hocht nó a naoi de bhliadhantaibh,</span>
<lb n="840"/><span>agus is é an gnó atá ceapaithe dhó ná an gnó féin do dheineadh an mháthair</span>
<lb n="841"/><span>'sa bhaile.  Tá agus gnó nach é le déanamh aige, tá gnó ceapaithe dhó</span>
<lb n="842"/><span>ná tiocfadh le máthair an leinbh a dhéanamh, tabhairt suas mhaith, oireamhnach</span>
<lb n="843"/><span>i ngach saghas léighinn do thabhairt ar an macléighinn, agus an fearras</span>
<lb n="844"/><span>chuige sin do sholáthar dó.</span></p>
<lb n="845"/>
<lb n="846"/><p><span>Dá bhrig sin, tugann gach Stat fóghanta aire mhaith go mbeidh na</span>
<lb n="847"/><span>múinteoirí lán-oilte i n-a gcéird féin, sul a dtugaid fé obair an</span>
<lb n="848"/><span>teagaisc nó na múinteoireachta do dhéanamh.  Ní mór doin Stát a</span>
<lb n="849"/><span>bheith cúramach, aireach, ag toghadh na múinteoirí dhó, agus annsain do</span>
<lb n="850"/><span>bheith fial fairsing, flaitheamhail leo i dtreo go bhféadfaid siad a</span>
<lb n="851"/><span>ndualgas a chóimhlíonad, agus an gnó tábhachtach thar meodhan do ghabhaid</span>
<lb n="852"/><span>siad ortha fein d'á saor-thoil féin do chomhalladh.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>Agus ní miste dhúinn fiafruighe dínn féin cad é an gnó so atá</span>
<lb n="855"/><span>ceapaithe do'n oide scoile agus machtnamh a dhéanamh ar a thábhachtaighe is</span>
<lb n="856"/><span>a thairbhighe is atá an gnó so do'n Stát.</span></p>
<lb n="857"/>
<lb n="858"/><p><span>Ar an gcéad dul síos, admhuightear gur ar an aos óg atá seasamh</span></p>
</div>
<pb n="183"/>
<div><lb n="859"/><p><span>aon tíre, agus de réir mar oiltear iad so, is amhlaidh a bheidh an Stát.</span>
<lb n="860"/><span>Is ar na ballaibh beatha a bhíonn an corp daonna ag brath chun a shláinte</span>
<lb n="861"/><span>agus a chompóird; is ar an nduine a bhíonn seasamh an líntighe chun a</span>
<lb n="862"/><span>ratha, is ar an líntighe a bhíonn an dúthaig ag brath chun a shonais agus a</span>
<lb n="863"/><span>leasa, agus cia déarfaidh nach ar scoileannaibh na tíre a bhíonn seasamh</span>
<lb n="864"/><span>an Stáit chun a chlú, a bhuantseasamhachta, a chonáic, a ghustail agus a</span>
<lb n="865"/><span>theachta chun cinn.  Tá dhá shaghas nirt i nduine, neart cuirp agus neart</span>
<lb n="866"/><span>aigne, agus is as láimh a chéile ba cheart do'n dá neart so do bheith ag</span>
<lb n="867"/><span>obair.  Cia chuirfidh fás fé'n dá neart so, ach an múinteoir?  Ta-</span>
<lb n="868"/><span>bharfaidh sé aire mhaith go mbeidh na leanbhaí scoile ag cleachtadh na</span>
<lb n="869"/><span>gcleas lúith agus ag gabháil do'n ghleacuidheact, agus go n-oibreochaid</span>
<lb n="870"/><span>a gcuirp ach é do dhéanamh go ciallmhar.  Is mór an neart agus an chomh-</span>
<lb n="871"/><span>acht d'aon tír, agus is mór an chosaint uirthi, a sliocht a bheith láidir,</span>
<lb n="872"/><span>sláinteamhail fuinneamhail.  Chuige sin ní mór do sna tighthibh scoile</span>
<lb n="873"/><span>a bheith fairsing, aerach, seascair cluthmhar, agus páirc chun imeartha</span>
<lb n="874"/><span>leo bheith ag gabháil le gach scoil ar an dtuaith.  Maidir leis na scoil-</span>
<lb n="875"/><span>eannaibh atá istigh i lár bhaile mhóir nó laistigh de theorainn na cathrach</span>
<lb n="876"/><span>ní mór do'n riaghaltas faithce chomhgarach do sholáthar dóibh siud leis</span>
<lb n="877"/><span>i n-a mbeadh an t-aos óg ag gabháil do sna cleasaibh lúith, agus ag sugradh</span>
<lb n="878"/><span>dóibh féin san tráthnóna 'nuair a bheadh gnó na scoile ar leath-taoibh,</span>
<lb n="879"/><span>agus lá saoire.  Is beag baile mór aca so, ná bíonn áit oireamhnach le</span>
<lb n="880"/><span>fagháil ar imeall na sráide nó istig i lár na cathrach féin, ach is baoghalach</span>
<lb n="881"/><span>gur fé na huaislibh is mó atáid na páirceanna so.  Féachadh an Stát</span>
<lb n="882"/><span>chuige sin, ná tabharfar faillighe san aos óg, mar is ortha siúd a bheidh a</span>
<lb n="883"/><span>sheasamh lá na broide.  Ní'l ar chumas aoinne' as a neart féin agus as</span>
<lb n="884"/><span>a ghustal féin na neithe so do sholáthar ach is léir go bhféadfadh an Stát é</span>
<lb n="885"/><span>dhéanamh agus gur air atá a dhéanamh.  Gnó tábhachtach tairbheach iseadh</span>
<lb n="886"/><span>é seo, gnó is eadh é go mbeidh a rian ar shláinte & ar neart cuirp na</span>
<lb n="887"/><span>ndaoine agus ar chomhacht na tíre.  Ar ball díolfaidh an gnó so as féin.</span>
<lb n="888"/><span>Ach deirtear nach aoinnidh neart cuirp seachas neart aigne.  Cia nearto-</span>
<lb n="889"/><span>chaidh aigne an leinbh?  Cia dhéanfaidh na ceachta oireamhnacha agus na</span>
<lb n="890"/><span>leabhair tairbheacha do sholáthar dó, ach an máighistir scoile?  Cia chuirfidh</span>
<lb n="891"/><span>os a chómhair an cuspóir is dual do'n leanbh?  Is é an máighistir scoile a</span>
<lb n="892"/><span>dhéanfaidh é agus ní h'aoinne eile.  I n-aon fhocal amháin is é an máighistir</span>
<lb n="893"/><span>scoile do mhúinfidh do'n aos óg a bheith tírghrádhach dílis d'á dtír is d'á</span>
<lb n="894"/><span>gcreideamh; is é a chuirfidh i n-iúil dóibh cia hiad na laoich is ceart dóibh</span>
<lb n="895"/><span>aithris a dhéanamh ortha, agus a mhúinfidh dóibh seanachus na tíre.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Ní mór do'n Stát breis suime do chur i ngnó na múinteoirí agus</span>
<lb n="898"/><span>gan a bheith spriúnlaithe leo ach do chúiteamh leo a bhfuil ghá dhéanamh aca</span>
<lb n="899"/><span>dó.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>Níor chaill an máighistir scoile riamh ar mhuinntir na hÉireann.  I</span>
<lb n="902"/><span>sna laetheantaibh pianamhla agus 'sa droch-shaoghal nuair bhítheas go dian</span>
<lb n="903"/><span>ar a thóir, agus an bás ghá bhagairt air, feuch nár chuir sé suas de'n</span>
<lb n="904"/><span>mhúinteoireacht riamh.  Nuair a díbreadh as na bailtibh móra é, agus</span>
<lb n="905"/><span>nuair a deineadh a chluicheadh ar nós faolchon, do thógadh sé bothán scoile</span>
<lb n="906"/><span>cois claidhe agus dílis d'á chéird agus do sna daoinibh, do choiméad sé</span></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="907"/><p><span>solas an léighinn ar lasadh i n-Éirinn.  Muna mbeadh soin cionnus a</span>
<lb n="908"/><span>mhairfeadh na gníomhartha gaisce agus gaile do dhein ár sinnsear chomh</span>
<lb n="909"/><span>cruinn aibidh i mbéal na ndaoine.  Tá muinntear na hÉireann fé mhór-</span>
<lb n="910"/><span>chomaoin aca súd mar gheall ar ar dheineadar ar son an léighinn agus an</span>
<lb n="911"/><span>chreidimh leis.  Níor tugadh chomhthrom na féinne fós dóibh i seanachus na</span>
<lb n="912"/><span>tíre agus is baoghalach ná tuigtear i gceart a thairbhighe is bhí an obair a</span>
<lb n="913"/><span>dheineadar ar fuaid na hÉireann.  Is ar éigin atá i stair an domhain,</span>
<lb n="914"/><span>cé gur mór an focal é, múinteoirí eile comhmór dúil i léigheann, chomh</span>
<lb n="915"/><span>dílis d'á dtír féin, agus chomh buantseasamhach i n-a gcéird uasail féin</span>
<lb n="916"/><span>agus i n-a gcreideamh agus do bhíodar síud.  Is mó is maoidhte ortha a</span>
<lb n="917"/><span>ndílseacht agus a ndúthracht, de bhrigh nár bh'fhiu a luadh a raibh de thuaras-</span>
<lb n="918"/><span>dal ná de mhaoin shaoghalta aca de bharr a saothair.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>“Ag múineadh scoile do bh'obair dom laethibh.</span>
<lb n="921"/><span>As a rún do'n phobul gur b'fhollamh an chéird sin.”</span></p>
<lb n="922"/>
<lb n="923"/><p><span>Bhí cuid aca siúd oilte ar laidin, ar ríomhaireacht, agus ar iomdha</span>
<lb n="924"/><span>ealaín agus fós an Ghaedhealg chomh cruinn líomhtha aca gur trithi múintí</span>
<lb n="925"/><span>na hadhbhair léighinn eile.  Is mór an aithis agus an náire do mhuinntir</span>
<lb n="926"/><span>na hÉireann muna dtabharfar dóibh i dtráth go fial, fairsing, comh-</span>
<lb n="927"/><span>thromach an moladh agus an mórú atá ag dul dóibh uatha.</span></p>
<lb n="928"/>
<lb n="929"/><p><span>Ach le n-ár linn féin, ná fuil a gcion féin déanta ag múinteoiríbh</span>
<lb n="930"/><span>na tíre.  Cia eile cia thug an teagasc d'aos óg na tíre, nó cia chuir an</span>
<lb n="931"/><span>spioraid ionnta do ghríos agus do spreag iad chun troda ar son a</span>
<lb n="932"/><span>dtalaimh dhúthchais.  Ní gádh i n-aon chor trácht annso ar uimhir na múin-</span>
<lb n="933"/><span>teoirí d'iompuigh amach le déanaighe go héascaidh, ullamh chun a n-anam</span>
<lb n="934"/><span>d'imirt ar pháirc an bhuailthe le saoirse na tíre do bhaint amach.  “Ta-</span>
<lb n="935"/><span>gann gach maith le cáirde” ní fuláir nó déanfar é sin ar ball.  Níor</span>
<lb n="936"/><span>chuir bás ná bagairt aon eagla ortha mar nuair a gabhadh ár ndaoine</span>
<lb n="937"/><span>idir fhearaibh agus mnáibh, idir chléir is tuaith, agus nuair a caitheadh</span>
<lb n="938"/><span>isteach 'sa phríosún iad, níorbh' é dearmhad an mhúinteóra gan leanamhaint</span>
<lb n="939"/><span>d'á chéird; cuireadh ranganna ar bun, agus deineadh gnó tairbheach</span>
<lb n="940"/><span>éachtach istigh i sna carcaraibh.  Bhí dúil 'sa léigheann riamh ag muinntir</span>
<lb n="941"/><span>na hÉireann agus ní fuláir nó tá iarracht de'n tréith chéadna ag baint</span>
<lb n="942"/><span>leo fós.  Is beag duine tháinig amach as an bpríosún gan an Ghaedhealg</span>
<lb n="943"/><span>do bheith ar fheabhas aige, ní áirmhim adhbhair léighinn eile.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Ó's rud é go bhfuil oideachas na tíre, fé riaradh muinntire na</span>
<lb n="946"/><span>hÉireann anois, is é is lugha is gann dóibh a dheanamh 'ná comhthrom na</span>
<lb n="947"/><span>féinne do thabhairt do sna múinteoiríbh, agus gan dearmhad a dhéanamh</span>
<lb n="948"/><span>ortha sain gur cuireadh luighe na bhfód ortha ar pháirc an áir, ná ar lucht</span>
<lb n="949"/><span>na mbothán scoile ná raibh a sárú le fagháil, a dhílse is bhíodar don'</span>
<lb n="950"/><span>léigheann, d'Éirinn agus do'n chreideamh.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>FEAR GAN AINM.</span>
<lb n="953"/></p>
</div>
<pb n="185"/>
<div><lb n="954"/><p><span>TEACHTAIREACHT AN AINGIL.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Leis na céadthaibh bliadhan tá sé de bhéas ag an eaglais chatoilicigh,</span>
<lb n="957"/><span>ioncholna Ár Slánuightheora do chur i gcuimhne do'n phobul trí uaire 'sa</span>
<lb n="958"/><span>ló, agus onóir do thabhairt do'n Mhaighdin Mhuire do bhí rannpháirteach i</span>
<lb n="959"/><span>ngnó ár slánuighthe.  Ní'l clochar ná teampall, séipéal ná mainistear,</span>
<lb n="960"/><span>ná buailtear cluig ionnta, agus ná deirtear paidreacha airithe chun</span>
<lb n="961"/><span>onóra Dé agus Mhuire agus chun leasa ár n-anmann.  Teachtaireacht</span>
<lb n="962"/><span>an Aingil tugtar ar na húrnuighthibh sin.  Ní hórduigheann an Eaglais</span>
<lb n="963"/><span>d'éinne' na paidreacha so do rádh, ní dheineann sí ach a chómhairliú dúinn</span>
<lb n="964"/><span>uile gur nós diadha é, agus nár mhór dhúinn an deagh-nós sain do</span>
<lb n="965"/><span>chleachtadh ar mhaithe linn féin.</span></p>
<lb n="966"/>
<lb n="967"/><p><span>B'iongantach an ionntaoibh do bhí ag muinntir na hÉireann riamh</span>
<lb n="968"/><span>as an Maighdin Mhuire.  An uair a bhí teampaill na tíre ar lár, agus na</span>
<lb n="969"/><span>manaigh curtha chun fáin, bhíodh an Páidrín Páirteach ag ár ndaoinibh</span>
<lb n="970"/><span>cois teineadh nó fé sgáth béillice éigin ar chlíthean an chnuic.  An uair</span>
<lb n="971"/><span>díbreadh na sagairt agus nár tháinig leo an t-aifrionn a léigheadh os</span>
<lb n="972"/><span>cómhair an phobuil, is ar an gCoróinn Mhuire bhí seasamh na nGaedheal ins</span>
<lb n="973"/><span>gach cruadhtan dá ghéire agus is gach crádh dá dhéine.</span></p>
<lb n="974"/>
<lb n="975"/><p><span>Ar maidin, i lár an lae agus 'san tráthnóna iseadh deirtear teach-</span>
<lb n="976"/><span>taireacht an Aingil, agus gan amhras is iad so na tráthanna is oireamh-</span>
<lb n="977"/><span>naighe, agus na tráthanna is mó thagann isteach le caothamhlacht na ndaoine.</span>
<lb n="978"/><span>Ar maidin 'nuair éirigheann duine agus 'nuair a bhíonn sé chun luighe</span>
<lb n="979"/><span>isteach ar obair an lae, ní mór do ghach críostuidhe é féin agus a theaghlach</span>
<lb n="980"/><span>agus gnó an lae do chur fé chomairce na Maighdine Beannuighthe, i dtreó</span>
<lb n="981"/><span>go raghad a ghníomhartha chun sochair dó féin agus chun leasa a anma.</span>
<lb n="982"/><span>I lár an lae leis 'nuair buailtear an clog is ró-thairbheach an</span>
<lb n="983"/><span>bheart í stad de'n ghnó chun Dia do ghlóiriú agus an Mhaighdean d'onórú.</span>
<lb n="984"/><span>Nach taithneamhach an radharc é; an fear oibre ag caitheamh uaidh 'pé</span>
<lb n="985"/><span>úrlis a bhíonn n-a láimh aige, ag éirghe as an obair ar feadh cúpla</span>
<lb n="986"/><span>neomat, ag baint de a hata, agus an ceann cromtha ar a ucht aige ag</span>
<lb n="987"/><span>rádh “Teachtaireacht an Aingil.”  Ní hé sin amháin ach i sna tíorthaibh</span>
<lb n="988"/><span>i n-a raibh an creideamh go láidir, tá deimhniú againn air go stadadh na</span>
<lb n="989"/><span>daoine go léir de'n obair, lucht céirde is lucht ealadhan, an fear dlighe</span>
<lb n="990"/><span>'sa chúirt agus an fear gnóthá laistigh de'n chuntuirt, an uair a bhuail an</span>
<lb n="991"/><span>clog ó'n dteampall um meadhon lae.  Do thairraingeadh an giolla</span>
<lb n="992"/><span>srian a chapaill i lár na sráide; bhíodh na cóistí is na trucailí ar stad;</span>
<lb n="993"/><span>ní cloistí glór ná coisceim duine laistigh ná lasmuigh, ach suaimhneas is</span>
<lb n="994"/><span>gach aon bhall.  Fear na seisrighe agus cailín crúidhte bó, an spealadóir</span>
<lb n="995"/><span>agus an buanuidhe, b'amhlaidh scéal dóibh uile; thugaidís go léir neomat</span>
<lb n="996"/><span>nó dhó do'n úrnuighe sin “Teachtaireacht an Aingil,” ba lag le héinne'</span>
<lb n="997"/><span>an sean-nós cráibhteach áluinn sin a bhriseadh.  Na leanbhaí scoile féin,</span></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="998"/><p><span>is cuma cia'ca istigh i seomra na healadhan, nó amuigh ar pháirc na</span>
<lb n="999"/><span>himeartha, ba ghnáth leo éirghe láithreach bonn as pé saghas gnótha nó</span>
<lb n="1000"/><span>spóirt a bhíodh ar siubhal aca, agus ceann-nochtuighthe cloistí “tháinig</span>
<lb n="1001"/><span>Aingeal an Tighearna le scéala chun Muire” i mbéal gach duine aca.</span>
<lb n="1002"/><span>An uair a bhíonn obair an lae ar leath-taoibh, timcheall a sé a chlog 'sa</span>
<lb n="1003"/><span>tráthnóna, an tríomhadh huair deirtear na gearr-urnuighte so.  Tosnuigheadh</span>
<lb n="1004"/><span>ar obair an lae leis an bpaidir so a chuireann i n-iúil agus i gcuimhne</span>
<lb n="1005"/><span>dhúinn an rúindiamair mhíorbhúilteach sain, ioncholna ár dTighearna</span>
<lb n="1006"/><span>a tháinig chun an domhain a shlánú, agus an pháirt do ghaibh an mhaighdhean</span>
<lb n="1007"/><span>Mhuire 'sa rúindiamhair seo.  Mar sin ar gcriochnú oibre an lae do'n</span>
<lb n="1008"/><span>chatoiliceach gabhann sé a bhuidheachas leis an Slánuightheoir, agus tugann sé</span>
<lb n="1009"/><span>onóir d'á mháthair naomhtha.</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>Is baoghalach ná fuil muinntear na hÉireann chomh dílis do'n tsean-</span>
<lb n="1012"/><span>nós so agus ba cheart dóibh a bheith.  Tá atharú tagaithe ar an saoghal</span>
<lb n="1013"/><span>i n-Éirinn, agus i dtíortaibh nach í.  Tá greim chomh daingean sain beirthe</span>
<lb n="1014"/><span>ar aigne 'na ndaoine ag sna gnóthaibh saoghalta gurb' ar éigin thugaid</span>
<lb n="1015"/><span>siad uain dóibh féin ar chuimhneamh ar aoinnidh eile, fiú amháin ar leas a</span>
<lb n="1016"/><span>n-anmann, agus go bhfuil cuid mhaith de sna deagh-bhéasaibh agus de</span>
<lb n="1017"/><span>sean-nósaibh ár sinnsear imthighthe i ndearmhad uata.  Is mór an truagh é</span>
<lb n="1018"/><span>agus is mór an chailleamhaint ar ár ndualgas é, gan an béas cráibhteach</span>
<lb n="1019"/><span>so is dual dúinn do bheith i bhfeidhm i n-ár measc.</span></p>
<lb n="1020"/>
<lb n="1021"/><p><span>Is fíor ná tagann ainm Dé isteach i ngnáth-chainnt na ndaoine,</span>
<lb n="1022"/><span>fé mar a thagadh dachad éigin bliadhain ó shoin; is ró-annamh chloisfeá</span>
<lb n="1023"/><span>“Dia duit,” “le congnamh Dé, “Buidheachas le Dia,” “Bail ó Dhiá</span>
<lb n="1024"/><span>ort” i mbéal duine; do bheadh náire air, nidh nach iongnadh, agus do bheadh</span>
<lb n="1025"/><span>daoine ag magadh fé; ní bhaineann a leithéid leis an ngalántacht ná</span>
<lb n="1026"/><span>leis an uaisleacht.  Níor mhór dúinn machtnamh a dhéanamh ar an scéal,</span>
<lb n="1027"/><span>mar de réir mo thuairme ní'l sé gan leigheas.</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Ag gabhail tré Bhaile Atha Cliath dhoin tamall ó shain, d'fhógair</span>
<lb n="1030"/><span>fuaim bhreagh bhog an chluig ó theampall 'sa chómhursanacht go raibh uain</span>
<lb n="1031"/><span>“Teachtaireacht an Aingil” a rádh ann.  Bhí fir ag obair i mbéal na</span>
<lb n="1032"/><span>sráide agus ar gcloisint an chluig dóibh do bhaineadar a gcaipíní dhíob</span>
<lb n="1033"/><span>féin, dheineadar fíoghair na Croise orta féin, agus chromadar ar phaidir-</span>
<lb n="1034"/><span>eóireacht.  Tá, agus daoine amuigh ar an dtuaith a dheineann amhlaidh,</span>
<lb n="1035"/><span>ach tar éis an tsaoghail ní'l ach an chaol-chuid a dheineann é.  Is iad síud</span>
<lb n="1036"/><span>na fir go bhfuil ár seasamh ortha chun an scéil a leigheas, chun an sean-</span>
<lb n="1037"/><span>bhéas spioradáltha a bhí ag ar sinnsear rómhainn do chur i bhfeidhm arís.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>Má chleachtann an mháthair 'sa bhaile é, raghaidh an líntighe i n-a</span>
<lb n="1040"/><span>thaithighe i n-a dhiaidh sin.  Má chóimhlíonann an t-oide a dhualgas ar scoil</span>
<lb n="1041"/><span>agus a chur i n-a luighe ar na leanbhaibh gan an nós sain do leigint ar ceal,</span>
<lb n="1042"/><span>agus má chuireann an sagart ar a súilibh do'n phobul a fheabhas is a</span>
<lb n="1043"/><span>thabhachtaighe atá na húrnuighthe deasa gearra sain, ní baoghal go</span>
<lb n="1044"/><span>ndearmhadar an Teachtaireacht Mhuire i nÉirinn ach go háirithe.</span></p>
<lb n="1045"/>
<lb n="1046"/><p><span>“Leanamais go dlúth de chlú ár sinnsear.”</span></p>
<lb n="1047"/>
<lb n="1048"/><p><span>DONNCHADH Ó LOINGSIGH.</span>
<lb n="1049"/></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="1050"/><p><span>PRÁGA v. LOBHÁIN.</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>[Tá an litir seo leanas i gColáiste San Isidóir 'sa Róimh.  I</span>
<lb n="1053"/><span>n-éindigh léithi tá giota as laidin faoi Mhairtíreacht an Phléimeannaigh &</span>
<lb n="1054"/><span>an Hóraigh i mBohémia.</span></p>
<lb n="1055"/>
<lb n="1056"/><p><span>An “Frater Partritius a Sancta Maria” 'san deire sé an Pléimean-</span>
<lb n="1057"/><span>naigh, fear do bhailigh a lán eolais i dtaoibh naomh na n-Éireann, Naomh</span>
<lb n="1058"/><span>Columban go h-áirithe, agus fuair bás ar son an Chreidimh i mBohémia.</span></p>
<lb n="1059"/>
<lb n="1060"/><p><span>“Frater Joannes Barneaullus” mac dob' eadh é don Tiarna</span>
<lb n="1061"/><span>Trimbleston.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Labharthar go minic i bpáipéaraibh na h-aimsire faoi 'n gcaismirt a</span>
<lb n="1064"/><span>bhíodh ar siubhal uaireanta i gColáistibh na nGaedheal ar mhór-roinn</span>
<lb n="1065"/><span>na h-Eorpa — mar shompla 'sa dteagasg a tugadh don ghnáth-nuntius 'sa</span>
<lb n="1066"/><span>bhFlóndras a mbliain a 1621.  (Archiv. Vat. — Misc. Pol. 177 f. 101 v.)</span></p>
<lb n="1067"/>
<lb n="1068"/><p><span>PÁDRAIG ERIC MAC FHINN.]</span></p>
<lb n="1069"/>
<lb n="1070"/><p><span>A Athair onóraigh.</span></p>
<lb n="1071"/>
<lb n="1072"/><p><span>As chóir dhúinn do réir comhairle an eaccnaigh, curam do bheith againn</span>
<lb n="1073"/><span>far nainm & far cclú.  Da brígh sin atamaoíd da chur síos díbhsi maille</span>
<lb n="1074"/><span>ré hosnadhaibh troma & ré doilgheas intinne an timdheargadh do fúair an</span>
<lb n="1075"/><span>coimhthionól beannaighsi.  Óir ata ar cclú ar na spotadh & ar na dubhadh</span>
<lb n="1076"/><span>a cconueint Lobháin, & ní fuil amhrus go mbía mar an ccéadna a néirinn,</span>
<lb n="1077"/><span>do brígh nách bhfuil iomrádh nó sgél fábhaill ar bith bias annsin, nach</span>
<lb n="1078"/><span>ccluinfaighthear gan mhoill sa bProuinsi, ó luas teangtha na ndaoine</span>
<lb n="1079"/><span>lérab usa nóta do chur ar locht da laghat na ar mhaith da méad.  Do</span>
<lb n="1080"/><span>lotadh sinne go trom, & dob usaide sin da madh aonduine amháin do</span>
<lb n="1081"/><span>gonfaighe, (biodh nar maith linn sin féin) da madh áonbhall amháin don</span>
