Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Siolad_1921_03</note>
                         <note type="L">130</note>
                         <note type="B">1921</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Siolad_1921_03</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Comhlucht na Firinne Catoilicighe</publisher><date>1921</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>“NÍ NEART GO CHOR LE CHÉILE.”</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>COMHAR-CHUMANN</span>
<lb n="4"/><span>UM</span>
<lb n="5"/><span>ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="6"/><span>DO DHÉANAMH, TEÓ.</span></p>
<lb n="7"/>
<lb n="8"/><p><span>Déanfaimíd an gnó, a Shagarta,</span>
<lb n="9"/><span>go cruinn taithneamhach dhíbh.</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>Cuiridh bhúr n-órdú ag triall</span>
<lb n="12"/><span>orainn.</span>
<lb n="13"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="14"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="15"/>
<lb n="16"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="17"/><span>TEANGA</span>
<lb n="18"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="19"/>
<lb n="20"/><p><span>Ar n-a chur amach ag</span></p>
<lb n="21"/>
<lb n="22"/><p><span>COMHLUCHT NA FIRINNE CATOILICIGHE,</span>
<lb n="23"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="24"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="25"/>
<lb n="26"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span></p>
<lb n="27"/>
<lb n="28"/><p><span>MUINNTIR UÍ CHATHAIL, TEO.,</span>
<lb n="29"/><span>Céibh Úrmhumhan Íocht.,</span>
<lb n="30"/><span>Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="31"/></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="32"/><p><span>CLÁR AN IRISLEABHAIR SEO.</span>
<lb n="33"/><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH.  Cluad De Ceabhasa.  133</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>D'ÉIRINN. M. Ó D.  138</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>SEANMÓIN AR AN bPEACA MARBHTHACH.</span>
<lb n="38"/><span>An t-Athair Pádraig Ó Cathasa 139</span></p>
<lb n="39"/>
<lb n="40"/><p><span>I gCUIMHNE DUINE A FUAIR BÁS I bhFAD Ó ÉIRINN.</span>
<lb n="41"/><span>Maonas Ó Domhnaill 142</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>TURAS BHREANDÁIN I LITRÍOCHT NA hEÓRPA.</span>
<lb n="44"/><span>Pádraig Eric Mac Fhinn, D.D. 143</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL:  GAIRM AN CHRÍOSTAIDHE.  R. P.  148</span></p>
<lb n="47"/>
<lb n="48"/><p><span>LEITIR THÍMPAIL AR STÁID LUCHT OIBRE.</span>
<lb n="49"/><span>An t-Athair Peadar Ua Laoghaire d'aistrigh 149</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>“THE WORLD IS TOO MUCH WITH US.”</span>
<lb n="52"/><span>Donnchadh Ó Floinn 154</span></p>
<lb n="53"/>
<lb n="54"/><p><span>CILL BHRIGHDE AR AN CHRUIT.</span>
<lb n="55"/><span>Séamus Ó Searcaigh 155</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>GLÓIRE.  M. Ó D.  157</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>OIDE MÚINTE NA mBOCHT.</span>
<lb n="60"/><span>An t-Athair Liam Ó h-Uallacháin 158</span></p>
<lb n="61"/>
<lb n="62"/><p><span>BAOSRADH AN tSAOGHAIL.  D. Ó F.  159</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>D'ATHBHUNADH SHLEACHTA IS CINE ((Seanmóin).</span>
<lb n="65"/><span>Micheál Mag Craith, C.Í.  160</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>MO CHARA.  “Aibhistín.”  164</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>AISTE AR AN bhFÍR-BHEATHA.</span>
<lb n="70"/><span>Diarmuid Mac an Chró d'aistrigh 165</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>NÓTAÍ.  170</span></p>
<lb n="73"/>
<lb n="74"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR:—</span>
<lb n="75"/><span>The Evolution of Sinn Fein.  R. M. Henry, M.A.  178</span>
<lb n="76"/><span>The Celtic Who's Who 180</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>ÁR gCÁIRDE 181</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>CLÁR IOMLÁN AN IMLEABHAIR A h-AON 182</span></p>
<lb n="81"/>
<lb n="82"/><p><span>Nibil obstat:</span></p>
<lb n="83"/>
<lb n="84"/><p><span>GULIELMUS LANDERS,</span>
<lb n="85"/><span>Censor Theol. Deput.</span></p>
<lb n="86"/>
<lb n="87"/><p><span>Imprimi potest:</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>ED. J. BYRNE,</span>
<lb n="90"/><span>Ep. Spig.,</span>
<lb n="91"/><span>Vic. Cap.</span></p>
<lb n="92"/>
<lb n="93"/><p><span>Dublini, 1 Junii, 1921.</span>
<lb n="94"/></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="95"/><p><span>AN NÁISIÚN GAEL-IBHEIRNEACH.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>Aontuightar ag cách gurbh iad na hIbheirnigh 's na Cruithne a</span>
<lb n="98"/><span>d'áitigheadh Éire sul ar ghabh Gaedhil í.  B'ionann le hIbéirigh na</span>
<lb n="99"/><span>Spáinne an chéad chine: fá chruth Érann gheibhtar a n-ainm sa</span>
<lb n="100"/><span>tseanstair agus is dóigh go mbaineann ainm Éireann féin leis a</span>
<lb n="101"/><span>bhfréimh chéadna.  Tháinig na Cruithne anoir: bhronnadar a n-ainm ar</span>
<lb n="102"/><span>Bhreatain mar atá fós ag Breathnaigh i. Prydain ach a d'athruigh</span>
<lb n="103"/><span>Romhánaigh le mearbhall ar na Britannigh, treabh Beilgeach a casadh</span>
<lb n="104"/><span>leo ar dtúis.  Ní bhíodh ag Cruitheantuaith ach an chúinne thoir thuaidh</span>
<lb n="105"/><span>dÉirinn agus ar an chaoi chéadna bhí Ibhéirigh i mBreatain theas thíar;</span>
<lb n="106"/><span>deir Tacitus go raibh an fhuil Spáinneach go soiléir sna Síolúirigh</span>
<lb n="107"/><span>thall ach níor thug sé a dteanga fá deara.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Deir seanstairithe Éireann gur Ghaedhil a chéad-áitigh an</span>
<lb n="110"/><span>t-oileán ón dílinn, gur aicme den chéad mhór-ghabháil Érainn agus</span>
<lb n="111"/><span>nár tháinig Cruithne ach le linn an treas cínn.  Anois ní h-aon rud</span>
<lb n="112"/><span>iongantach go n-abradh Gaedhil go rabhdar ann roimh na treabha eile,</span>
<lb n="113"/><span>ba dhóigh go n-éileóidís a bheith ann ó thúis an domhain i n-áit cúntas</span>
<lb n="114"/><span>a thabhairt ar na tíorthaibh as a dtagaidís.  Caithtí an iomad am</span>
<lb n="115"/><span>is saothair i sean-Éirinn ar an stair a bhailiughadh 'sa aimsiriughadh,</span>
<lb n="116"/><span>agus gidh gurbh éigean go gcaintí i n-áiteachaí sheas sí a</span>
<lb n="117"/><span>fhromhadh, mar ar bhfhéidir sin, ar a laighead cho maith le aon stair eile,</span>
<lb n="118"/><span>ar chor 's gur náireach aon chuid dí a chaitheamh uainn gan fiosrughadh</span>
<lb n="119"/><span>cóir cothrom.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>Aontuighean gach sean-úghdar gur tháinig an treas gabháil Gaedhal</span>
<lb n="122"/><span>ar a dtugtí ClannMhileadh ón Spáinn fá 1699 nó 1301 r.Ch.  Ní</span>
<lb n="123"/><span>bhfhaghtí na dátaí seo ach ó chur faid righe gach árdrigh le chéile, rud</span>
<lb n="124"/><span>nach bhféadadh na hollmhain aontughadh faoi i gcomhnuidhe.  Bfhurast</span>
<lb n="125"/><span>dúinn aontughadh faoi aithbhéal bheith ann ach dhá mbaintí leath den</span>
<lb n="126"/><span>chúntas ba shia, nó dhá dtrian féin, bhéadh an fhadhb chéadna ann nach</span>
<lb n="127"/><span>mór.  Ma's stair atá ann i n-ao' chor ní féidir í fháisceadh isteach</span>
<lb n="128"/><span>indiaidh 600 r.Ch. ach fao'n am sin féin, ní raibh Gaedhal sa Spáin.</span>
<lb n="129"/><span>Mar sin ní gádh cur leis nach aisti a thiocadh Gaedhil go hÉirinn pé</span>
<lb n="130"/><span>scéal é, go mbéidís tamall maith ann agus dá dtagadh go</span>
<lb n="131"/><span>dtiúraidís iarann leo, rud nach raibh ag muintir na hÉireann go dtí</span>
<lb n="132"/><span>400 nó 300 r.Ch.</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Má athruightar an scéal chun go dtiocaidís as Gaille bhéadh an</span>
<lb n="135"/><span>t-am agus an cúrsa níos fusa, ach níl réiteach fós fao'n iarann.</span></p>
<lb n="136"/>
<lb n="137"/><p><span>Is éachtach nuair a cuirtear gach cuid eile den scéal fá cheist</span>
<lb n="138"/><span>nár fhiosruigh aon'ne ar Ghaedhil a bhí ionta.  Ach nuair is mar sin</span></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="139"/><p><span>dúinn tréis saoghail do-chreidmhigh — 1814-1914, — cér'd mar gheall</span>
<lb n="140"/><span>ar na daoine a chéad-shocruigh ár stair?  Ba Ghaedhil iad féin gan</span>
<lb n="141"/><span>amhras ar bith, agus síolruigheadh iad ó ChlainnMhílidh, dá bhrigh sin,</span>
<lb n="142"/><span>níor bhfuláir nó gur Ghaedhil iad sin cho maith.  Inistar dúinn faoi</span>
<lb n="143"/><span>scéalta Orósius agus b'éidir gurbh uaidh glacadh puíntí sa scéal,</span>
<lb n="144"/><span>ach ní raibh fáth ar bith ann go dtoghfadh Éirionnaigh an Spáinn mar</span>
<lb n="145"/><span>thír mháthardha mar ar bhfhíor.  Chonnacamar go n-admhuighid lucht-ealadhan</span>
<lb n="146"/><span>gur fíor agus níl san admhái lach ar dhóigh linn ó dhearbhfhiúntas na</span>
<lb n="147"/><span>staire déanaighe.  Is cuma dhúinn faoi láthair ar threoruigh Éibhear</span>
<lb n="148"/><span>is Eiremhóin a mhuintir ón Spáinn ach b'iad taoisigh an chinidh Ibéirigh</span>
<lb n="149"/><span>nó Ibhéirnigh i nÉirinn a bhuaidh ar chine eile, abraimís timcheal 900 r.Ch.</span>
<lb n="150"/><span>Glaodhadh Gaedhil ortha nuair a bhí a sliocht abhfad ar a nGaedhlughadh.</span>
<lb n="151"/><span>Bheadh buaidhte againn ar an bhfadhb go léir.</span></p>
<lb n="152"/>
<lb n="153"/><p><span>Ghlaodhfadh luchd-ealadhan Gaedhil-Ibheirnigh ar an náisiún measgtha,</span>
<lb n="154"/><span>ach daoine a mhothuigheadh nach raibh ach náisiún amháin ionta ghabhfaidís</span>
<lb n="155"/><span>le ainm an chinidh-Ghaedhal a bhí i n-uachtar.  Is fiú cuimhneamh gur</span>
<lb n="156"/><span>táitheadh náisiún nua as an dá chine chéadna in sa Spáinn, ar a</span>
<lb n="157"/><span>dtugadh Romhánaigh na CeiltIbeirigh — náisiún a sheas cho calma i</span>
<lb n="158"/><span>n-aghaidh ímpireachta na Cárthaighe agus na Róimhe agus a dhíbir amach</span>
<lb n="159"/><span>sluaighte caithréimeach na gCuimreach is na dTuatanaigh.</span></p>
<lb n="160"/>
<lb n="161"/><p><span>Nuair a deintar méasgadh den tsórd san is gnáth buaidh do</span>
<lb n="162"/><span>theangaidh amháin acu ach ní cailltear gach a mbaineann leis a gcine</span>
<lb n="163"/><span>eile.  Choimeád Bolgáirig ainm an treibh Hunnaigh i dteanta</span>
<lb n="164"/><span>teangadh Slábhaighe.  Sa bhFrainc clúdaigheann ainm Gearmánach is</span>
<lb n="165"/><span>foclóir Laidne poball nach bhfuil ionta mórán fola de cheachtar acu.</span></p>
<lb n="166"/>
<lb n="167"/><p><span>Bhuaidh an Ghaedhilg i nÉirinn agus creidtear nach raibh i</span>
<lb n="168"/><span>gClainnMíleadh ach árdchraobh Gaedhal, ach coimeádadh beo-chuimhne</span>
<lb n="169"/><span>ar thír mháthardha an tsean-dreama, agus i n-áit na dtreabh ba</span>
<lb n="170"/><span>ríoghamhla ní chuimhnightí gur tháinig as Gaille ach buidhnte amhas.</span></p>
<lb n="171"/>
<lb n="172"/><p><span>Má lorgtar anois an t-am a ráinig Gaedhil, deirtear linn nár</span>
<lb n="173"/><span>bh'fhéidir é bheith roimh an gceathradh aois r.Ch. ó nach raibh iarann ag</span>
<lb n="174"/><span>muintir na hÉireann roimhe agus é 'ghá oibriugh ag Gaedhlaibh</span>
<lb n="175"/><span>le h-aoiseanna fada ar an tír mhóir.  Ar an taobh eile admhuigheann</span>