<lb n="1082"/><span>chorp do leónfaighe, muna beith an corp uile dá ghearradh.  Do dhéan-</span>
<lb n="1083"/><span>maoís foighide re lot an chuirp féin da madh easccara do loitfeadh</span>
<lb n="1084"/><span>sinn; gidheadh as truagh & as olc linn ar ndearbraithre dar ngonadh.</span>
<lb n="1085"/><span>Do tuicceamar as litreachaibh Aithreach Lobháin, go spéisialta ó dhís aca</span>
<lb n="1086"/><span>gurb é meas atá ar an áitsi nach bfuil innte acht táibhearne Photairaighe</span>
<lb n="1087"/><span>amhail mar nach dexersís againn acht na copáin.  Agus dá brígh sin do</span>
<lb n="1088"/><span>bheirid comhairle uatha as an áit sin dona braithribh tainicc ann so ar ccomh-</span>
<lb n="1089"/><span>luadar do sheachna amhail dhaoíne ata ar ar salchadh re lubra na Pótair-</span>
<lb n="1090"/><span>eachta.  Go dimhin as críonna an chomhairle sin da mbeith sí deiscreideach</span>
<lb n="1091"/><span>no carthanach: óir do bá córa an locht do chíd na súile linxamhla úd ata</span>
<lb n="1092"/><span>abfad úainn, & nach bfaicimíd féin ata do láthair, do chur accéill duacht-</span>
<lb n="1093"/><span>arán éiccin do chuirfeadh ceirín 1 ar an ccneidh, ina beith da sgríobhadh</span>
<lb n="1094"/><span>chum brathar príuáideach, óir ní mar sin do ordaigh Xp riaghail na</span></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="1095"/><p><span>cárthanachta.  Cuirfeain chugaibh annso na briathra do sgriobhadh sna</span>
<lb n="1096"/><span>litribh reamhráite, ionnus gurb móide do thuicfaigh sibh méd na heccóra</span>
<lb n="1097"/><span>do rinneadh orainn.  Ag so mar sgriobhas an céad litir aca.  Do</span>
<lb n="1098"/><span>mhothaigheas ar daoinibh áirithe annsin fonn do beidh aca chum copán,</span>
<lb n="1099"/><span>& seachainsi íad (le bráthair áirithe do bí ag labhairt) mar an Phlaigh an</span>
<lb n="1100"/><span>mhéid gur dáoine don tsort sin íad.  Níor lór leis an dara fear a</span>
<lb n="1101"/><span>sgríobhadh go bfuil daoíne áirithe mar sin againn, muna nabradh go</span>
<lb n="1102"/><span>bfuil an coimhthionól uile amhlaidh: óir as mar so sgriobhus chum bráthar</span>
<lb n="1103"/><span>eile.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>['San imeall “Reverendus Augustinus Eganus”]</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Tibi soli (ar sé) atá amuigh ar an áit sin ina bfuil tú nach bfuil áit</span>
<lb n="1108"/><span>do bheagaibh as mó díol óil & dighe ina í.  Ataimsi ag iarraidh ortsa as</span>
<lb n="1109"/><span>ucht Dé ett a samhail sin do comhluadar do sheachna & gan an áit ag a</span>
<lb n="1110"/><span>mbeith se da dhenamh do tháobhadh ett Ag so (a Athair) an ní do gluais sinne</span>
<lb n="1111"/><span>go romhór:  Agus biodh nach (biodh nach) bfuilmíd ag iarraidh dioghaltais,</span>
<lb n="1112"/><span>ar a shon sin atamaoid ag iarraidh cirt inar masla .i.  aissiocc inar cclú,</span>
<lb n="1113"/><span>biodh gur baoghlach linn gur deacair sin do thabhairt dhúinn mar cuireadh</span>
<lb n="1114"/><span>an chúis go publide orainn.  Agus as córaide an taisioccsa diarraidh,</span>
<lb n="1115"/><span>nach mór gur mo an mhasla fuaramairne ina sibhse féin, óir do ba cóir</span>
<lb n="1116"/><span>do Pastúir an tréd do bhí ag morgadh 2 (más fíor dona sgelaibhsi)</span>
<lb n="1117"/><span>do cheartughadh.  Uime sin iarrmaoíd ar son Dé oraibh leighios do</span>
<lb n="1118"/><span>chuir ar an ccúissi, amhail ata dfiachaibh oraibh mar mheasmaoíd; & ma</span>
<lb n="1119"/><span>tamaoidne ciontach, ceartaighthear sinn mar as dúal; muna bfuilmíd</span>
<lb n="1120"/><span>(mar as dearbh nach bhfuilmid) ceartaighthear lucht an mhuirmuir.  Agus</span>
<lb n="1121"/><span>tugthar orra a clú & a honóir daissiocc don choimhthionolsa ara roibh</span>
<lb n="1122"/><span>& ar a bfuil meas maith, acht an mhéid do beanadh dhi anos go h-éaccorach.</span>
<lb n="1123"/><span>Ma sccrudthar an chúis as uras an mhuintir do sgríobh an litir dfaghail</span>
<lb n="1124"/><span>amach.  Atá súil againn go sáibhealaidh sibh ar cclú ni, & bhur nonóir</span>
<lb n="1125"/><span>féin sa bpuncsa lór.  As Prága, 6 martii 1641.</span></p>
<lb n="1126"/>
<lb n="1127"/><p><span>[Le duibh & le lámhaibh nua]</span></p>
<lb n="1128"/>
<lb n="1129"/><p><span>Reverendi Admodum Patris humillimi Filii et serui</span></p>
<lb n="1130"/>
<lb n="1131"/><p><span>Frater Patritius a Sancta Maria</span></p>
<lb n="1132"/>
<lb n="1133"/><p><span>Frater Franciscus Ferrall</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>Frater Joannes Barneuallus</span></p>
<lb n="1136"/>
<lb n="1137"/><p><span>Frater Bernardinus Cabocus.</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>1. Ceirín = Medicine, plaster, poultice.  (Foclóir Ph. Uí D.)</span></p>
<lb n="1140"/>
<lb n="1141"/><p><span>2. Morgadh = Corruption, act of corrupting.  (Foclóir Ph. Uí D.)</span>
<lb n="1142"/></p>
</div>
<pb n="189"/>
<div><lb n="1143"/><p><span>COMAOINE NA CÁSGA.</span></p>
<lb n="1144"/>
<lb n="1145"/><p><span>Nuair a bhí an Soísgéal dh'á chraobhsgaoileadh, ar fuaid an domhain,</span>
<lb n="1146"/><span>'ges na h-Aspolaibh, a phobal, ba ghnáth le gach críostaidhe faoisidín a</span>
<lb n="1147"/><span>dhéanamh & comaoine a ghlacadh, gach domhnach, an chuid ba lugha dhe.  Aimsir</span>
<lb n="1148"/><span>trí-chéile & buartha, & daor-chrádha, ab eadh an aimsir sin.  Bhí na págán-</span>
<lb n="1149"/><span>aig, sa Róimh, & sa Ghréig, & ins gach tír eile, a d'iaraidh, cóir-cam-díreach,</span>
<lb n="1150"/><span>an creideamh nuadh do chur fé chois.  Do chuireadh dlighthe i bhfeidhimh 'n-a</span>
<lb n="1151"/><span>choinnibh; do chaitheadh a lucht leanamhna isteach ins na príosúin; do</span>
<lb n="1152"/><span>mharbhuigheadh iad 'n-a mílte: do bhaineadh a gcoda dhíobh; do chuireadh</span>
<lb n="1153"/><span>le fuacht & le fán iad: níor fhágadh feall ná éagcóir, dhá dhéine, gan</span>
<lb n="1154"/><span>imirt ortha.</span></p>
<lb n="1155"/>
<lb n="1156"/><p><span>Níor bh'fhéidir dos na críostaidhthe a leithéid sin de dhroch-úsáid &</span>
<lb n="1157"/><span>de ghéar-leanamhaint do sheasamh ach le cabhair & le congnamh Dé na n-uile</span>
<lb n="1158"/><span>chomhacht; agus fuaireadh an chabhair & an congnamh, go spisíalta, i</span>
<lb n="1159"/><span>Sácraimint ró-naomhtha na h-Altórach.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Ach i n-áit a chéile tháinig athrú as an saoghal.  Do bhogadh de ghéar-</span>
<lb n="1162"/><span>leanamhaint, & d'an-dlighthe & d'éagcóir, i gcoinnibh an chreidimh.  Bhí</span>
<lb n="1163"/><span>fo-dhuine des na h-uaislibh, anso & ansúd, ag glacadh leis an gcreideamh.</span>
<lb n="1164"/><span>Do leanadh a sompla san; & i gceann cheithre chéad blian, nú mar sin,</span>
<lb n="1165"/><span>bhí an domhan go léir iompuighthe ar bhealach a leasa, & bhí an creideamh</span>
<lb n="1166"/><span>leaite ins gach tír fé'n ngréin.</span></p>
<lb n="1167"/>
<lb n="1168"/><p><span>Níor ghádh dos na críostaidhthe, ansan, aon sgáth ná eagal a bheith</span>
<lb n="1169"/><span>ortha, mar gheall ar a gcreideamh; mar, críostaidhthe ab eadh na daoine</span>
<lb n="1170"/><span>dob aoirde & dob uaisle i n-impirigheacht na Róimhe.  Níor bhaoghal go</span>
<lb n="1171"/><span>gcuirfidhe éinne chun báis, ná go gcaithfidhe isteach i bpríosún é, de dheasga</span>
<lb n="1172"/><span>bheith 'n a chríostaidhe.  Bhí lucht an chreidimh ar a dtoil, gan cur isteach</span>
<lb n="1173"/><span>ó éinne ortha.  Ná déarfadh duine, d'á bhrígh sin, go mbeidís níos fearr</span>
<lb n="1174"/><span>& níos diadhasamhla, & níos tabhartha d'oibreachaibh an creidimh, 'ná mar a</span>
<lb n="1175"/><span>bhíodar riamh roimhe sin?  Ar feadh cheithre chéad blian, b'éigin dóibh</span>
<lb n="1176"/><span>iad féin do cheilt ar an saoghal; b'éigin dóibh dul i bhfolach i bpluai-</span>
<lb n="1177"/><span>seachaibh & i bpuill na gcaraigreacha.  Níór bh'fhéidir dóibh a gcreideamh</span>
<lb n="1178"/><span>d'adamháil ná do chur i ngníomh gan baoghal báis.  Ach, d'fhanadar dílis</span>
<lb n="1179"/><span>d'aindeóin an léir-sgriosa go léir.  Nach cóir do mheas go mbeidís a</span>
<lb n="1180"/><span>bhfad níos fearr, ansan, nuair a bhí gach cae aca, & gach nídh 'n-a bhfábhar?</span>
<lb n="1181"/><span>Nach chóir do mheas go mbeadh ríoghacht Dé tagaithe, go fírinneach, ar an</span>
<lb n="1182"/><span>saoghal; go mbeadh deire le réim an diabhail; go mba naomh 'n-a</span>
<lb n="1183"/><span>bheathaidh gach críostaidhe, fiú ar an dtalamh so féin?</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Ach, fan go fóil, a phobal.  Is dócha go bhfeacabhair go léir, tráth</span>
<lb n="1186"/><span>éigint, carraig mhór leac-oidhreach.  Bíonn a leithéid chomh cruaidh le</span></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="1187"/><p><span>h-iarann; bíonn, & a bhfad nios cruadha.  Buailtears buille d'á thruim-</span>
<lb n="1188"/><span>eacht uirthi, & ní bhristears í.  Ach, cuirtears amach fé'n ngréin í, & bogann</span>
<lb n="1189"/><span>sí, láitreach.  Imthígheann an cruadas & an ghlaine; téidheann sí i mbui-</span>
<lb n="1190"/><span>geacht, gach neómat; i gceann tamail leigheann sí ar fad.</span></p>
<lb n="1191"/>
<lb n="1192"/><p><span>Díreach mar sin, bhí an sgéal 'ges na críostaidhthe.  An fhaid ná</span>
<lb n="1193"/><span>raibh le fághailt aca ar an saoghal so, ach cruadhtan, & géar-leanamhaint,</span>
<lb n="1194"/><span>& dealbhas, & bás, bhí a radharc greamuighthe ar an saoghal eile.  Ach, chómh</span>
<lb n="1195"/><span>luath a's a bhí saidhbhreas an t-saoghail seo, & pléisiúirí an t-saoghail seo,</span>
<lb n="1196"/><span>& gradaim an t-saoghail seo osgailte rómpa, do thosnuígheadar ar dhruim</span>
<lb n="1197"/><span>lámha 'thabhairt leis an saoghal a thá le teacht, & luigheadar isteach ar an</span>
<lb n="1198"/><span>saoghal so do ghreamúghadh.  Ní ró-fhada go dtí go raibh a rian ortha.</span>
<lb n="1199"/><span>I n-ionad na cráibhtheachta, tháinig an mhalluighteacht; i n-ionad grádha</span>
<lb n="1200"/><span>na gcómharsan, tháinig fuadh, & formad, & éagcóir ortha; i n-ionad</span>
<lb n="1201"/><span>oibreacha an chreidimh, tháinig saothar an t-saoghail; i n-ionad Mhic Dé</span>
<lb n="1202"/><span>tháinig an mac mallachtan.  Aimsir na buartha & na géar-leanamhna</span>
<lb n="1203"/><span>dheintí faoisidín, & do ghlactí Comaoine gach Domhnach, chun go mbeidhfí</span>
<lb n="1204"/><span>i n-iúil do'n gcómhrac do sheasamh, & an buadh do bhreith ar an ndiabhal.</span>
<lb n="1205"/><span>Ach, anois, do thugag faillighe i bfaoisidín & i gComaoine, i slighe go raibh</span>
<lb n="1206"/><span>na críostaidhthe, fé dheire, níos measa 'ná na páganaig féin, d'á olcas</span>
<lb n="1207"/><span>iad.</span></p>
<lb n="1208"/>
<lb n="1209"/><p><span>Ba mhór 'dir chríostaidhthe na h-aimsire sin, & críostaidhthe aimsire</span>
<lb n="1210"/><span>na n-Aspol.  B'eadh go deimhin.  Bhí athrú' mór tagaithe ar an saoghal,</span>
<lb n="1211"/><span>& níor chun feabhais an t-athrú'.  Agus b'é an t-athrú' san fé ndeara</span>
<lb n="1212"/><span>do'n Eaglais an aithne seo do cheapadh & do chur i bhfeidhim i dtaobh</span>
<lb n="1213"/><span>Comaoine na Cásga.  Agus chun go mb'fhearr a thuigfimís an aithne sin,</span>
<lb n="1214"/><span>déarfad cúpla focal, anois, ag cur síos ar an am, & ar an áit, gur</span>
<lb n="1215"/><span>cóir an Chomaoine sin do ghlacadh, mar aon leis an bpionós a chuireann</span>
<lb n="1216"/><span>an Eaglais ortha súd a thugann failighe inti.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>Ar an gcéad dul síos, a phobal, órduigheann an Eaglais do gach</span>
<lb n="1219"/><span>chríostaidhe, a thá tagaithe chun blianta na tuisgiona comaoine do</span>
<lb n="1220"/><span>ghlacadh um Cháisg, nú um aimsir na Cásga.  B'fhearr leis an Eaglais go</span>
<lb n="1221"/><span>nglacfadh gach éinne Corp Críosd, Domhnach Cásga féin: ach, de bhrígh</span>
<lb n="1222"/><span>nach féidir san i gcomhnuidhe, leathanuigheann Sí an aimsir dúinn.</span>
<lb n="1223"/><span>Agus cad é an fhaid aimsire a thugann Sí dhúinn chun na h-aithne seo do</span>
<lb n="1224"/><span>chómhlíonadh?  An méid a thagann isteach 'dir Chéadaoin an Luathrigh &</span>
<lb n="1225"/><span>Domhnach na Tríonóide.  Anois, bíonn Céadaoin an Luathrigh againn,</span>
<lb n="1226"/><span>i dtosach Mí na Márta, nú tímpal an ama san, & bíonn Domhnach na</span>
<lb n="1227"/><span>Tríonóide againn ocht seachtmhaine tar-éis Domhnach Cásga.  Fágann</span>
<lb n="1228"/><span>san níos fearr 'ná trí mhí againn chun aithne nah-Eagallse do chómhlíonadh,</span>
<lb n="1229"/><span>& éinne a ghlacann Comaoine, aon lá, leathstigh de'n aimsir sin, tá a</span>
<lb n="1230"/><span>dhualgas cómhlíonta aige.</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>Ach, cad chuige an méid sin aimsire do thabhairt?  Chun ná beadh</span>
<lb n="1233"/><span>aon leath-sgéal ag éinne, d'á shiléigeacht é.  Dá gceapfadh an Eaglais</span>
<lb n="1234"/><span>aon lá amháin, nú aon t-seachtmhain amháin, b'fhéidir go mbeadh leath-</span>
<lb n="1235"/><span>sgéal 'ge daoine.  Thuitfeadh sé amach, go bog, go mbeadh duine breóite,</span>
<lb n="1236"/><span>an lá san, nú ar feadh na seachtmhaine sin; nú go mbeadh sé tógaithe</span></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="1237"/><p><span>suas le h-obair éigint ná féadfaidhe chur ar cáirde, gan díobháil, gan</span>
<lb n="1238"/><span>ceataighe; nú, b'fhéidir, go gcaithfeadh sé dul as baile ar ghnó éigint</span>
<lb n="1239"/><span>riachtanach; nú fiche rud de'n sórt san.  Ach, nuair a thá trí mhí aige</span>
<lb n="1240"/><span>ní baoghal go mbeidh aon leat-sgéal aige, gur fiú trácht air.  Má</span>
<lb n="1241"/><span>bhíonn ao' rud 'na choinnibh, i dtosach na h-aimsire, gheóbhaidh sé uain,</span>
<lb n="1242"/><span>tráth eile; má bhíonn sé breóite, beidh am aige chun na breóiteachta</span>
<lb n="1243"/><span>chur de, nú chun fios do chur ar an sagart i slighe, má theipeann air a</span>
<lb n="1244"/><span>dhualgas do chómhlíonadh, is air féin amháin a bheidh an milleán.  Chuige</span>
<lb n="1245"/><span>sin, is eadh, a thugann an Eaglais an méid sin aimsire dhúinn, & ní féidir</span>
<lb n="1246"/><span>d'éinne a rádh nach leór, go maith, é.</span></p>
<lb n="1247"/>
<lb n="1248"/><p><span>Anois 'dtaobh na h-áite gur cóir Comaoine na Cásga do ghlacadh</span>
<lb n="1249"/><span>ann: — go dtí le déanaighe, bhí ceangailte orainn, d'réir aithne na</span>
<lb n="1250"/><span>h-Eagailse, an Chomaoine seo do ghlacadh 'n-ár bparóiste féin, 'sé sin</span>
<lb n="1251"/><span>le rádh, i séipéal na paróiste, nú i n-aon tigh 'sa pharóiste go mbeadh na</span>
<lb n="1252"/><span>‘stations’ ar siubhal nú aifrionn dh'á léigheamh ann.  Anois, amhthach,</span>
<lb n="1253"/><span>ní'l ceangailte orann, Comaoine na Cásga do ghlacadh 'n-ár bparóiste</span>
<lb n="1254"/><span>féin, biodh go molann an Eaglais dúinn san a dhéanamh, má's féidir é:</span>
<lb n="1255"/><span>& má oireann dúinn Comaoine do ghlacadh i n-aon áit eile, órduigheann</span>
<lb n="1256"/><span>sí dhúinn, an nídh sin do chur i n-iúil d'ár sagart paróiste féin, chun go</span>
<lb n="1257"/><span>mbeadh a fhios aige sin, go bhfuil ár ndualgas cómhlíonta agann.</span></p>
<lb n="1258"/>
<lb n="1259"/><p><span>Agus 'n-a thaobh so, tá aon nídh amháin, ba mhaith liom chur ar bhúr súilibh</span>
<lb n="1260"/><span>dhíbh anois.  Órduigheann an Eaglais dhúinn faoisidín a dhéanamh uair sa</span>
<lb n="1261"/><span>mbliain, an chuid is lúgha dhe, & fós, Comaoine do ghlacadh uair sa mbliain,</span>
<lb n="1262"/><span>leis.  Ach tá deifrígheacht idir an dá aithne.  Ceapann an Eaglais an t-am,</span>
<lb n="1263"/><span>& molann sí dhúinn an áit, maidir le Comaoine, ach ní dhéanann Sí ceapadh</span>
<lb n="1264"/><span>ná moladh, 'dtaobh na h-áite 'nar cóir faoisidín a dhéanamh.  Fágann Sí</span>
<lb n="1265"/><span>fúinn féin ár bhfaoisidín a dhéanamh 'n-ár rógha áit, & le pé sagart is</span>
<lb n="1266"/><span>maith linn.  Agus cad chuige an deifirígheacht?  Mar tá 's ag an</span>
<lb n="1267"/><span>Eaglais gur mó cúis a bheadh ag duine chun gan faoisidín a dhéanamh le</span>
<lb n="1268"/><span>n-a shagart féin.  Tá daoine ann, & ní leogfadh náire dhóibh faoisidín a</span>
<lb n="1269"/><span>dhéanamh le sagart go bhfuil aithne mhaith aige ortha.  Is fearr go mór a</span>
<lb n="1270"/><span>dhéanfaidís a bhfaoisidín le stróinséar sagairt.  Agus chun ná beadh aon</span>
<lb n="1271"/><span>bhaoghal ná go ndéanfaidhe an fhaoisidín i gceart tugann an Eaglais cead</span>
<lb n="1272"/><span>cinn do gach éinne a rogha sagart do thoghadh chun faoisdine do dhéanamh</span>
<lb n="1273"/><span>leis.</span></p>
<lb n="1274"/>
<lb n="1275"/><p><span>Agus anois, a phobal, cad é an pionós a chuireann an Eaglais ortha</span>
<lb n="1276"/><span>súd a thugann faillíghe san aithne seo?  Pionós uathbhasach, gan aon</span>
<lb n="1277"/><span>dabht is eadh é.  Éinne a thugann faillighe, go toilthinneach, san aithne seo,</span>
<lb n="1278"/><span>& a fhios aige cad tá dh'á dhéanamh aige, tá sé gearrtha amach ar fad ó'n</span>
<lb n="1279"/><span>Eaglais; ní bhaineann sé leis an Eaglais, ach oiread a's na h-Eiricigh &</span>
<lb n="1280"/><span>a's na págánaigh; & má gheibheann sé bás 'sa staid sin, tá sé caillte go</span>
<lb n="1281"/><span>deó.  Dá ráineóch' a leithéid sin do dhuine bás d'fhághailt go h-obann,</span>
<lb n="1282"/><span>gan Ola gan aithrighe ní lamhálfaí d'aon sagart aifrionn do leigheamh, ar</span>
<lb n="1283"/><span>son a anama, ná é chur fé ghuidhe an phobail, ná bheith láithreach le linn a</span>
<lb n="1284"/><span>adhlactha.  Mar, cad deir ár dTighearna?  “An t-é, ar Seisean, ná</span>
<lb n="1285"/><span>h-éistigheann leis an Eaglais, & ná déineann d'réir a h-aitheanta, tá</span></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="1286"/><p><span>sé ar aon dul leis na págánaigh & leis na puiblicánaigh.”  Cuimhnigheadh</span>
<lb n="1287"/><span>gach éinne agaibh, ar an méid sin, a phobal, & bí's agaibh nach féidir aon</span>
<lb n="1288"/><span>pheacha ba mhó & ba sganalaighe a dhéanamh, 'ná faillighe a thabhairt i</span>
<lb n="1289"/><span>gComaoine na Cásga.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>Sin agaib, anois, dlíghe na h-Egailse, 'dtaobh Comaoine.  Ní órduigh-</span>
<lb n="1292"/><span>eann Sí dhúinn, fé phionós, ach Comaoine do ghlacadh uair sa mblian.</span>
<lb n="1293"/><span>Ach, bíodh ná h-órduigheann Sí a thuille, ní fhágann san gur críostaidhe</span>
<lb n="1294"/><span>fóghanta an duine ná déineann faoisidín, & ná glacann corp an Tighearna</span>
<lb n="1295"/><span>go minic.  Éistíg le n-a bhréithre féin, mar a léightears, 'sa Soisgéal</span>
<lb n="1296"/><span>iad, ag tagairt dos na neithe seo, “maran itheann sibh feóil mhic an</span>
<lb n="1297"/><span>duine,” ar Seisean, & maran ólann sibh a chuid fola, ní'l beatha agaibh</span>
<lb n="1298"/><span>ionaibh féin”: “an t-é a dh'itheann mo chuid féola, & a dh'ólann mo chuid</span>
<lb n="1299"/><span>fola, tá an bheatha shiorruidhe aige, & árdóchad-sa é an lá deirionach.”</span>
<lb n="1300"/><span>Bhí Sé tar-éis bídh a thabhairt do chúig mhíle duine, le míorbhúilt, amuigh</span>
<lb n="1301"/><span>'sa bhfásach, bhíodar go léir ag moladh a chómhachta, & ag breith bhaodhchais</span>
<lb n="1302"/><span>leis, mar gheall ar a mhór-mhaitheas, agus, ansan, dúbhairt Sé leó go</span>
<lb n="1303"/><span>dtabharfadh Sé biadh dhóibh, leis, i gcóir a n-anamann; agus, ar seisean,</span>
<lb n="1304"/><span>'sé an biadh é sin, 'ná m'fhuil & m'fheóil féin, & an t-é ná itheann & ná</span>
<lb n="1305"/><span>ólann san, gheóbhaidh a anam bás síorruidhe.</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>Teastuigheann biadh ó'n ár gcuirp: ní lugha 'ná san, a theastuigheann</span>
<lb n="1308"/><span>biadh ó'n ár n-anama.  Éinne ná faghann biadh fóghanta, & ná caitheann,</span>
<lb n="1309"/><span>go minic, é, ní féidir dó bheith láidir folláin; ní féidir dó aon obair a</span>
<lb n="1310"/><span>dhéanamh; ní féidir dó aon taom bréoiteachta do chur de: ní féidir dó</span>
<lb n="1311"/><span>a namhaide do throid & an buadh do bhreith ortha.  Anois, 'sé an sgéal</span>
<lb n="1312"/><span>céadna ag an anam é.  Tá beatha ag an anam leis, & 'sé an bheatha é sin</span>
<lb n="1313"/><span>ná grásta naomhuighthe.  Tá obair le déanamh aige — tá na h-aitheanta</span>
<lb n="1314"/><span>le cómhlíonadh, tá maith le déanamh, tá olc le seachaint.  Tá taomaí</span>
<lb n="1315"/><span>breóiteachta ag an anam le cur de — tá cathaí le smachtú' tá peaca &</span>
<lb n="1316"/><span>fáthanna an pheaca le séanadh.  Tá a namhaide aige le troid & le cur fé</span>
<lb n="1317"/><span>chois — tá buadh le breith ar an ndiabhal, & ar an saoghal, & ar an gcolainn.</span>
<lb n="1318"/><span>Agus, díreach mar a ghéobhaidh an corp bás gan biadh fóghanta, mar an</span>
<lb n="1319"/><span>gcéadna, gheóbhaidh an t-anam bás, leis, gan an biadh fóghanta úd, fuil &</span>
<lb n="1320"/><span>feóil ár Slánuightheóra, i Sácraimínt ró-naomhtha na h-Altórach.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>An ndéarfadh éinne gur leór biadh saoghalta do chaitheamh uair, nú</span>
<lb n="1323"/><span>cúpla uair, sa mbliain?  An bhfanfadh éinne, go toilthinneach, gan biadh</span>
<lb n="1324"/><span>saoghalta, an méid sin aimsire?  Agus, dá bhfanadh, an bhfeadfadh sé</span>
<lb n="1325"/><span>chiméad 'n-a bheathaidh, & a dhualgas do chomhlíonadh chúcha súd a bhaineann</span>
<lb n="1326"/><span>leis?  Ní fhéadfadh, a Phobal, & ní fhanfadh.  Agus, mara bhféadfadh</span>
<lb n="1327"/><span>& mara bhfanfadh, cad é mar dhallacht aigne aige, faillighe do thabhairt i</span>
<lb n="1328"/><span>mbeatha a anama, a's gur mó, go mór, le rádh beatha an anama, 'ná</span>
<lb n="1329"/><span>beatha an chuirp d'á uaisleacht é.</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>Agus anois, a Phobal, chun an mhéid a thá ráidhthe agam i dtaobh</span>
<lb n="1332"/><span>Comaoine do chur chun críche, cuirim ar bhúr súilibh dhíbh soluíd a cheap ár</span>
<lb n="1333"/><span>dTighearna ag tagairt do Sháchrimínt ró-naomhtha na h-Altórach, mar a</span>
<lb n="1334"/><span>léighimid 'sa Soísgeál d'réir Lucáis, caibidol a ceathar déag (léightears</span>
<lb n="1335"/><span>an soisgéal anso).  An cuire a bhfuaireadar-san, a Phobal, an lá úd,</span></p>
</div>
<pb n="193"/>
<div><lb n="1336"/><p><span>fad ó; tá sé fachta 'ge gach éinne againn-ne; cuire chun féasda a</span>
<lb n="1337"/><span>neartóidh sinn, i gcoinnibh cathaí an diabhail, & i gcoinnibh trioblóidí an</span>
<lb n="1338"/><span>t-saoghail, & i gcoinnibh droch-mhianta na colna.  Agus an íde a thugadh</span>
<lb n="1339"/><span>ortha súd a dhuiltuig do'n gcuire, tabharfars í orainn-ne, leis, má</span>
<lb n="1340"/><span>thugaimíd faillighe i Sácraimínt ró-naomhtha na h-Altórach “go deimhin,</span>
<lb n="1341"/><span>go deimhin, a deirim libh, ní shuidhfidh éinne aca chun búird, im 'fhochair,</span>
<lb n="1342"/><span>go deó.”</span></p>
<lb n="1343"/>
<lb n="1344"/><p><span>N. B. — Tugtar fé ndeara na fuirmeacha “léightears,” “tabarfars”</span>
<lb n="1345"/><span>arl. san seanmóin sin thuas; sin mar a deirtear an briathar saor i</span>
<lb n="1346"/><span>mBaile Mochóda (F. eagair).</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>AN T-ATHAIR PÁDRAIG UA CATHASA.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>DO'N CROIDHE RÓ-NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="1351"/>
<lb n="1352"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="1353"/>
<lb n="1354"/><p><span>A Chroidhe ró Naomhtha Íosa, is Tu mo dhóchas choidhche'</span>
<lb n="1355"/><span>Pé dochair atá i n-dán dúinn, Is Tusa a Thighearna ár sgíth</span>
<lb n="1356"/><span>Fé áthas nú fé bhuadhramh, Nú buailte faon gan brígh</span>
<lb n="1357"/><span>A Chroidhe ró-Naomhtha Íosa, is Tu mo dhóchas choidhche</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>Nuair a bheidh mo cháirde dil tar éis bháis, as bead-sa 'm chrádh go búan</span>
<lb n="1362"/><span>A Chroidhe ró-Naomhtha Íosa, is Ort-sa iarrfad súan.</span>
<lb n="1363"/><span>A's biodh mo Chrosa beag nú mór, is Ort-sa a bhead-sa ag guidhe</span>
<lb n="1364"/><span>A Chroidhe ró-Naomhtha Íosa, is Tú mo dhóchas choidhche'</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Sidí mo ghuidhe amháin-se a Dhia, Mo dhóchas a's mo ghrádh</span>
<lb n="1369"/><span>Sidí mo ghuidhe amháin-se a Dhia, Nuair a bheidh an bás am' crádh</span>
<lb n="1370"/><span>Ansan a Dhia déin díon as sgáth, dom 'anam bocht i slígh</span>
<lb n="1371"/><span>Go bhféadfad-sa go fíor a rádh</span>
<lb n="1372"/><span>Gur Thú mo dhóchas choidhche'.</span></p>
<lb n="1373"/>
<lb n="1374"/><p><span>MICHEÁL BREANACH d'aistrigh ó'n Amhrán Bhéarla.</span>
<lb n="1375"/></p>
</div>
<pb n="194"/>
<div><lb n="1376"/><p><span>LÁ NA CRUAICHE, 1921.</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>“Et exiit Patricius ad cacumina montis super Crochan Aigli.”</span>
<lb n="1379"/><span>Mar seo léighthear i leabhar Árd Macha.  Ní leighthear go ndeachaidh sé</span>
<lb n="1380"/><span>suas ar shliabh eile ariamh.  Tagh sé an sliabh seo thar sléibhthe na Éireann</span>
<lb n="1381"/><span>uilig.  Agus ní iongnadh ar bith é.  An chruach ghorm áluinn ag eirghe suas go</span>
<lb n="1382"/><span>na flaithas agus na sleasa fada garbha ag síneadh na mílte siar agus soir</span>
<lb n="1383"/><span>badh aisteach an duine é nach gcuirfeadh siad sólás ar a chroidhe.  Agus</span>
<lb n="1384"/><span>níorbh aisteach an fear é Naomh Pádraic.  Bhí grádh aige, rud do bhí ag</span>
<lb n="1385"/><span>gach naomh eile do gach uile nidh dár chruthuigh Dia chun A ghlóire féin, agus</span>
<lb n="1386"/><span>'an tairbhe an duine.  Agus ó'n am a ndeachaidh sé suas ar an gCruaich</span>
<lb n="1387"/><span>anuas tríd na bliadhantaibh chuaidh na mílte dá chlann spioradálta suas</span>
<lb n="1388"/><span>air le siubhal i na choiscéimeannaibh le go bhfuighdís maitheamhnas in a bphea-</span>
<lb n="1389"/><span>caidhibh agus le go dtmbhraidís onóir do'n naomh féin agus do'n tsliabh a</span>
<lb n="1390"/><span>bheannuigh sé.  An bhliadhain seo bhí ádhbhar eile ann.  Bhí síothcháin ann agus</span>
<lb n="1391"/><span>ba mhaith leo buidheachas a thabhairt.</span></p>
<lb n="1392"/>
<lb n="1393"/><p><span>Tamall maith roimhe sin gheall mé féin go ndéanfainn turus na</span>
<lb n="1394"/><span>cruaiche, agus bhí sé i n-am agam anois mo gheallamhaint a chómhlíonadh.</span>
<lb n="1395"/><span>D'eirigh mé ar a cúig a chlog.  Ba bréagh an mhaidin í.  Ní raibh néal sa</span>
<lb n="1396"/><span>spéir.  Ní raibh an ghrian na suidhe go fóill.  Réir casamlacht' bheadh lá</span>
<lb n="1397"/><span>breagh againn.  D'fág mé an baile roimh a sé, agus d'éist mé Aifreann</span>
<lb n="1398"/><span>i gCathair na Mart.  Annsin nuair d'ith mé mo bhreicfeasta rinne mé</span>
<lb n="1399"/><span>ar Mhuirisc.  Bí sgataí buachaillí annseo agus annsud ar thaobh an</span>
<lb n="1400"/><span>bhotha'r agus R. P. ar mhuinchille a láimhe chlé aca.  “Is iomdha athrughadh</span>
<lb n="1401"/><span>thigeas ar an tsaogal” dubhairt mé liom féin.  Acht bhí athrughadh ar an</span>
<lb n="1402"/><span>lá anois freisin.  An Chruach a bhí gan sgamall airthi ar maidin bhí sí</span>
<lb n="1403"/><span>clúduighthe ag an gceo.  Tá fhios ag an saoghal nach deas an rud bheith</span>
<lb n="1404"/><span>thuas ar bharr na Cruaiche agus doine annann.  Bheitheá tuirseach, agus</span>
<lb n="1405"/><span>do chuid éadaigh fliuch le allus agus leis an mbáisdeach agus ní fada go</span>
<lb n="1406"/><span>mbéitheá ar crith leis an bfuacht.</span></p>
<lb n="1407"/>
<lb n="1408"/><p><span>Má's maith leat gan an fuacht sin do mhothughadh caithfidh tú suibhal</span>
<lb n="1409"/><span>go socair ag dul suas duit, agus má tá an t-ádh ort ní bhainfidh tú le</span>
<lb n="1410"/><span>biotáilte ar bith go dtaga tú anuas aríst.  Ní misde dhuit greim beag</span>
<lb n="1411"/><span>aráin a bheith leat in do phóca agus braon beag dhe'n bhiotáilte chéadna.</span>
<lb n="1412"/><span>Munar gábhadh dhuit fhéin iad a chaitheamh bfhéidir go dteastóchaidís ó</span>
<lb n="1413"/><span>dhuine éicint eile.</span></p>
<lb n="1414"/>
<lb n="1415"/><p><span>Bhí braon beag agam féin in m' póca agus greim mór aráin.</span>
<lb n="1416"/><span>Gluais mé ar m'aghaidh ar mo shuaimhneas.  Ní raibh aon deifir orm.  Bhí</span>
<lb n="1417"/><span>mé ann roimhe sin agus de bhárr an eolais a fuair mé, bhí a fhios agam</span>
<lb n="1418"/><span>gur breagh an chomhairle festina lente anois seacas ariamh.  Acht cé gur</span>
<lb n="1419"/><span>shiubhail mé go mall níor bhfada go raibh mé ag cur alluis go tiugh;</span>
<lb n="1420"/><span>faoi dheireadh thainig mé chomh fada leis an gcéad staisúin agus stad mé</span>
<lb n="1421"/><span>annsin go ndearna mé an chuid sin de'n turas.  Tharéis dom an staisiún</span></p>
</div>
<pb n="195"/>
<div><lb n="1422"/><p><span>a chríochnughadh, suas liom an chuid eile agus an chuid ba doilighe de'n bhealach.</span>
<lb n="1423"/><span>Bhí na daoine ag teacht anuas na gcéadta.  Is ar éigin a dhfhéadfainn</span>
<lb n="1424"/><span>choiscéim a dhéanamh nach mbeadh duine sa mullach orm ag teacht anuas.</span>
<lb n="1425"/><span>Tá daoine ann agus ní chuimhnighid ar dhaoinibh eile ar chor ar bith.  B'éigin</span>
<lb n="1426"/><span>dom suidhe síos cupla uair.  Casadh caraid dom agus d'innis sé dhom go</span>
<lb n="1427"/><span>raibh na seanmóirí tart.  Ní chaillfinn iad ar ór, acht anois bhí siad</span>
<lb n="1428"/><span>caillte agam muna bhfeicfinn sa Mayo News Dia Sathairn dhár gcionn.</span>
<lb n="1429"/><span>Suas liom arist, daoine ag rith anuas agus gan áird ar bith aca ar an</span>
<lb n="1430"/><span>dream a bhí ag dul suar, na clocha garbha géara ag sleamhnughadh faoi</span>
<lb n="1431"/><span>mo chosa, an ghaoth ag eirghe ionnus gur bh'éigin dom mo lámh a choinneál</span>
<lb n="1432"/><span>ar mo hata, an t-allus ag sileadh de gach ball díom, agus an bháisdeach,</span>
<lb n="1433"/><span>acht ní báisdeach a bhí ann, acht ceobhrán dho mo phlúchadh nuair d'fhosglóchainn</span>
<lb n="1434"/><span>mo bhéal.</span></p>
<lb n="1435"/>
<lb n="1436"/><p><span>Misneach!  Seo sinn ar bárr na Cruaiche fá dheireadh.  Daoine</span>
<lb n="1437"/><span>ag déanamh staisiún, an chuid is mó aca agus na bróga orta, dream</span>
<lb n="1438"/><span>beag coslomnocht.  Dream beag ag gluaiseacht ar a nglúinnibh nochthuighthe</span>
<lb n="1439"/><span>ó'n chroich mhóir go dtí leaba Pádraig.  Aifreannta dá léigheadh ins an</span>
<lb n="1440"/><span>teampall beag.  Daoine annseo ag ithe a mbreicfeasta.  Daoine</span>
<lb n="1441"/><span>annsin ag caint is ag gáirí.  Stad mé go ceann tamaill agus leig mé</span>
<lb n="1442"/><span>mo sgíth sul ar thoisigh mé ar an dara staisiún.  Rinne mé iarracht ar</span>
<lb n="1443"/><span>Aifreann a éisteacht acht níor eirigh liom.  Níor bhféidir rud ar bith</span>
<lb n="1444"/><span>a dhéanamh annsin leis an dream gan mhúineadh a bhí ag gáirí agus ag</span>
<lb n="1445"/><span>cabhaireacht os comhair dorais an teampaill agus an t-Aifreann dá</span>
<lb n="1446"/><span>léigheadh taobh istigh.</span></p>
<lb n="1447"/>
<lb n="1448"/><p><span>Ní raibh radharc ar bith le feiceál ó'n Chruaic.  Chuile rud clúduighthe</span>
<lb n="1449"/><span>ag an gceo.  Cá raibh:</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>“Ná sléibhte bréagha meala ar an taobh o dheas agus ó thuaidh.”</span>
<lb n="1452"/><span>Lá breagh féadfaidhe a bfhuil ó Chliara go Neifinn Mór agus tiar ar an</span>
<lb n="1453"/><span>taobh eile go dtí Clann Ghiobúin a fheiceál.  Bheadh an dá Umhall agus</span>
<lb n="1454"/><span>cuid mhaith de Iorrus Domhnann agus de Thír Amhalghaidh le feiceál.</span>
<lb n="1455"/><span>Bheadh Cuan Modh agus na céadta oileán atá ann faoi do súilí.  Acht</span>
<lb n="1456"/><span>mur beag an ceo salach sin — Céard tá mé a rádh.  Ní fada ó bhí</span>
<lb n="1457"/><span>an ceo sin ag teastáil go géar.  Ní fada ó bhí arm Ríogh Shasana</span>
<lb n="1458"/><span>cruinnighthe thart timcheall ar an tsléibh seo.  Bhí luingis bheaga is móra</span>
<lb n="1459"/><span>aca amuigh i gCuan Modh agus ar an bhfairrge mhóir.  Bhí an oidhche chomh</span>
<lb n="1460"/><span>geal leis an lá ag na soillsí a bhí dhá chur suas.  Bhí an t-I.R.A. ar an</span>
<lb n="1461"/><span>tsléibh, agus bí a fhios ag an námhaid é sin.  Bhí na buachaillí, na dun-</span>
<lb n="1462"/><span>marbhthóirí, i sáinn anois.  Bhí na dubhchrónaigh agus na saighduirí agus</span>
<lb n="1463"/><span>marcshluagh an Ríogh dhá dtóraidheacht ar fud an tsléibhe.  Ó is iomda</span>
<lb n="1464"/><span>paidir dúthrachtach a cuireadh suas ar feadh an chúpla sin.  Agus céad</span>
<lb n="1465"/><span>moladh agus buidheachas do Dhia na glóire a dhall a súilí agus a chuir an</span>
<lb n="1466"/><span>ceo beannuighthe sin síos ar an tsléibh; i naindeoin gach gléas catha agus</span>
<lb n="1467"/><span>na soillsí breagh, níor ceapadh duine, tchí gur shiubhal na saighdunra na</span>
<lb n="1468"/><span>mullach ar chuid aca.</span></p>
<lb n="1469"/>
<lb n="1470"/><p><span>Nach é atá fuar!  Acht dh'á fhuaire dhá bhfuil sé anios is dóigh go</span>
<lb n="1471"/><span>raibh sé go mór níos fuaire nuair bhí Naomh Pádraig annseo an Charghas</span></p>
</div>
<pb n="196"/>
<div><lb n="1472"/><p><span>úd cúig déag bliadhain o shoin.  Do réir an Vita Tripartita is Dia</span>
<lb n="1473"/><span>Sathairn na Cingcighise a chuaidh sé suas, acht deir úghdair eile gur ar an</span>
<lb n="1474"/><span>Satharn roimh Chéadaoin na Luaithreamhán a cuaidh sé ann agus silim go</span>
<lb n="1475"/><span>bhfuil an ceart ag an dream deiridh mar deir an Vita Tripartita féin</span>
<lb n="1476"/><span>gur choinnigh ré sollamhain na Cásca i n-Acadh Fhobhair tar éis teacht anuas</span>
<lb n="1477"/><span>dó.  Ar chuma ar bith chaith sé níos mó na dhafhicid lá ar bhárr lom na</span>
<lb n="1478"/><span>Cruaiche ag gol agus ag trosgadh agus ag guidhe ar ár son.  Annsin</span>
<lb n="1479"/><span>fuair sé na mílte grásta le haghaidh a chlainne spioradálta.  Gealladh</span>
<lb n="1480"/><span>dhó go mbáithfidhe Éire faoi an bhfairrge mhoir seacht mbliadhna roimh lá</span>
<lb n="1481"/><span>an tSléibhe.  An duine a déarfadh an bhéarsa deireannac de'n “faeth</span>
<lb n="1482"/><span>fiadha,” gach lá gealladh dó go bhfuigheadh sé grástaí speisialta.  Chuir sé</span>
<lb n="1483"/><span>suas mar athchuinghe go leigthi do féin bheith na bhreitheamhain ar fhearaibh</span>
<lb n="1484"/><span>Éireann ar an lá deireannach agus fuair sé sin.  Ní'l a fhios againn</span>
<lb n="1485"/><span>agus ní bheidh go bhfágamuid an saoghal seo cé mhéad a rinne an Naomh go</span>
<lb n="1486"/><span>caondúthrachtach ar ár soin.  Tá sé an tabhairt conganta dhúinn i gcomh-</span>
<lb n="1487"/><span>nuidhe agus an t-am úd tamall beag ó shoin nuair a bhí na saighdiuirí</span>
<lb n="1488"/><span>annseo ní raibh Pádraig díómhaoineach agus támaid cinnte go ndearna</span>
<lb n="1489"/><span>sé a dhícheall ar a chla'nn óig dhílis.</span></p>
<lb n="1490"/>
<lb n="1491"/><p><span>Shuidh mé síos agus d'ith mé cuid de'n arán.  Annsin cheannuigh mé</span>
<lb n="1492"/><span>cupán tae.  Sin é an rud a d'iarr mé ar cor ar bhith acht má's cupán</span>
<lb n="1493"/><span>tae a fuair mé, níor ól mé cupan tae eile ariamh ar feadh mo shaoghal.</span>
<lb n="1494"/><span>Galar gan náire an tart ámhthach agus d'ól mé é agus annsin buaileadh</span>
<lb n="1495"/><span>isteach im-aigne nach raibh cupán tae féin, is cuma cé an sórt le fághail</span>
<lb n="1496"/><span>ag Naomh Pádhraig.  An dóchamhall agus an t-anró a dfhulaing sé ní</span>
<lb n="1497"/><span>féidir linn iad a thuisgint.  Acht bhí cleachtadh maith aige ar an dochamhal</span>
<lb n="1498"/><span>agus ar an anró ón uair a gabhadh é agus é ina mhalrach sé mbliadhna déag,</span>
<lb n="1499"/><span>ní mórán de shólás ná de shuaimhneas an tsaoghail seo a bhí aige.  Nach</span>
<lb n="1500"/><span>iomdha deagh-shompla a d'fhág sé dhúinn má bhí ionnainn aithris a dhéanamh</span>
<lb n="1501"/><span>ortha.  Bhí sé i gcomhnuidhe dilis don urnuighe.  Mar deir sé fein insa</span>
<lb n="1502"/><span>gConfessio.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>“ut etiam in silvis et monte manebam, ante lucem excitabar ad</span>
<lb n="1505"/><span>orationem per nivem per gelu per pluviam neque ulla pigritia erat</span>
<lb n="1506"/><span>in me.”</span></p>
<lb n="1507"/>
<lb n="1508"/><p><span>Ní raibh sé leisgeamhail.  Droch-éadach air bhféidir — “humiliatus</span>
<lb n="1509"/><span>sum fame et nuditate” — agus é stiúcuighthe leis an ocras é na shuidhe</span>
<lb n="1510"/><span>roimh eirghe na gréine, roim fáinnuighadh an lae féin é amuigh faoi</span>
<lb n="1511"/><span>shneacta agus faoi shioc ag tabhairt aire do eallach Mhilchon agus é ag</span>
<lb n="1512"/><span>guidhe i gcomhnuidhe.  Deir sé i n-áit eile.</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>“et frequens in die orabam, magis et magis accedebat amor Dei</span>
<lb n="1515"/><span>et timor ipsius et fides augebatur, et spiritus agebatur.”</span></p>
<lb n="1516"/>
<lb n="1517"/><p><span>Dá mbféidir linne aithris a dhéanamh air seo, narbh aoibinn dúinn.</span></p>
<lb n="1518"/>
<lb n="1519"/><p><span>Ba umhal foighideach an duine é.  Ghlac sé gach cruadtan mar thoil</span>
<lb n="1520"/><span>Dé.</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>Léighthear mar seo i n-áit eile.</span></p>
<lb n="1523"/>
<lb n="1524"/><p><span>“quidcquid mihi evenerit sive bonum sive malum aequaliter debe</span>
<lb n="1525"/><span>suscipere”</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>agus i n-áit eile fós</span>
<lb n="1528"/></p>
</div>
<pb n="197"/>
<div><lb n="1529"/><p><span>“quia a Deo recessimus et praecepta ejus non custodivimus et</span>
<lb n="1530"/><span>sacerdotibus nostris non obedientes fuimus.”</span></p>
<lb n="1531"/>
<lb n="1532"/><p><span>Leabhar breagh le léigheadh seadh Confessio S. Patricii.  Faghthar locht</span>
<lb n="1533"/><span>eis nuair nár innis sé dhúinn go cruinn cé an áit a rugadh é nó cé an</span>
<lb n="1534"/><span>sórt creidimh a bhí ag na Seandraoitibh.  Acht cé an bhrigh an méid sin.</span>
<lb n="1535"/><span>Innsigheann sé dhúinn rud is tairbhighe go mór ná sin.  Cuireann sé i</span>
<lb n="1536"/><span>n-iúl dúinn cé an sórt fear a bhí ins an naomh.  Tuigimíd uaidh an,</span>
<lb n="1537"/><span>fhoighid agus an tsimplidheacht agus an umluigheacht a bhí ann, an grádh a</span>
<lb n="1538"/><span>bhí aige do mhuintir na hÉireann céard a bhí ag goilleadh air, céard a bhí</span>
<lb n="1539"/><span>ag déanamh trioblóide dhó cé an aigne agus cé an misneach a bhí ann</span>
<lb n="1540"/><span>nuair a thug sé faoi an obair mhóir sin.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>TÍR AN ÁIR.</span></p>
<lb n="1543"/>
<lb n="1544"/><p><span>SLÁN AN MHIC-LÉIGHINN.</span></p>
<lb n="1545"/>
<lb n="1546"/><p><span>Mo chúig chéad slán le léigheann na sgoile,</span>
<lb n="1547"/><span>'Gus le gach ollamh cheannsa,</span>
<lb n="1548"/><span>Feuch mar táim chó saor le bramach</span>
<lb n="1549"/><span>Scaoílte maidin Samhraidh!</span>
<lb n="1550"/><span>Tá'n fáscadh bogtha uaim ó'm chroidhe,</span>
<lb n="1551"/><span>Do bhí am'bhrú go talamh;</span>
<lb n="1552"/><span>Gach scrúdú-seift do cheap an diabhal —</span>
<lb n="1553"/><span>Mar bhínn-se ríamh im'balbh!</span></p>
<lb n="1554"/>
<lb n="1555"/><p><span>2.</span></p>
<lb n="1556"/>
<lb n="1557"/><p><span>Mo shlán fé mhíle leat a Thomáis —</span>
<lb n="1558"/><span>Is naomh na sgoile tusa —</span>
<lb n="1559"/><span>Do b'fheárr liom, ámh, nár scríobhais siolla;</span>
<lb n="1560"/><span>Do m'chloigeann bhéadh níos fusa!</span>
<lb n="1561"/><span>'S a Cheaint, a mhic, a chladhaire shleamhain!</span>
<lb n="1562"/><span>Seo miliún miliún slán leat</span>
<lb n="1563"/><span>Ba mhinic mé go féith-lag fann</span>
<lb n="1564"/><span>'Tabhairt Íarracht fé d'dhreólánacht!</span></p>
<lb n="1565"/>
<lb n="1566"/><p><span>3.</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>Is libh go léir, a dhream dhíchéillidhe</span>
<lb n="1569"/><span>A bhain uaim brígh mo mheabhrach</span>
<lb n="1570"/><span>Mo shlán-sa libh, is le nbúr gcéill-ne,</span>
<lb n="1571"/><span>A Fheallsaimh is a Fhealltaigh!</span>
<lb n="1572"/><span>Níl ionnam uaibh ach carn croicneach,</span>
<lb n="1573"/><span>Gan spide fí' ar m'chnámhaibh;</span>
<lb n="1574"/><span>Is súgach croidheamhail libh mo shlán</span>
<lb n="1575"/><span>(Gidh fánach 'gam a rádh libh).</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>“RIDIRE.”</span>
<lb n="1578"/></p>
</div>
<pb n="198"/>
<div><lb n="1579"/><p><span>OIDE MÚINTE NA MBOCHT. — IV.</span></p>
<lb n="1580"/>
<lb n="1581"/><p><span>Abair na trí subháilcí diadha.  R. Creideamh, dóchas agus carthanacht</span>
<lb n="1582"/><span>TEAGASC — Gairmtear subháilcí diadha díobh-so, de bhrigh gur le Dia</span>
<lb n="1583"/><span>a bhainid go h-iomlán; óir is do Dhia a ghéillimíd in gach nídh a bhaineann</span>
<lb n="1584"/><span>le creideamh, agus is ann atá ár ndóchas, grásta agus glóire d'fhághail,</span>
<lb n="1585"/><span>agus is dó atá searc agts síor-ghrádh ár gcroidhe os cionn an uile nidh.</span>
<lb n="1586"/><span>Bronann Dia na subhailcí seo ar an anam ins an mbaiste do bhrigh nách</span>
<lb n="1587"/><span>féidir flaitheas Dé do rochtain gan iad; óir is iad a árduigheann agus a</span>
<lb n="1588"/><span>chríochnuigheann adhbha (o.i. adhbha — an abode) na beatha spioradálta a</span>
<lb n="1589"/><span>bunaightear ar chreideamh, a breisightear le dóchas, agus a iomlánuighthear</span>
<lb n="1590"/><span>le cartanacht.  Is iad na h-eochracha len a n-oscailtear dóirse na</span>