<lb n="176"/><span>cáirde agus náimhde mar aon gurbh éachtach ésgidh bhain Ceiltigh amach</span>
<lb n="177"/><span>uachtaránas na hEorpa gan aon léirsgrios a dhéanamh ar na sean-</span>
<lb n="178"/><span>chineacha agus mar gheall air sin nach raibh acu aon teann rialtas</span>
<lb n="179"/><span>láidir mar a bhíodh insna himpireachtaibh a tógadh go léir ar dortadh</span>
<lb n="180"/><span>fola is cruaidh cheangal is mion-phronnadh na náisiún beaga.</span></p>
<lb n="181"/>
<lb n="182"/><p><span>Leanfadh de sin dá bhfaghadh Gaedhil buile trom go n-éireochadh</span>
<lb n="183"/><span>na sean tuatha agus ba dhóbair caill Gaedhal.  Deir Tacitus linn</span>
<lb n="184"/><span>gurbh iad Caledónaigh árdthreabh na hAlban le na linn.  Cine Ardhe</span>
<lb n="185"/><span>ab eadh iad a tháinig, dar leis, ón Ghearmáin, agus ní foláir ná gur</span>
<lb n="186"/><span>Ghaedhil iad.</span></p>
<lb n="187"/>
<lb n="188"/><p><span>In san trímhadh aois T.Ch. thug an tImpire Sebhér na mionna</span>
<lb n="189"/><span>móra go gcuirfeadh sé Alba fao'n gcuing is nach bhfágfí Caledónach</span>
<lb n="190"/><span>beó.  Buidheachas dFhianaibh Éireann theip ar an tíoránach, ach má</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="191"/><p><span>theip, bhí deire le réim na gCaledónac.  Fuair an Chruitheantuath</span>
<lb n="192"/><span>an chéad áit aríst is leanaidís go neamhspleadhach dá nósaibh is dá</span>
<lb n="193"/><span>ndlighthibh is dá dteangaidh féin go ceann sé chéad bliadhain nach mór.</span>
<lb n="194"/><span>Má chuiream i gcás anois go ráinig Gaedhil Alba céad bliadhain</span>
<lb n="195"/><span>níos déanaighe ná Éire .i. fá 250 r.Ch., ba dhóigh gur cailleadh suidheamh</span>
<lb n="196"/><span>leithmhile bliadhain gan táisg gan rian ar an sean-mhuintir agus sin,</span>
<lb n="197"/><span>gidh go mbídís fao'n am cho mór i dtuilleamaidhibh Gaedhal Éireann.</span>
<lb n="198"/><span>Cad a tharlóghadh dóibh sin nuair a sgrios Céasar an comhfhlaitheas</span>
<lb n="199"/><span>Ceilteach i nGaille agus gan ach trí chéad bliadhan dóibh sa tír seo?</span>
<lb n="200"/><span>Bhí go leor cogadh i nÉirinn beagán 'na dhiaidh sin ach níorbh aon</span>
<lb n="201"/><span>iarracht é Gaedhil a dhíbirt.  Tháinig sin san athaois: d'eirigh na</span>
<lb n="202"/><span>hAithighThuatha: sgriosadh na saor-chlanna agus níor tháinig meathadh</span>
<lb n="203"/><span>ar Ghaedhlaibh nó ar an teangaidh.  Tuigtar as sin gur Ghaedhil cuid</span>
<lb n="204"/><span>de na fo-thuatha, no go rabhdar cho fada sa tír gur fhásadar san aon</span>
<lb n="205"/><span>náisiún nach mór leis an ean-mhuintir, ní a ghlacfadh am abhfad</span>
<lb n="206"/><span>níos sia ná trí nó ceathair de chéadthaibh bliadhan fao na leithéid</span>
<lb n="207"/><span>rialtas éadrom.</span></p>
<lb n="208"/>
<lb n="209"/><p><span>Má bhí Gaedhil annseo roimh theacht do lucht an iarainn is éigean</span>
<lb n="210"/><span>féachaint cérbh'as iad.  B'é san Ostrighe a chéad-oibrigh Gaedhil an</span>
<lb n="211"/><span>t-iarann cho fada siar de réir codach le 1100 nó 1200 r.Ch., ach pé</span>
<lb n="212"/><span>am a thosighdís níl fáth ar bith go gcreidfí an cine Gaedhal ar fad</span>
<lb n="213"/><span>a bheith san aon teorainn sin fao'n am nó pé treabh nó treabhacha</span>
<lb n="214"/><span>co-cheangailte d'oibrighadh é, is dó-chreidte go múinfidís a rún do</span>
<lb n="215"/><span>gach treabh eile Gaedhal.  Tá a fhios nuair a fuair Gearmáinigh an</span>
<lb n="216"/><span>t-iarann abhfad níos déanaighe gur ghearr gur éirigh leo a saoirse</span>
<lb n="217"/><span>a bhaint amach.  Treabha Gaedhal a bhéadh sa nGearmáin roimh</span>
<lb n="218"/><span>buachtáil do Ghaedhil an iarainn bheadh ortha cáin íoc cho maith leis</span>
<lb n="219"/><span>na Tuatánaigh ach gidh gur dhóigh go gcuideochaidís leo siúd i n-aghaidh</span>
<lb n="220"/><span>a máighstrí níorbh aon áit-comhnuidhe mhaith do Cheiltibh an Ghearmáin</span>
<lb n="221"/><span>'na dhiaidh sin agus d'iarradh gach ceann acu i ndiaidh a chéile</span>
<lb n="222"/><span>suidheamh nuadh.  Deir Céasar gur tháinig na Beilgigh ón Ghearmáin</span>
<lb n="223"/><span>agus is féidir go ndeachadar i dtreise ar mhuintir Ghaille ón am</span>
<lb n="224"/><span>a fuaireadar a sáith arm iarainn.  Theastóchadh leabhar mór chun dul</span>
<lb n="225"/><span>isteach go cruinn sa gceist arbh' ionann Beilgigh is FirBolg.  Ní</span>
<lb n="226"/><span>glacfar annseo ach sampla beag.  Deir Rómhánaigh go rugadh Cúrói</span>
<lb n="227"/><span>na Beilge ar a dtugaid Caurósius i nÉirinn de choilínteacht</span>
<lb n="228"/><span>Menapiach is “de stirpe uilissimá.”  Scuab Cúrói arm na</span>
<lb n="229"/><span>hImpireachta as duthaigh a mhuintire i nGaille is i mBreatain ach</span>
<lb n="230"/><span>d'éirigh leo é mharbhadh le hannscian.  Is dóigh gur tháinig sé d'fuil</span>
<lb n="231"/><span>ríoghdha ach ba dhaorchlann Firbolg is b'fhurast a chlaon-aistriughadh</span>
<lb n="232"/><span>chun de stirpe uilissimá.  Níl aon treabh againn cosmhail le Menapií</span>
<lb n="233"/><span>ach Manaigh, tá an athrughadh rialta annsin ón chanmhaint Ghailligh agus</span>
<lb n="234"/><span>bFhirBolg iad.</span></p>
<lb n="235"/>
<lb n="236"/><p><span>De réir an tseanchuis b'iad Firbolg an chéad ghabháil mhór Gaedhal</span>
<lb n="237"/><span>i nÉirinn agus tréis tamaill ba dhaorchlann iad.  Chun go dtiocaidís</span>
<lb n="238"/><span>go hÉirinn chaithfeadh bailte puirt a bheith acu agus gheobhdís sin ag</span></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="239"/><p><span>Bun Ealba (1) no i dTír-fo-thuinn.  Tréis dóibh báid a dhéanamh</span>
<lb n="240"/><span>leanfidís cladach na mór thíre go dtí caol Muir n-Icht agus annsin</span>
<lb n="241"/><span>do chladach theas na Breatana go dtí fairrgí na hÉireann.  A' teacht</span>
<lb n="242"/><span>i dtír dóibh gheobhdís Fodla ag ClainnMhíleadh, is leo a bhídís a-troid</span>
<lb n="243"/><span>is ba fáth áithrithe láidir do chamadh na staire go bhfuaireadar an</span>
<lb n="244"/><span>chéad bhuaidh ar shean-stát na hÉireann agus nár choimeádadar an</span>
<lb n="245"/><span>árdriacht ach beagán blianta.  Gan aon amhras bhéadh seirbhthean</span>
<lb n="246"/><span>is díbhearg mhór ag an sean-mhuintir leó nach mbéadh le aon</span>
<lb n="247"/><span>dream thiocadh na ndiaidh.  Is ceart cuimhniughadh nach síolruightar</span>
<lb n="248"/><span>aon treabh le linn Chríostaidhe uatha gidh go rabhdar go líonmhar, is</span>
<lb n="249"/><span>gur choimeádadar cúige den tír. (2)  Saoileann Eoin Mac Néill dá</span>
<lb n="250"/><span>gcoimeádadh aon tuath acu a cuid talmhan go dtí an cúigeadh aois go</span>
<lb n="251"/><span>ndéanfí áit dhóibh go léir istigh do ChlainnMhileadh, ach a' fiosrugh</span>
<lb n="252"/><span>ginealach na dtreabh dúinn geobhthar go leor ceap a hathruighadh ó</span>
<lb n="253"/><span>aon teaghlach chun teaghlaigh eile de bharr ceangal cogaidh nó siothchána,</span>
<lb n="254"/><span>agus an seirbhthean ag fíor ChlainnMhileadh dFhearaibhBolg bhéadh sé</span>
<lb n="255"/><span>cho' láidir nárbh fhéidir an cine sin go léir a ghlacaint isteach, ach</span>
<lb n="256"/><span>ba rud eile é áit fhaghail do na teaghlacha ab uaisle díobh i ndiaidh a</span>
<lb n="257"/><span>chéile, agus bhéidís sin go sásta mar gheall ar an droch-mheas a bhíodh</span>
<lb n="258"/><span>ag fineacha eile ortha.</span></p>
<lb n="259"/>
<lb n="260"/><p><span>Ach má glactar go sealadach le Feara Bolg idir ChlainnMhíleadh</span>
<lb n="261"/><span>is Gaedhil an Iarainn tá orainn an treabh a lorgadh a bhain an</span>
<lb n="262"/><span>árdriacht díobh.  Má tá cúntas fíor ortha ghá choinneáilt fén ainm</span>
<lb n="263"/><span>Tuatha Dé, níor choimeádar an árdriacht ach go dtí an trímhadh nó</span>
<lb n="264"/><span>an ceathradh glún.  Níorbh ionann sin agus a rádh nach bhfágfidís sliocht</span>
<lb n="265"/><span>'na righthibh áiteamhla.  Níor fhoghluim Gaedhil ná Érainn an síbhialtas</span>
<lb n="266"/><span>Sasanach a mharbhas mná, páistí is daoine tinne cho maith le fir-troda.</span>
<lb n="267"/><span>In sa cheathradh linn r.Ch. gheibhtar ceathrar árdríogh Ultach, Airgedmhar,</span>
<lb n="268"/><span>Aedh Ruadh, Cimbaet is Macha, a chóimhrightear i measg Síl Ír</span>
<lb n="269"/><span>ach is furast a sgarmhaint, mar níor chomhnuigheadar sa gcúige</span>
<lb n="270"/><span>gcéadna agus lorgfar fáth a measgtha 'na áit féin.  Ar an taobh eile</span>
<lb n="271"/><span>measgtí Ulaidh go mór le Cruithne, sean-náimhde Clann na Spáinne,</span>
<lb n="272"/><span>agus ghlacaidís uatha roint nós éagsamhla, ach má ghlacadh ba Ghaedhil</span>
<lb n="273"/><span>iad agus ní fuláir ná gur Gaedhil Umha mar bhíodar sa tír roimh aois</span>
<lb n="274"/><span>an iarainn agus b'iad Connachtaigh a síor naimhde .i. Cúige Sreang,</span>
<lb n="275"/><span>Cúige Fear Bolg.</span></p>
<lb n="276"/>
<lb n="277"/><p><span>In san dinnseanchus tugtar 580 r.Ch. do chomóradh Aonach</span>
<lb n="278"/><span>Charmain do Bhres mac Ealathan, an dara rí do Thuathaibh Dé.  Ní</span>
<lb n="279"/><span>smu'ineochaí mórán fá dáta ag na ceithre maighstribh ach tugtar fíor</span>
<lb n="280"/><span>bheagán sa dinnseanchus agus tá siad réasúnta ceart.  Is fiú</span>
<lb n="281"/><span>cuimhniughadh freisin go mbaineadh sean chluithe go gnáthach leis a</span>
<lb n="282"/><span>gcreideamh agus b'in fáth lena gcóireamh go cúramach.  Sa tsean-</span>
<lb n="283"/><span>Ghréig is beag dátaí a bhfuil cinnte ach tré comóradh cluithe Oluimpe.</span></p>
<lb n="284"/>
<lb n="285"/><p><span>(1) Elbe.  Eatora so an tír ar a dtugtí Lochlainn ar dtúis as a dtá nig</span>
<lb n="286"/><span>Firbolg is Ulaidh de réir an tseanchais.</span></p>
<lb n="287"/>
<lb n="288"/><p><span>(2) Connacht go dtí 50 r.Ch. de réir na n-ughdar.</span>
<lb n="289"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="290"/><p><span>Má tháinig Ulaidh ann i dtosach na séadh aoise agus Fir Bolg</span>
<lb n="291"/><span>tamall roimhe, tá an-chosmhalacht againn le teacht na Lochlannach.</span>
<lb n="292"/><span>De réir an tseanchuis bhí gaol gairid idir an dá threabh Gaedhal agus</span>
<lb n="293"/><span>ní fulár, más fíor a dteacht, nó gur tháinig siad ón Ghearmáin ar</span>
<lb n="294"/><span>aon.  Díreach mar na Fionnghaill, ghlac Fir Bolg puirt is sealbh ar</span>
<lb n="295"/><span>gach cladach den tír ach ní fada go rabhdar ann agus árdriacht an</span>
<lb n="296"/><span>oileáin 'na nglaic gur tháinig scaoth nua muinteardha.  Throid</span>
<lb n="297"/><span>Ulaidh le FearaBolg mar throid na Dubhghaill leis na céad</span>
<lb n="298"/><span>Lochlannaigh beagnach míle go leith bliadhan ní ba dhéanaighe.  Is</span>
<lb n="299"/><span>cinnte gur chuidigh ClannMíleadh leis na heachtrainn nua agus</span>
<lb n="300"/><span>thuit árdrí na bhFear Bolg.  Nach dóigh go ndeachaidh an chosmhalacht</span>
<lb n="301"/><span>níos fuide gur bhain ClannMhíleadh saoirse amach dóibh féin faoi</span>
<lb n="302"/><span>“Eiremhóin” nua, ach gur fhan cuid den tír ag Gaedhil an Umha?</span>
<lb n="303"/><span>Muna mbaineadh ní bheadh ionta ach daorchlann agus ní ghlachfadh</span>
<lb n="304"/><span>Gaedhil an iarainn teideal ó na leithéid.</span></p>
<lb n="305"/>
<lb n="306"/><p><span>Luaidhtear dhá roinnt den tír fá Eiremhóin: réitigheann ceann</span>
<lb n="307"/><span>acu leis an seanstair agus ní thugtar san dara roinn ach suidheamh</span>