<lb n="1591"/><span>bhflaitheas — le creideamh, faghaimid éolas ar Dhia, ár n-árd-shonas bith-</span>
<lb n="1592"/><span>bhuan.  Le dóchas faghaimid misneach agus mór-mhian chun triall air,</span>
<lb n="1593"/><span>agus le carthanacht faghaimid dul in a sheilb agus sinn féin do tháthú leis.</span>
<lb n="1594"/><span>Is leis na trí subháilcíbh diadha so, tosnuightear agus críochnuightear an</span>
<lb n="1595"/><span>uile deagh-obair agus gan iad, ní théidheann deagh-obair ar bith i sochar</span>
<lb n="1596"/><span>don anam; óir gan creideamh, ní féidir Dia do shásamh, ná ár ngníomhthra</span>
<lb n="1597"/><span>do thréorú chun ár gcríche déanaighe; gan dóchas, níl dualgas ná díol-</span>
<lb n="1598"/><span>uíacht le faghail againn, agus dhá fheabhas ár ngníomhthra, ní féidir dúinn an</span>
<lb n="1599"/><span>bheatha shíorruidhe do thuilleamh ná d'fhaghail gan carthanacht.  Uime sin,</span>
<lb n="1600"/><span>is éigean dúinn na trí subháilcí diadha so do thaithighe ar feadh ár mbeatha,</span>
<lb n="1601"/><span>agus 'nuair thiocfadh linn rochtain don mbeatha shuthain, ceileabharfadh</span>
<lb n="1602"/><span>[dúinn] creideamh agus dóchas, ach gnáth-mhairfeadh an charthanacht mar lón</span>
<lb n="1603"/><span>do-scaiptheach don anam ag méadú aitis agus aoibhnis na naomh.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>FOIRCHEADAL — Machtnaigh, a chríostaí, cad é an rian atá déanta</span>
<lb n="1606"/><span>agat i bhfoirbheact na subháilcí ndiadha so.  Ar dhírighis d'inntin agus d'aigne</span>
<lb n="1607"/><span>ar Dhia, d'árd-shonas síorrúi', le neart do chreidimh!  Ar chuiris do</span>
<lb n="1608"/><span>mhian agus do mhuinighin ann le líonmhaireacht do dhóchais! ar thughas gean</span>
<lb n="1609"/><span>agus grod-ghrádh do chroidhe go léir dó, le teas agus tréan-loscadh do</span>
<lb n="1610"/><span>charthanachta!  Fairiór, is eagal liom, gur suar nó gur éag [? in éag]</span>
<lb n="1611"/><span>do chreideamh, an tráth [a] ghéilleann tú chomh minic agus chomh mí-mhisniúil-</span>
<lb n="1612"/><span>so don bpeaca'; agus gur lag é do dhóchas, de bhrígh, an tan, thagann</span>
<lb n="1613"/><span>mí-adh ar bith ort, ná fulaingeann tú go foighneach [é], agus gur céileabh-</span>
<lb n="1614"/><span>radhach (departing) [MS. céileabhair] do charthanacht, an tráth [a] bhíonn tú</span>
<lb n="1615"/><span>chomh spairt-fhuar-so i seirbhís De d'ár dual fonn agus fíor-dúthracht</span>
<lb n="1616"/><span>do chroidhe go léir.  Impidhigh ar an dTiarna na trí subháilcí diadha-sa do</span>
<lb n="1617"/><span>ghabháil preimhe níos daingne agus níos doimhne in do chroidhe.  Bí</span>
<lb n="1618"/><span>feasta níos dúthractaí' i leas d'anama 'ná bhís roimhe-so, ó chíonn tú</span>
<lb n="1619"/><span>cad iad na meóin neartmhara agus na tíodhlaicí spioradálta a sruthann</span>
<lb n="1620"/><span>ó Dhia féin chughat.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>An t-Athair L. Ó hUALLACHÁIN.</span>
<lb n="1623"/></p>
</div>
<pb n="199"/>
<div><lb n="1624"/><p><span>SEANMÓIN AR RÍOCHT DÉ</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>(Ar Lanúint).</span></p>
<lb n="1627"/>
<lb n="1628"/><p><span>Chun an cheist seo dho réiteach, cuirimís daoine dea-bheathacha a's</span>
<lb n="1629"/><span>droich-bheathacha i gcomórtas le chéile, agus feicimís an lia de chruadhál-</span>
<lb n="1630"/><span>aibh agus de mhí-comhgharaibh (MS. vi-choguir) do bhíonn i mbeatha rialtha</span>
<lb n="1631"/><span>ná i mbeatha mhí-rialtha agus ar dtúis cuirfimíd i gcomparáid le chéile</span>
<lb n="1632"/><span>duine measardha i ndigh agus duine iomarcach, ólach.  Bíonn ciall ag</span>
<lb n="1633"/><span>duine stuamdha gan mearthall agus a cheann fionn-fhuar.  Dá réir sin,</span>
<lb n="1634"/><span>tá i gcumas (= sé in a chumas) a ghnótha a dhéanamh amuich agus ag baile,</span>
<lb n="1635"/><span>ar margadh agus ar aonach go stuidéartha agus go h-eagnaí agus casadh</span>
<lb n="1636"/><span>abhaile go tráthúil agus go síochántach.  Ní chuireann sé a mhuinntear</span>
<lb n="1637"/><span>thighe thrí chéile ná a chomharsa in earraid leis.  Sul a dtéigheann sé chun</span>
<lb n="1638"/><span>codlata, féadann sé baochas do bhreith le Dia ar son a ghrástha agus a</span>
<lb n="1639"/><span>thabharthasaí do ar feadh (MS. feah) an lae, agus ó tháinig sé ar an saol.</span>
<lb n="1640"/><span>Ach coimeádann an duine ólach cuideachta le drong daoine nár cheart</span>
<lb n="1641"/><span>(MS. na mo cheart — is the sense in a gcaithfeadh sé) do dian-chaiteamh</span>
<lb n="1642"/><span>ina ndiaidh (MS. aníah) [a] bheith aige, gan, go fiú aithne phearsan do</span>
<lb n="1643"/><span>bheith aca air; do bheir sé faillige in a ghnó, cailleann sé a chiall, bíonn</span>
<lb n="1644"/><span>i ndéanamh agus go minic páirteach i n-earraid, (MS. a yároid) i mionna</span>
<lb n="1645"/><span>móra, i bhfocalaibh agus i n-amhráin (amhránaibh) neamh-gheanmnaí, agus ni</span>
<lb n="1646"/><span>go fánach i mbruigheanta agus i ndortadh fola.  In éaghmuis (MS.</span>
<lb n="1647"/><span>niamuis) a chéille a chailliúint, caillean sé a aimsear, a chuid airgid, a chlú,</span>
<lb n="1648"/><span>a shláinte, síocháin aigne agus grástha Dé.  Agus de bhrígh gur minic do</span>
<lb n="1649"/><span>thuit sé amach gur cailleadh fear óil, le tuitim dhá chapall nó len a mhúcadh</span>
<lb n="1650"/><span>i ndígh, bíd a bhean agus a chlann fé bhuairt go dtagann sé abhaile, agus ní</span>
<lb n="1651"/><span>móide a suaimhneas é 'theacht.  Níl teora len a ghairbheacht (MS. yoríacht</span>
<lb n="1652"/><span>? dhorrdhaíacht) agus len a mhadramhlacht thuatúil.  Ní féidir é stuanú ná</span>
<lb n="1653"/><span>shásamh.  Fé dheire, thréis deire a ghruamacht' do scéithchan (MS. skéichann)</span>
<lb n="1654"/><span>thréis na mionn mór agus na h-úirlicí; tuiteann a chodla air, baintear</span>
<lb n="1655"/><span>éadach dhe, agus caithtear ar leabain é, amhail beithígh, gan cumas baochais</span>
<lb n="1656"/><span>do bhreith le Dia, ná focal úrnaithe dho rádh, gan cuimhneamh ar bhás, ar</span>
<lb n="1657"/><span>bhreithiúnas, ar ifreann, ná ar fhlaitheúnas, chun gal a chraois agus a</span>
<lb n="1658"/><span>phótaireacht do scaipeadh le codla.  Anois fágaim fé nbhur mbreithiúnas,</span>
<lb n="1659"/><span>nách daor a cheannuigh sé aon aiteas dá bhfuair sé in ól na dighe, agus</span>
<lb n="1660"/><span>fiafruighim (MS. fíarím) dhíbh ce'cu den bheirt dh'áirmheas (MS. aríos),</span>
<lb n="1661"/><span>is fearr d'athair clainne dhe chéile dhe mhac, dhe cliamhain, nó dhe chomhar-</span>
<lb n="1662"/><span>sain, nó ce'cu dhíobh (gan trácht ar an saol atá le teacht), is sáimhe</span>
<lb n="1663"/><span>(MS. sáá) agus is suaimhneasaí beatha, sa tsaol atá láithreach.  Cuirimís</span>
<lb n="1664"/><span>anois i gcomhmóradh le chéile duine siochánta agus duine bruigheanach</span></p>
</div>
<pb n="200"/>
<div><lb n="1665"/><p><span>(MS. bríonach).  Níl eagla ar an nduine síochánta ar aonach ná ar</span>
<lb n="1666"/><span>margadh, i mbaile mór ná i dtuath, go dteangmhochaidh (MS. deangó) sé le</span>
<lb n="1667"/><span>namhaid.  Ní ghníonn (MS. neun) sé dochar ar bith, ná díobháil d'éinne,</span>
<lb n="1668"/><span>agus, leis sin, níl namhaid ar bith aige.  Tá sé i síocháin le Dia agus le</span>
<lb n="1669"/><span>na chomharsana go léir.  Tá meas mór ag a “conavuihi” air agus</span>
<lb n="1670"/><span>fós ag daoine móra le feabhas a chlú.  Cé dh'eadh (MS. Keyah) is conn-</span>
<lb n="1671"/><span>tabharthaí cor fhir na bruighne ar aonach agus ar margadh mar gheall ar a</span>
<lb n="1672"/><span>liacht de dhaoine dhá ndéarna sé dochar ó uair go h-uair agus ar a</span>
<lb n="1673"/><span>n-iomadúlacht n-a n-airmheann (MS. arionn) sé bheith dh'ualach air, páirt</span>
<lb n="1674"/><span>do thogáil leó i gcás bruighne nuadh, cheann mar chongmhadar (MS. chúna-</span>
<lb n="1675"/><span>dar) — san leis ins na bruigheanta dhéin sé féin!  Ach, nuair a ranóchas</span>
<lb n="1676"/><span>(MS. rangós) bruighean ar a lámhaibh féin, tuigidh, cad as a bhfuighidh sé dhá</span>
<lb n="1677"/><span>duadh!  Cad a bhfuil de shlightibh aige le beartú agus do thafann (MS.</span>
<lb n="1678"/><span>hahan) le déanamh; cad é méad imshnímh ag cur teachtairí ó bhaile go</span>
<lb n="1679"/><span>baile agus ó pharóiste go paróiste d'iarraidh MS. íaracht) ar a ghaolta</span>
<lb n="1680"/><span>agus ar a charaid chun a gcruinnithe i gceann a chéile, le h-aghaidh gnótha</span>
<lb n="1681"/><span>damanta, 'sé sin, fuil a gcómh-chréatúirí do tharruingt.  Aiteas do</span>
<lb n="1682"/><span>gheibhid lucht bruighne in obair Íosa Críost do chur ar gcúl:  Chun síochána</span>
<lb n="1683"/><span>do chur ar bun do tháinig (MS. hanih) an Slánuitheoír agus is é foghmhar</span>
<lb n="1684"/><span>(MS. for) fhir na bruighne an t-imreas.  Dá bhrígh sin, seachanuighid</span>
<lb n="1685"/><span>daoine dho chéill (MS. yo cheil) a chuideachta agus an uile cómh-luadar leis.</span>
<lb n="1686"/><span>Tá [a] aigne ar fiuchadh le díolthas, maireann sé 'na namhaid ag daoine,</span>
<lb n="1687"/><span>agus do-gheibheann sé bás 'na namhaid ag Dia, do bhrígh ó dubhairt Críosd</span>
<lb n="1688"/><span>gur beannuithe lucht déanta na síochána, nách foláir gur drong mhalluithe</span>
<lb n="1689"/><span>lucht a bhriste.  Anois ag cur duine geanmnaí i gcomparáid le duine</span>
<lb n="1690"/><span>drúisiúil, is ró-thaithneamhach í cáil duine aca, agus is gráiniúil í cáil an</span>
<lb n="1691"/><span>tara duine.  Múchann an duine geanmnuí gach droch-smaoineamh</span>
<lb n="1692"/><span>d'eirgheann in a aigne, iompuigheann a shúile ón uile ní' do bhrosdóch'</span>
<lb n="1693"/><span>chun peaca é: 'sé a mhór-imshníomh mairiúint (? marachtaint) in neamh-</span>
<lb n="1694"/><span>chionntacht béasa agus lonnú insa ghlaine-chroidhe tá taithneamhach i láthair</span>
<lb n="1695"/><span>Dé agus duine, agus n-ar ag tagairt do a dubhairt Críosd, gur bean-</span>
<lb n="1696"/><span>nuithe lucht an chroí' ghloin, mar do (MS. a) chífid siad Dia bun-os-cionn</span>
<lb n="1697"/><span>leis seo, slogann an duine neamh-gheanmnaí an druís in a shúilibh, scéith-</span>
<lb n="1698"/><span>eann (MS. skéion) sé í le n-a theangain dhiabhalmhar, agus, mar, is uirthe</span>
<lb n="1699"/><span>bhíonn sé ag marthanna dho gnáth, in éaghmais a dhroch-ghníomhthra, bíonn sé</span>
<lb n="1700"/><span>cionntach i suim gan áireamh dhe smaointe damanta.  Meallan sé an</span>
<lb n="1701"/><span>bhean óg dhealbh agus an díleachtaí gan mháthair, tarraingeann chun droich-</span>
<lb n="1702"/><span>bheart do stiúireochas go h-ifreann iad, agus in éagmhais a chortha féin,</span>
<lb n="1703"/><span>bíonn sé freagarthach i láthair Dé 'na bpeacaí súd go léir.  Tá nimh ar</span>
<lb n="1704"/><span>[a] fhocail, tá [a] anál foghlach, agus sladann sé anmnacha na muinntire</span>
<lb n="1705"/><span>do thaithigheas a chuideachta; bíonn sé in a bhun le h-éad agus imreas</span>
<lb n="1706"/><span>idir lánúna pósda, agus tarraingeann iad féin agus a gclann chun</span>
<lb n="1707"/><span>mí-ádh' agus aindheise; agus taréis a bheith dhá únfhairt féin i ndríb a</span>
<lb n="1708"/><span>pheaca, a bheith dhá stracadh 'ge cnuimh a chogúis, tar éis mórán mallachtaí</span>
<lb n="1709"/><span>do thuilleamh agus déora do tharraingt, tar éis réir an diabhail do</span>
<lb n="1710"/><span>ghnáth-dhéanamh ar feadh a shaoghail, téidheann sé fé dheire ó theine na</span></p>
</div>
<pb n="201"/>
<div><lb n="1711"/><p><span>drúise, do bhí ar síor-lasadh 'na chroidhe go teine ifrinn ná múchfar go</span>
<lb n="1712"/><span>deo.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>Ón a ndúbhradh, ag déanamh compráide subháilce agus dubháilce</span>
<lb n="1715"/><span>le chéile, measaim, a dhrbhráthaireacha (MS yriharachu) go dtugabhair</span>
<lb n="1716"/><span>bhur mbreithiúnas ar shuaimhneas aigne agus ar shéan na muinntire do</span>
<lb n="1717"/><span>mhaireann go rialtha agus ar chor anacrach na ndaoine do thugann iad</span>
<lb n="1718"/><span>féin ar dhroic-bhearta, agus go bhfuiltí deimhnitheach gur mó dho chruadháil</span>
<lb n="1719"/><span>d'fhuilingid siad ag leanúint a ndroch-cleachta agus fé sclábhuíocht a</span>
<lb n="1720"/><span>n-ainmhianta ná gheibhid dea'-Chríostuithe i gcóimh-líonadh dlí Dé.  Saothar-</span>
<lb n="1721"/><span>uighidh mar sin ríacht Dé thar uile nídh, agus ná tugaidh ar aon ghnó eile, na</span>
<lb n="1722"/><span>uidhthe atá riachtanach chun í' shroisint.  Níl gnó ar domhan is fearr ná</span>
<lb n="1723"/><span>dícheall a dhéanamh ar shonas shíorruí do shroisint.  Deirid gan amhras,</span>
<lb n="1724"/><span>saoltánaigh, ná faghann aiteas ar bith ach i gnótha agus i gcaitheamh aimsire</span>
<lb n="1725"/><span>saoltha, le duine n-ar b'é a mhór-imshníomh flaitheas Dé do shaotharú, do</span>
<lb n="1726"/><span>ghlacas go minic an naomh-shacramaint, do chuireann dúil in uaigneas</span>
<lb n="1727"/><span>agus in úrnaithe — “cad is mian leis; cad is ghádh dho,” an duadh go léir</span>
<lb n="1728"/><span>do ghabhann sé air:  “Cad fé ndeara é bheith chomh leithileach a's tá sé.”</span>
<lb n="1729"/><span>An tráth is mó go mór d'iongnadh (MS. iongana), ná tugaid iomlán na</span>
<lb n="1730"/><span>gCríosdaithe iad féin ar réir Dé dho dhéanamh, ó tá [a] fhios aca gur</span>
<lb n="1731"/><span>gearr é a gcairt ar a' saol agus nách fios dóibh cashoin a beidh deire léi,</span>
<lb n="1732"/><span>ó tá [a] fhios aca go bhfuil an bás scannrúil d'ídeochas (MS. ídós) iad ag</span>
<lb n="1733"/><span>druidim leó an uile lá, ó tá fios daoirse an bhreitiúnais, do bhéaras Dia</span>
<lb n="1734"/><span>n-a bhfuil fios an uile nídh aige, ar dhroch-dhuine — agus an deifir uabhthásach</span>
<lb n="1735"/><span>(MS. úchásach) atá idir phriosún ifrinn agus sólás síorruí fhlaithiúnais</span>
<lb n="1736"/><span>(MS. hlahunais).  Ca! ná fuilid plainéidí an aeir ag déanamh toile</span>
<lb n="1737"/><span>an árd-Uachtaráin, agus a' síor-ghluaiseacht cruinn díreach ins na slighte</span>
<lb n="1738"/><span>do roinn Sé dhóibh.  Craobhscaoilid na flaitheasa, deir an fháidh (MS.</span>
<lb n="1739"/><span>náig), glóire an té chúm iad agus taisbéanaid na spéartha an obair a</span>
<lb n="1740"/><span>rinn sé; ná fuilidh beithígh na mbánta, éanlaithe an aeir agus éisg an</span>
<lb n="1741"/><span>duibheagáin (MS. duigain) ag gnáth-leanúint na gcursaí do cheap sé</span>
<lb n="1742"/><span>dhóibh! agus cad é an cúram is cirte, is onóirí agus is tairbhí dho chrea-</span>
<lb n="1743"/><span>túir tuiscionach do bheith aige ná moladh agus adhradh thabhairt agus</span>
<lb n="1744"/><span>friothálamh dílis do dhéanamh ar Thiarna na Cruinne!  Faid tá an talamh</span>
<lb n="1745"/><span>ar a seasamh (MS. shasúin ? seasamhain) 's é a' tabhairt lóin (MS. loinn)</span>
<lb n="1746"/><span>da gcomhnuigheann air: faid tá an ghrian, an ghealach, réalta agus plainéidí</span>
<lb n="1747"/><span>ag scéithchant (MS. skéchunt) a soluis ar an ndomhan; faid tá an uile</span>
<lb n="1748"/><span>nídh eile (MS. eílih) fé smacht agus fé riail an té chruithigh iad; cad é an</span>
<lb n="1749"/><span>fáth n-a mbeadh an duine, rogha a bhfhuil le feiscint d'oibreacha Dé sa</span>
<lb n="1750"/><span>tsaol-so, agus cnú dhíograis' an Tiarna, ag déanamh storráin (MS.</span>
<lb n="1751"/><span>starain, O.D a fit of passion) agus toirmisc i lár na dea' — “staula”</span>
<lb n="1752"/><span>so?  Cad é an fáth, neach ar ar dealbhadh cósulacht Dé, do deargadh</span>
<lb n="1753"/><span>le fuil Íosa, do beathuighthear (MS. beahíhar) len a shacraimintí (MS.</span>
<lb n="1754"/><span>hacramínih) do neartuighthear len a ghrásta, agus do cuireadh, an lá a</span>
<lb n="1755"/><span>rugadh é, ar chúram agus fé chúmhdach aingil, gur b'é siud amháin, neac</span>
<lb n="1756"/><span>atá earráideach in aghaidh an té chruthaigh é, agus ag cur i gcoinne a árd-</span>
<lb n="1757"/><span>riartha san?  Cad fé ndearna dhó a bheith chómh mór san ar baois nách é amháin</span></p>
</div>
<pb n="202"/>
<div><lb n="1758"/><p><span>nách sochar ach gur dochar agus díobháil do Chríosd do chéasadh ar a shon?</span>
<lb n="1759"/><span>Cad é an fáth n-a dtarcuisnéoch' sé grásda Dé, go dtoghfhadh sé an</span>
<lb n="1760"/><span>domhan mar mháistir agus n-a raghadh sé i ndiaidh [a] chinn go h-ifreann, in</span>
<lb n="1761"/><span>ionad an tséin síorruí, dhár ceapadh é, [a] shaotharú dho féin?  Ná cuiridh</span>
<lb n="1762"/><span>mar sin, a dhrbhrátharacha, spéis ar bith i ráidhte ná í mbarúlacha saol-</span>
<lb n="1763"/><span>tánach, ach saothruighidh, mar a threasuighim orraibh (MS. hrasuim eiriv)</span>
<lb n="1764"/><span>airís, ríocht Dé, thar an uile ní' chun go mbeadh sibh fé luathgháir innte,</span>
<lb n="1765"/><span>nuair imtheochaidh an saol-so agus gach a bhfuil taithneamhach ann gan</span>
<lb n="1766"/><span>tuairisc.  Amen.</span></p>
<lb n="1767"/>
<lb n="1768"/><p><span>LIAM Ó hUALLACHÁIN, do Sholathair.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>DO'N MAIGHDEAN MUIRE.</span></p>
<lb n="1771"/>
<lb n="1772"/><p><span>A Mhaighdean a Óigh-ghlan,</span>
<lb n="1773"/><span>Róthróichreach róchaomh</span>
<lb n="1774"/><span>A bheanríoghan na glóire</span>
<lb n="1775"/><span>A lóchrainn na Naomh</span>
<lb n="1776"/><span>Ó éist liom, is brónach</span>
<lb n="1777"/><span>Mo ghlór ort ag éigheamh</span>
<lb n="1778"/><span>As mo namhaid go úrchóideach</span>
<lb n="1779"/><span>'Na slóigt' ar gach taobh.</span></p>
<lb n="1780"/>
<lb n="1781"/><p><span>Tá an saoghal so, mo dhraoil chorp</span>
<lb n="1782"/><span>Is cómachta dúb'n díabhail</span>
<lb n="1783"/><span>Am leagadh sam leónadh</span>
<lb n="1784"/><span>'Sam scóladh gan chíall</span>
<lb n="1785"/><span>Gan cabhair uaitse 's conghamh</span>
<lb n="1786"/><span>Ní fóghanta mo thríall</span>
<lb n="1787"/><span>Ó déinse 'rm fóirthin</span>
<lb n="1788"/><span>A chóirbhuime fíall</span></p>
<lb n="1789"/>
<lb n="1790"/><p><span>'Nis guidhim-se 'rt le díoghrais</span>
<lb n="1791"/><span>A shóillse gan ceó</span>
<lb n="1792"/><span>Go mbeathá-sa 'm choimhdeacht</span>
<lb n="1793"/><span>De oidhche 's de ló</span>
<lb n="1794"/><span>Tabhair fuath dhom, a Mháthair</span>
<lb n="1795"/><span>A's gráin ar gach chlaon,</span>
<lb n="1796"/><span>A's ná tréig-se la'n bháis mé —</span>
<lb n="1797"/><span>A ghrádh na bhfíoraon.</span>
<lb n="1798"/></p>
</div>
<pb n="203"/>
<div><lb n="1799"/><p><span>CUSTOS, QUID DE NOCTE? — III.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>Má tháinig feidhm riamh i n-ar ghábhadh urnuighthe agus aithrighe chun</span>
<lb n="1802"/><span>droch-ghnó ár namhad do chur ar neamh-nidh, tá sí ann anois; agus cia tá</span>
<lb n="1803"/><span>ag gríosadh na ndaoine, chun na n-urnuighthe agus chun na haithrighe?</span></p>
<lb n="1804"/>
<lb n="1805"/><p><span>Ní bhainimíd leis an saoghal so i n-aon chor, agus leanamuíd é.</span></p>
<lb n="1806"/>
<lb n="1807"/><p><span>Tá 40,000 sagart 'sa bhFrainnc — 40,000 fear i seilbh dún daingean</span>
<lb n="1808"/><span>agus neart Dé mar thaca aca.  Gluaiseadh an 40,000 so amach go dána</span>
<lb n="1809"/><span>chun catha agus airm aca, mar an íodhbairt, an briathar agus an urnuighe,</span>
<lb n="1810"/><span>agus ní fada go bhfeicfear Sátan “sicut fulgur de coelo cadentem.”</span>
<lb n="1811"/><span>40,000 fear armtha le comhacht Dé, nach éachtach an neart é sin!  Ní</span>
<lb n="1812"/><span>fheadar aoinne' ná go bhfuil an t-am tráthamhail chun an domhain do chur</span>
<lb n="1813"/><span>ar a leas leis an gcomhacht so.</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>D'iompuigh dáréag an domhan ó 'n a aimhleas.  Tá an gnó céadna</span>
<lb n="1816"/><span>ceaptha do'n 40,000, agus an chomhacht chéadna aca.  Do chuir an dáréag</span>
<lb n="1817"/><span>cuspóir rómpa, bhí fios a ngnótha aca.  Bhí clár oibre aca; bíodar ar</span>
<lb n="1818"/><span>aon aigne; ghluaiseadar rómpa i ndlúth-threasaibh leis an intinn chéadna.</span>
<lb n="1819"/><span>Go deimhin féin, is é is mó chuireann gnó ar ceal ná na smaointe do bheith</span>
<lb n="1820"/><span>ró-neamhchruinn.  Cuirtear cuspóir os cómhair an tsagairt agus chuige</span>
<lb n="1821"/><span>sin cuirtear ar a shúilibh dó an gnó atá ceapaithe dhó.</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>Tagraimís d'uaisleacht an tsagairt: taisbeáinimís dó áilneacht,</span>
<lb n="1824"/><span>neart agus comhacht an tsagairt i n-a n-iomláine:  Críost eile an sagart,</span>
<lb n="1825"/><span>sagart agus íodhbairt, sacerdos et victima.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>Ní raibh fírinne riamh ní b'éifeachtaí agus ní ba thráthamhla 'ná gur</span>
<lb n="1828"/><span>Críost eile an sagart, agus gan a mhalairt de bhrigh leis an ainm ná</span>
<lb n="1829"/><span>a mhalairt de ghnó air.  Cáilidheacht agus maitheasaí ár dTighearna</span>
<lb n="1830"/><span>bainid leis an sagart, ungtha an Tighearna.</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>Tá sé ceapaithe dhó anmanna do shlánú agus d'fhuascailt, eadar-</span>
<lb n="1833"/><span>ghuidhe agus eadarghabháil a dhéanamh idir na daoine agus Dia:  Sin é an</span>
<lb n="1834"/><span>sagart.</span></p>
<lb n="1835"/>
<lb n="1836"/><p><span>Is í an tsagartóireacht so a mholann Naomh Pól leis na Geintibh</span>
<lb n="1837"/><span>Chun A ghnó do chóimhlíonadh, do dhein ár dTighearna íodhbairt de féin,</span>
<lb n="1838"/><span>“oblatus est” d'íodhbair Sé é féin.</span></p>
<lb n="1839"/>
<lb n="1840"/><p><span>Críost eile is é an sagart, is ionann gnó dó is do Chríost agus ba</span>
<lb n="1841"/><span>cheart dó an chóir oibre an fearras céadna do ghlacadh chuige.  Ní mór</span>
<lb n="1842"/><span>dó íodhbairt a dhéanamh de féin, agus an íodhbairt seo d'offráil do Dhia.</span>
<lb n="1843"/><span>Is ró-léir sain.</span></p>
<lb n="1844"/>
<lb n="1845"/><p><span>Ba cheart do'n tsagart buan-íodhbairt a dhéanamh d'á bheathaidh mar</span>
<lb n="1846"/><span>dhein ár dTigearna, mara mbeadh sain, ní mhairfeadh sé i gCríost</span>
<lb n="1847"/><span>ungtha an Tighearna.</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Sin í an fhírinne; sin í an chríoch: sin é an cuspóir.  An té bhíonn</span>
<lb n="1850"/><span>aonaránach, leithliseach, bíonn sé lag, scáthmhar de ghnáth.  An uair ná</span>
<lb n="1851"/><span>tuigtear duine, agus ná gabhtar páirt leis, agus ná tugtar fabhar ná</span>
<lb n="1852"/><span>furtacht dó, baintear d'á mhisneach.</span>
<lb n="1853"/></p>
</div>
<pb n="204"/>
<div><lb n="1854"/><p><span>Deinimís na sagairt do thabhairt le chéile, tarraingimís ó'n a leithlis</span>
<lb n="1855"/><span>iad, agus cuirimís ar a súilibh dóibh an tairbhe, an brabús atá le baint as</span>
<lb n="1856"/><span>dlúth-cheangal eatortha féin, as cumann sagart.  An neart a bhíonn</span>
<lb n="1857"/><span>riartha, dírighthe i gceart agus buan-tseasamhach, ní'l a chomh-thréan de</span>
<lb n="1858"/><span>chomhacht ann.  Ní éirigheann le n-ár naimhdibh ach toisc iad do chur le</span>
<lb n="1859"/><span>chéile.  Cuirimís le chéile leis an intinn céadna, Dia agus na hanmanna;</span>
<lb n="1860"/><span>dlúthuighmís ár gcradas fé chuing chrábhaidh nó fé mhóid íodhbhartha.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Nochtar dóibh an chabhair a gheobhadh an sagart ó sna hanmannaibh d'</span>
<lb n="1863"/><span>íodhbarfaidís iad féin i gcúis an chreidimh, agus an maitheas go dtiocfadh</span>
<lb n="1864"/><span>leis a dhéanamh dóibh.</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>ASPOL AGUS IODHBAIRT.</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>Tá sé ceapaithe do'n aspol so aithne do chur ag sna daoinibh ar Íosa</span>
<lb n="1869"/><span>tré anmanna do shlánú.  An uair coisreagtar é féin i n-a íodhbairt,</span>
<lb n="1870"/><span>cuimhnigheadh sé go seoltar fé'n ndomhan é, agus cúram gnótha fé leith</span>
<lb n="1871"/><span>air.  Íosa do sheanmóin agus gan dul fé ná thairis.  Íosa do shean-</span>
<lb n="1872"/><span>móin 'san áit i n-a mbíonn sé de réir a stáide agus a chéime, moch mall</span>
<lb n="1873"/><span>agus is gach aon bhall.  Bíodh sé seo a aon dualgas amháin, agus ní ceart</span>
<lb n="1874"/><span>dó aon cuspóir eile do chur roimis.</span></p>
<lb n="1875"/>
<lb n="1876"/><p><span>Ní labhraid lucht leanamhna Shátain ach d'aon ghnó chun an chreidimh do</span>
<lb n="1877"/><span>dhísciú; is chuige sain bíd siad ag síor-obair agus ag síor-mhachtnamh.</span>
<lb n="1878"/><span>Ná bíodh de chuimhneamh ag an aspol ná de chúram air ach ríoghacht Dé do</span>
<lb n="1879"/><span>shaothrú, agus í do bhuanú i sna hanmannaibh.  Ná labhradh sé agus ná</span>
<lb n="1880"/><span>oibrigheadh sé ach ar an intinn sin.</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>Íodhbraid camhtaí Shátain gach uile nidh chun a gcúise féin do chur chun</span>
<lb n="1883"/><span>cinn.  Ní mór do'n aspol íodhbartha a chomhthrom sain de shaothar ar son</span>
<lb n="1884"/><span>creidimh Dé.  I gcúrsaíbh an tsaoghail go léir, íodhbradh sé é féin; an</span>
<lb n="1885"/><span>tsáimhridheacht, an caitheamh-aimsire atá dleaghthach agus ceaduighthe do'n</span>
<lb n="1886"/><span>phobul, ní fuláir do'n tsagart iad sain do sheachtaint.  Ní mór dhó</span>
<lb n="1887"/><span>carthanacht do bheith aige, agus fulang do bheith aige ar gach cruadhtan;</span>
<lb n="1888"/><span>is tríd sin cuirfear suim 'sa tsubháilce.</span></p>
<lb n="1889"/>
<lb n="1890"/><p><span>Ní ceart dó aoinnidh d'fheicsint ach na hanmanna, ná cion do bheith</span>
<lb n="1891"/><span>aige ar aoinnidh ach ortha.  Má tuigtear so, tuigtear an scéal ar fad.</span></p>
<lb n="1892"/>
<lb n="1893"/><p><span>Tá fé láthair daoine ar an saoghal so agus iad ag déanamh aimhlis a</span>
<lb n="1894"/><span>n-anmainn tré dhroich-bheartaibh; is é naomhtacht an tsagairt agus sain</span>
<lb n="1895"/><span>amháin a chuirfidh na hanamanna ar a leas agus a chuirfidh deireadh leis</span>
<lb n="1896"/><span>na coirthibh.</span></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>Cuirtear i bparóiste sagart a thuigeann cad is iodhbairt ann, agus</span>
<lb n="1899"/><span>dualgas sagairt, agus a riarann a bheatha dá réir, agus beidh feabhas</span>
<lb n="1900"/><span>mór ar an bparóiste sain laistigh de bheagán aimsire.</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>Saoghal ar leithiligh iseadh saoghal an tsagairt.  Ní dhéanfaidh sé a</span>
<lb n="1903"/><span>bheatha do riaradh ar nós an phobuil, ach de réir a bheidh beartuighthe aige</span>
<lb n="1904"/><span>féin roim ré.  Ní chuirfidh sé suim i bhfánuidheacht cainnte ná i gcúrsaíbh</span>
<lb n="1905"/><span>leamhais an tsaoghal, agus is neamhnidh leis an ghlóir dhíomhaoin.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>Beidh an sagart dílis d'Íosa i naomh-shácramuint na háltóra, do</span>
<lb n="1908"/></p>
</div>
<pb n="205"/>
<div><lb n="1909"/><p><span>Íosa íodhbartha ar ár son, agus do'n Mhaighdin Mhuire ghá hoffráil féin</span>
<lb n="1910"/><span>i n-a híodhbairt chun an domhain do shlánú.  Ní mór dhó bheith ag sean-</span>
<lb n="1911"/><span>móinteacht gan sos ar na fírinníbh marthanacha agus a riachtanaighe is tá</span>
<lb n="1912"/><span>sé ár n-anam do shaoradh, ar an íodhbairt agus ar na hurnuighthibh chun</span>
<lb n="1913"/><span>ár slánuighthe féin agus anmanna na ndaoine do shlanú.</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>I n-árus na faoisdine, ní mór dhó creideamh neartmhar naomhtha do</span>
<lb n="1916"/><span>bheith aige, na hanmanna d'fheiscint.  Ní ceart dó bheith sásta le</span>
<lb n="1917"/><span>cómhairle chomhgaraigh, ná le gnáth-theagasc, ach hanmanna do bhreithniú, do</span>
<lb n="1918"/><span>thuigsint: “per ea quae sunt ad ea quae non sunt.”  Cloisfidh sé</span>
<lb n="1919"/><span>anois agus arís neithe ná baineann leis an bhfaoisdin, cruadhtain agus an-</span>
<lb n="1920"/><span>ró an tsaoghail; cuirfidh sé suim ionnta, leanfaidh sé go dlúth cruinn</span>
<lb n="1921"/><span>beacht na hanmanna.  I n-aon fhocal amháin déanfaidh sé grádh do'n</span>
<lb n="1922"/><span>tsubhailce do leathanú, agus mar sin méadóchaidh sé grádh d'ár dTighearna.</span></p>
<lb n="1923"/>
<lb n="1924"/><p><span>Sin clár oibre agus céim ar aghaidh ar son Íosa agus na n-anmann.</span>
<lb n="1925"/><span>Cuirtear an sagart ar aghaidh an namhad amach, an sagart, Críost eile,</span>
<lb n="1926"/><span>an sagart Íosa, an sagart ghá íodhbairt féin fé mhóid nó fé gheallamhaint</span>
<lb n="1927"/><span>cráibhthigh.  An sagart, sacerdos et victima, ag iomchar a chroise, agus</span>
<lb n="1928"/><span>ghá taisbeáint lomnochttha do sna firéin.  Is mar sin tógadh crann na</span>
<lb n="1929"/><span>croise ar Chalbhairí, agus nochtadh do'n domhan uile é.  Do ghlac na</span>
<lb n="1930"/><span>hIúdaigh scannal uime, agus do bhain sé gáire magaidh as na Geintibh,</span>
<lb n="1931"/><span>ach féach do dhein sé críostuidhthe.</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>“Hic positus est…,</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>Si exaltatus fuero, omnia traham ad meipsum.”</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>DONNCHADH Ó LOINGSIGH D'AISTRIGH.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>FÁILTE AN AINGIL.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>(Fonn: Seán Ó Duibhir a'Ghleanna.)</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Go mbeannuighthear duit, a Mhuire,</span>
<lb n="1944"/><span>Taoí lán de ghrástaibh uile;</span>
<lb n="1945"/><span>It' fhochair tá an Tighearna,</span>
<lb n="1946"/><span>Ó's tusa a Chailín.</span></p>
<lb n="1947"/>
<lb n="1948"/><p><span>Is tú de mhnáibh ár gclainne</span>
<lb n="1949"/><span>Is beannuighthe go h-uile;</span>
<lb n="1950"/><span>Is toradh fós do bhruinne,</span>
<lb n="1951"/><span>Is beannuighth' Íosa Críost.</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>A Mháthair Dé, a Mhuire,</span>
<lb n="1954"/><span>Guidh orainn go bhfuilimíd</span>
<lb n="1955"/><span>N-ár bpeacthachaibh chlaona chuirpe!</span>
<lb n="1956"/><span>Ó!  Guidh orainn gan tlás!</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>Anois is le n-ár linn-ne,</span>
<lb n="1959"/><span>Is fós an t-an a fhillfidh</span>
<lb n="1960"/><span>Ár n-anama síar Chuige.</span>
<lb n="1961"/><span>Amen.  Bíodh mar tá.</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>R. De R.</span>
<lb n="1964"/></p>
</div>
<pb n="206"/>
<div><lb n="1965"/><p><span>TUAIRISC NAOMH-TERÉISE I DTAOBH MNÁ-</span>
<lb n="1966"/><span>RÍALTA NAOMHTHA.</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>(CAIBIDIL XIII — “LEABHAIR NA MBUN.”)</span></p>
<lb n="1969"/>
<lb n="1970"/><p><span>Bhí bean-ríalta againn san mhainistir seo dar b'ainm “Beatrits</span>
<lb n="1971"/><span>Onnets” a raibh gaol éigin aice le “Donna Casilda.”  Tháinigh sí roint</span>
<lb n="1972"/><span>blíanta roimpe agus chuir sí íontas ar chách leis an spiorad abhí aice</span>
<lb n="1973"/><span>agus leis na rudaí móra abhí ár dTighearna ag déanamh innti.  Deimhnigh-</span>
<lb n="1974"/><span>eann na mná-ríalta agus an bhean-airceannach nach dtugadar fá ndearna</span>
<lb n="1975"/><span>riamh innti an fhaid a mhair sí annseo rud ar bith gur féidir locht a thabhairt</span>
<lb n="1976"/><span>air; ní fhacadar áthrú ag teacht ar a gnúis ariamh acht í igcomhnuí go</span>
<lb n="1977"/><span>suairc agus go módhamhail — cómhartha chinnte go raibh fíor-áthas aice</span>
<lb n="1978"/><span>in a croidhe istigh.  Ní bhíodh aon ghruaim ag baint léi agus í in a tost,</span>
<lb n="1979"/><span>mar, cé go ndeineadh sí an tost a choiméad go h-ana-mhaith, do dheineadh</span>
<lb n="1980"/><span>sí é in a leithéid de chaoi is nach bhféadfadh éinne a rádh gur rud aisteach é.</span>
<lb n="1981"/><span>Níor cluinneadh as a béal riamh focal gur féidir locht a fháil air, ná ní</span>
<lb n="1982"/><span>facthas ariamh í ag seasamh le na baramhail féin.  Ní dhéarna sí a leith-</span>
<lb n="1983"/><span>sceul do ghábhail ariamh, cé go ndeineadh an bhean-airceannach rudaí nach</span>
<lb n="1984"/><span>raibh sí cionntach leó a chur in-a leith, le h-í a thríallú, fé mar is gnáthach a</span>
<lb n="1985"/><span>dhéanamh ins na tightibh seo ar son an chlaon-mharbhadh.  Ní dhéarna sí</span>
<lb n="1986"/><span>gearán ar aon rud riamh ná ar éinne d'á siúrachaibh.  Níor chuir sí as</span>
<lb n="1987"/><span>d'aon duine riamh le bríathar béil ná le feucaint gnúise in aon dualgas</span>
<lb n="1988"/><span>dá raibh uirthi le déanamh, ná níor thug sí le tuisgint do dhuine ariamh go</span>
<lb n="1989"/><span>raibh aon locht uirthi, ná níorbh'fhéidir 'san chaibidil féin aon nídh</span>
<lb n="1990"/><span>a chur in a leith, cé gur suarach ar fad iad na lochtaí a deireann na</span>
<lb n="1991"/><span>ceartuighthéoirí go dtugadar fá ndeara.  B'íontach go deó an ciúineas</span>
<lb n="1992"/><span>abhí ag baint léi d'on taobh amuigh agus do'n taobh istigh:  Ba é ba chionnt-</span>
<lb n="1993"/><span>siocar leis an gciúineas sin ná í bheith igcomhnuí ag smaoineamh ar an</span>
<lb n="1994"/><span>síorraidheacht, agus ar an gcríoch gur chruthuigh Dia sinn chuici.  Bhíodh</span>
<lb n="1995"/><span>moladh Dé in a béal aice igcomhnuí, & bhíodh sí ag síor-ghábail a buidheachais</span>
<lb n="1996"/><span>leis; i bhfocal do bhíodh sí ag síor-ghuidhe.</span></p>
<lb n="1997"/>
<lb n="1998"/><p><span>Maidir le úmhluigheacht, ní dhéarna sí faillighe innti sin ariamh, acht</span>
<lb n="1999"/><span>pé'r bith órdú a tugtaí dí do dheineadh sí go fonnmhar agus go h-áthasach</span>
<lb n="2000"/><span>é.  Ba mhór an grádh abhí aice dá cómharsain, mar go ndeireadh sí go</span>
<lb n="2001"/><span>dtiúbhradh sí í féin suas chun a gearrtha i míle píosa ar son éinne ar</span>
<lb n="2002"/><span>chunndar nach gcaillfeadh sé a anam agus go dtiochfadh sé go h-aoibhneas</span>
<lb n="2003"/><span>adhrithár Íosa Críost: sin mar ba ghnáth léi labhairt idtaobh ár dTíghearna.</span>
<lb n="2004"/><span>Na píanta millteacha abhí le fulaingt aice ó thinneas uathbhásach áirithe</span>
<lb n="2005"/><span>ar a labhróchad níos déinnighe, chuir sí suas leó go toilteanach agus go</span>
<lb n="2006"/><span>h-áthasach amhail is dá mba aoibhnisí agus sóghanna móra iad.  Caithfe</span></p>
</div>
<pb n="207"/>
<div><lb n="2007"/><p><span>sé gur líon ár dTíghearna a h-anam le h-áthas, mar ní fhéadfaí an scéal</span>
<lb n="2008"/><span>a mhíniú ar aon bhealach eile le comh mór is bhí an t-áthas le-n ar iomchuir</span>
<lb n="2009"/><span>sí iad.</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>Thárla go raibh daoine áirithe daortha chun a loisgithe i gcathair</span>
<lb n="2012"/><span>Bhalladolid mar gheall ar corthaibh móra.  Caithfe sé go raibh a fhios</span>
<lb n="2013"/><span>aice seo go rabhadar ag dul chun báis gan iad bheith comh réidh agus ba</span>
<lb n="2014"/><span>chóir dóibh abheith, rud a chuir imnidhe mhór agus crádh-chroidhe uirthi.  Mar</span>
<lb n="2015"/><span>sin chuaidh sí go buartha cráidhte chuig ár dTighearna, agus d'iarr sí Air</span>
<lb n="2016"/><span>ó'n a croidhe amach na h-anamanna sin a thabhairt slán, agus thar a gceann</span>
<lb n="2017"/><span>sin d'offráil sí í féin le gach uile phían agus cruadhtan, dá bhféadfadh</span>
<lb n="2018"/><span>sí, d'fhulaingt i gcaitheamh a saoil ar fad ar son a raibh tuillte aca siúd</span>
<lb n="2019"/><span>nó ar son a slánuighthe, mar ní chuimhnighim go cruinn ar na focla a</span>
<lb n="2020"/><span>dubhairt sí.  An oíche chéadna sin bhuail an chéad taom de'n bhfiabhras</span>
<lb n="2021"/><span>í, agus uaidh sin amach bhí sí i bpéin igcomhnuí go bfuair sí bás.  Fuair</span>
<lb n="2022"/><span>na cuirpthigh bás maith, rud a bheir le tuisgint gur éistigh Dia le-n a</span>
<lb n="2023"/><span>guidhe.</span></p>
<lb n="2024"/>
<lb n="2025"/><p><span>Annsin d'fhás gor innti a chuir uirthi na píanta ba mhilltighe riamh</span>
<lb n="2026"/><span>d'fulaing, agus theastuigh a thug Dia de mhisneach d'á anam ariamh uaithe</span>
<lb n="2027"/><span>le cur suas leó go foighdeach.  Istigh innti abhí an gor agus na leigheasanna</span>
<lb n="2028"/><span>a tugadh dí ní dheárnadar aon mhaith dí go dtí gurbh' é toil Dé é gur</span>
<lb n="2029"/><span>osgail sé uaidh féin agus gur thug sé uaidh an t-ádhbhar abhí bailighthe istigh</span>
<lb n="2030"/><span>ann; thug sin faoiseamh éigin dí ó'n bpéin.  Bhí dúil comh mór sin aice</span>
<lb n="2031"/><span>san fulaing is nach raibh sí sásta leis an mbeagán, agus mar sin de, lá</span>
<lb n="2032"/><span>féile Croise Naomhtha, le linn abheith ag éisteacht le seanmóin dí, do</span>
<lb n="2033"/><span>mhéaduigh an dúil sin comh mór uirthi gur chaith sí í féin ar a leabaidh,</span>
<lb n="2034"/><span>— nuair abhí an tseanmóin thart — ag sile na ndéor go frasach.  Agus</span>
<lb n="2035"/><span>nuair fiafruigheadh dí goidé ádhbhar a buartha, d'iarr sí ar a siúrachaibh</span>
<lb n="2036"/><span>guidhe chun Dé go gcuiridh Sé a lán e fulaing chuici agus go mbéadh sí</span>
<lb n="2037"/><span>sonasmhar sásta annsin.</span></p>
<lb n="2038"/>
<lb n="2039"/><p><span>Labhair sí leis an mnaoi-airceannach i dtaobh cúrsaí a h-anma ar</span>
<lb n="2040"/><span>fad agus thug sin roint sóláis dí.  I gcaiteamh a ré thinnis go léir níor</span>
<lb n="2041"/><span>thug sí an trioblóid ba lúgha do dhuine ar bith, ná ní dheárna sí ariamh aon</span>
<lb n="2042"/><span>nidh acht do réir mar ba thoil leis an mbanaltrain (infirmarian) é, fiú</span>
<lb n="2043"/><span>amháin deór uisce d'ól.  Daoine atá tugtha do'n úrnuithe a chleachtadh is</span>
<lb n="2044"/><span>iondamhail go mbíonn dúil acu san bhfulaing an uair nach mbíon aon nidh</span>
<lb n="2045"/><span>le fulaingt acu, acht ní minic a dheineann daoine nuair a bhíos neithe le</span>
<lb n="2046"/><span>fulaingt acu, iad d'iomchur le háthas.  Bhí sise comh tnáithte traochta</span>
<lb n="2047"/><span>ó'n a tinneas agus ó n-a píanta uathbhásacha nár mhair sí ibhfad; agus</span>
<lb n="2048"/><span>bhí gor san scórnach aice freisin sa gcaoi nár fhéad sí aon rud do shlugadh.</span>
<lb n="2049"/><span>Bhí cuid des na siúracha in a seasamh thart-thimcheall uirthi an uair adubhairt</span>
<lb n="2050"/><span>sí leis an mnaoi-airceannach abhí ag cur sóláis agus misnigh uirthi, do</span>
<lb n="2051"/><span>réir a dualgais, chun an oiread sin d'fulaing go foighdeach, dubhairt sí</span>
<lb n="2052"/><span>léi nach raibh aon phían uirthi agus nach ndéanfadh sí malairt-áite leis an</span>
<lb n="2053"/><span>siúr bfhearr sláinte ortha go léir.  Do choimeád sí a cuid súile comh</span>
<lb n="2054"/><span>daingean sin ar ár dTighearna, a raibh sí ag fulaingt ar a shon, gur</span>
<lb n="2055"/><span>choiméad sí a rún aice féin chomh maith agus d'fhéad sí é, ionnus nach</span></p>
</div>
<pb n="208"/>
<div><lb n="2056"/><p><span>bhfeicfeadh na daoine abhí thart uirthi cé mhéid abhí le fulaing aice; agus</span>
<lb n="2057"/><span>mar sin de, acht amháin nuair abhí an phían go géar, is ar éigin a rinne sí</span>
<lb n="2058"/><span>gearán ar bith.  Ní raibh duine san domhan, dár léi, comh suarach léi</span>
<lb n="2059"/><span>féin, agus mar sin de, comh fada agus d'fhéadamar-ne a fheicéal, ba</span>
<lb n="2060"/><span>mhór í a húmhluigheacht.</span></p>
<lb n="2061"/>
<lb n="2062"/><p><span>Cúis mhór lúthgháire dí ab' eadh abheith ag cur síos ar shubháilceas daoine</span>
<lb n="2063"/><span>eile; bhí sí an-chruaidh uirthi féin i gcleachtadh an chlaon-mharbhadh; 'gá</span>
<lb n="2064"/><span>tarraingt féin síar ó chuile rud d'fhéadfadh sásamh ar bith thabhairt dí</span>
<lb n="2065"/><span>chuireadh sí an oiread sin ealadhan i bhfeidhm is nach bhféadfeadh éinne í</span>
<lb n="2066"/><span>do thabhairt faoi ndeara muna dtiúbhradh sé súndas mór dí.  Shílfeá</span>
<lb n="2067"/><span>uirthi nach mbíodh comhnuí ná comhrádh aice le lucht an t-saoil seo agus</span>
<lb n="2068"/><span>a laighead suim is bhí aice ionta; mar, pé'r bith a tharlóchadh dí, cuireadh</span>
<lb n="2069"/><span>sí suas leis, leis an gciúineas céadna i gcomhnuí.  Dubhairt ceann des</span>
<lb n="2070"/><span>na siúrachaibh léi go raibh sí cosamhail le daoine áirithe, atá uasal i</span>
<lb n="2071"/><span>dtuairim an t-saoil, agus dá mbéidís ag fáil bháis leis an ocras go</span>
<lb n="2072"/><span>mb'fhearr leó an bás d'fháil 'ná a fhios sin abheith ag éinne, mar, níor</span>
<lb n="2073"/><span>fhéad na siúracha a chreidbheal nár mhothuigh sí rudaí áirithe, cé nár thug</span>
<lb n="2074"/><span>sí comhartha uaithe 'riamh gur mhothuigh sí.</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>Pé obair abhíodh aice le déanamh nó dualgaisí le chomhlionadh, do</span>
<lb n="2077"/><span>dheineadh sí gach nidh le h-aon inntinn amháin, sa gcaoi nár chaill sí luach-</span>
<lb n="2078"/><span>saothar aon nidh acu, agus deireadh sí leis na siúrachaibh, “An nídh is</span>
<lb n="2079"/><span>suaraighe ar bith a ghníos muid, má dheinimíd tré ghrádh Dé é, tá sé thar</span>
<lb n="2080"/><span>gach luach: ba chóir dúinn gan aon nidh a dhéanamh acht leis an inntinn sin-</span>
<lb n="2081"/><span>agus le-n A shásamh.”  Toisc nár chuir sí isteach ariamh in aon ghnó nár</span>
<lb n="2082"/><span>bhain léi féin, ní fhaca sí aon rud bun ós chionn in éinne ach innti féin amháin.</span>
<lb n="2083"/><span>Do chuireadh sé as comh mór sin í dá labhróchadh aon duine go maith in a</span>
<lb n="2084"/><span>taobh, go raibh sí féin árdeallach igcomhnuí gan moladh a thabhairt d'aon</span>
<lb n="2085"/><span>duine abhéadh sa láthair, ionnus nach ndéanfadh sí é do bhuaireamh.</span></p>
<lb n="2086"/>
<lb n="2087"/><p><span>Níor thóiruigh sí a sóchamhal féin a choidhche, le dul isteach san gardha</span>
<lb n="2088"/><span>nó in aon rud eile de'n tsaol seo, mar go mba rud mí-mhúinte é, mar</span>