<lb n="308"/><span>na dtreabh fá aois na sgríbhneoirí, ach deirtear inte gur tugadh</span>
<lb n="309"/><span>Cúige Laighean do Chriomhthann Sciathbhél, uasal Domhnannach:</span>
<lb n="310"/><span>deirtear leis gur minic a glaodhtí Gedhe Ollghothach ar Eiremhóin.</span></p>
<lb n="311"/>
<lb n="312"/><p><span>Tugtar dhá ainm freisin ar gach rígh den triúr a throid i</span>
<lb n="313"/><span>n-aghaidh Eiremhóin nó Gedhe.  An féidir go ndearnadh measgadh</span>
<lb n="314"/><span>annso idir dhá chogadh fá leith?</span></p>
<lb n="315"/>
<lb n="316"/><p><span>De réir ginealaigh shíl Ír mhair Gedhe fá dheire na séadh aoise</span>
<lb n="317"/><span>nó díreach faon am ba cheart do ríghthibh deiridh “Tuath Dé,” más</span>
<lb n="318"/><span>fíor 580 r.Ch. mar dáta do Bhres.  Fá dinnseanchus Loch Garmain</span>
<lb n="319"/><span>deirtear gur tháinig FirBolg díreach 800 bliadhna roimh árdriacht</span>
<lb n="320"/><span>Chathaoir .i. timcheal 650 r.Ch.  De réir ginealaigh shíl Eiremhóin</span>
<lb n="321"/><span>cailleadh Rotheachta I. faoi sin agus fuair Síol Ír an árdriacht.</span>
<lb n="322"/><span>Míneochaí meathadh shíl Eiremhóin, má tháinig FirBolg fa 650.  Deir</span>
<lb n="323"/><span>Conall MacEochagáin i nAnnalaigh na Cluana go raibh Eamhain ag</span>
<lb n="324"/><span>Ultaibh ar feadh 855 bliadhna .i. ó 523 r.Ch. agus gidh nach bhfuil an</span>
<lb n="325"/><span>dáta ceart aige do Chimbaoth ní thugann sé an bhliadhain sin dó ar</span>
<lb n="326"/><span>aon chor agus de réir na gceithre máighstrí tógadh an chéad rath i</span>
<lb n="327"/><span>nEamhain tamall tréis bháis Eiremhóin.  Budh dána an duine</span>
<lb n="328"/><span>adéaradh go bhfuighfí aontughadh cho hiongantach idir seanchus gach</span>
<lb n="329"/><span>treabha 's gach cúigidh le teangbháil agus ní féidir gur ceapadh na</span>
<lb n="330"/><span>dátaí sin ag lucht an chomhaimsirighthe mar bhí idir 1300-1000 r.Ch.</span>
<lb n="331"/><span>acu le haghaidh Gedhe agus ó 1930-1570 le haghaidh FearBolg.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>Tá an fáth nár éirigh le na gcomhaimsiriughadh go soiléir.  Bhain</span>
<lb n="334"/><span>rítheaghlach Breagh agus Laighean le Gaedhil an iarainn agus sa</span>
<lb n="335"/><span>measgadh a rinneadh leis an sean mhuintir greamuighthí le síol</span>
<lb n="336"/><span>Eiremhóin iad: ach níor buaidheadh ortha riamh, mar sin b'éigean</span>
<lb n="337"/><span>FirBolg, a bhuaidh ar shíol Eiremhóin, athrughadh taobh thiar dó sin.</span>
<lb n="338"/><span>Cho luath 'sa rinneadh sin níor bhfuláir an drong a bhuaidh ortha .i.</span>
<lb n="339"/><span>Ulaidh athrughadh ar a' gcaoi gcéadna, agus annsin measgadh Ulaidh</span></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="340"/><p><span>leis an dream ar bhuaidh Eiremhóin ortha agus FirBolg leis an dream</span>
<lb n="341"/><span>rompa sin. Érainn a bhí san dream úd agus b'ionann iad agus</span>
<lb n="342"/><span>ClannNeimhidh na nGabhála, agus bshin an fáth gur síolruigheadh</span>
<lb n="343"/><span>FirBolg agus Tuatha Dé ón Neimhidh úd.  Ba feidhmeamhail an</span>
<lb n="344"/><span>ainm Tuatha Dé chun gabháilí Chruithne agus Uladh ar aon a chlúdach,</span>
<lb n="345"/><span>agus ní dearmadtha a raibh le cosaint ag an Eaglais agus</span>
<lb n="346"/><span>sean déthe Gaedhal a bheith sa stair 'na righthe marbha ar a measgadh</span>
<lb n="347"/><span>le daoine.</span></p>
<lb n="348"/>
<lb n="349"/><p><span>Clár an Mheasgtha Gael-Ibheirnigh thíos annso.</span></p>
<lb n="350"/>
<lb n="351"/><p><span>1. Érainn (2ra mílennium r.Ch.) le FearaBolg (7adh aois r.Ch.).</span></p>
<lb n="352"/>
<lb n="353"/><p><span>2. Cruithne (fá 1100 r.Ch.) le hUlta (6adh aois r.Ch.) fa ainm Tuatha Dé.</span></p>
<lb n="354"/>
<lb n="355"/><p><span>3. ClannMileadh (fá 900 r.Ch.) le Gaedhil an iarainn ón 4adh aois.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Is saor a thagann caint ag a lán daoine faoi cheapadh</span>
<lb n="358"/><span>ginealach ach níor thug duine aca sin fá deara nach bhfuil ginealaigh</span>
<lb n="359"/><span>na gCruithne ar fhaghail agus ginealaigh go leor do gach treabh eile</span>
<lb n="360"/><span>a chuir fútha i nÉirinn nó i mBreatain féin.  Má ceapadh an chuid</span>
<lb n="361"/><span>eile cé an fáth nár ceapadh ach ceann beag amháin do Chruithnibh agus</span>
<lb n="362"/><span>dlúthbhaint idir iad agus Éireannchaibh ar feadh mílte bliadhan?  Ach</span>
<lb n="363"/><span>níorbh Ibheirnigh Cruithne agus ní choimeádtí a gcuid ginealach.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>Gheibhtear cuid de na treabha Ultach fá shíol Ír agus cuid fá</span>
<lb n="366"/><span>Eiremhóin, agus ó síolruightí furmhór na ríogh (ag na hOllmhain) uaidh</span>
<lb n="367"/><span>sin, is nádúrtha go síolróchaí furmhór na dtreabh uaidh leis.</span></p>
<lb n="368"/>
<lb n="369"/><p><span>Clár measgtha ClainneMíleadh agus Gaedhal annso thíos.</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>1. Síol Ír le sean righte Uladh agus síol Chonaill Chearnaigh.</span></p>
<lb n="372"/>
<lb n="373"/><p><span>2. Síol Eiremhóin le síol Ugaine, DáilRiada, DáilFiathach, &c.</span></p>
<lb n="374"/>
<lb n="375"/><p><span>3. Síol Éibhir le hEoghanacht.</span></p>
<lb n="376"/>
<lb n="377"/><p><span>CLUAD DE CEABHASA.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>Ní Críoch.</span></p>
<lb n="380"/>
<lb n="381"/><p><span>D'ÉIRINN.</span></p>
<lb n="382"/>
<lb n="383"/><p><span>Tá binneas ann; tá aoibhneas ann;</span>
<lb n="384"/><span>Tá ceól ó's cionn a sruth,</span>
<lb n="385"/><span>Is caoin a plúir ag sgéidh amach</span>
<lb n="386"/><span>Tré dhiamhaire na dtor.</span>
<lb n="387"/><span>Is caomh sgíathán a faoileán</span>
<lb n="388"/><span>Ag foluamhain ins an aer,</span>
<lb n="389"/><span>Is an croidhe atá im bhruinn istigh</span>
<lb n="390"/><span>Le grádh da croidhe tá faon.</span></p>
<lb n="391"/>
<lb n="392"/><p><span>M. Ó D.</span>
<lb n="393"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="394"/><p><span>SEANMÓIN AR AN “bPEACA MARBHTHACH.”</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>Is eól díbh, a phobal, na pianta uathbhásacha a dh'fhuiling ár</span>
<lb n="397"/><span>Slánuightheóir — moladh go deó leis — ar son na cine daona: is eól</span>
<lb n="398"/><span>díbh, leis, gurbh é an peaca fé ndeara na pianta san go léir; agus</span>
<lb n="399"/><span>fós, gach duine againn a dheineann peaca marbhthach, go bhfuil sé chómh</span>
<lb n="400"/><span>cionntach leis na Giúdíg, agus leis na Rómhánaigh, a chuir chun báis É.</span></p>
<lb n="401"/>
<lb n="402"/><p><span>D'á bhrígh sin, a phobal, déinimís ár machtnamh, indiu, ar an</span>
<lb n="403"/><span>ndíobháil, agus ar an ndonas a dheineann an peaca marbhthach d'anam</span>
<lb n="404"/><span>an duine, 'sa mhéid go mbaineann sé dhe grásta naomhuighthe, agus</span>
<lb n="405"/><span>'n-a dteannta san, gach teidiol do ríoghacht na bhflaitheas; go</span>
<lb n="406"/><span>mbaineann sé dhe, leis, luach-saothair na ndeagh-oibreacha go léir</span>
<lb n="407"/><span>a thá déanta aige; agus go ndaorann sé é chun pianta síorraidhe.</span></p>
<lb n="408"/>
<lb n="409"/><p><span>Ar an gcéad dul síos, baineann an peaca marbhthach grásta</span>
<lb n="410"/><span>naomhuighthe de'n anam.  Agus cad is grásta naomhuighthe ann?</span>
<lb n="411"/><span>Tabharthas ó Dhia, a dhéineann an t-anam chómh geal leis an sneachta</span>
<lb n="412"/><span>agus chómh lonnrach leis an ngréin, a dhéineann aoibhinn, taithneamhach</span>
<lb n="413"/><span>é os cómhair Dé agus na n-aingeal; a chuireann ar a chumas</span>
<lb n="414"/><span>deagh-oibreacha a dhéanamh agus an bheatha shíorraidhe do thuilleamh;</span>
<lb n="415"/><span>i n-aon fhocal amháin, an tabharthas is aoírde agus is uaisle, is</span>
<lb n="416"/><span>féidir le Dia féin do thabhairt do dhuine ar an saoghal so.  Faid</span>
<lb n="417"/><span>a thá grásta naomhuighthe ag duine, d'á shuaraígheacht, agus d'á</span>
<lb n="418"/><span>aindeisígheacht é, os cómhair an tsaoghail, tá sé saidhbhir os cómhair</span>
<lb n="419"/><span>an Tíghearna, mar oidhre do Dhia agus do ríoghacht na bhflaitheas is eadh</span>
<lb n="420"/><span>é.  Tugann grásta naomhuighthe an teidiol san do, agus ní féidir</span>
<lb n="421"/><span>d'aon chómhacht saoghalta é bhaint de.  Ach, anois, cad a dhéineann</span>
<lb n="422"/><span>an peaca marbhthach?  Díbrígheann sé grásta naomhuighthe as an anam,</span>
<lb n="423"/><span>agus leis na grásta san, imthígheann a ghileacht agus a lonnracht;</span>
<lb n="424"/><span>imthigheann a áilneacht agus a thaithneamhacht i láthair Dhé agus na</span>
<lb n="425"/><span>n-aingeal; imthígheann muíntearas agus caradas an Tíghearna, agus</span>
<lb n="426"/><span>'na n-ionad san, tagann an diabhal isteach 'san anam, agus déineann</span>
<lb n="427"/><span>sé a chómhnuidhe ann; déineann sé sglábhuidhe de'n anam bocht,</span>
<lb n="428"/><span>cuireann sé daingean 'na thímpal, ag feitheamh leis an lá, nuair a</span>
<lb n="429"/><span>sgiobfaidh sé síos leis é go pianta síorraidhe an ifrinn.</span></p>
<lb n="430"/>
<lb n="431"/><p><span>Díobháil eile, a dheineann an peaca marbhthach do'n anam;</span>
<lb n="432"/><span>baineann sé dhe luach-saothair na ndeagh-oibreacha go léir a thá</span>
<lb n="433"/><span>déanta aige.  Cuirtears i gcás, go raibh duine tar-éis a shaoghail</span>
<lb n="434"/><span>do chaitheamh i dtír éigint thar lear: fear a dh'oibrigh go dítheallach,</span>
<lb n="435"/><span>de ló a's d'oidhche chun a bheatha do thuilleamh agus chun airgid do</span>
<lb n="436"/><span>spáráil: fear nár chaith pingin riamh ach pingin ná raibh leigheas aige</span></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="437"/><p><span>air.  Agus cuirtears i gcás, tar-éis mórán blianta, go raibh sparán</span>
<lb n="438"/><span>maith airgid bailighthe aige; go raibh sé tar-éis curtha suas d'obair,</span>
<lb n="439"/><span>agus ag teacht a bhaile chun a shuainis do thógaint, an chuid eile d'á</span>
<lb n="440"/><span>shaoghal.  Agus cuirtears i gcás, go rug robáilidhthe air, gur</span>
<lb n="441"/><span>bhaineadar an t-airgead de, agus ansan, gur chaitheadar pléar thríd,</span>
<lb n="442"/><span>agus gur chaitheadar isteach 'sa bhfairge é.  Ná déarfadh éinne gur</span>
<lb n="443"/><span>mhí-ádhmharach, míortúnach an duine é siúd, agus go raibh an chroch</span>
<lb n="444"/><span>tuíllte 'ges na robáilidhthe?  Dhéarfadh, gan amhras, agus bheadh an</span>
<lb n="445"/><span>ceart aige.  Ach, a phobal, ní mí-ádhmharaíghe agus ní míortúnaíghe é</span>
<lb n="446"/><span>'ná an peacach bocht, agus ní measa na robáilidhthe 'ná an peaca</span>
<lb n="447"/><span>marbhthach.  An rud a dhein na robáilidhthe do'n dtaistealach úd,</span>
<lb n="448"/><span>deineann an peaca rud níosa seacht mheasa do'n anam.  Beireann</span>
<lb n="449"/><span>sé air agus coingíbheann sé greim daingean air; baineann sé dhe</span>
<lb n="450"/><span>sparán a dheagh-oibreacha go léir; baineann sé dhe grásta naomhuighthe,</span>
<lb n="451"/><span>is beatha do'n anam: agus caitheann sé isteach sa bhfairge é — fairge</span>
<lb n="452"/><span>teinnte síorraidhe an ifrinn.</span></p>
<lb n="453"/>
<lb n="454"/><p><span>'Sbeánann na nidhthe sin, a phobal, go cruinn agus go soilléir,</span>