<lb n="2089"/><span>adeireadh sí, abheith ag feucaint éalodh ó's na píanta a chuir ár dTighearna</span>
<lb n="2090"/><span>chuici: dá bhrígh sin, níor iarr sí aon rud riamh, acht bhíodh sásta igcomhnuí</span>
<lb n="2091"/><span>le pé rud a tugtaí dí.  Deireadh sí freisin go mba chros dí sólás</span>
<lb n="2092"/><span>abhaint as aon nidh acht as Dia.  Leis an fhírinne a rádh, chuairtigheas</span>
<lb n="2093"/><span>eólas in a taobh ó lucht an tighe agus ní raibh éinne a thug aon nidh fá</span>
<lb n="2094"/><span>ndeasa innti ariamh nach dual do dhuine an-fhoirfe.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>Nuair tháinigh an t-am gurbh é toil Dé í thabhairt as an saol seo,</span>
<lb n="2097"/><span>mhéaduigh ar a cuid fulaing; agus bhí an oiread sin galair ag gábhail dí</span>
<lb n="2098"/><span>le chéile agus í comh chiúin sásta ag fulaing fútha gur tarrainguigheadh na</span>
<lb n="2099"/><span>mná-ríalta le cuairt thabhairt uirthi go minic, mar gur chuir sin fá</span>
<lb n="2100"/><span>ndeara iad Dia do mholadh.  An séapléineach go mór-mhór, abhí in-a</span>
<lb n="2101"/><span>oide-faoisdine ag na mnáibh-ríalta agus in a sheirbhíseach an mhór do Dhia,</span>
<lb n="2102"/><span>bhí dúil mhór aige abheith i láthair le linn a báis; bhí seisean in a oide-</span>
<lb n="2103"/><span>faoisdine aice agus naomh ab' eadh í, dár leis.  Ba thoil le Dia an dúil</span>
<lb n="2104"/><span>sin a shásamh, mar, toisc go raibh a ciall agus a tuisgint aice, nuair</span>
<lb n="2105"/><span>abhí an ola dheireannach curtha uirthi, cuireadh fios air chun absolóid</span></p>
</div>
<pb n="209"/>
<div><lb n="2106"/><p><span>thabhairt dí agus cuidiú léi le bás d'fháil, dá mbéadh a chongnamh ag</span>
<lb n="2107"/><span>teastáil an oíche sin.  Tamall beag roimh naoi a chlog nuair abhí na</span>
<lb n="2108"/><span>siúracha go léir in a láthair agus é féin freisin d'imthigh a cuid píanta</span>
<lb n="2109"/><span>ar fad, timcheall ceatheramha uaire sul ar éag sí.</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>Dhearch sí suas uaithe annsin agus í lán de shíothcháin; bhí rian an</span>
<lb n="2112"/><span>áthais ar a haghaidh, ag taithneamh amac uaithe, mar adéirfeá, agus bhí sí</span>
<lb n="2113"/><span>féin mar abhéadh sí ag breathnú ar rud éigin a chuir fíor-áthas ar a</span>
<lb n="2114"/><span>croidhe, mar rinne sí mion-gháire faoi dhó.  Bhí an méid sin áthais-</span>
<lb n="2115"/><span>spioradálta agus lúthgháire ar na síuracha go léir abhí thart-thimcheall</span>
<lb n="2116"/><span>uirthi agus ar an sagart féin is nár fhéadadar a rádh acht gur cheapadar</span>
<lb n="2117"/><span>go rabhadar i bhFlaitheas.  San stáid áthasach sin a bhfuilim ag labhairt</span>
<lb n="2118"/><span>fúithi, agus a súile árduighthe suas chun na bhFlaitheas, tharraing sí a h-anál</span>
<lb n="2119"/><span>deire agus cosamhlacht aingil uirthi; óir, ní misde dhúinn a chreideamhaint</span>
<lb n="2120"/><span>mar gheall ar a creideamh agus a beatha, gur thug Dia chuige féin í, mar</span>
<lb n="2121"/><span>chúitheamh as an dúil chroidhe abhí aice fulaingt ar A shon.</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>Deimhnigheann an séapléineach, agus dubhairt sé le-n a lán daoine é,</span>
<lb n="2124"/><span>comh luath agus d'ísligheadh a corp san uaidh, gur mhothuigh sé boladh íontach</span>
<lb n="2125"/><span>cumhartha ag éirighe aníos as.  Deimhnigheann siúr an órdóimh freisin, na</span>
<lb n="2126"/><span>coinnle círeach abhí ar lasadh ar fead an tóraimh agus na sochraide go</span>
<lb n="2127"/><span>léir, nár laigheaduigheadh ceann ar bith acu.  Tig linn a chreidbheal gur</span>
<lb n="2128"/><span>thuit an méid sin go léir amach tré thróchaire Dé.  Labhras in a thaobh</span>
<lb n="2129"/><span>le sagart de Chumann Íosa abhí in a oide-faoisdine aice ar feadh mórán</span>
<lb n="2130"/><span>blíanta agus a raibh cúram a h-anma air, agus dubhairt sé liom nach</span>
<lb n="2131"/><span>rud íontach é, agus nár chuir sé íontas air, mar go raibh fhios aige go</span>
<lb n="2132"/><span>labhruigheadh ár dTighearna léi mórán.  Go dtugaidh Dia dhúinn, a chlann,</span>
<lb n="2133"/><span>ó, 'a fhoghluim cionnus tairbhe a bhaint as comhluadar d'a leithéid sin agus</span>
<lb n="2134"/><span>as comhluadar a lán eile a shéolann 's ár dTighearna chughainn isteach</span>
<lb n="2135"/><span>ins na tighthibh seo.  B'éidir go n-abróchainn rud eicínt in a dtaobh,</span>
<lb n="2136"/><span>ionnus go ndéanfaidh na daoine atá beagán pathfhuar srían a chur leób</span>
<lb n="2137"/><span>féin agus aithris a dhéanamh ortha siúd, agus go mbeimid go léir ag</span>
<lb n="2138"/><span>moladh Dé a dheineann A mhórdacht a shoillsiú tré chúpla ban bocht suarach.</span></p>
<lb n="2139"/>
<lb n="2140"/><p><span>I gCeprano dhom, i n-aice na Róimhe,</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>AN BRÁTHAIR COLMÁN, O.D.C.</span></p>
<lb n="2143"/>
<lb n="2144"/><p><span>Nodlaig, 1921.</span>
<lb n="2145"/></p>
</div>
<pb n="210"/>
<div><lb n="2146"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="2147"/>
<lb n="2148"/><p><span>Fides Intrepida.</span></p>
<lb n="2149"/>
<lb n="2150"/><p><span>Is ar éigin a bhí coicíos de bhaintreachas curtha dhí ag an Eaglais</span>
<lb n="2151"/><span>ó bhás & adhlaca an phápa bheannuithe Benedict XV 'ná mar toghadh fear</span>
<lb n="2152"/><span>eile in' ionad chun báirc nó naomhóige Pheadair do stiúiriú tre uisgíocha</span>
<lb n="2153"/><span>an ant-saoil & í d'ainliú isteach i dtreo na síorruíochta.  Aicilles</span>
<lb n="2154"/><span>Rattí, Árdeasbog Mhilain & cáirdinéal 'sé an Pápa nua atá sa Róimh</span>
<lb n="2155"/><span>i láthair na huaire seo.  Sé togha an Choncláimh é.  Ghlac sé Pius XI mar</span>
<lb n="2156"/><span>ainim & teideal air féin.  “Rugadh le linn Phíuis mé; thánag chun na</span>
<lb n="2157"/><span>Rómha le linn Phíuis; tá ant-síocháin ag baint le brí na h-ainime; mar</span>
<lb n="2158"/><span>sin,’ sé Píus a bheidh mar ainim orm” sin a duairt sé féin taréis</span>
<lb n="2159"/><span>an toghtha.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>'Sé do bheatha chúghainn! ad multos annos.  Má tá aon fhírinne ná</span>
<lb n="2162"/><span>aon bhunús le bréithribh Naom-Mhaolmhóig i dtaobh na tréithe fé leith atá</span>
<lb n="2163"/><span>ag baint le comharba Pheadar, 'sé an tréith a bhainean le fear ionad</span>
<lb n="2164"/><span>Chríost atá ar shuidhe an Iasgaire i láthair na h-uaire seo ná fides intre-</span>
<lb n="2165"/><span>pida.  Pe'ca san dé; tá sé tagaithe i gcoróin; tá glacaithe aige</span>
<lb n="2166"/><span>leis an dTiára.  Ní nách iongna, tá áthas aigne & atal croidhe orainne</span>
<lb n="2167"/><span>in Éirin fé mar atá ar Chríostaithibh an domhain dá bharr.  Is ó chroidhe</span>
<lb n="2168"/><span>a ghabhaimíd ár gcómh-áthas leis.  Beannuighimíd dó & tugaimíd ómós &</span>
<lb n="2169"/><span>urraim ár gcroidhe dó; géillimíd dá údarás ró-mhór óir labharfaidh</span>
<lb n="2170"/><span>Críost tríd an bPápa linn.  Gura fada buan é fé shéan & fé shláinte</span>
<lb n="2171"/><span>i gceannas an Chró & in-oifig shár-chúramaigh na Pápachta.  Go dtugaidh</span>
<lb n="2172"/><span>Dia na glóire neart & grásta go líonmhar dó chun a chlann spioradáltha</span>
<lb n="2173"/><span>do sheoladh ar a slighe chun Dé.</span></p>
<lb n="2174"/>
<lb n="2175"/><p><span>Ní gádh dhúinn cursíos do dhéanamh ar eachtraíbh ná ar imtheachtaibh a</span>
<lb n="2176"/><span>shaoil chaithte; tá cúntas ortha san le fáil i sna nuachtáinibh go mion má</span>
<lb n="2177"/><span>theastuighean sé ó éinne.  Tá aon tréith amháin ann & ní ró-shuarach mar</span>
<lb n="2178"/><span>chomhartha meoin é ar an té go bhfuil cómhachta na n-eochrach ina lámhaibh</span>
<lb n="2179"/><span>aige anois .i. bhí ana-chaitheamh aige i ndiaidh drapaireachta & fíodarachta</span>
<lb n="2180"/><span>na n-árdsléibhte.  Deirtear gur bhain sé amach an bheann is aoirde do</span>
<lb n="2181"/><span>sna h-Alpaibh lá dá shaol.  Tá an bheann is aoirde san saol spioradáltha</span>
<lb n="2182"/><span>bainte amach aige anois.  Bhí de mhisneach aige aghaidh do thabhairt ar</span>
<lb n="2183"/><span>aoirde na n-Alp; tá aoirde sléibte de dhuadhaibh & d'anacraibh roimis</span>
<lb n="2184"/><span>san saol nuadh; go dtugaidh Dia an misneach & an dánuíocht céadna do</span>
<lb n="2185"/><span>bhronnadh air chun aghaidh do thabhairt ortha.  Tar a héis tuigfear gach</span>
<lb n="2186"/><span>beart, ámh.</span></p>
<lb n="2187"/>
<lb n="2188"/><p><span>M. Ó M.</span></p>
<lb n="2189"/>
<lb n="2190"/><p><span>AN SÍOLADÓIR.</span></p>
<lb n="2191"/>
<lb n="2192"/><p><span>Bhí an saol á chur go seamhrach & go rathmhar de le tamal ag an Síoladóir</span>
<lb n="2193"/><span>óg.  Bhí de shúil againn, go mórmór as ucht na riochta nuaidhe a thárla</span></p>
</div>
<pb n="211"/>
<div><lb n="2194"/><p><span>ar chúrsaibh na tíre le cúpla mí anuas, go mbeadh rith an ráis len-ár</span>
<lb n="2195"/><span>n-obair feasta.  Bhí gach cor & gach tuar i bhfabhar don teangain i gcás</span>
<lb n="2196"/><span>go mbeadh ana-eirighe léi & fás thar na beartaibh as so amach indán dí,</span>
<lb n="2197"/><span>mar úrlabhra na sagart ón althóir & mar ghnáth-theangain na coitiantachta</span>
<lb n="2198"/><span>ar an dtenteáin & ar bholg na sráidean.  Ní féidir d'aon Ghaedheal gan</span>
<lb n="2199"/><span>áthas agus ríméad do bheith air toisc an cuma in-ar ghreamuig An Dáil</span>
<lb n="2200"/><span>le ceist an oideachais i sna bunsgoileanaibh & i sna coláisdibh idirmheá-</span>
<lb n="2201"/><span>nacha.  Beidh cothrom na féinne á fháil fé dheire ag an nGaeluinn ionta.</span>
<lb n="2202"/><span>Má's maith é is mithid é.  Clár fónta, gan ghó, is eadh é.  Tá súil</span>
<lb n="2203"/><span>againn go bhfaghaidh sé cóir is ceart ós na daoinibh atá i mbun na sgol &</span>
<lb n="2204"/><span>na gColáisdí.  Má gheibhean, tá gach deá'ramh go mbeidh tora fó chéad as</span>
<lb n="2205"/><span>an iaracht dá chionn.  Cuirean an clár oideachais san spiona nua i</span>
<lb n="2206"/><span>ngéagaibh ant-Síoladóra, gan aon mearathal; óir is chun an chuspa so</span>
<lb n="2207"/><span>a bhí sé ag obair .i. go bhfeicidh sé aos óg na tíre á ngléasadh féin chun</span>
<lb n="2208"/><span>saothruithe na teangan & chun náisiúin fíorghaolaigh do bhaint amach.</span></p>
<lb n="2209"/>
<lb n="2210"/><p><span>Tá an Síoladóir ansúd ar an bhán le dhá bhliain agus é ag grafadh</span>
<lb n="2211"/><span>& ag rómhar go dána roimis, allus lena mhalaíbh ag túirt aghaidh ar an</span>
<lb n="2212"/><span>obair, obair aimhréidh fhórdheacair dho-fhreagarthach ab' eadh í uaireanta,</span>
<lb n="2213"/><span>sar a ndeantear talamh mín den mbán.  Bhí an talamh lán de shalachar &</span>
<lb n="2214"/><span>de charaigreachaibh, nár mhór dó, anois is arís, grafán nó ceapórd</span>
<lb n="2215"/><span>d'aimsiú chun na ndrochluibhna do stracadh amach óna préachaibh nó na</span>
<lb n="2216"/><span>clocha móra do bhriseadh.  Soluíd iseadh í sin, sí Éire an gort; sí an</span>
<lb n="2217"/><span>obair saothrú na Gaeluinne.  Tuigtear as san an stracadh & an brúghadh</span>
<lb n="2218"/><span>a bhíon á ngabháil againn san Irisleabhar so.  Pé sgéal é, is air a bhí an</span>
<lb n="2219"/><span>bhruid & an saothar, agus bhí ag eirighe leis; bhí a chroidhe lán de mhisneach &</span>
<lb n="2220"/><span>de dhóchas.</span></p>
<lb n="2221"/>
<lb n="2222"/><p><span>Ach i láthair na bruide sin dó, buaileadh buille tubaisteach, ar nós</span>
<lb n="2223"/><span>splainnc tóirthnighe, anuas ar mhullach a chinn air!  Seachtain ó shoin,</span>
<lb n="2224"/><span>mar is eol do shaol Fodla, dóghadh an fóirgneamh clódóireachta a bhain</span>
<lb n="2225"/><span>le Muintir Chathail & a cho-lucht i mBleáthchliath.  Chuaidh an monarcha go</span>
<lb n="2226"/><span>léir ar bharr lasrach, agus níór fhág an teine aoinní sa tig gan dóghadh</span>
<lb n="2227"/><span>ach amháin na seomraí oifigeacha.  Do b'féidir le lucht na dóighteáin a</span>
<lb n="2228"/><span>mhúchadh an méid sin do thárrtháil ón léirsgrios.  Bhí suas le leathchéad</span>
<lb n="2229"/><span>míle púnt de dhíobháil déanta ar na daoinibh gur leis an monarcha.</span>
<lb n="2230"/><span>Dóghadh an gléas clóbhuailte, idir innilibh & maisínibh & lámhsgríbhinníbh,</span>
<lb n="2231"/><span>ortha.  Bhí lámhsgríbhinní i gcóir ant-Síoladóra ar a measc; dóghadh iad</span>
<lb n="2232"/><span>go léir léir!  Ba throm an buille sin orainn.  Bíodh gur mór ant-</span>
<lb n="2233"/><span>umárd an méid sin lámhsgríbhinn a bheith imthithe, ba dhá mhó ná sain an</span>
<lb n="2234"/><span>t-umárd díthiú na lámhsgríbhinne ón Athair Peadar .i. an dara caib-</span>
<lb n="2235"/><span>deal de bheathaidh Chríost Mac Dé!  Níor bh'iongna é brón & mearathal &</span>
<lb n="2236"/><span>corrabhuais anama do bheith ar an bhfear eagair de dhéascaibh na díthe</span>
<lb n="2237"/><span>uafásaighe sin.  Tá éileamh airgid á chur isteach ag lucht an t-Sioladóra,</span>
<lb n="2238"/><span>mar chúiteamh beag, ar saothar ár sgríbhneorí, ní nách iongna.  B'é leann</span>
<lb n="2239"/><span>dé gur bhuail duine áirithe Liam Ó Rinn, isteach chun an Fhir Eagair, agus</span>
<lb n="2240"/><span>ar chloisint dó an sgéal tubaisteach uaidh & conus mar a dóghadh an lámh-</span></p>
</div>
<pb n="212"/>
<div><lb n="2241"/><p><span>sgribhinn loghmhar de bheathaidh Chríost, duairt sé go raibh macasamhail</span>
<lb n="2242"/><span>de le fághail!  Tá an dara caibideal mar sin san uimhir seo de'n</span>
<lb n="2243"/><span>Irisleabhar & ní bheidh aon bhrise ná beárna san saothar ró-loghmhor a</span>
<lb n="2244"/><span>fhág ár rí-údar againn ar Chríost Mac Dé.</span></p>
<lb n="2245"/>
<lb n="2246"/><p><span>Ní mór a rádh gur ghlac gach sgríbhneoir fé leith an drochsgéal i</span>
<lb n="2247"/><span>dtaobh millthe a lámhsgríbhinne air go hana-chneasta.  Thuigeadar ár</span>
<lb n="2248"/><span>gcás; ba mhór an sólás croidhe dúinn a ndeighchneastacht san uatha.</span>
<lb n="2249"/><span>Gheall cuid aca go dtabharfaidís arís fé aiste do scríobh as an nuadh —</span>
<lb n="2250"/><span>rud a dheineadar ó shoin.  Ní cneastacht & dúthracht go dí é!  Duairt</span>
<lb n="2251"/><span>duine aca-san .i. D. Ó Súileabháin, gan bacaint le haon airgead do</span>
<lb n="2252"/><span>chur ag triall ar, ach pé nidh a bheidh le teacht do ó Chumann an Urrudhais,</span>
<lb n="2253"/><span>é do chur chun sochair don Irisleabhar seo againn!  A chonách san air.</span></p>
<lb n="2254"/>
<lb n="2255"/><p><span>Tuigtear as an sgéal san thuas, a léightheoirí, go bhfuilimíd ag brath</span>
<lb n="2256"/><span>oraibh breis cabhra do thabhairt dúinn.  Tá an obair seo á déanamh</span>
<lb n="2257"/><span>againn ar mhaithe libh & chun glóire Dé & onóra na h-Éirean & chun leathta</span>
<lb n="2258"/><span>na Gaeluinne.  Tá's agaibh ná fuil faic na fríde dá fháil againn as an</span>
<lb n="2259"/><span>obair ach pé duadh & trioblóid atá ag baint le na chur amach.  Níl</span>
<lb n="2260"/><span>tuarastal ag éinne den triúr atá ina bhun.  In aisce iseadh atá an</span>
<lb n="2261"/><span>obair sin uainn — tré ghrádh dár n-oighreacht .i. an Ghaeluinn, chun í shaoradh</span>
<lb n="2262"/><span>ón mbás.  Ar na Sagairt níos mó ná ar aon dream eile seadh thuitean</span>
<lb n="2263"/><span>an dualgas san.  Tá níos mó comhacht aca, leis, chun a dhéanta.  Cuiridís</span>
<lb n="2264"/><span>an chomhacht san aca & an léighean san aca i bhfabhar na Gaeluinne.  Bhí</span>
<lb n="2265"/><span>iontaoibh ag muintir na h-Éirean riamh asta; má chíd siad na sagairt</span>
<lb n="2266"/><span>dáríribh ar thaobh na Gaeluinne, ní lagú a thiocfidh ar an iontaoibh san aca</span>
<lb n="2267"/><span>asainn — ach a mhalairt; is amlaidh is móide a thabharfaid siad féin chun</span>
<lb n="2268"/><span>i fhoghluim.</span></p>
<lb n="2269"/>
<lb n="2270"/><p><span>“Ní aithnightear cara go cruatan”</span></p>
<lb n="2271"/>
<lb n="2272"/><p><span>Ní túisge a chualaidh an t-athair Liam de Londra, S. O.,sráid an</span>
<lb n="2273"/><span>iarthair, B'leáthchliath, mar gheall ar an mbuille thubaisteach a thárla</span>
<lb n="2274"/><span>don Síoladóir 'ná mar a chuir sé dhá phúnt ag triall orainn, agus san</span>
<lb n="2275"/><span>in-aisce leis.  San uimhir dheirineach, bhí trácht againn ar an duais</span>
<lb n="2276"/><span>(7 bpúint) a thug sé do mhacaibh léighinn sa Róimh ar aiste darab teideal</span>
<lb n="2277"/><span>“an dlúthbhaint idir Éire & an Róimh.”  Fuaireamair na h-aistí uatha &</span>
<lb n="2278"/><span>bhí an duais-aiste le cur i gcló againn san Sioladóir, ach mo mhíle chreach!</span>
<lb n="2279"/><span>Dóghadh orainn é i dteannta na cod' eile.  Iaraimíd ortha ár leath-</span>
<lb n="2280"/><span>sgéal do ghabháil de dhéascaibh na méala.  A chonách san ar an Ath. 'Liam.</span></p>
<lb n="2281"/>
<lb n="2282"/><p><span>Tá cara eile againn & comhnuí air i n-Eabhrach Nuadh 'sé Mícheál Ó</span>
<lb n="2283"/><span>Leanacháin é.  De réir na tuairisce a thug an t-Athair Séamus Ó</span>
<lb n="2284"/><span>Mathúna dhúinn air, gabha isead Mícheál, rugadh i Mághealla é os cionn sé</span>
<lb n="2285"/><span>dheich de bhliantaibh ó shain.  D'imthigh sé thar sáile in-aois a ocht mblian.</span>
<lb n="2286"/><span>Ta sé thall ó shain ag gabháil le na chéird.  Thosnuig sé ar Ghaeluinn</span>
<lb n="2287"/><span>d'fhoghluim tímpal deich mblian ó shain.  Tá sí anois aige go maith, idir</span>
<lb n="2288"/><span>chaint & léigheamh.  Bhuail sé isteach chun an Athar Séamus chun cúig</span>
<lb n="2289"/><span>dollair do chur ag triall ar lucht ant-Síoladóra.  Síntúis in-aisce</span></p>
</div>
<pb n="213"/>
<div><lb n="2290"/><p><span>iseadh é.  Níor mhaith leis cóip an Irisleabhair d'fháil ar son an airgid</span>
<lb n="2291"/><span>sin, mar dubhairt sé go bhfaghan sé an Síoladóir i siopa in Eabhrach Nua.</span>
<lb n="2292"/><span>Ní gádh a rádh gur shrois na cúig dollair sinn-ne i dtráth & go dtabharaimíd</span>
<lb n="2293"/><span>baochas ón ár gcroidhe le Mícheál & gur a fada a mhairidh sé.  Ós ag</span>
<lb n="2294"/><span>trácht dúinn ar an gceist sin, ní tógfar orainn is dóigh liom a chur fé</span>
<lb n="2295"/><span>bhrághaid ár gcarad go bfuil d'inntinn againn seomra fé leith d'fháil</span>
<lb n="2296"/><span>sa chathair mar oifig i gcóir ant-Sioladóra, bun-áit an Chumainn mar</span>
<lb n="2297"/><span>a déarfá.  Táimíd ana-leathlámhach d'uireasbhaidh áite don t-sórd san.</span>
<lb n="2298"/><span>Ach ní foláir roinnt airgid do bheith againn chun a leithéid de sheomra do</span>
<lb n="2299"/><span>sholáthar.</span></p>
<lb n="2300"/>
<lb n="2301"/><p><span>Ní fheadar an mbeadh d'ádh orainn cara fial d'fháil ar ár léightheoribh</span>
<lb n="2302"/><span>a thabharfadh réiteach na ceiste sin dúinn?</span></p>
<lb n="2303"/>
<lb n="2304"/><p><span>Léigheamair i nuachtán éigin le déanaighe go raibh 1,500 púnt</span>
<lb n="2305"/><span>airgid ag lucht an Far East i dtosach barr sa chiste sar ar thosnuigheadar</span>
<lb n="2306"/><span>ar an bpáipéar sin do chur amach!  Ní raibh pinginn ruadh sa chiste</span>
<lb n="2307"/><span>againne nuair a thosnuigheamair ar an Síoladóir do chéad-chur amach!</span>
<lb n="2308"/><span>Tá ag eirighe linn, mar sin féin; nílimíd ar lomán lenár nglaodhtaí</span>
<lb n="2309"/><span>fós, ámh.  Níor fhéadamair aon t-síntiús do thabhairt d'éinne ar ár</span>
<lb n="2310"/><span>scríbhneoiribh i ndíoluíocht ar a chuid saothair.  Tá súil láidir againn go</span>
<lb n="2311"/><span>dtiocfaidh an lá agus nára ró-fhada uainn é, nuair a bheidh ag lucht an</span>
<lb n="2312"/><span>tSíoladóra farasbarr éigin sa chiste chun iad d'ioc.  Ní fágfar ar lár</span>
<lb n="2313"/><span>na seribhneoirí a chabhruigh linn ó thosach.  Iocfar fós gach uile dhuine aca</span>
<lb n="2314"/><span>de réir a chirt, le congnamh Dé.  Ní “buachaill ag Móra agus Móra</span>
<lb n="2315"/><span>a d'iarraidh déirce” againn an achainge sin uainn ar ár gcáirdibh.</span></p>
<lb n="2316"/>
<lb n="2317"/><p><span>“Ní neart go cur le chéile</span>
<lb n="2318"/><span>Ní laige go scaipeadh.”</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>Ní féidir gan díombá mhór do bheith i gcroidhe gach deigh-Ghaedhil</span>
<lb n="2321"/><span>toisc luighead Gaeluine a bheith i nuachtánaibh an lae indiu in Éirinn,</span>
<lb n="2322"/><span>agus a bhfuil díobh ann!  Dála an sgéil, níl teachtaí ‘na dála,’ leas-</span>
<lb n="2323"/><span>muigh de bheirt nó triúr ortha, ag tabhairt aon deaghshampla a raghad chun</span>
<lb n="2324"/><span>sochair don Ghaeluin.  Táid siad 'dtaobh istig d'Ímpireacht na Breataine</span>
<lb n="2325"/><span>i dtaobh na teangan go siúráltha!  Páirlimint na nGaedheal agus</span>
<lb n="2326"/><span>Béarla Sheáin i n-uachtar inte, 'sí atá againn i ndeire na dála!  Is</span>
<lb n="2327"/><span>mór an draoitheadóir Seán agus a chuid Abacadábra d'úrlabhra.  Tá</span>
<lb n="2328"/><span>aigne ár náisiúin fé dhraoíocht ag an dteangain iasachta.  Choiméad sé</span>
<lb n="2329"/><span>sinn ceangailte de thaobh Shasana le cuibhreach níos déine & níos téagartha</span>
<lb n="2330"/><span>ná aon arm dá mhéid.  Féach na tuilte focal athá ag na teachtaí á</span>
<lb n="2331"/><span>stealladh uatha, ar phúnc bheag go minic; tá an buadh so leis an mBéarla</span>
<lb n="2332"/><span>gur féidir an rud céadna do rád ar fiche slighe uaireannta.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>I láthair na n-uaire seo, is ar éigin má tá aoinní eile ach an pholitíocht</span>
<lb n="2335"/><span>le feiscint ar pháipéarthaib na cathrach.  Ceist thar ceisteanaibh iseadh í,</span></p>
</div>
<pb n="214"/>
<div><lb n="2336"/><p><span>dar leo.  Táid na nuachtáin ag déanamh a ndíchil ar séideadh fé'n dá</span>
<lb n="2337"/><span>aicme pholiteacha.  A leithéid d'imreasán gan chiall</span></p>
<lb n="2338"/>
<lb n="2339"/><p><span>“With Party leaders in each street</span>
<lb n="2340"/><span>Maintaining with no little heat</span>
<lb n="2341"/><span>Their various opinions!”</span></p>
<lb n="2342"/>
<lb n="2343"/><p><span>Chuirfeadh sé i gcuimhne dhúinn na neithe a léigheamar i dtaobh an ghleoidh a</span>
<lb n="2344"/><span>bhiodh idir Anraoí Grattan & A. Flood.  Tá Micheál Ó Coileán ag seasamh</span>
<lb n="2345"/><span>ar onóir na Sasanach & ar an gconnradh a deineadh leo fé mar a bhí Grattan</span>
<lb n="2346"/><span>agus tá De Bhaléra ag déanamh aithrise ar Anraoí Flood ag troid ar</span>
<lb n="2347"/><span>son an Achta mar ar dhiúltuigh Muintir Shasana go raibh aon cheart acu</span>
<lb n="2348"/><span>dlighe do cheapadh d'Éirinn, agus mar sin & eile…!  Níl d'inntinn</span>
<lb n="2349"/><span>againne teacht thar cheist dheilgineach na politíochta atá ag suathad ár</span>
<lb n="2350"/><span>ndaoine fé láthair ach ní dóigh línn go bhfuil an iompar ceart ages na</span>
<lb n="2351"/><span>nuachtánaibh móra agus páirt do ghabháil le h-aon taobh aca san aighneas.</span>
<lb n="2352"/><span>Sé is ceart dóibh a dhéanamh ná íle do chaitheamh ar na h-uisgíbh suathte.</span>
<lb n="2353"/><span>Tá seana-rádh ann gur “fearr ant-imreas ná an t-uaigneas” ach ní h-é</span>
<lb n="2354"/><span>sin an saghas imreasa atá i nár measc fé láthair is bunchiall & is brígh</span>
<lb n="2355"/><span>leis an sean-fhocal.  Dá mba namhaid ghiúchach iasachta a bhí i gceist, b'fhearr</span>
<lb n="2356"/><span>an t-imreas ansan ná uaigneas na daoirse.  Ní mar sin atá, ámhthach;</span>
<lb n="2357"/><span>ach cogadh na gcarad, isé atá ar siubhal.  Go dtugaidh Dia go mbeidh sé</span>
<lb n="2358"/><span>chomh neambhuan is a bhion an saghas san cogaidh.  Táid na nuachtáin seo</span>
<lb n="2359"/><span>againne ag cur na ndaoine ar mearathail — an seanachleas “suppressio</span>
<lb n="2360"/><span>veri et suggestio falsi” á chur i gníomh aca.  Is baol gur gearaid é chun</span>
<lb n="2361"/><span>go dtiocfar ó imreas aigne chun láimhe láidre & ní bheidh ansan againn ach</span>
<lb n="2362"/><span>achrann paróisteánach gur chúm an file air & é fé bhrón:</span></p>
<lb n="2363"/>
<lb n="2364"/><p><span>“Nach dealbh an sgéal é dá léigheamh ag gallachoin</span>
<lb n="2365"/><span>Gur b'iad clanna Gaedheal atá ag déanamh an achrainn</span>
<lb n="2366"/><span>Ag fealladh ar a chéile fé ghné gach seanacheirt</span>
<lb n="2367"/><span>Bhest & Carabhat bán do thréig.”</span></p>
<lb n="2368"/>
<lb n="2369"/><p><span>Níl an sgéal tagaithe go dtí sin fós, ach ní ró-fhada go mbeidh an tobaist</span>
<lb n="2370"/><span>chúghainn, má théidhean na daoine ó smacht.  Táthar ag imeacht ón ndeagh-</span>
<lb n="2371"/><span>smacht a bhí acu ortha féin le cúpla blian anuas.  Tá na nuachtáin ciontach</span>
<lb n="2372"/><span>n mórchuid den tríoblóid atá i nár measg.  Féachaidís chun an sgéil do</span>
<lb n="2373"/><span>leigheas, má tá aon ghrádh acu don tír.  Cuiridis uatha an siotha seatha</span>
<lb n="2374"/><span>a bhíon ar siubhal acu, agus tugaidís comhairle a leasa don dá aicme</span>
<lb n="2375"/><span>pholiteacha.  Ní féidhir liom gan cuimhneamh ar a ndubhairt Pádraig na</span>
<lb n="2376"/><span>Léime (beannacht Dé len' anam) san dráma “an Cárthach Mór”</span>
<lb n="2377"/><span>ag caint dó mar gheall ar dheilt idir cháirdibh Gaedheal le linn Eilíse:</span></p>
<lb n="2378"/>
<lb n="2379"/><p><span>“An Cárthach Mór — Is deochair aighneas do chur ar bun gan dá</span>
<lb n="2380"/><span>thaobh a bheith páirteach ann, ach is deacra ná san é dhéanamh má thárluighean</span>
<lb n="2381"/><span>gan aon taobh a bheith ciontach.  Guala le gualainn mar ba cheart don</span>
<lb n="2382"/><span>Gaedheal… sin ant-aon rud amháin a choimeádfaidh Banba</span>
<lb n="2383"/><span>bhláthmhar ar a bhonnaibh.</span>
<lb n="2384"/></p>
</div>
<pb n="215"/>
<div><lb n="2385"/><p><span>Domhnal Óg (O Eidirsceoil) —… go ndeinidh Dia na nGrást</span>
<lb n="2386"/><span>gach aicme do riarú chun a ghlóire féin do bhuanú & mar mhaithe le clainn</span>
<lb n="2387"/><span>na Fódla…</span></p>
<lb n="2388"/>
<lb n="2389"/><p><span>Cárthach Mór — Mara mbéadh ant-acrann mí-nádúrtha is amhlaidh a</span>
<lb n="2390"/><span>bhéadh sgéal ag pór na nGaedheal ar fad.  Mo mhíle mallacht ar an</span>
<lb n="2391"/><span>éad nímhneach atá ag claoidhe ár ndúthaighe ó thúis agus ag á brúghadh fé</span>
<lb n="2392"/><span>chois an eactranaigh…”</span></p>
<lb n="2393"/>
<lb n="2394"/><p><span>Gearán cóir & comhairle ár leasa, má leanaimíd é.  Ní fheadar</span>
<lb n="2395"/><span>cathain a thuigfid ár ndaoine cad é an díobháil dóibh féin & dá mbainean</span>
<lb n="2396"/><span>leo an t-easaontas eatortha, ná cathain a thiocfaidh atharach aigne ar lucht</span>
<lb n="2397"/><span>na bpáipéar?  Maidir leis an nGaeluinn, ní féidir dóibh a rádh go</span>
<lb n="2398"/><span>bfuil cothrom na féinne aca á thabhairt dí.  Má leogaid siad giota beag</span>
<lb n="2399"/><span>suarach isteach ionta, níl ann ach sop i n-ionadh sguaibe, nó ag caitheamh</span>
<lb n="2400"/><span>cnámha don mhadra.  Óir níl meas madra ag lucht i mbun na nuachtán</span>
<lb n="2401"/><span>ar a léightheoiribh Gaeluinne.  Níor fhoghluimighadar aoinní as na</span>
<lb n="2402"/><span>h-imtheachtaibh a thárla sa tír seo le seacht mbliana anuas; bfhéidir nár</span>
<lb n="2403"/><span>thuigeadar iad.  Fágan san lucht na nuachtán ag trácht ar chúrsaibh a</span>
<lb n="2404"/><span>thuitean amach i ngach áird don domhan & gan puinn le rádh acu ar an dtír</span>
<lb n="2405"/><span>seo againne — ní áirmhim mórán ráiméise eile le na bhfuil a mbilleoga</span>
<lb n="2406"/><span>aca á líonadh! operatio sequitur esse, is dócha; nó, mar a déarfadh</span>
<lb n="2407"/><span>Gaedhilgeoirí é “cad a dhéanfaidh mac an chuit ach luch do mharbhú.”  Tá</span>
<lb n="2408"/><span>aigne ghallda aca fós; táid siad greamuithe ag an bhfear mhór thall.  Dar</span>
<lb n="2409"/><span>leo, níl aon atharach saoil tagaithe ar Éirinn ach amháin i dtaobh pholitíochta.</span>
<lb n="2410"/><span>Tá breall ortha & dá luathacht a bhainfid siad an púicín dá shúilibh iseadh</span>
<lb n="2411"/><span>is fhearr é.  Brúghaidís gaedhilgeoirí isteach ortha & beidh na nuachtáin</span>
<lb n="2412"/><span>freagarthach.</span></p>
<lb n="2413"/>
<lb n="2414"/><p><span>DHÁ OLLSGOIL.</span></p>
<lb n="2415"/>
<lb n="2416"/><p><span>Ní maith linn in ao'chor bheith ag cáineadh — óir ní ró-dheas mar bhéas</span>
<lb n="2417"/><span>é d'fhear ná do mhnaoí.  Ní oirean an béas san do bhioránach gas tamar</span>
<lb n="2418"/><span>an Síoladóir óg seo againne ach chomh beag.  Ach tá sé ráidhte go mbíon</span>
<lb n="2419"/><span>an fhírinne searbh; bainean pian éigin le tarrach fiacail de ghnáth.</span>
<lb n="2420"/><span>Dá bhrí sin, ná bíodh aon léightheoir ag déanamh iongna dhe má chíon sé</span>
<lb n="2421"/><span>focal searbh ag breacadh bhilleóg ár n-irisleabhair anois 's arís.  Tá</span>
<lb n="2422"/><span>ana-dhíombádh orainn i dtaobh a luighead a bhíon á dhéanamh ar son na</span>
<lb n="2423"/><span>Gaeluine ag an dá Ollsgoil .i. Ollsgoil Eaglaisánach i MaghNuadhad &</span>
<lb n="2424"/><span>an Ollsgóil Náisiúnta i mBaile-Átha-Chliath.  Nílimíd ag rádh anois ná</span>
<lb n="2425"/><span>fuil an Ghaeluin dá múineadh ionta; ach ná fuil sí fé mheas ró-mhór</span>
<lb n="2426"/><span>ionta, cé go bhfuilid ar a taobh.  Maidir le méid na Ghaeluinne a thagan</span>
<lb n="2427"/><span>amach uatha, is ró-shuarach le rádh é.  Tagan líne an amhráin:  “Táim-se</span>
<lb n="2428"/><span>im' chodladh is ná dúisig mé” i gcuimhne dhúinn mar gheall ar an dá</span>
<lb n="2429"/><span>shuidheachán feasa agus léighinn sin i dtaobh na Gaeluinne, ach go h-áirithe!</span>
<lb n="2430"/><span>Bíon gnáth-chúrsa oideachais Ollsgoile ar siubhal fé lánréim ionta, gan</span>
<lb n="2431"/><span>dabht-fé mar is ceart dóibh.  Ach “oportet haec facere, néc illa cmittere”</span></p>
</div>
<pb n="216"/>
<div><lb n="2432"/><p><span>de réir a n-abran an Soisgéal.  Ní ceart an leabarlan atá i gColáisde</span>
<lb n="2433"/><span>Mhaigh Nuadhad fanúint díomhaoin gan iarracht do dhéanamh ar an stór</span>
<lb n="2434"/><span>nó ciste MSS atá ag dreochaint ann do chur i gcló de réir chumais</span>
<lb n="2435"/><span>lucht ceannais an Chólaisde.  'Dtaobh amuigh do bheirt nú triúr des na</span>
<lb n="2436"/><span>hollamhnaibh, níl faic a bharra á dhéanamh ag an gcuid eile; agus a bhfuil</span>
<lb n="2437"/><span>ann díobh.  Cúis bhróin dúinn iseadh é gan priomh-cholláisde na h-Eaglaise</span>
<lb n="2438"/><span>Éin irinn do beith ar tosach i dtaobh an adhbhair léighinn sin na Gaeluinne.</span>
<lb n="2439"/><span>Cá fada a mbeid in a gcodladh!  Tá an biorán suain i gcinn na n-ollamhan</span>
<lb n="2440"/><span>sa cholláisde eile — ná dúisig iad.</span></p>
<lb n="2441"/>
<lb n="2442"/><p><span>MIONSCÉALA.</span></p>
<lb n="2443"/>
<lb n="2444"/><p><span>Dóghadh a raibh de thuairiscíbh bailighthe againn ar ár gcáisdibh le</span>
<lb n="2445"/><span>déanaighe.  Ní tógfar orainn, dá dhruim sin, a luighead a bhfuil le rádh</span>
<lb n="2446"/><span>againn san uimhir seo den tSíoladóir.</span></p>
<lb n="2447"/>
<lb n="2448"/><p><span>Traosluighimíd don dr. ró-urramach Ó Domhnail, D.D. de bharr na</span>
<lb n="2449"/><span>onóra & an ghrádaim nuadh atá fachta aige ón Róimh le déanaighe .i. go bhfuil</span>
<lb n="2450"/><span>sé ina árdeasbog conganta don Chairdinéal in Árdmacha & go mbeidh sé</span>
<lb n="2451"/><span>ina comharba ina dhiaidh.  Gur a fada a mhairidh Sé an onóir & an gradam.</span>
<lb n="2452"/><span>'Sé an Dochtúir P. Ó Domhnall a bhí i gceannas an tionóla dheirinnigh a</span>
<lb n="2453"/><span>bhí ag Cumann na Sagart.  Bhí sé i bhfabhar an Chumainn ó thosach & thug sé</span>
<lb n="2454"/><span>cabhair & comhairle ár leasa dhúinn i dtaobh na hoibre atá curtha rómhainn</span>
<lb n="2455"/><span>againn le déanamh.  Agus d'fhág sé a bheannacht Easbuig againn.  Tá</span>
<lb n="2456"/><span>súil againn arís ná beidh aon t-sos lena cabhair & congnam uaidh dhúinn</span>
<lb n="2457"/><span>i rith an t-saoil nuaidh d'aineoin an chúraim ró mhóir a bheidh air san</span>
<lb n="2458"/><span>oifig ata glactha air.</span></p>
<lb n="2459"/>
<lb n="2460"/><p><span>Cuirsimíd fáilte is fiche roimis an Atair Burbage taréis a</span>
<lb n="2461"/><span>theacht abhaile go slán fallám ó champa na mbráighe a bhí i mBaile Cionn-</span>
<lb n="2462"/><span>leora.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>Do budh olc an mhaise dhúinn é mara ndéanimís có-áthas & có-atal</span>
<lb n="2465"/><span>leis an Dochtúir M. Ó Síothcháin, ollamh ré laidin & gréigis i Magh-</span>
<lb n="2466"/><span>Nuadhad ar a ghairm ag an bPápa chun a bheith in a árdeasbog i Sydney,</span>
<lb n="2467"/><span>Astraoileá .i. bheith ina chongantóir ar dtúis don Dochtúir Ró-oirbh.</span>
<lb n="2468"/><span>Ó Ceallaig, árdeasbog, & ina comharba ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>Tá áthas & brón orainn i dtaobh imtheacht uainn don Dochtúir Ó</span>
<lb n="2471"/><span>Síothcháin.  Cuirean an onóir & an grádam a fuair sé áthas orainn — níl</span>
<lb n="2472"/><span>sagart in Eirinn is fearr a thuillean é.  Tá brón orainn toisc go</span>
<lb n="2473"/><span>gcaillean Eire & an Ghanluinn mac dílis dúthrachtach & oibrighe a dhein</span>
<lb n="2474"/><span>cion fir ar son saothruithe na teangan.  Cuir an Dochtúir Ó Siothcháin</span>
<lb n="2475"/><span>na Déisig ar an léirsgáil & canúint na ndéiseach ar aitheantas mhuintire</span>
<lb n="2476"/><span>na gcúigí eile.  Sí ár nguidhe gura fada a réim fé chrois an deisceartig</span>
<lb n="2477"/><span>fé shéan & fé mhaise & fé shláinte.</span>
<lb n="2478"/></p>
</div>
<pb n="217"/>
<div><lb n="2479"/><p><span>LÉIRMHEAS LEABHAR.</span></p>
<lb n="2480"/>
<lb n="2481"/><p><span>“Don Cíochóté,” an t-Athair Peadar Ua Laoghaire, Canónach S. P. do</span>
<lb n="2482"/><span>sgríobh ón Sgéal Spáinneach.  Tá 'á fhoillsiú ag Brún agus</span>
<lb n="2483"/><span>Ó Nóláin, Teoir, i mBaile-Átha-Cliath.  Cuig sgillinge a fhiacha.</span></p>
<lb n="2484"/>
<lb n="2485"/><p><span>Tá an Ridire uasal fáin, Don Cíochóté, tagaithe go h-Éirinn, agus</span>
<lb n="2486"/><span>'sé an t-Athair Peadar, beannacht dílis Dé len' anam, a thug chúghainn</span>
<lb n="2487"/><span>é.  Is mór an chúis gháire agus suilt dúinn an Ridire céadna & a ghiolla</span>
<lb n="2488"/><span>mothaolach, Sancho.  Caithfear admháil nár theip an uaisleacht ar Dhon ná</span>
<lb n="2489"/><span>an ghéarchúiseacht ar Shancho, pé baois cainte ná gnímh a bhain don bheirt</span>
<lb n="2490"/><span>fhear ghreanamhara.  Is mó leabhar fónta sár-scríobhtha dár fhág an rí-</span>
<lb n="2491"/><span>údar againn, ach ortha san go léir, ní dóigh liom go bhfuil aon leabhar in</span>
<lb n="2492"/><span>aon ghaor chómh taithneamhach inléighte le Don Cíochóté.  Fíon Spáinneach</span>
<lb n="2493"/><span>glan ceart iseadh é, gan aon ghó.  Is mór an focal san uaim, go mórmór</span>
<lb n="2494"/><span>nuair a chuimhnuighean duine ar Aesop & ar Eisirt & ar Shéadna arl… ón</span>
<lb n="2495"/><span>údar chéadna.  Ní h-aistrúi focal ar Fhocal é in aon chor.  Munab'</span>
<lb n="2496"/><span>eadh, Maise, tá Don ina steilebheathaid againn ann, creaceáltha más</span>
<lb n="2497"/><span>maith leat, ach in a dhuine uasal, agus Sancho agus Rósínanté & an</span>
<lb n="2498"/><span>t-asal ballach & na h-eachtraí is fearr & is greannmhaire dá mbainean</span>
<lb n="2499"/><span>le sgéal Cherbhantes.</span></p>
<lb n="2500"/>
<lb n="2501"/><p><span>“Don Cíochóté a tháinig go h-Éirinn” a theidiol ceart, fé mar atá</span>
<lb n="2502"/><span>againn ar Aesop, is dócha; toisc ná fuil againn ach claon-aistriú ar</span>
<lb n="2503"/><span>sgéal an Ridire Spáinnigh, agus a chulaith bhreágh Ghaelach air.  Níor</span>
<lb n="2504"/><span>léigheas an bunsgéal ón údar a chéadcheap é san Spáinis, ach tá an</span>
<lb n="2505"/><span>t-aistrúi i mBéarla & sa bhFrainncis léighte agam.  Gan amhras níor</span>
<lb n="2506"/><span>aistrigh an t-Athair Peadar Leabhar Cherbhantis ina iomláine; d'fhág</span>
<lb n="2507"/><span>sé cuid mhaith de i leathtaoibh; neithe neamhriactanacha iad san.  Choiméad</span>
<lb n="2508"/><span>sé bunús & cnámha an sgéil & an méid sin den fheoil air go bhféadfadh</span>
<lb n="2509"/><span>an léightheoir a rádh gurab é an Ridire céadna é san dá leabhar ach go</span>
<lb n="2510"/><span>bhfuil fillebeag air anois mara raibh fallaing air na Spáinnis.  Bhí a lán</span>
<lb n="2511"/><span>tromuiochta á casadh ar an údar gael ag scríbhneoir léigheanta áirithe le</span>
<lb n="2512"/><span>déanaighe mar gheall ar na bheárnacha san dh'fhág sé san aistruí uaidh.</span>
<lb n="2513"/><span>Tugan an fear eagair Conal Cearnach réidteach an ghearráin sin & mí-</span>
<lb n="2514"/><span>thuairime sin' mbrollach an leabhair.  Sidiad bréithre Chonail:</span>
<lb n="2515"/></p>
</div>
<pb n="218"/>
<div><lb n="2516"/><p><span>Tá an cearth ag Conal Ceárnach sa méid sin.</span>
<lb n="2517"/><span>Níor loit an Canónach saothar Cherbhantis, ach is amhlaidh a chuir sé feabhaisín</span>
<lb n="2518"/><span>leis, bíodh nách minic a bhíon an sgéal mar sin 'dtaobh aistriucháin.  Bhí</span>
<lb n="2519"/><span>buadh fé leith ag baint leis an Athair Peadar chun oibre liteardha den</span>
<lb n="2520"/><span>t-sórd san.  Mhéaduigh ar an mbuadh san aige an sgéal do bheith lán de</span>
<lb n="2521"/><span>ghreann fé mar a bhí leis an ridire greannmhar aféiseach.  Bhí an t-Athair</span>
<lb n="2522"/><span>Peadar i na mháighistir go binn & ar a rogha oibre agus é ag gabháil do</span>
<lb n="2523"/><span>eachtraibh den t-saghas-sain; nú fé mar a dubhairt an Céitinneach ina</span>
<lb n="2524"/><span>thaobh féin agus é féin ag cur síos ar Thighearna Dúin Bhóinne:</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>Dom is dleacht a leacht do líonadh</span></p>
<lb n="2527"/>
<lb n="2528"/><p><span>Dom is eol a sceol do sgaoileadh</span></p>
<lb n="2529"/>
<lb n="2530"/><p><span>Mar sin le h-údar an leabha'r nuaidh sin atá dá luadhadh agam.</span>
<lb n="2531"/><span>Réidhtig an cursíos ar eachtraíbh an Ridire le buadh & le meon & le tuisgint</span>
<lb n="2532"/><span>an grinn agus an “bizarre” a bhí go láidir ag an Athair P. Ó Laoghaire.</span>
<lb n="2533"/><span>Rí-Shaothar ó Rí-Údar iseadh é.</span></p>
<lb n="2534"/>
<lb n="2535"/><p><span>Dhein an fear eaga'r a chuid féin den obair go hoilte; agus ba</span>
<lb n="2536"/><span>mhaith an cuimhneamh aigé suím an sgéil do chur i mBéarla i dtosach an</span>
<lb n="2537"/><span>leabhair; beidh san ana-áiseach d'fhoghluimtheoiribh.  Tá a chion de thuapli-</span>
<lb n="2538"/><span>síbh & de dhearmhadaibh chló san leabhar.  Ní dóigh liom gur scríobh an t-Ath.</span>
<lb n="2539"/><span>Peadar an focal “námhaid” ná “fiadháin” riamh mar atáid sa leabhar.</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>CRUACH MHÁRTHAIN.</span></p>
<lb n="2542"/>
<lb n="2543"/><p><span>LEABHAR FAGHÁLTA:</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>Mo dhá Róisín.  Máire do scríobh.  (Preas Dhún Dealgan, 2/6)</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Cainnt Choitcheannta ó'n Ghaedhealtacht.  Brighid Ní Dhochartaigh.</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>(Preas Dhún Dealgan, 1/6)</span>
<lb n="2550"/></p>
</div>
<pb n="219"/>
<div><lb n="2551"/><p><span>ÁR GCÁIRDE.</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>Fuaramar síntúisí ó sna sagairtibh seo leanas ar son Chumainn na Sagart</span>
<lb n="2554"/><span>nGaedhealach agus an t-Síoladóra.  Tugtar an méid cruinn i ndiaidh coda des</span>
<lb n="2555"/><span>na sagairtibh.  Tuigtear 10s. i ndiaidh ainme gach sagairt eile.</span></p>
<lb n="2556"/>
<lb n="2557"/><p><span>AILFIONN —</span></p>
<lb n="2558"/>
<lb n="2559"/><p><span>Athr. M. Ó Domhnaill.</span></p>
<lb n="2560"/>
<lb n="2561"/><p><span>ÁRD MACHA —</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Athr. Séamas Ó Doláin, 12S.; Athr.</span>
<lb n="2564"/><span>Séamas Larchin.</span></p>
<lb n="2565"/>
<lb n="2566"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH —</span></p>
<lb n="2567"/>
<lb n="2568"/><p><span>Athr. Macmathghamhna, £1; Athr.</span>
<lb n="2569"/><span>P. Ó Ruáin, C. M.; Athr. P. Ua</span>
<lb n="2570"/><span>Breathnach, C. M.; Athr. P. Ó</span>
<lb n="2571"/><span>Laoghaire, C. M.; Athr. S. Ó</span>
<lb n="2572"/><span>Mathúna, Athr. S. Mac Giolla</span>
<lb n="2573"/><span>Phádraigh, Athr. E. Mac Suibhne,</span>
<lb n="2574"/><span>Athr. D. Ó Broin (Booterst'n).</span>
<lb n="2575"/><span>Athr. L. de Búrca (Sreath an I.),</span>
<lb n="2576"/><span>Athr. A. Mac Cárthaigh, C. M.;</span>
<lb n="2577"/><span>Athr. P. Mac Suibhne, M. E.;</span>
<lb n="2578"/><span>Athr. L. de Lonndra, £2; Athr.</span>
<lb n="2579"/><span>T. P. Ó Broin, S. P., £1; Athr.</span>
<lb n="2580"/><span>A. Ó Fearghaill, £1; Athr. D.</span>
<lb n="2581"/><span>Ó Deláinigh £1.</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>CAISEAL —</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Athr. D. P. Ó Cathasaigh, P. S. M.,</span>
<lb n="2586"/><span>Dúrlas Éile.</span></p>
<lb n="2587"/>
<lb n="2588"/><p><span>CIARRAIDHE —</span></p>
<lb n="2589"/>
<lb n="2590"/><p><span>Athr. D. Ó Conncubhair, 15s.; Athr.</span>
<lb n="2591"/><span>D. Ó Brosnacháin, 15s.; Athr.</span>
<lb n="2592"/><span>T. Suipeál, 15s.; Athr. T. Ó</span>
<lb n="2593"/><span>Spealáin, 15s.; Athr. T. Ua</span>
<lb n="2594"/><span>Muirthuile, 15s.; Athr. T. Ó</span>
<lb n="2595"/><span>Gríobhtha, S. P.; Athr. D. Ó Fin-</span>
<lb n="2596"/><span>nucháin, Athr. P. S. MacGearailt,</span>
<lb n="2597"/><span>Adm.; Athr. D. Ó Muineacháin</span>
<lb n="2598"/><span>£1; Athr. D. Ó Cathasa, £1; Athr.</span>
<lb n="2599"/><span>P. Ó Cearbhall, Athr. S. Ó Loinsigh</span>
<lb n="2600"/><span>(Tráigh Lí), 15s.; Athr. L. Betháin,</span>
<lb n="2601"/><span>Athr. T. Ó Céilleachair, Athr. L.</span>
<lb n="2602"/><span>Ferris, Athr. M. Ó Baoighill, Athr.</span>