<lb n="455"/><span>olcas agus gráineamhlacht an pheaca agus díth-céille na ndaoíne, a</span>
<lb n="456"/><span>dhéineann é.  Ach, ní'l aon nídh is soilléire a 'sbeánann olcas an</span>
<lb n="457"/><span>pheaca 'ná na pianta a thuilleann sé do'n anam, 'sa tsaoghal a thá le</span>
<lb n="458"/><span>teacht.  Ní'lim ar aigne, anois, puínn cursíos a dhéanamh ar phianta</span>
<lb n="459"/><span>ifrinn, mar, ní féidir d'éinne, ar an saoghal so, d'á aoírde a eolas,</span>
<lb n="460"/><span>d'á dhoimhneacht a mhachtnamh, méid na pianta san, do thómhas agus</span>
<lb n="461"/><span>do thuisgint i gceart.  Ní dhéarfad ach an méid seo: pianta teine</span>
<lb n="462"/><span>is eadh iad; teine a dhóghann ní h-amháin corp ach anam an duine,</span>
<lb n="463"/><span>agus san am gcéadna go ndóghann, sábhálann iad, fé mar a</span>
<lb n="464"/><span>shábháltars feóil leis an salann: teine a chuireadh ar lasadh le</span>
<lb n="465"/><span>h-anál feirge an Tíghearna; teine ná raghaidh i n-éag go deó ach a</span>
<lb n="466"/><span>leanfaidh, le saoghal na saoghal, faid a bheidh Dia 'n-a Dhia.  Fiú ar</span>
<lb n="467"/><span>an saoghal so féin, agus le teine shaoghalta, ní'l aon saghas pianta</span>
<lb n="468"/><span>le cur i gcomórtas le pianta teine.  Tugtars a rogha do dhuine</span>
<lb n="469"/><span>daortha chun báis, agus ní'l aon sórt bháis, d'á olcas, ná go</span>
<lb n="470"/><span>dtóghfadh sé é, sar a ndóghfaí in a bheathaig é.  B'fhearr leis é</span>
<lb n="471"/><span>chrochadh, b'fhearr leis é bhádh; b'fhearr leis é lámhach; b'fhearr leis a</span>
<lb n="472"/><span>ghéaga do stracadh d'á chorp i ndiaidh a chéile; a dhá shúil as a cheann,</span>
<lb n="473"/><span>a theanga agus a fhiacla amach as a bhéal, a mhéireanna d'á dhá láimh</span>
<lb n="474"/><span>agus d'á dhá chois, b'fhearr leis iad san go léir i dteannta 'chéile,</span>
<lb n="475"/><span>'ná é chaitheamh isteach i lasaracha teine.  Mar is iad pianta teine</span>
<lb n="476"/><span>na pianta is géire agus is uathbhásaíghe agus is do-fhuilinghthe a thá</span>
<lb n="477"/><span>le fághailt, agus i gcomórtas leó san, neamh-nídh is eadh gach sórt</span>
<lb n="478"/><span>eile pianta.</span></p>
<lb n="479"/>
<lb n="480"/><p><span>Agus ma's mar sin a thá an sgéal ag an dteine saoghalta</span>
<lb n="481"/><span>a thá ar lasadh, indiu, agus a raghaidh i n-éag ambáireach, cad a</span>
<lb n="482"/><span>dhéarfaimíd le teine ifrinn ná raghaidh i n-éag go deó; teine a chuir</span>
<lb n="483"/><span>Dia na n-uile chómhacht, ar lasadh chun díoghaltais do dhéanamh ar</span>
<lb n="484"/><span>pheaca agus ar pheacaigh?  Ní fhuil aon nídh le rádh againn, ach crith</span></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="485"/><p><span>le h-eagla agus le sgannradh, agus fuath agus gráin agus deistin</span>
<lb n="486"/><span>do cheapadh 'n ár n-aigne, i gcoinnibh an pheaca, a thairingeoch' a</span>
<lb n="487"/><span>leithéidí sin de phianta orainn.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>Ach chun go dtuigfí níos soilléire fós olcas an pheaca, níor</span>
<lb n="490"/><span>mhór dúinn an méid seo do thuisgint agus do chimeád, go truinn,</span>
<lb n="491"/><span>os comhair ár n-aigne, 's é sin, ná sáruígheann pianta ifrinn, d'á</span>
<lb n="492"/><span>uathbhásaígheacht iad, olcas agus gráineamhlacht an pheaca mharbhthaigh.</span>
<lb n="493"/><span>Is é Dia na glóire a chéad-chuir teinte ifrinn ar lasadh; is É a</span>
<lb n="494"/><span>chimeádann ar lasadh iad; is É a dhaorann daoíne chúcha.  Ach, a</span>
<lb n="495"/><span>phobal, grádhann an Tíghearna gach duine againn, grádhann Sé sinn,</span>
<lb n="496"/><span>le grádh thar aon ghrádh daona.  Thá grádh chómh mór san aige dhúinn,</span>
<lb n="497"/><span>gur thug Sé suas a Aon-Mhac féin, chun sinn-ne shábháil, le toradh</span>
<lb n="498"/><span>A pháise agus A bháis: go mbronann Sé a ghrásta orainn, gan stad</span>
<lb n="499"/><span>gan staonadh; go dtugann Sé a chabhair dhúinn gach uile neómat;</span>
<lb n="500"/><span>agus go maitheann Sé dhúinn, arís agus arís eile, na peacaí</span>
<lb n="501"/><span>uathbhásacha, a dhéinimíd 'n-a aghaidh.  Agus, ó's rud é, go bhfuil an</span>
<lb n="502"/><span>Tíghearna chómh grádhmhar san dúinn, go ndeineann Sé an oiread</span>
<lb n="503"/><span>san dúinn, ins gach aon sórt cuma, ní foláir ná go ngoílleann</span>
<lb n="504"/><span>sé Air, go mór, pianta do chur orainn, agus ná déanfadh</span>
<lb n="505"/><span>Sé é, dá bhféadfaí é sheachaint.  Ach, a phobal, i dteannta</span>
<lb n="506"/><span>bheith grádhmhar, agus trócaireach agus ceansach, tá Sé go</span>
<lb n="507"/><span>díreach ceart 'na bhreitheamhntas, agus go cóir cothromach n-A</span>
<lb n="508"/><span>dhíoluígheacht, leis; ní féidir leis gan díoltas d'imirt ar an olc, agus</span>
<lb n="509"/><span>ní foláir a dhíoltas bheith freagarach do mhéid an uilc.  Tá's agaibh na</span>
<lb n="510"/><span>pianta a chuireann Sé ar dhaoinibh mar gheall ar pheaca marbhthach;</span>
<lb n="511"/><span>pianta is géire, agus is critheamhla, agus is uathbhásaighe; pianta gan</span>
<lb n="512"/><span>luigheadú gan deire; pianta gur measa aon nóimeat amháin díobh,</span>
<lb n="513"/><span>'ná pianta an tsaoghail go léir i deannta 'chéile.  Agus, san am</span>
<lb n="514"/><span>gcéadna, tá's agaibh go bhfuil Dia go cóir agus go cothromach 'n-A</span>
<lb n="515"/><span>bhreitheamhntas; tá's agaibh ná féadfadh Sé éagcóir do dhéanamh ar</span>
<lb n="516"/><span>éinne, ach go dtugann Sé do gach éinne d'réir a oibreacha.  Agus,</span>
<lb n="517"/><span>ag cuimhneamh agus ag machtnamh dhíbh ar an dá nídh sin, tuigfidh sibh</span>
<lb n="518"/><span>'n bhúr n-aigne, ar shlighe, méid an olcais, agus doimhneacht na mailíse,</span>
<lb n="519"/><span>a bhaineann le peaca marbhthach, a's a rádh, go dtuilleann sé a leithéid</span>
<lb n="520"/><span>sin de phianós ó'n dTíghearna, a thá ró-mhaith, agus ró-thaithneamhach</span>
<lb n="521"/><span>ann féin, agus ró-ghrádhmhar, agus ró-thrócaireach do'n gcine daona</span>
<lb n="522"/><span>uile.</span></p>
<lb n="523"/>
<lb n="524"/><p><span>Sin agaibh, a phobal, cur síos beag ar an bpeaca marbhthach.</span>
<lb n="525"/><span>Agus éinne a bhí ag éisteacht, go h-aireach, leis an méid a thá</span>
<lb n="526"/><span>ráidhte agam, agus a thug fé ndeara brígh mo chainte, tuigeann sé,</span>
<lb n="527"/><span>anois, olcas agus gráineamhlucht an pheaca san, os chómhair an</span>
<lb n="528"/><span>Tíghearna; tuigeann sé gurb'é an peaca fé ndeara gach donas,</span>
<lb n="529"/><span>agus gach mí-ádh agus gach míortúin, d'á bhfuil ar an saoghal so,</span>
<lb n="530"/><span>agus tuigeann sé, leis, mara mbeadh an peaca, nár ghádh aon eagal</span>
<lb n="531"/><span>a bheith ar dhaoinibh roimh an saoghal eile.  Agus, ó's mar sin a thá</span>
<lb n="532"/><span>an sgéal, a phobal, nach uathbhásach an dallacht aigne agus an</span></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="533"/><p><span>díth-céille é do dhaoinibh, peaca marbhthach do dhéanamh; iad féin do</span>
<lb n="534"/><span>chur i gcúntúirt pianta síorraidhe; caradas Dé do chaitheamh uatha;</span>
<lb n="535"/><span>agus iad féin do thabhairt suas do'n ndiabhal an namhaid is measa,</span>
<lb n="536"/><span>agus is fíochmhaire d'á bhfuil aca?</span></p>
<lb n="537"/>
<lb n="538"/><p><span>Glacaidh comhairle bhúr leasa, mar sin, a phobal; agus ó's rud é,</span>
<lb n="539"/><span>go bhfuil d'uain agaibh fós déinídh aithríghe 'n bhúr bpeacaí go léirig.</span>
<lb n="540"/><span>Iarraig trócaire agus maitheamhnachas ar bhur dTíghearna ionta:</span>
<lb n="541"/><span>glacaidh rún-daingean gan tuitim ionta go bráth arís; agus</span>
<lb n="542"/><span>cimeádaidh choidhche, os comhair bhúr n-aigne na focail seo Naoimh Póil,</span>
<lb n="543"/><span>'sa leitir a sgrig sé chun na Rómhánach “An bás tuarasdal an</span>
<lb n="544"/><span>pheaca.”  Amen.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>AN t-ATHAIR PÁDRAIG Ó CATHASA.</span></p>
<lb n="547"/>
<lb n="548"/><p><span>I gCUIMHNE DUINE A FUAIR BÁS I bhFAD Ó ÉIRINN.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Suan ar an uaigh mar a luigheann sé</span>
<lb n="551"/><span>Suan nuair a thagann an neóin</span>
<lb n="552"/><span>Suan is na spéartha á liathadh</span>
<lb n="553"/><span>Suan agus sigh agus sógh.</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Is tagann na réalta istoidhche</span>
<lb n="556"/><span>Is lonnruighidh go geal ins an spéir,</span>
<lb n="557"/><span>Is nuair eirigheann an ghealach go glórmhar,</span>
<lb n="558"/><span>Bíonn an domhan so go maiseach go séimh.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Acht ní fheiceann a shúile a ghlóire</span>
<lb n="561"/><span>Is ní airigheann a chluasa a cheól</span>
<lb n="562"/><span>Á, do chorruigh a chos ar an dtalamh</span>
<lb n="563"/><span>Acht ní chorróchaidh arís ann go deó.</span></p>
<lb n="564"/>
<lb n="565"/><p><span>Is, is minic, is minic i n-Éirinn</span>
<lb n="566"/><span>Nuair a thiocfaidh an líathadh sa spéir</span>
<lb n="567"/><span>Nuair a leathfaidh an t-uaigneas mór-thimcheall</span>
<lb n="568"/><span>Ar ghleann, ar an dtuinn, ar an sléibh,</span></p>
<lb n="569"/>
<lb n="570"/><p><span>Is na soillsí go gléigeal ar lasadh</span>
<lb n="571"/><span>Cuimhneocham ar an té tá i gcéin</span>
<lb n="572"/><span>Is eireochaidh an phaidir go brónach</span>
<lb n="573"/><span>Go flaitheas Mhic Dé i n-a thaoibh.</span></p>
<lb n="574"/>
<lb n="575"/><p><span>Suan ar an uaigh mar a luigheann sé</span>
<lb n="576"/><span>Suan nuair a thiocfaidh an neóin</span>
<lb n="577"/><span>Is níos gile ná colur na coille</span>
<lb n="578"/><span>Go raibh a anam i láthair an uain.</span></p>
<lb n="579"/>
<lb n="580"/><p><span>Maonas Ó Domhnaill.</span>
<lb n="581"/></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="582"/><p><span>TURAS BHREANDÁIN I LITRÍOCHT NA hEÓRPA.</span></p>
<lb n="583"/>
<lb n="584"/><p><span>Tamall ó shoin agus mé i siopa leabhar 'sa Róimh thugas fé</span>
<lb n="585"/><span>ndeara leabhar beag gleóite leis an dtiodal “I Pellegrini di San</span>
<lb n="586"/><span>Brandano” — Oilithrigh Breandáin Naomhtha.  Cuireann sé síos ar</span>
<lb n="587"/><span>thuras an naoimh tré fhairrgibh an domhain, ar a scrúdú ar rúindiamhraibh</span>
<lb n="588"/><span>an domhain, ar ríor-thuras na beatha agus ar mhíorbhuiltibh an tsaoghail.</span>
<lb n="589"/><span>File Iodáileach do scríobh é le n-ár linn féin — file a bhfuil ainm sáthach</span>
<lb n="590"/><span>fada leis .i. Toeplitz Ludovico de Gran Ry. Ach cad a chuir i</span>
<lb n="591"/><span>n-aigne file Iodáiligh sgríobh fé naomh Gaedhil, agus an oiread ádhbhar</span>
<lb n="592"/><span>breagh filíochta aige i n-a thír féin, ó eachtraibh Aeneas síos go dtí</span>
<lb n="593"/><span>eachtra D'Annunzio?  Sin ceist gur fusa a fhreagairt má fhéachaimíd</span>
<lb n="594"/><span>ar áit Naomh Breandáin i litríocht na h-Eórpa.  Níl Toeplitz ach ag</span>
<lb n="595"/><span>leanmhaint sompla na h-Eórpa go léir ón mheadhon-aois anuas.</span></p>
<lb n="596"/>
<lb n="597"/><p><span>Ag sgríobh dó 'sa Revue Benédictine (Deire Fómhair, 1914-19</span>
<lb n="598"/><span>l. a 181 *), deir sgríobhnóir Franncach gur sompla maith Colm Cille</span>
<lb n="599"/><span>de naomh Éireannach “parce qu'en même temps régional, national</span>
<lb n="600"/><span>et international, et par rapport à son existence à la fois amplement</span>
<lb n="601"/><span>historique et profondément légendaire.”  Ba mhó fós, béidir, go</span>
<lb n="602"/><span>mba féidir an chainnt chéadna do rádh fé Bhreandán.  Tá áit</span>
<lb n="603"/><span>idirnáisiúnta aige i sgéaltaibh agus i smaointibh file na hEórpa,</span>
<lb n="604"/><span>agus an áit sin gheibheann sé í as finnsgéaltaibh gur deacair go</span>
<lb n="605"/><span>minic, béidir, bunús do thabhairt dóibh 'sa stáir.</span></p>
<lb n="606"/>
<lb n="607"/><p><span>Ar na sgéaltaibh ba mhó do leathadh 'sa meadhon-aois tá an</span>
<lb n="608"/><span>sgéal seo Turais Naomh Breandáin amach 'sa bhfairrge thiar.  An</span>
<lb n="609"/><span>leagan Laidne ar an sgéal tá sé le fáil go flúirseach i measg na</span>
<lb n="610"/><span>láimhsgríbheann i leabhragánaibh móra na h-Eórpa.  Tá, mar shompla,</span>
<lb n="611"/><span>cóipeanna de 'sa mbailiú Palaitíneach agus i mbailiú na Bainríoghna</span>
<lb n="612"/><span>'sa Vatican (reg. Lat. 481, p. 28, agus Pal. Lat. 217, p. 54) — iad</span>
<lb n="613"/><span>araon scríobhtha go deas, ar mheamram sáthach tiugh, i litreachaibh</span>
<lb n="614"/><span>Ottónaigh (.i. den aonmhadh aois déag nó mar sin).  Chuir Achille</span>
<lb n="615"/><span>Jubinal i gcló é as láimhsgríbhinnibh i leabhragán an ríogh i bPáris (1)</span>
<lb n="616"/><span>Bhí leagan den sgéal i mbeagnach gach seana-theanga 'san Eóraip — i</span>
<lb n="617"/><span>bhFraincis (prós agus filíocht), i nGearmáinis íseal, i Sacsais íseal</span>
<lb n="618"/><span>(prós agus filíocht), i bhFleimis, i meadhon-árd-Ghearmáinis (prós</span>
<lb n="619"/><span>agus filíocht), i n-Anglo-Normáinis, i sean-Ghaedhilg, i mBreatainis</span></p>
<lb n="620"/>
<lb n="621"/><p><span>(1) Jubinal Achille — La Légende Latine de S. Brandaines, avec une</span>
<lb n="622"/><span>traduction inédité en prose et en poésie romanes [.i. Fraincise], … d'après</span>
<lb n="623"/><span>less MSS. de la biblithèque du roi, remontant aux xie., xiie., et xiiie. s.</span>
<lb n="624"/><span>Paris, Techener, 1836. Deirtear liom gur chuir an Cárd ó Móráin i n-eagar</span>
<lb n="625"/><span>é freisean as láimhsgríbhinn 'sa Vatican.</span>
<lb n="626"/></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="627"/><p><span>na Breataine Bige, agus i Spáinis.  Tá somplaí díobh le feiceáil</span>
<lb n="628"/><span>'sa réamhrádh do leabhar Jubinal, agus ag Mighne (Encyclopéide</span>
<lb n="629"/><span>Théologique. Tom. XIV., Paris, 1855 — sub voce Brendaines).  Le</span>
<lb n="630"/><span>n-ár linn féin thug Mícheál Ó Tighearnaigh agus Colm Ó Lochlainn</span>
<lb n="631"/><span>aistriú nua Béarla dhúinn.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>Ag meas an sgéil labhrann Mighne agus Jubinal (ins na</span>
<lb n="634"/><span>áiteachaibh réamhráidhte, na Bollandistae (16 Bealltaine), Séamus</span>
<lb n="635"/><span>Waraeus, Séamus Usserius, agus an Colgánach (22 Márta); an</span>
<lb n="636"/><span>t-Athair Delarue fé'n leagan Normáinise (Histoire des bardes,</span>
<lb n="637"/><span>jongleurs et trouveurs normands.  Caen, 1834 — t. II., p. 69);</span>
<lb n="638"/><span>Francisque Michel i n-a chur-amach den Roman de la Violette; P.J.</span>
<lb n="639"/><span>Bruns fé'n leagan Gearmáinise (Romanische und andere Gedichte.</span>
<lb n="640"/><span>Berlin und Stettin, 1798, p. 171-216), Capgravius i Sasannaibh, agus</span>
<lb n="641"/><span>a lán eile.  I n-Éirinn tá saothar “Sceilg” i mBeatha Bhreandáin</span>
<lb n="642"/><span>againn as Gaedhilg, agus as Béarla tá saothar an Chanóinigh</span>
<lb n="643"/><span>Uí h-Annluain (22 Márta agus 16 Bealltaine), agus “Brendaniana —</span>
<lb n="644"/><span>St. Brendan the Voyager,” leis an Ath. Donnchadh Ó Donnchadha (Áth</span>
<lb n="645"/><span>Cliath, 1893).</span></p>
<lb n="646"/>
<lb n="647"/><p><span>“Deliramenta apocrypha” tugann na Bollandistae ar a</span>
<lb n="648"/><span>leithéid de sgéaltaibh, agus gearrann siad amach as beatha Naomh</span>
<lb n="649"/><span>Dáibhid “rudaí do sáitheadh isteach — cuir i gcás, go ndeachaidh Barra</span>
<lb n="650"/><span>thar fairrge ar muin capaill agus gur casadh Breandán air agus é</span>
<lb n="651"/><span>ag marcaigheacht ar mhíol mór.”  Níl fúm annseo scrúdú do dhéanamh</span>
<lb n="652"/><span>ar an gceist, an bhfuil bunús stáire le sgéal an turais nó nach bhfuil.</span>
<lb n="653"/><span>Pé fíor bréagach sgéalta mar sin, is mór an botún faillighe do</span>
<lb n="654"/><span>dhéanamh ionnta.  Ar ndóigh, ní chun spóirt do dhéanamh dos na</span>
<lb n="655"/><span>Bollandistaibh a chuireann Dia naomh ins an domhan, ach chun an domhan</span>
<lb n="656"/><span>do mhúineadh, agus is tré n-a leithéid de sgéaltaibh go díreach a chuir</span>
<lb n="657"/><span>na daoine a smaointe fé mhúineadh agus fé shompla naoimh le chéile i</span>
<lb n="658"/><span>bhfuirm i n-ar féidir iad do chur síos go dtí a sliocht 'n-a ndiaidh.</span>
<lb n="659"/><span>Tuigsint mhaith ar sgéal an turais is céim mhór é i dtuigsint oibre</span>
<lb n="660"/><span>Bhreandáin naomhtha.  Comhartha de sin, isé, i mbailiú beatha naomh i</span>
<lb n="661"/><span>láimhsgríbhnibh Laidne na h-Eórpa 'sa meadhon-aois, nach mbíonn ach</span>
<lb n="662"/><span>sgeal an turais ins an “Vita Sancti Brandani.”</span></p>
<lb n="663"/>
<lb n="664"/><p><span>Sár-shompla, fós, iseadh an sgéal ar litríocht na nGaedhal agus</span>
<lb n="665"/><span>ar thréithibh naomh na nGaedheal — sgéal turais fairrge, agus sgéal a</span>
<lb n="666"/><span>thráchtann ar fhíseannaibh den saoghal eile — agus sár-shompla díobh</span>
<lb n="667"/><span>araon ar an slí ba mhó i n-ar mothuigheadh iad i mbeatha agus i</span>
<lb n="668"/><span>litríocht na h-Eórpa.  Sgéalta eile den saghas céadna d'fhág a rian</span>
<lb n="669"/><span>i litríocht na h-Eórpa b'iad Purgadóir Phádraig, Fís Tundal Chaisil</span>
<lb n="670"/><span>agus Físeanna Fursa.  Ar naomhaibh Gaedheal bhí árd-fhonn</span>
<lb n="671"/><span>“peregrinare pro Christo.”  Béidir go deimhin an ceart do bheith ag</span>
<lb n="672"/><span>Eibhlín Ní Choinceanainn (2) ins an smaoineadh gurab iad sgéalta</span>
<lb n="673"/><span>Bhreandáin do dhúisigh ar dtúis an mhian sin i n-aigne Cholumáin Bhobio.</span>
<lb n="674"/><span>Pé sgéal é, gheibhmíd ainmneacha Bhreandáin agus Cholumáin</span></p>
<lb n="675"/>
<lb n="676"/><p><span>(2) Life of St. Columban, p. 86.</span>
<lb n="677"/></p>
</div>
<pb n="145"/>
<div><lb n="678"/><p><span>ceangailte le chéile i n-irisleabhar Bhobio La Trebbia, an Fómhar ghabh</span>
<lb n="679"/><span>tharainn, agus an t-Easbog ag impidhe nirt ó Dhia i gcóir tíre</span>
<lb n="680"/><span>dúthchaise Cholumáin.</span></p>
<lb n="681"/>
<lb n="682"/><p><span>Slí i n-ar fhág Breandán a rian, ní amháin ar litríocht na h-Eórpa,</span>
<lb n="683"/><span>ach fós ar stáir an domhain, 'sé 'sa mbrosdú do thug sgéal a thurais</span>
<lb n="684"/><span>d'fháil amach tír nua.  Pé fíor bréagach é go bhfuair sé amach Talamh</span>
<lb n="685"/><span>an Éisg, nó Meiriceá, nó na Azórés, nó na Canearaí, nó an Párrthas</span>
<lb n="686"/><span>Saoghalta, is cinnte gur thug a sgéal an gríosadh dos na daoinibh — na</span>
<lb n="687"/><span>Spáinnigh agus na Portuingéalaigh go h-áirithe — dul ag cuardach na</span>
<lb n="688"/><span>bhfairrge mór.  Is dócha gur fíor do “Mhisneach” (31 Eanair, 1920)</span>
<lb n="689"/><span>go mbadh é an seanchus sin do ghríosuigh Columbus.  Fé mar deir</span>
<lb n="690"/><span>Ozanam, (3) cuirtear imeasg oileán Canearaí i gConnradh Evora, idir</span>
<lb n="691"/><span>an bPórtuingéal agus Castighlia, “Oileán Naomh Breandáin, atá fós</span>
<lb n="692"/><span>ar iarraidh.”  I measg na Spáinneach le fada i n-a dhiaidh sin bhí</span>
<lb n="693"/><span>béal-oideas fé oileán San Borondon, go ndeir Vieja (4) 'n-a thaobh:</span>
<lb n="694"/><span>“Má lorgtar é ní féidir é d'fháil.”  Innseann an Pórtuingéalach,</span>
<lb n="695"/><span>Louis Perdigon, gur bhronn rí na Pórtuingéile oileán Naomh</span>
<lb n="696"/><span>Breandáin ar a athair ar an gcoingeall go bhfuigheadh sé amach é.</span>
<lb n="697"/><span>A mbliain a 1526 chuaidh Fernando de Troya agus Fernando Alvarez</span>
<lb n="698"/><span>ar a lorg.  Tar éis sin, chuir Herman Perez de Grado loingeas</span>
<lb n="699"/><span>beag amach leis an bhfuadar céadna.  Tar éis sin arís d'imthigh</span>
<lb n="700"/><span>beirt mhairnéalach cliúmhail, Fran Lorenzo Pinedo agus Gaspard</span>
<lb n="701"/><span>Perez de Acosta — as cuan Palma ar nós an dá dhream rómpa — ar</span>
<lb n="702"/><span>a lorg.  Fé deire, a mbliain a 1721, thug Don Juan de Mur,</span>
<lb n="703"/><span>riaghaltóir na gCanearaí, long do Ghaspard Dominguez, d'imthigh as</span>
<lb n="704"/><span>cuan Santa-Cruz ar a lorg.  B'shin é an iarracht deireannach, ach le</span>
<lb n="705"/><span>fada i n-a dhiaidh sin chreid na daoine 'sa Spáinn gur i n-oileán</span>
<lb n="706"/><span>Bhreandáin, nó Antilia, fé mar tugtaoi air uaireannta, do fuair an</span>
<lb n="707"/><span>Rí Ruaidhrí tearmann ós na Mauraibh, go bhfuil sé roinnte idir seacht</span>
<lb n="708"/><span>gcathrachaibh saidhbhre, go bhfuil áirdeasbog agus seisear easbog ann,</span>
<lb n="709"/><span>cuanta agus aibhneacha móra, agus an cine atá ann gur Críosdaidhthe</span>
<lb n="710"/><span>iad agus saidhbhreas mór agus gach ráth agus beannacht aca.  Chreid</span>
<lb n="711"/><span>na Pórtuingéalaigh mar an gcéadna gur i n-oileán Bhreandáin do</span>
<lb n="712"/><span>fuair an Rí Don Sebastien tearmann, agus nuair chonnaiceadar na</span>
<lb n="713"/><span>Indiacha shíleadar go raibh oileán Bhreandáin aca fé dheire.  (5) Is</span>
<lb n="714"/><span>leór an méad sin go léir sílim chun an gríosadh do thaisbeáint do</span>
<lb n="715"/><span>thug sgéal Bhreandáin don dá chine do leath an Críosduidheacht ar</span>
<lb n="716"/><span>fuid Ameiriceá i bhfad sar a bhfuair ár sean-chara Seán boladh na</span>
<lb n="717"/><span>feóla le teacht go h-ocrasach i n-a ndiaidh.</span></p>
<lb n="718"/>
<lb n="719"/><p><span>(3) Ozanam, A. F. — Dante e la Filosofia Catolica (tr. Scardigli) Pistoia</span>
<lb n="720"/><span>1844, p. 264.</span></p>
<lb n="721"/>
<lb n="722"/><p><span>(4) Vieja, Don Joseph V. y Clavijo — Noticias de la Historia general de las</span>
<lb n="723"/><span>Islas de Canaria — Madrid, 1672 — t. I. p. 78.  B'é tuairim Vieja gur éirigh</span>
<lb n="724"/><span>an creideamh i dturas Breandáin tar éis gabháltus na gCanearaí ag Jean</span>
<lb n="725"/><span>de Béthencourt (.i. tímpal bliadhna a 1400), ach is soiléir as na láimh-</span>
<lb n="726"/><span>sgríbhnibh go dtéidheann an sgéal siar go dtí an 11adh aois, ar a laighead.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>(5) Jubinal, po. cit. p. xvii. sq.</span>
<lb n="729"/></p>
</div>
<pb n="146"/>
<div><lb n="730"/><p><span>Rud suimeamhail fé láthair, agus cuimhne céad bliain Dante ar</span>
<lb n="731"/><span>siubhal, 'sé an chosúileacht idir Thuras Bhreandáin agus an Commedia.</span>
<lb n="732"/><span>Is ana-dhócha gur léigh Dante sgéal Bhreandáin, agus a fhairsinge agus</span>
<lb n="733"/><span>bhí sé leathta tríd an Eóraip le n-a linn (fé mar is cosúil, ar an</span>
<lb n="734"/><span>bhfáth chéadna, gur léigh sé Fís Thundail, Fís Fhursa, agus béidir Fís</span>
<lb n="735"/><span>Adhamhnáin, agus gur chuala sé trácht ar Phurgadóir Phádraig).</span>
<lb n="736"/><span>Ozanam, sílim, an chéad duine do chuir síos an chosúileacht mhór idir</span>
<lb n="737"/><span>obair Dante agus sgéal Bhreandáin.  Ní dhéanfad annsin ach tagairt</span>
<lb n="738"/><span>do chúpla púnc.  An Tcrra Repromissionis Sanctorum, cuirtear i</span>
<lb n="739"/><span>n-iúil dúinn gurab é an Párrthas Saoghalta é agus tá sí suidhte</span>
<lb n="740"/><span>amuigh 'sa bhfairrge thiar.  Mar an gcéadna ag Dante is amuigh 'sa</span>
<lb n="741"/><span>bhfairrge thiar tá an Párrthas Saoghalta (ar bhárr sléibhe Purgadóra);</span>
<lb n="742"/><span>i mbád thar an bhfairrge a théidheann na anamnacha don tír sin, agus</span>
<lb n="743"/><span>chuaidh Uilleog gar dó amuigh 'sa bhfairrge thiar.  'Sa dá sgéal tá</span>
<lb n="744"/><span>trácht fé long a ghluaiseann amach siar gan seól ná maide rámha.</span>
<lb n="745"/><span>I bPárrthas na n-Éan i sgéal Bhreandáin cuirtear na aingil nár</span>
<lb n="746"/><span>ghlac taobh ar bith agus an troid ar siubhal ar neamh; tá an saghas</span>
<lb n="747"/><span>céadna aingeal ag Dante, gidh gur ag geata Ifrinn a chuireann sé</span>
<lb n="748"/><span>iad.  'San dá sgéal baintear úsáid aoibhinn as filíocht an phórtúis</span>
<lb n="749"/><span>chun fráma do thabhairt do pheictiúr an lae.</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>Tá difríocht mór freisin, ámh, idir an dá obair.  Is beag an</span>
<lb n="752"/><span>truagh atá ag Dante do Iúdás; ach i sgéal Bhreandáin ceann des na</span>
<lb n="753"/><span>áiteachaibh is deise 'sí an áit i n-a chasann Iúdás ar Bhreandán agus</span>
<lb n="754"/><span>é ar chnoc-oidhre ag glacadh refrigerium, agus i n-a bhfuigheann an</span>
<lb n="755"/><span>naomh é do chosaint tamall ós na diabhlaibh nó go mbéidh seanchus beag</span>
<lb n="756"/><span>aige leis.  'Sé smaoineadh uachtarach Dante gur uathbhásach, gur</span>
<lb n="757"/><span>rúindiamhrach an rud é ifreann; 'sé smaoineadh uachtarach an Ghaedhil</span>
<lb n="758"/><span>gur truaighmhéileach an rud é.</span></p>
<lb n="759"/>
<lb n="760"/><p><span>I ngach aois agus i ngach tír beagnach gheibhmíd tagairt i measg</span>
<lb n="761"/><span>file agus scríobhnóir do Bhreandán agus dá thuras.  As Béarla tá</span>
<lb n="762"/><span>dán áluinn déanta ag Maitiú Arnold fé Iúdás agus Breandán</span>
<lb n="763"/><span>Glacann Renan agus an scríobhnóir Iodáileach Buonaiúti (6) sgéal</span>
<lb n="764"/><span>Bhreandáin amhail peictiúr mór-mhian na nGaedheal agus comhartha ar</span>
<lb n="765"/><span>an sprid agus an misneach atá ionnta.</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>Agus dá mhéid an cliú atá aige thar lear, naomh fíor-Ghaedhealach</span>
<lb n="768"/><span>iseadh é i gcomhnuidhe — mairnéalach naomhtha na nGaedheal chun a</span>
<lb n="769"/><span>ndéanann na Géanna Fiadháine guidhe ar an slí go dtí na “Lowlands</span>
<lb n="770"/><span>Low.”  Is fíor go ndéanann na Bollandistae iarracht éigean chun</span>
<lb n="771"/><span>Breataineach (as Breatain na Frainnce) do dhéanamh de.  Ag cainnt</span>
<lb n="772"/><span>dóibh (7) fé Bhreandán na dturas, oide Mhachutus (Maclovius,</span>
<lb n="773"/><span>Maclou, Malo), deirid go “mbéidir gur Armoricach éigean an</span>
<lb n="774"/><span>Breandán seo agus nach é an fear céadna é leis an mBreandán</span>
<lb n="775"/><span>Éireannach, bíodh a's gur bualadh bob ar Shigebert [do scríobh beatha</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>(6) Buonaiuti, Ernesto — Escursioni Spiriluali, Roma 1921 (deire an chéad</span>
<lb n="778"/><span>aiste, “Impressioni d'Irlanda,” ath-chló ar an Nuova Antologia (1911).</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>(7) Beatha Breandáin (16 Bealltaine) § 12.</span>
<lb n="781"/></p>
</div>
<pb n="147"/>
<div><lb n="782"/><p><span>Mhachutus], toisg an t-ainm céadna do bheith ortha, agus gur chuir</span>
<lb n="783"/><span>sé an turas i leith an Bhreandáin Éireannaigh.”  Deirid an méid sin,</span>
<lb n="784"/><span>ámh, gan fáth ar bith do thabhairt, ná fiadhnaise ar bith go raibh éinne</span>
<lb n="785"/><span>riamh, nó gur tháinig an smaoineadh chuca féin do rinne dá Bhreandán</span>
<lb n="786"/><span>amach 'sa gcás seo.  'Sa smaoineadh gur ó Bhreatain na Frainnce</span>
<lb n="787"/><span>tháinig sgéal an turais ar dtúis, leanann M. Goerres iad i n-a</span>
<lb n="788"/><span>réamhrádh do Lohengrin.  Leanann Jubinal eisean, beagán amhrasach.</span>
<lb n="789"/><span>Glacaid argúint as líntibh 'san Roman du Renard (ed. Méon, t. II.,</span>
<lb n="790"/><span>p. 96-4):</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>“Je fot savoir bon lai breton,</span>
<lb n="793"/><span>Et de Merlin et de Foucon,</span>
<lb n="794"/><span>Del roi artu et de Tristan,</span>
<lb n="795"/><span>Del chièvre oil, de Saint-Brendan …”</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>Ach ní deireann sé sin ach amháin go raibh laoi 'fa mBreatain fé</span>
<lb n="798"/><span>Bhreandán le linn an Roman du Renard.  Ní thaisbeánann sé ach chó</span>
<lb n="799"/><span>beag gur i mBreatain a thosnuigh sgéal an turais, Fós, i ngach áit</span>
<lb n="800"/><span>i n-a ndearnadh ceist faoi go dtí aimsir na mBollandist, cuirtear</span>
<lb n="801"/><span>síos an turas do Bhreandán Cluana Fearta, agus níl aon chomhartha</span>
<lb n="802"/><span>gur smaoin éinne rómpa ar é do chur fíos do Bhreandán ar bith eile.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Go deimhin — de réir an fhocail úd an Fhranncaigh fé naomhaibh na</span>
<lb n="805"/><span>h-Éireann, ní amháin gur naomh idirnáisiúnta agus naomh náisiúnta</span>
<lb n="806"/><span>Breandán, ach is naomh dúithche mar an gcéadna é, agus is i n-a</span>
<lb n="807"/><span>dhúithche féin atá an cuimhne is beódha air féin agus ar á thuras.  I</span>
<lb n="808"/><span>gCluain Fearta, 'san áit i n-a bhfuil sé curtha, deir na sean-daoine</span>
<lb n="809"/><span>go raibh coláiste maiccléireach ag Naomh Breandán 'san áit i n-ar</span>
<lb n="810"/><span>thóg an t-Easbog Gallda i n-a dhiaidh sin tigh dhó féin agus dá chlainn.</span>
<lb n="811"/><span>Deirtear, nuair dh'fhill Breandán ó n-a thuras go bhfuair sé na</span>
<lb n="812"/><span>maiccléirigh óga marbhtha ag na Protestúnachaibh Gallda.  Dob'</span>
<lb n="813"/><span>uathbhásach an brón agus an fhearg a bhí ar an sean-fhear grádhmhar,</span>
<lb n="814"/><span>agus níor bh'é a bheannacht d'fhág sé do Sheán Buidhe nuair do fuair</span>
<lb n="815"/><span>sé bás agus cuireadh é i n-éindigh leó ins na coilltibh taobh leis an</span>
<lb n="816"/><span>Sionainn.  Is dócha go ndéarfadh na Ballandistae nach bhfuil 'sa</span>
<lb n="817"/><span>méid sin ach “deliramenta apocrypha,” agus ní mór a admháil nach</span>
<lb n="818"/><span>ró-bheacht an smaoineadh a thaisbeánaid ar an stáir.  Taisbeánaid,</span>
<lb n="819"/><span>ámh, rud níos fearr ná sin; taisbeánaid muinighin na ndaoine go</span>
<lb n="820"/><span>bhfanann Breandán i néindigh leó chun iad do chosaint, agus go</span>
<lb n="821"/><span>dtiocfaidh an lá nuair éireóchaidh sé arís chun sluaighte na nGaedheal</span>
<lb n="822"/><span>do sheoladh leis go dtí an Terra Repromissionis Sanctorum.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>PÁDRAIG ERIC MAC FHINN.</span>
<lb n="825"/></p>
</div>
<pb n="148"/>
<div><lb n="826"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL.</span></p>
<lb n="827"/>
<lb n="828"/><p><span>GAIRM AN CHRÍOSTAIDHE.</span></p>
<lb n="829"/>
<lb n="830"/><p><span>(a) Is Críostaidhe tu.  Mar sin</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>(1) Tá baint agat le bás agus le h-adhlacadh Chríost.  Cuir</span>
<lb n="833"/><span>uait an peaca agus smachtaig ainmhianta na colna.</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>(2) Tá baint agat le naomhthacht Chríost; tá sé n-a shampla</span>
<lb n="836"/><span>agat.  Ní foláir duit é leanmhaint agus aithris a dhéanamh</span>
<lb n="837"/><span>Air.</span></p>
<lb n="838"/>
<lb n="839"/><p><span>(3) Tá baint agat le n-a ríoghacht agus le n-a ghlóire, oighre</span>
<lb n="840"/><span>mar aon leis iseadh thu.</span></p>
<lb n="841"/>
<lb n="842"/><p><span>(b) Ní mór duit gairm Críostaidhe do ghlacadh agus na dualgaisí a</span>
<lb n="843"/><span>ghabhan léi do chomhlíonadh.</span></p>
<lb n="844"/>
<lb n="845"/><p><span>(1) Mar is daor a dhíol Críost as tu fhuasgailt.</span></p>
<lb n="846"/>
<lb n="847"/><p><span>(2) Mar gur dheinis margadh le Dia n-a thaobh nuair a baisteadh</span>
<lb n="848"/><span>thu agus gur ghlac sé chuige thu ad' mhac aige.</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>(3) Mar gur mór go léir an tuarasdal atá agat le fághail ach</span>
<lb n="851"/><span>bheith dílis do Chríost.</span></p>
<lb n="852"/>
<lb n="853"/><p><span>(c) Is mór an chabhair atá agat chuige.</span></p>
<lb n="854"/>
<lb n="855"/><p><span>(1) Laistigh, tá Dia féin mar a bheadh túr an nirt ionat mar aon</span>
<lb n="856"/><span>le sobháilcíbh, agus le grástaibh agus le tiodhlaichíbh an</span>
<lb n="857"/><span>Sprid Naoimh.</span></p>
<lb n="858"/>
<lb n="859"/><p><span>(2) Lasmuich díot, tá cabhair go flúirseach agat:— Muire</span>
<lb n="860"/><span>Máthair, na h-aingil, na naoimh, an Eaglais, daoine</span>
<lb n="861"/><span>foghanta, cúrsaí an tsaoghail.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>R. P.</span>
<lb n="864"/></p>
</div>
<pb n="149"/>
<div><lb n="865"/><p><span>LEITIR THÍMPAIL AR STÁID LUCHT OIBRE;</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>Ó N-ÁR N-ATHAIR RÓ-NAOMHTHA AN PÁPA, LEO A TRÍDÉAG.</span>
<lb n="868"/><span>AR LEANMHAINT.</span></p>
<lb n="869"/>
<lb n="870"/><p><span>[Fógarthar gach ceart ar cosnamh.]</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>An tAthair Peadar Ua Laoghaire, Canónach, d'aistrigh.</span></p>
<lb n="873"/>
<lb n="874"/><p><span>Taisbeánaid siad do'n fhear shaidhbhir agus do'n fhear a dhíolan</span>
<lb n="875"/><span>tuarasdal nách ionan lucht oibre agus daoír; go bhfuil uraim ag</span>
<lb n="876"/><span>dul do gach fear oibre acu sa mhéid gur duine é, agus onóir sa</span>
<lb n="877"/><span>mhéid gur Críostaídhe é; nách náire ná sgorn ba cheart a bheith ar</span>
<lb n="878"/><span>dhuine mar gheall ar bheith ag obair ar a chéird nú ag déanamh gnótha</span>
<lb n="879"/><span>ar thuarasdal, ach gur meas ba cheart dó a bheith aige air féin,</span>
<lb n="880"/><span>agus gur meas atá ag dul dó ó chách, mar go bhfuil a bheatha aige á</span>
<lb n="881"/><span>thuilleamh go macánta, gan spleádhchas, os cómhair Dé agus daoine.</span>
<lb n="882"/><span>Cuirid dlighthe agus riaghalta na h-Eagailse 'n-a luighe ar an uile</span>
<lb n="883"/><span>dhuine, pé saidhbhreas a bhéadh aige, gur rud aithiseach dó gan a</span>
<lb n="884"/><span>dhéanamh oibre sin ach áirnéis, gan a dh'feisgint ann ach</span>
<lb n="885"/><span>an oiread san nirt cuirp agus lútha géag, chun airgid a dhéanamh,</span>
<lb n="886"/><span>mar a deintear le neart an bheithígh.  Múinean an Eaglais gur</span>
<lb n="887"/><span>Críostaídhe an fear oibre agus go bhfuil ceangailte ar an máighstir</span>
<lb n="888"/><span>caoi thabhairt do'n fhear oibre sin ar dhualgasaibh Críostaídhe do</span>
<lb n="889"/><span>chómhlíonadh mar is cóir, ar mhaith le n'anam.  Tá ceangailte, d'á</span>
<lb n="890"/><span>bhrígh sin, ar an máighstir aimsir dhleaghthach a thabhairt do'n fhear</span>
<lb n="891"/><span>oibre sin chun gnóthaí a anama do dhéanamh mar is cóir; dítheal a</span>
<lb n="892"/><span>dhéanamh ar é chiméad ó dhroch chómhluadar; gan aon nídh dhéanamh a</span>
<lb n="893"/><span>chuirfeadh é ó'n aire cheart do thabhairt d'á thigh agus d'á líntíghe</span>
<lb n="894"/><span>féin ná do spriocfadh é chun a chuid tuillimh do chur amú uatha.  Tá</span>
<lb n="895"/><span>ceangailte air gan obair a bhéadh os cionn a nirt do chur air,</span>
<lb n="896"/><span>ná obair a bhéadh neamhoireamhnach d'á aoís, agus gan obair do chur</span>
<lb n="897"/><span>ar mhnáibh, nú ar chailíníbh, nár cheart a chur ortha.  Ach isí oibligáid</span>
<lb n="898"/><span>is mó atá ar mháighstiríbh 'ná gan eugcóir tuarasdail a dhéanamh ar</span>
<lb n="899"/><span>lucht oibre.</span></p>
<lb n="900"/>
<lb n="901"/><p><span>Gan amhras ní foláir feuchaint chun a lán neithe ionus go</span>
<lb n="902"/><span>bhféadfí cad is tuarasdal ceart ann do bhreithniú.  Ach bíodh fhios an</span>
<lb n="903"/><span>méid seo ag máighstiríbh, agus ag an uile dhuine atá ag fághail</span>
<lb n="904"/><span>oibre agus go bhfuil air tuarasdal a dhíol as go bhfuil mallacht</span>
<lb n="905"/><span>Dé agus daoine ar an t-é do luíghfadh lámh dhian ar an nduine</span></p>
</div>
<pb n="150"/>
<div><lb n="906"/><p><span>mbocht a bhéadh dealbh, i gcruadhtan, chun saidhbhris a dhéanamh dó</span>
<lb n="907"/><span>féin.  An tuarasdal a thuill sé go macánta do chimeád ó aon</span>
<lb n="908"/><span>duine, sin gníomh a ghlaodhan go h-árd ar dhíbhfeirg ó Dhia.  “Feuch,</span>
<lb n="909"/><span>tuarasdal an fhir oibre … do chimeádais-se uaidh le feall,</span>
<lb n="910"/><span>tá sé ag glaodhach; agus tá an ghlaoidh sin tar éis dul isteach i</span>
<lb n="911"/><span>gcluasaibh Tighearna na Sabóide.”</span></p>
<lb n="912"/>
<lb n="913"/><p><span>I gcrích an sgéil, tá ceangailte ar lucht saidhbhris staonadh go</span>
<lb n="914"/><span>cráibhtheach ó bheith ag baint de thuarastal lucht oibre le lámh láidir</span>
<lb n="915"/><span>ná le feall ná le cleasaidheacht úncomais.  Duine lag iseadh an</span>
<lb n="916"/><span>fear oibre agus ní'l aon chosaint aige ar an eugcóir, agus ó's</span>
<lb n="917"/><span>suarach é a chuid ba cheart staonadh uaidh mar a staonfí ó rud</span>
<lb n="918"/><span>naomhtha.</span></p>
<lb n="919"/>
<lb n="920"/><p><span>Dá nglactí, go dílis agus go coitchian leis na dlighthibh agus</span>
<lb n="921"/><span>leis na riaghaltaibh seo na h-Eagailse nach léir go gcuirfeadh san</span>
<lb n="922"/><span>amháin deire le coímhsgar idir na h-aicmeachaibh?</span></p>
<lb n="923"/>
<lb n="924"/><p><span>Ach ní stadan an Eaglais ar an áit sin.  Tá Íosa Críost aici,</span>
<lb n="925"/><span>'n-a Mháighstir uirthi agus 'n-a stiúrthóir aici, agus tá a súil níos</span>
<lb n="926"/><span>aoírde.  Dlíghean sí neithe atá níos uaisle.  Is áil léi na</span>
<lb n="927"/><span>h-aicmeacha do dhlúthú ar a chéile le caradas agus le grádh d'á chéile.</span>
<lb n="928"/><span>Ní féidir dúinn gnóthaí na beatha saoghalta so do bhreithnú i gceart</span>
<lb n="929"/><span>gan ár súil do leogaint ar an saoghal eile, ar an mbeatha atá</span>
<lb n="930"/><span>síoruidhe.  Má diúltuightear d'fhéuchaint chun na beatha atá síoruidhe,</span>
<lb n="931"/><span>ins na gnóthaíbh seo, ní féidir a thuisgint i n-aon chor, feasta, cad</span>
<lb n="932"/><span>is ceart ann ná cad is maith ann; ní'l i ngluaiseacht an tsaoghail</span>
<lb n="933"/><span>ar fad ach aimhréidh agus dul amú nách féidir bóthar ná cosán fhághail</span>
<lb n="934"/><span>tríd.  D'á bhrígh sin, an nídh seo atá ag nádúr féin d'á chur 'n-a</span>
<lb n="935"/><span>luighe orainn, .i. gur ar ár n-imtheacht as an saoghal so a thusnuíghean</span>
<lb n="936"/><span>fíor bheatha dhúinn, siné an bun ar a bhfuil gleus agus teagasg an</span>
<lb n="937"/><span>chreidimh suidhte.  Mar ní dos na neithibh duathaine díombuana atá</span>
<lb n="938"/><span>anso do chruthuig Dia an duine, ach dos na neithibh atá síoruidhe</span>
<lb n="939"/><span>ins na flathais.  Ní mar inead cómhnuighthe do shíor a thug sé dhúinne an</span>
<lb n="940"/><span>talamh so ach mar inead feithimh, as baile, ar feadh tamail.</span>
<lb n="941"/><span>Saidhbhreas, agus na neithe eile sin ar a dtugtar maithasaí, bídís</span>
<lb n="942"/><span>agat nú ná bídís, is neamhnídh é chun aoibhnis na bhflathas.  Ach i dtaobh</span>
<lb n="943"/><span>na h-úsáid a deintear díobh, ní neamhnídh i n-aon chor é sin.  Nuair</span>
<lb n="944"/><span>fhuasgail Íosa Críost sinn le n-a mhór fhuasgailt níor thóg sé uainn</span>
<lb n="945"/><span>na pianta so agus na trioblóidí seo atá fíghte chómh líonmhar isteach</span>
<lb n="946"/><span>i mbeatha an duine ar an saoghal so.  D'fhág sé againn iad mar</span>
<lb n="947"/><span>spriocadh chun fíoraontachta agus mar adhbhar luacht saothair dúinn.</span>
<lb n="948"/><span>I dtreo gur léir nách féidir d'aon duine aoíbhneas síoruidhe na</span>
<lb n="949"/><span>bhflathas do shealbhú mar thuarasdal mura siubhluighidh sé an bóthar</span>
<lb n="950"/><span>fuilteach a shiubhluigh ar Slánuightheóir Íosa Críost féin.  “Má</span>
<lb n="951"/><span>dheinimid fulag go seasamhach gheóbhmid páirt sa rígheacht.”  Na</span>
<lb n="952"/><span>pianta agus na triobloidí atá le fulag againn d'fuilig ár</span>
<lb n="953"/><span>Slánuightheóir rómhainn iad, le n-a shaor thoil agus bhain sé an nimh</span>
<lb n="954"/><span>asta dhúinn go n-iongantach, agus d'á éaghmuis sin tá a ghrásta aige</span></p>
</div>
<pb n="151"/>
<div><lb n="955"/><p><span>á thabhairt dúinn, agus tá aoibhneas síoruidhe na bhflathas geallta</span>
<lb n="956"/><span>aige dúinn, mar bhogadh ar an bpian dúinn.  “Óir an nidh atá</span>
<lb n="957"/><span>éadtrom agus ná leanan ach neomat anois, i n-ár dtrioblóidíbh,</span>
<lb n="958"/><span>oibirigheann sé ionainn ualach de'n ghlóire shíoruidhe atá thar na</span>
<lb n="959"/><span>beartaibh i n-uaisleacht.”</span></p>
<lb n="960"/>
<lb n="961"/><p><span>Tugtar, d'á bhrígh sin, foláramh do'n mhuíntir a gheibhean áthas ar</span>
<lb n="962"/><span>an saoghal so ná cuirean sólás saoghalta aon phioc de'n aoibhneas</span>
<lb n="963"/><span>síoruidhe i n-áirighthe dhoibh, ach a mhalairt; gur chóir go gcuirfeadh</span>
<lb n="964"/><span>an chainnt chruaidh do labhair Íosa Críost, cruadas nár ghnáth leis,</span>
<lb n="965"/><span>sgannra ar lucht saidhbhris; agus go gcaithfid lucht saidhbhris cúntas</span>
<lb n="966"/><span>dian a thabhairt do Dhia, sa bhreitheamhntas, i dtaobh na h-úsáide a bheidh</span>
<lb n="967"/><span>deanta acu de'n tsaidhbhreas.</span></p>
<lb n="968"/>
<lb n="969"/><p><span>Do thrácht na saoíthe págánacha fadó go saoítheamhail agus go</span>
<lb n="970"/><span>h-eagnaídhe, ar an úsáid is ceart a dhéanamh de shaidhbhreas, ach isí an</span>
<lb n="971"/><span>Eaglais a bheachtuigh an teagasg san agus do chuir fheuchaint ar na</span>
<lb n="972"/><span>daoine, ní h-amháin eólus a bheith acu ar an dteagsag ach an t-eolus</span>
<lb n="973"/><span>do chur i ngníomh.  Isí an Eaglais do thaisbeáin nách ionan sealbhas</span>
<lb n="974"/><span>dleaghthach ar shaidhbhreas agus úsáid dhleathach a dhéanamh de'n</span>
<lb n="975"/><span>tsaidhbhreas san.  Isé ceart an duine, do réir nádúra, mar</span>
<lb n="976"/><span>a dubhradh cheana, gur leis féin a chuid féin.  Agus isé a</span>
<lb n="977"/><span>cheart, ameasg na poibilídheachta, neart a bheith aige féin</span>
<lb n="978"/><span>fé leith, ar úsáid a dhéanamh d'á chuid féin.  Ní féidir neithe</span>
<lb n="979"/><span>bheith ar a mhalairt sin de chuma.  “Tá sé dleaghthach,” adeir Tomás</span>
<lb n="980"/><span>Naomhtha, “a chuid féin a bheith ag gach duine fé leith; agus, chun</span>
<lb n="981"/><span>beatha na poibilídheachta do dhul ar aghaidh, ní foláir é.”  Má</span>
<lb n="982"/><span>fiafraíghtear, ámhthach, cad í an úsáid atá ceangailte ar dhuine a</span>
<lb n="983"/><span>dhéanamh dá chuid féin; tugan an Eaglais freagra go tapaidh ar an</span>
<lb n="984"/><span>gceist sin i gcainnt an Naoimh chéadna.  “Chómh fada agus théidhean</span>
<lb n="985"/><span>an nídh sin ní ceart do dhuine a mheas gur leis féin na neithe atá</span>
<lb n="986"/><span>lasmuich dhe, ach go bhfuilid siad coitchian, sa chéill go sgarfadh duine</span>
<lb n="987"/><span>leó go bog agus go dtabharfadh sé uaidh iad nuair a bhéadh gátar ar</span>
<lb n="988"/><span>dhaoinibh eile, … iad a thabhairt uaidh go bog, iad do roinnt.</span>
<lb n="989"/><span>Gan amhras ní'l órduighthe d'aoinne rud a thabhairt uaidh do dhuine eile</span>
<lb n="990"/><span>má tá an rud san riachtanach dó féin agus d'á mhuinntir; ná ní'l</span>
<lb n="991"/><span>órduighthe dhó é thabhairt uaidh má tá gádh aige féin leis chun é féin</span>
<lb n="992"/><span>do chimeád suas mar is cuíbhe:  Óir ní'l fheuchaint ar aoinne</span>
<lb n="993"/><span>maireachtaint ar chuma nách cuíbhe.”  Ach nuair a tugtar a cheart</span>
<lb n="994"/><span>féin do'n chuíbhe is dual, as an bhfarasbár, sásamh a thabhairt do</span>
<lb n="995"/><span>lucht gátair, “As a bhfuil sa mbreis ann tugaidh an déirc uaibh.”</span></p>
<lb n="996"/>
<lb n="997"/><p><span>Ní le ceart, lasmuich de chruadhtan ana mhór, a bhainid na</span>
<lb n="998"/><span>dualagaisí sin.  Is le carthanacht an Chríostaidhe a bhainid siad, agus</span>
<lb n="999"/><span>ní déintear dlígh chun san do chur i bhfeidhm.  Ach tá tosach ar</span>
<lb n="1000"/><span>dhlighthibh agus ar bhretheamhntasaibh daona ag dlígh agus ag</span>
<lb n="1001"/><span>bhretheamhntas Chríost Mhic Dé, agus cómhairlighean Críost go minic</span>
<lb n="1002"/><span>do dhuine bheith tabharthach.  “Is aoíbhinne bheith tabharthach 'ná bheith</span>
<lb n="1003"/><span>glacaidhtheach.”  Agus an rud a tugtar nú ná tugtar dosna bochtaibh,</span></p>
</div>
<pb n="152"/>
<div><lb n="1004"/><p><span>deir sé gurab ionan é agus an rud san do thabhairt, nú gan a</span>
<lb n="1005"/><span>thabhairt dó féin.  “An fhaid a dheinbhúir do'n t-é 's lugha de</span>
<lb n="1006"/><span>m'bráithribh anso é do dheinbhúir dom féin é.”</span></p>
<lb n="1007"/>
<lb n="1008"/><p><span>Sidé brígh agus bunús na cainte sin go léir, .i. an t-é gur</span>
<lb n="1009"/><span>tugadh dó an fághaltas mór de thabharthaistibh ó Dhia, pe'cu tabharthaistí</span>
<lb n="1010"/><span>corpartha iad, lasmuich dhe, nú tabharthaistí aigne, is chuige a tugadh</span>
<lb n="1011"/><span>dó iad chun a fhíoraontachta féin do chur chun cínn, agus mar an</span>
<lb n="1012"/><span>gcéadna, chun bheith 'n-a rainneadóir ar mhaithasaibh Dé, gá</span>
<lb n="1013"/><span>mbronnadh ar chách.  “An t-é, d'á bhrígh sin, go bhfuil an talent</span>
<lb n="1014"/><span>aige ná cuireadh sé an talent a bhfolach.  An t-é go bhfuil an</span>
<lb n="1015"/><span>saidhbhreas aige tugadh sé aire gan faillighe a dhéanamh de'n déirc.</span>
<lb n="1016"/><span>An t-é go bhfuil ealadha aige go h'oilte bíodh sé fonamhar chun</span>
<lb n="1017"/><span>raint de thairbhthe na h-ealadhan san do leogaint chun sochair do chách.”</span></p>
<lb n="1018"/>
<lb n="1019"/><p><span>Agus an muíntir atá gan saidhbhreas saoghalta tugan an</span>
<lb n="1020"/><span>Eaglais le tuisgint dóibh coitchianta nách náire do dhuine, i láthair</span>
<lb n="1021"/><span>Dé, bheith dealbh, agus nách asachán do dhuine a bheatha do thuilleamh</span>
<lb n="1022"/><span>le h-obair.  Do dheimhnigh a dTighearna Íosa Críost an fhírinne sin</span>
<lb n="1023"/><span>nuair a thoibh sé an dealbhas bíodh go raibh sé saidhbhir, agus nuair</span>
<lb n="1024"/><span>ba thoil leis bheith mar shiúinéir agus mar mhac siúinéara bíodh a's</span>
<lb n="1025"/><span>gur bh'e Mac Dé é agus go raibh sé féin 'n-a Dhia; agus 'n-a</span>
<lb n="1026"/><span>theanta san níor lag leis mórán d'á bheatha chaitheamh ag obair ar</span>
<lb n="1027"/><span>an gcéird, “Nách é seo an ceárdaidhe, Mac Mhuire?”</span></p>
<lb n="1028"/>
<lb n="1029"/><p><span>Ag feuchaint dúinn ar an sampla san a thugan Críost féin</span>
<lb n="1030"/><span>dúinn tuigimíd an méid seo, .i. gur ins na deagh thréithibh, 'sé sin,</span>
<lb n="1031"/><span>ins na sabhailcíbh atá ann, atá suidhte pé uaisleacht atá sa duine,</span>
<lb n="1032"/><span>agus gur cómhoighreacht an uaisleacht san, uaisleacht na sobhailcí,</span>
<lb n="1033"/><span>do'n árd agus do'n íseal, do bhocht agus do shaidhbhir, cómh-shaoráideach</span>
<lb n="1034"/><span>le faghail; agus ná fuil aon nídh eile ach na sobhailcí agus deagh</span>
<lb n="1035"/><span>oibreacha chun aoibhneasa síoruidhe na bhflathas do chur i n-airighthe</span>
<lb n="1036"/><span>do'n duine, bíodh sé bocht nú saidhbhir. Ní h-eadh ach tuigtear go</span>
<lb n="1037"/><span>bhfuil báidh fé leith ag Dia leis na daoine bochta.  Deir Íosa Críost</span>
<lb n="1038"/><span>gurab aoibhinn dos na bochtaibh.  Glaodhan sé chuige féin ar fad, chun</span>
<lb n="1039"/><span>sóláis a thabhairt dóibh, na daoine atá i mbrón agus ag fulag</span>
<lb n="1040"/><span>cruadhtain.  Glacan sé le muíntearthas fé leith na daoine atá go</span>
<lb n="1041"/><span>ró íseal ar fad agus atá d'á gcéasadh le h-éugcóir.  Ní deacair</span>
<lb n="1042"/><span>do mhachtnamh ar neithibh do'n tsórd san uabhar do mhaolú i n-aigne</span>
<lb n="1043"/><span>na ndaoine atá saidhbhir, agus misneach do chur an dhaoinibh bochta;</span>
<lb n="1044"/><span>na daoine saidhbhre do spriocadh chun bheith tabharthach agus na daoine</span>
<lb n="1045"/><span>bochta do tharac chun bheith foidhneach.  Ar an gcuma san curtar i</span>
<lb n="1046"/><span>luighead an deighilt a dheinean an t-uabhar agus curtar fonn ar</span>
<lb n="1047"/><span>an dá aicme dridim i dtreó a chéile agus, fé dheire, maireachtaint</span>
<lb n="1048"/><span>i dteanta chéile do thoil a chéile, ag cabhrú le n-a chéile, go</span>
<lb n="1049"/><span>muínteartha.</span></p>
<lb n="1050"/>
<lb n="1051"/><p><span>Ach, gan tracht ar mhuíntearthas, má bhíd siad úmhal do dhlígh</span>
<lb n="1052"/><span>Chríost beidh grádh acu dá chéile, grádh bráthar.  Tuigfid siad 'n-a</span>
<lb n="1053"/><span>n-aigne, gur clann aon Athar na daoine go léir, gur le Dia iad.</span></p>
</div>
<pb n="153"/>
<div><lb n="1054"/><p><span>gur ar Dhia atá trial gach aicme deagh-dhaoine, mar gur ag Dia</span>
<lb n="1055"/><span>amháin atá aoibhneas iomlán, aoíbhneas gan easnamh, a thabhairt do</span>
<lb n="1056"/><span>dhaoinibh agus d'aingealaibh.  Gur fhuasgail ár Slánuightheoir Íosa</span>
<lb n="1057"/><span>Críost iad go léir, idir bhocht agus saidhbhir, agus gur dhein sé</span>
<lb n="1058"/><span>clann Dé dhíobh, agus gur dhein san bráithre gaoil díobh d'á chéile</span>
<lb n="1059"/><span>agus d'Íosa Críost, moladh go deo leis, i dtreo go raibh sé féin</span>
<lb n="1060"/><span>'n-a “shinsear ar mhórán bráithre.”  Mar an gcéadna, gur leis</span>
<lb n="1061"/><span>an gcine daona go léir i n-aonfheacht na gréithre atá do réir</span>
<lb n="1062"/><span>nádúra agus tabharthaistí na ngrást agus nách féidir aon duine do</span>
<lb n="1063"/><span>chur as oighreacht shíoruidhe na bhflathas ach amháin an duine ná beidh</span>
<lb n="1064"/><span>ar an stáid chóir, “Má's Maca is oighrí leis: oighrí do Dhia agus</span>
<lb n="1065"/><span>com-oighrí do Chríost.”</span></p>
<lb n="1066"/>
<lb n="1067"/><p><span>Siné riocht na ndualgaisí agus na gceart, fé mar a mhúinean</span>
<lb n="1068"/><span>Eaglais Chríost iad.  Dá nglactí an múine sin ameasg daoine nár</span>
<lb n="1069"/><span>chóir go mbéadh deire go luath leis an imreasán?</span></p>
<lb n="1070"/>
<lb n="1071"/><p><span>Ach ní bhíon an Eaglais sásta le n-a thaisbeáint conus teacht</span>
<lb n="1072"/><span>ar an leigheas.  Tugan sí an leigheas uaithi as a láimh féin amach.</span>
<lb n="1073"/><span>Óir ní stadan sí ach ag teagasg na ndaoíne agus ghá dtabhairt chun</span>
<lb n="1074"/><span>tathaíghe dhéanamh de bheith úmhal d'á dlighthibh.  Deinean sí úsáid d'á</span>
<lb n="1075"/><span>h-Easbogaibh agus d'á sagartaibh chun a teagaisg do sgaipe go</span>
<lb n="1076"/><span>fórleitheadamhail.  Ansan deinean sí dítheal ar dhul isteach i n-aigne</span>
<lb n="1077"/><span>na ndaoíne agus ar a dtoil do chasadh agus do stiúrú, i dtreó go</span>
<lb n="1078"/><span>leogfidís do dhlígh Dé iad do shrianadh agus do threórú.  Gnó ana</span>
<lb n="1079"/><span>mhór iseadh é sin, gnó atá os cionn gach saghas eile gnótha, óir is</span>
<lb n="1080"/><span>air atá tairbhthe gach gnótha eile ag brath, agus is ar chumas na</span>
<lb n="1081"/><span>h-Eagailse amháin atá an gnó san do láimhsiáil agus do dhéanamh.</span>
<lb n="1082"/><span>Tá san fíor mar is di a thug Íosa Críost na h-innill le n-a ndeinean</span>
<lb n="1083"/><span>sí aigne na ndaoine d'oibriú, agus tá éifeacht ins na h-inneallaibh</span>
<lb n="1084"/><span>sin agus neart ó Dhia.  Ní féidir d'aon inneallaibh eile ach dóibh sin</span>
<lb n="1085"/><span>dul isteach i gcroidhe an duine ar fad agus a chur fheuchaint air a</span>
<lb n="1086"/><span>dhualgas do chómhlíonadh, a mhian do smachtú, an grádh is aoírde</span>
<lb n="1087"/><span>thabhairt do Dhia agus do'n chómharsain, agus brise go cuthaig tré</span>
<lb n="1088"/><span>gach ceangal a bhéadh 'ghá chosg ar bhothar na sobhailcí do leanmhaint.</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>Chun na fírinne sin a dh'fheisgint ní gá dhúinn ach feuchaint siar</span>
<lb n="1091"/><span>beagán ar imtheachtaibh ár sínsear.  Ní fhágfidh an fheuchaint sin aon</span>
<lb n="1092"/><span>mhearathal ar ar n-aigne.  Chímíd conus mar a dhein na dlighthe agus</span>
<lb n="1093"/><span>na riaghalta a chuir Eaglais Chríost ar bun an phoibilídheacht dhaona</span>
<lb n="1094"/><span>d'athnuadhchaint agus d'árdú ó n-a bunaibh suas, agus conus mar a</span>
<lb n="1095"/><span>dhein an t-athnuadhchaint sin agus an t-árdú san an chine daona do</span>
<lb n="1096"/><span>thógaint ó'n mbás agus do sheóladh ar a leas, agus do mhéadú le</span>
<lb n="1097"/><span>gach rath agus le gach séan, i dtreó ná feacathas a leitheid riamh</span>
<lb n="1098"/><span>roimis sin ná a shárú riamh ó shin.  Chimíd gurab é Íosa Críost is</span>
<lb n="1099"/><span>úghdar agus is bun leis na maithasaíbh sin go léir, gur uaidh a</span>
<lb n="1100"/><span>thánadar agus gur chuige atá a dtriall.  Nuair a glacadh solus an</span>
<lb n="1101"/><span>tSoísgéil agus nuair a craobhsgaoileadh ar fuaid an domhain mistéir</span>
<lb n="1102"/><span>theacht an tSlánuightheóra, chuaidh beatha Íosa Críost, 'n-a Dhia agus</span></p>
</div>
<pb n="154"/>
<div><lb n="1103"/><p><span>n-a dhuine, anonn tré sna cineacha agus do líonadh iad d'á chreideamh</span>
<lb n="1104"/><span>agus d'á aitheantaibh agus d'á dhlighthibh.  D'á bhrígh sin, ma tá an</span>
<lb n="1105"/><span>phoibilídheacht dhaona le leigheas is leis na dlighthibh a chuir Críost ar</span>
<lb n="1106"/><span>bun a déanfar an leigheas.  Nuair a bhíon cualacht ag dul ar feódh</span>
<lb n="1107"/><span>ní foláir an chualacht san do chur airís sa riocht 'n-ar cuireadh ar</span>
<lb n="1108"/><span>bun í ar dtúis, óir, isé buach gach cualachta daoine, an toisg d'ár</span>
<lb n="1109"/><span>cuireadh ar bun í do cómhlíonadh, agus oibriú chuige sin; i gcás gurab</span>
<lb n="1110"/><span>í an toisg a thug a beatha do'n chualacht a chimeádfidh ar bith an</span>
<lb n="1111"/><span>chualacht, ag déanamh na h-oibre d'ár cuireadh ar bun í.  Stad de'n</span>
<lb n="1112"/><span>obair d'ár cuireadh an cualacht ar bun: sin feódh.  Diriú ar an</span>
<lb n="1113"/><span>obair airis: siné an leigheas.  Is fírinne ghlan an chaint sin i dtaobh</span>
<lb n="1114"/><span>an stáit i gcoitchine; agus is fírinne ghlan í, leis, i dtaobh na</span>
<lb n="1115"/><span>cualachta móire sin, na daoíne a thuillean a mbeatha le h-obair.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Níor tháinig linn teacht suas le n-a thuille.</span></p>
<lb n="1118"/>
<lb n="1119"/><p><span>Ó dhubh go dubh tá baois an tsaoghal ghár mealladh,</span>
<lb n="1120"/><span>Ár neart tá meathta 'g cnuasacht gacha maoin';</span>
<lb n="1121"/><span>Linne is measa ionmhas ná Dia;</span>
<lb n="1122"/><span>Seilbh ár gcliabh tabhartha gan náir do Mhammon!</span>
<lb n="1123"/><span>An mhuir go gluardha gorm-ghlas fé'n ngealaig,</span>
<lb n="1124"/><span>An ghaoth ag sgreadaig ins an spéir de shíor,</span>
<lb n="1125"/><span>Nó ciúineas leathta ar an ndomhan go caoin —</span>
<lb n="1126"/><span>A n-áilneacht san ní mhothuighmíd 'nár n-anam.</span>
<lb n="1127"/><span>Mo thruagh! dá mairinnse fadó sa nGréig</span>
<lb n="1128"/><span>Nuair 'chítí déith' i bhfuirm crainn nó bláith',</span>
<lb n="1129"/><span>Budh ghearr go gcuirfí sgaipeadh ár mo phéin</span>
<lb n="1130"/><span>Is mé fé shéan im sheasamh ar an dtráigh,</span>
<lb n="1131"/><span>Mar chífinn Próteus fáidh i mbun a thréid</span>
<lb n="1132"/><span>'S Trítón ag séideadh adhairce sliogáin.</span></p>
<lb n="1133"/>
<lb n="1134"/><p><span>DONNCHADH Ó FLOINN.</span>
<lb n="1135"/></p>
</div>
<pb n="155"/>
<div><lb n="1136"/><p><span>CILL BHRIGHDE AR AN CHRUIT.</span></p>
<lb n="1137"/>
<lb n="1138"/><p><span>Oileán i Rosaibh Thíre Chonaill an Chruit.  Ach ní oileán de na</span>
<lb n="1139"/><span>hoileáin a mbíonn uisge ina thimcheall i gcomhnuidhe é.  Dhá uair 'sna</span>
<lb n="1140"/><span>ceithre huairibh fichead druideann an lán mara thart air, agus dhá</span>
<lb n="1141"/><span>uair 'sna ceithre huairibh fichead tráigheann sé go mbíonn bealach</span>
<lb n="1142"/><span>ag duine agus ag ainmhidhe siubhal trasna na trágha tirim.  Nuair</span>
<lb n="1143"/><span>a bhíos mall-mhuir ann bíonn laethe nach dtig an t-uisge aniar agus</span>
<lb n="1144"/><span>an t-uisge anoir i gcionn a chéile ar chor ar bith, agus le linn na</span>
<lb n="1145"/><span>haimsire sin bíonn an tráigh go deas glan tirim.  Má's inchreidte</span>
<lb n="1146"/><span>sgéalta na sean-daoine ba mhó d'oileán an Chruit tuairim ar chéad</span>
<lb n="1147"/><span>bliadhain ó shoin 'ná mar atá indiu.  Chluininn m'athair mór 'ghá rádh</span>
<lb n="1148"/><span>gur chuimhneach leis báid a fheiceáil ar ancoire áit nach dtig an lán</span>
<lb n="1149"/><span>mara rabharta mór na Féile Brighde fhéin anois.  Siabadh an ghainimh</span>
<lb n="1150"/><span>d'árduigh an tráigh is ciontach leis an chúl seo thugtar fa deara sa</span>
<lb n="1151"/><span>taoide.  Talamh gainimh beagnach uilig atá ar an Chruit.</span></p>
<lb n="1152"/>
<lb n="1153"/><p><span>Tá reilic ar an Chruit agus tig daoine as gach cearn den</span>
<lb n="1154"/><span>pharóiste a dhéanamh turuis ann Lá Fhéile Muire Lá Fhéile Pádraig</span>
<lb n="1155"/><span>agus