<lb n="2603"/><span>C. Ó hEilithe, £1.</span></p>
<lb n="2604"/>
<lb n="2605"/><p><span>CILL DHÁ LUA —</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>An Canónach D. Ó Deaghdha, S. P.,</span>
<lb n="2608"/><span>£1; Athr. S. Ó Deaghdha.</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>CLUAIN FEARTA —</span></p>
<lb n="2611"/>
<lb n="2612"/><p><span>Athr. Uachtarán, C. SS. R., Iascair,</span>
<lb n="2613"/><span>12s. 6d.</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>CLUAIN UAMHA —</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>Athr. S. Mac an tSionnaig.</span></p>
<lb n="2618"/>
<lb n="2619"/><p><span>DOIRE —</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>Athr. M. Ó Brolcháin, 10s. 6d.</span></p>
<lb n="2622"/>
<lb n="2623"/><p><span>FEARNA —</span></p>
<lb n="2624"/>
<lb n="2625"/><p><span>Athr. S. Ó Ceallaigh, Athr. P. Ó</span>
<lb n="2626"/><span>Murchadha, M. S. S., £1; Athr. S.</span>
<lb n="2627"/><span>Reámonn, S. P.</span></p>
<lb n="2628"/>
<lb n="2629"/><p><span>LUIMNEACH —</span></p>
<lb n="2630"/>
<lb n="2631"/><p><span>Athr. Uachtarán, C. SS. R., i Luimnighe.</span></p>
<lb n="2632"/>
<lb n="2633"/><p><span>AN MIDHE —</span></p>
<lb n="2634"/>
<lb n="2635"/><p><span>Athr. P. Ó Maoilmheana.</span></p>
<lb n="2636"/>
<lb n="2637"/><p><span>PORT LÁIRGE —</span></p>
<lb n="2638"/>
<lb n="2639"/><p><span>Athr. Seán Ó Céilleachair, S. T. L.,</span></p>
<lb n="2640"/>
<lb n="2641"/><p><span>£1; Athr. Micheál Ó Crotaigh, £1.</span></p>
<lb n="2642"/>
<lb n="2643"/><p><span>RATH BHOTH —</span></p>
<lb n="2644"/>
<lb n="2645"/><p><span>Athr. S. Ua Muireadhaigh, £1.</span></p>
<lb n="2646"/>
<lb n="2647"/><p><span>ROS —</span></p>
<lb n="2648"/>
<lb n="2649"/><p><span>Athr. P. Mac Aonghusa, S. P.; Athr.</span>
<lb n="2650"/><span>S. Ó Mathúna, Athr. P. Ó Néill,</span>
<lb n="2651"/><span>Athr. S. Ó Dugáin.</span></p>
<lb n="2652"/>
<lb n="2653"/><p><span>SÍNTÚISÍ EILE —</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>Athr. P. E. Mac Fhinn, D.D., Róimh,</span>
<lb n="2656"/><span>£3; Athr. G. Ó Nualláin, M. E.,</span>
<lb n="2657"/><span>Mágh Nuadhat, £1; Na Brátharacha</span>
<lb n="2658"/><span>de la Salle, Beal Feirsde (per</span>
<lb n="2659"/><span>S. Mac G.); An Árd-Mhathair,</span>
<lb n="2660"/><span>O. S. D., Beal Feirsde (per S.</span>
<lb n="2661"/><span>Mac G.); Athr. S. Ó Ceallaigh,</span>
<lb n="2662"/><span>Birmingham, Ala, S.A.A., £1 4s.;</span>
<lb n="2663"/><span>M. S. Mach an Laoich, Helena,</span>
<lb n="2664"/><span>Mont.; per Beanrioghalta, £1.</span>
<lb n="2665"/><span>Athr. M. Mac Coisdealbhaigh,</span>
<lb n="2666"/><span>Greenoc, £1; Athr. R. de Róiste,</span>
<lb n="2667"/><span>Nottingham; Micheál Ó Conn-</span>
<lb n="2668"/><span>cubhair, O. S., Baile 'n Feiriteu-</span>
<lb n="2669"/><span>raigh; Pádraig Ó Brian, O. S.,</span>
<lb n="2670"/><span>Baile 'n Feiriteuraigh; Eamonn Ó</span>
<lb n="2671"/><span>Cathain, O. S., Baile 'n Feiriteur-</span>
<lb n="2672"/><span>raigh; Micheál Ó Caomhanaigh, O. S.,</span>
<lb n="2673"/><span>Baile Dáithí; Partholán Ó Cin-</span>
<lb n="2674"/><span>néide, O. S., Baile Dáithí; Micheál</span>
<lb n="2675"/><span>Ó Luineacháin, Nuadh Cabhrach, £1;</span>
<lb n="2676"/><span>Athr. T. Ó Buachalla, 13s. 9d.;</span>
<lb n="2677"/><span>An Br. Deaglán, De La Salle,</span>
<lb n="2678"/><span>Baile 'n t-Sionnainne, 12s. 6d.;</span>
<lb n="2679"/><span>Seán Ó Dubhda, O. S., Smeric;</span>
<lb n="2680"/><span>Diarmuid Ó Mathúna, Dochtúir,</span>
<lb n="2681"/><span>Glas Naoidhean, £1; Athr. S. S,</span>
<lb n="2682"/><span>Ó Gormáin, D. D., S.P., Ottawa;</span>
<lb n="2683"/><span>Athr. T. P. Ó Brian, Derby.</span></p>
<lb n="2684"/>
<lb n="2685"/><p><span>TUAIM —</span></p>
<lb n="2686"/>
<lb n="2687"/><p><span>Athr. E. Mac Aodhagáin, Athr. S.</span>
<lb n="2688"/><span>Ua Caomhanaigh, 15s.; Athr. T.</span>
<lb n="2689"/><span>Ó Máille. S. P.; Athr. P. Ó</span>
<lb n="2690"/><span>Ruáin, Athr. L. Ó Ceallaigh (Iris</span>
<lb n="2691"/><span>Mór).</span>
<lb n="2692"/></p>
</div>
<pb n="220"/>
<div><lb n="2693"/><p><span>CLÁR IOMLÁN IMLEABHAIR A DÓ.</span></p>
<lb n="2694"/>
<lb n="2695"/><p><span>Aiste ar an bhFír-Bheathaidh — II. 78</span></p>
<lb n="2696"/>
<lb n="2697"/><p><span>A Mhuire Mheidhrigh!  (Dán) 158</span></p>
<lb n="2698"/>
<lb n="2699"/><p><span>An Croidhe Ró-Naomhtha (Dán) 91</span></p>
<lb n="2700"/>
<lb n="2701"/><p><span>An Dá Bhóthar (Sgéal) 42</span></p>
<lb n="2702"/>
<lb n="2703"/><p><span>An Fheis, an Dáil, agus an</span>
<lb n="2704"/><span>t-Aonach i n-Éirinn 117</span></p>
<lb n="2705"/>
<lb n="2706"/><p><span>An Máighistir Scoile 182</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>An Phaidir i nDán 12</span></p>
<lb n="2709"/>
<lb n="2710"/><p><span>An Párrthas (Riomh-Rádh) le Dante 58</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>Aondacht na h-Eaglaise, Sean-</span>
<lb n="2713"/><span>móin ar 142</span></p>
<lb n="2714"/>
<lb n="2715"/><p><span>Ar gCáirde 54, 108, 166, 219</span></p>
<lb n="2716"/>
<lb n="2717"/><p><span>Baois an t-Saoghail Seo (Dán) 38</span></p>
<lb n="2718"/>
<lb n="2719"/><p><span>Benedict XV., Pápa — R. I. P. 167</span></p>
<lb n="2720"/>
<lb n="2721"/><p><span>Bosga na Leitreach (Sgéal) 126</span></p>
<lb n="2722"/>
<lb n="2723"/><p><span>Buidhe na h-Éireann leis an</span>
<lb n="2724"/><span>Muighdin Muire (Dán) 131</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>Céasta ár Slánuightheóra (Dán) 141</span></p>
<lb n="2727"/>
<lb n="2728"/><p><span>Cnámha gan Feoil:</span></p>
<lb n="2729"/>
<lb n="2730"/><p><span>An t-Síorraidheacht 71</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>Gnó an Chríostaidhe, a Anam</span>
<lb n="2733"/><span>do Shábháil 21</span></p>
<lb n="2734"/>
<lb n="2735"/><p><span>Neamhshuim ag an Óige dá Cur</span>
<lb n="2736"/><span>in Dia 125</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>Cómhrádh an Bhreithimh (Dán) 29</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>Críost Mac Dé — I., II. 109, 169</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>Custos, Quid de Nocte? — I., II.,</span>
<lb n="2743"/><span>III. 72, 136, 203</span></p>
<lb n="2744"/>
<lb n="2745"/><p><span>Dán Aráis:  As Duilleóig i gCo-</span>
<lb n="2746"/><span>láiste San Isidóir 67</span></p>
<lb n="2747"/>
<lb n="2748"/><p><span>Dán Diadha 146</span></p>
<lb n="2749"/>
<lb n="2750"/><p><span>Danta:</span></p>
<lb n="2751"/>
<lb n="2752"/><p><span>A Mhuire Mheidhrigh! 158</span></p>
<lb n="2753"/>
<lb n="2754"/><p><span>An Croidhe Ró-Naomhtha 91</span></p>
<lb n="2755"/>
<lb n="2756"/><p><span>An Phaidir i nDán 12</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>An Párrthas (Riomh-Rádh) le</span>
<lb n="2759"/><span>Dante 58</span></p>
<lb n="2760"/>
<lb n="2761"/><p><span>Baois an t-Saoghail Seo 38</span></p>
<lb n="2762"/>
<lb n="2763"/><p><span>Buidhe na h-Éireann leis an</span>
<lb n="2764"/><span>Mhuighdin Muire 131</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>Comhrádh an Bhreithimh 29</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>Dán Aráis:  As Duilleóig i</span>
<lb n="2769"/><span>gColáiste San Isidóir 67</span></p>
<lb n="2770"/>
<lb n="2771"/><p><span>Dán Diadha 146</span></p>
<lb n="2772"/>
<lb n="2773"/><p><span>Do'n Croidhe Ró-Naomhtha 193</span></p>
<lb n="2774"/>
<lb n="2775"/><p><span>Fachtna Naomhtha 48</span></p>
<lb n="2776"/>
<lb n="2777"/><p><span>Guidhe Éireann chun Croidhe Ró-</span>
<lb n="2778"/><span>Naomhtha 41</span></p>
<lb n="2779"/>
<lb n="2780"/><p><span>Lustra Decem Celebras! 163</span></p>
<lb n="2781"/>
<lb n="2782"/><p><span>Marbh ar Son na h-Éireann 65</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>Pápa na Rómha 140</span></p>
<lb n="2785"/>
<lb n="2786"/><p><span>Requiescat 77</span></p>
<lb n="2787"/>
<lb n="2788"/><p><span>Veni Creator Spiritus! 44</span></p>
<lb n="2789"/>
<lb n="2790"/><p><span>Dante 55</span></p>
<lb n="2791"/>
<lb n="2792"/><p><span>Do'n Croidhe Ró-Naomhtha (Dán) 193</span></p>
<lb n="2793"/>
<lb n="2794"/><p><span>Do Lochtaí na Teangan — I., II.</span>
<lb n="2795"/><span>(Seanmóin) 33, 85</span></p>
<lb n="2796"/>
<lb n="2797"/><p><span>Fachtna Naomhtha (Dán) 48</span></p>
<lb n="2798"/>
<lb n="2799"/><p><span>Faoisdiní Naoimh Augustín — Lr. I.</span></p>
<lb n="2800"/>
<lb n="2801"/><p><span>Caibh I. — VI. 176</span></p>
<lb n="2802"/>
<lb n="2803"/><p><span>Fhuil Ró-Uasail Chríost, Sean-</span>
<lb n="2804"/><span>móin Ar 68</span></p>
<lb n="2805"/>
<lb n="2806"/><p><span>Gaedheag i Leabhragán an Vatican 45</span></p>
<lb n="2807"/>
<lb n="2808"/><p><span>Guidhe Éireann Chun Croidhe Ro-</span>
<lb n="2809"/><span>Naomhtha 41</span></p>
<lb n="2810"/>
<lb n="2811"/><p><span>Lá Fhéile Gobnatan 30</span></p>
<lb n="2812"/>
<lb n="2813"/><p><span>Lá na Cruaiche, 1921, 194</span></p>
<lb n="2814"/>
<lb n="2815"/><p><span>Léir-mheas ar Leabhair 50, 159, 217</span></p>
<lb n="2816"/>
<lb n="2817"/><p><span>LUSTRA DECEM CELEBRAS!</span>
<lb n="2818"/><span>(Dán Laidneach) 163</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>Marbh ar Son na h-Éireann</span>
<lb n="2821"/><span>(Dán) 65</span></p>
<lb n="2822"/>
<lb n="2823"/><p><span>Muire na nGaedhal (aiste) 13</span></p>
<lb n="2824"/>
<lb n="2825"/><p><span>Náisiún Gael-Ibheirneach, An —</span>
<lb n="2826"/><span>II., III. 22, 100</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Nóbhína le h-Aghaidh Lae' le Muire</span>
<lb n="2829"/><span>'sa Bhfóghmar 155</span></p>
<lb n="2830"/>
<lb n="2831"/><p><span>Nótaí 52, 92, 147, 210</span></p>
<lb n="2832"/>
<lb n="2833"/><p><span>Oide Múinte na mBocht — II., III.</span></p>
<lb n="2834"/>
<lb n="2835"/><p><span>IV. 66, 139, 198</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>Paidir an Scabail 164</span></p>
<lb n="2838"/>
<lb n="2839"/><p><span>Phaidir i nDán, An 12</span></p>
<lb n="2840"/>
<lb n="2841"/><p><span>Pápa na Rómha (Amhrán) 140</span></p>
<lb n="2842"/>
<lb n="2843"/><p><span>Párrthas (Riomh-Rádh) le Dante,</span>
<lb n="2844"/><span>An 58</span></p>
<lb n="2845"/>
<lb n="2846"/><p><span>Pelágius, Airdeirceach — Cá Rug-</span>
<lb n="2847"/><span>adh é? 121</span></p>
<lb n="2848"/>
<lb n="2849"/><p><span>Prága v. Lobháin 187</span></p>
<lb n="2850"/>
<lb n="2851"/><p><span>Requiescat.  Dán as an mBéarla 77</span></p>
<lb n="2852"/>
<lb n="2853"/><p><span>Ríocht Dé, Seanmóin Ar 132, 199</span></p>
<lb n="2854"/>
<lb n="2855"/><p><span>Saighdiúir ag Cómhrádh le Dia —</span>
<lb n="2856"/><span>II., III. 39, 75</span></p>
<lb n="2857"/>
<lb n="2858"/><p><span>Seanmóintí:</span></p>
<lb n="2859"/>
<lb n="2860"/><p><span>I.  Ar Aondacht na h-Eag-</span>
<lb n="2861"/><span>laise 142</span></p>
<lb n="2862"/>
<lb n="2863"/><p><span>II.  Ar an gComaoin Na-</span>
<lb n="2864"/><span>omhtha 81</span></p>
<lb n="2865"/>
<lb n="2866"/><p><span>III.  Ar Comaoine na Cásga 189</span></p>
<lb n="2867"/>
<lb n="2868"/><p><span>IV.  Ar Gnó an Chríostaidhe</span>
<lb n="2869"/><span>(Cnámha gan Feoil) 71</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>VI.  Ar Lochtaí na Tean-</span>
<lb n="2872"/><span>gain 33, 85</span></p>
<lb n="2873"/>
<lb n="2874"/><p><span>VII.  Ar Neamhshuim ag an</span>
<lb n="2875"/><span>Óige dá Cur i nDia 125</span></p>
<lb n="2876"/>
<lb n="2877"/><p><span>VIII.  Ar Ríocht Dé 132, 199</span></p>
<lb n="2878"/>
<lb n="2879"/><p><span>IX.  Sgéal Ióib & Sgéal na</span>
<lb n="2880"/><span>h-Éireann 1</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>Sgéalta:</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>An Dá Bhothar 42</span></p>
<lb n="2885"/>
<lb n="2886"/><p><span>Bosga na Leitreach 126</span></p>
<lb n="2887"/>
<lb n="2888"/><p><span>Teachtaireacht an Aingil 185</span></p>
<lb n="2889"/>
<lb n="2890"/><p><span>Tighearnaí Thíre-Conaill 59</span></p>
<lb n="2891"/>
<lb n="2892"/><p><span>Tuairisc Naomh-Teréise i dTaobh</span>
<lb n="2893"/><span>Mná-Ríalta Naomhtha — Caib.</span></p>
<lb n="2894"/>
<lb n="2895"/><p><span>XIII. — “Leabhar na mBun” 206</span></p>
<lb n="2896"/>
<lb n="2897"/><p><span>Úrnaighthe le n-Ofráil do'n Teagh-</span>
<lb n="2898"/><span>lach Naomhtha 31</span></p>
<lb n="2899"/>
<lb n="2900"/><p><span>Veni Chreator Spiritus 44</span>
<lb n="2901"/></p>
</div>
<pb n="221"/>
<div><lb n="2902"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2903"/></p>
</div>
<pb n="222"/>
<div><lb n="2904"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTÓRA</span></p>
<lb n="2905"/>
<lb n="2906"/><p><span>75%, 25%, 65%, Céir na mBeach.</span></p>
<lb n="2907"/>
<lb n="2908"/><p><span>Ó LEATHLOBHAIR, TTA.,</span>
<lb n="2909"/><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="2910"/><span>ATH-CHLIATH.</span></p>
<lb n="2911"/>
<lb n="2912"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2913"/>
<lb n="2914"/><p><span>Tá gach aon tsaghas leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="2915"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="2916"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="2917"/>
<lb n="2918"/><p><span>Máire Ní Raghallaigh,</span>
<lb n="2919"/><span>87 Sráid Uacht. na Driseoige, Ath Cliath.</span></p>
<lb n="2920"/>
<lb n="2921"/><p><span>Scríobh chuichi i dtaobh aon labhair nó paipéir ar bith a</span>
<lb n="2922"/><span>theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="2923"/>
<lb n="2924"/><p><span>Mac an Iarla & a Chuid.</span></p>
<lb n="2925"/>
<lb n="2926"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2927"/></p>
</div>
<pb n="223"/>
<div><lb n="2928"/><p><span>FÉACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="2929"/>
<lb n="2930"/><p><span>Ar mhaith libh £5,000,000 a choiméad in Éirinn?</span></p>
<lb n="2931"/>
<lb n="2932"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur gcuid Urradhais leis</span></p>
<lb n="2933"/>
<lb n="2934"/><p><span>AN GAEDHEAL COMHLUCHT TAIGHDE UM</span>
<lb n="2935"/><span>URRADHAS NÁISIÚNTA. Tta.</span></p>
<lb n="2936"/>
<lb n="2937"/><p><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidíu linn!</span></p>
<lb n="2938"/>
<lb n="2939"/><p><span>Árd-oifigh:  30 Faithche an Choláiste, Baile-ath-Cliath.</span></p>
<lb n="2940"/>
<lb n="2941"/><p><span>Cléirigh & a chuideachta</span></p>
<lb n="2942"/>
<lb n="2943"/><p><span>An tigh thar bárr.</span></p>
<lb n="2944"/>
<lb n="2945"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="2946"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="2947"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2948"/>
<lb n="2949"/><p><span>Ath-Cliath.</span>
<lb n="2950"/></p>
</div>
<pb n="224"/>
<div><lb n="2951"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="2952"/>
<lb n="2953"/><p><span>TOMÁS, LIAM & SEÁN Ó CEALLAIG, Baile Átha Cliath, 89 Sráid Íochtarach, Ghárdiner.</span></p>
<lb n="2954"/>
<lb n="2955"/><p><span>Oifigí:  1 & 2 Sráid an Fheistige, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="2956"/>
<lb n="2957"/><p><span>(Le h-air Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="2958"/>
<lb n="2959"/><p><span>Fíor-Fhíon Altóra</span></p>
<lb n="2960"/>
<lb n="2961"/><p><span>Iarramhuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="2962"/><span>h-Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="2963"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="2964"/>
<lb n="2965"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="2966"/><span>fud na h-Éireann, na Sasan, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span></p>
<lb n="2967"/>
<lb n="2968"/><p><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="2969"/>
<lb n="2970"/><p><span>4s. an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="2971"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas ar iomchair díolta.</span></p>
<lb n="2972"/>
<lb n="2973"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span>
<lb n="2974"/><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.  Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays</span>
<lb n="2975"/><span>Dublin”</span>
<lb n="2976"/></p>
</div>
<pb n="225"/>
<div><lb n="2977"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span>
<lb n="2978"/><span>tSagart i n-Éirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="2979"/><span>a bheith aige: —</span></p>
<lb n="2980"/>
<lb n="2981"/><p><span>Na Cheithre Soisgéil 4/6—</span></p>
<lb n="2982"/>
<lb n="2983"/><p><span>Aithris ar Chríost 6/—</span></p>
<lb n="2984"/>
<lb n="2985"/><p><span>Seanmóin is Trí Ficid I. 4/6</span></p>
<lb n="2986"/>
<lb n="2987"/><p><span>Seanmóin is Trí Ficid II. 4/6</span></p>
<lb n="2988"/>
<lb n="2989"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="2990"/>
<lb n="2991"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="2992"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2993"/><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="2994"/>
<lb n="2995"/><p><span>Mo Shlighe Chun Dé — Leabhar Úrnuighthe an Athar Peadar i lámhaibh</span>
<lb n="2996"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="2997"/>
<lb n="2998"/><p><span>Ár gCéol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath. P. Breathnach, C. M.,</span>
<lb n="2999"/><span>do chruinnigh.  2s 10d. glan.</span></p>
<lb n="3000"/>
<lb n="3001"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span></p>
<lb n="3002"/>
<lb n="3003"/><p><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH.</span></p>
<lb n="3004"/>
<lb n="3005"/><p><span>I MBANNC NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="3006"/>
<lb n="3007"/><p><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span></p>
<lb n="3008"/>
<lb n="3009"/><p><span>£180,000,000</span></p>
<lb n="3010"/>
<lb n="3011"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="3012"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="3013"/>
<lb n="3014"/><p><span>Tá muintir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span></p>
<lb n="3015"/>
<lb n="3016"/><p><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="3017"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="3018"/>
<lb n="3019"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="3020"/>
<lb n="3021"/><p><span>Cúnntaisí Reaithe — 2%</span></p>
<lb n="3022"/>
<lb n="3023"/><p><span>Cúnntaisí Taisge — 3½%</span></p>
<lb n="3024"/>
<lb n="3025"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Bliana — %</span></p>
<lb n="3026"/>
<lb n="3027"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Trí mBlian — 4½%</span></p>
<lb n="3028"/>
<lb n="3029"/><p><span>Cúnntaisi Taisge cúig mBlian, 5%</span></p>
<lb n="3030"/>
<lb n="3031"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="3032"/>
<lb n="3033"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG.</span></p>
<lb n="3034"/>
<lb n="3035"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="3036"/>
<lb n="3037"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span></p>
<lb n="3038"/>
<lb n="3039"/><p><span>68, SRÁID IOCH, CHILL MHUIRE, ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="3040"/>
<lb n="3041"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3042"/></p>
</div>
<pb n="226"/>
<div><lb n="3043"/><p><span>“NÍ NEART GO CHOR LE CHÉILE.”</span></p>
<lb n="3044"/>
<lb n="3045"/><p><span>COMÁR-CHUMANN</span></p>
<lb n="3046"/>
<lb n="3047"/><p><span>UM</span></p>
<lb n="3048"/>
<lb n="3049"/><p><span>ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="3050"/><span>DO DHÉANAMH, TEO.</span></p>
<lb n="3051"/>
<lb n="3052"/><p><span>DÉANFAIMÍD AN GNÓ, A SHAGARTA,</span>
<lb n="3053"/><span>GO CRUINN TAITHNEAMHACH DHÍBH.</span></p>
<lb n="3054"/>
<lb n="3055"/><p><span>CUIRIDH BHÚR N-ÓRDÚ AG TRIALL</span>
<lb n="3056"/><span>ORAINN.</span></p>
<lb n="3057"/>
<lb n="3058"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3059"/></p>
</div>
<pb n="227"/>
<div><lb n="3060"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3061"/></p>
</div>
<pb n="228"/>
<div><lb n="3062"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3063"/></p>
</div>
<pb n="229"/>
<div><lb n="3064"/><p><span>A Léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="3065"/></p>
</div>
<pb n="230"/>
<div><lb n="3066"/><p><span>ARÁN MHIC CHINNÉIDIGH</span></p>
<lb n="3067"/>
<lb n="3068"/><p><span>AN SAGHAR IS FEARR</span>
<lb n="3069"/><span>DÁ BHFUIL ANN.</span></p>
<lb n="3070"/>
<lb n="3071"/><p><span>BÁCÚIS</span></p>
<lb n="3072"/>
<lb n="3073"/><p><span>124 — 130 SRÁID PHÁRNELL</span></p>
<lb n="3074"/>
<lb n="3075"/><p><span>AGUS</span></p>
<lb n="3076"/>
<lb n="3077"/><p><span>BÁCUS NAOMH PÁDRAIG,</span></p>
<lb n="3078"/>
<lb n="3079"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="3080"/>
<lb n="3081"/><p><span>MUINNTIR UÍ CHATHAIL, TEO.</span></p>
<lb n="3082"/>
<lb n="3083"/><p><span>CLÓDÓIRÍ, BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimh. IV. Earrach, 1922

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimh. IV. Earrach, 1922

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
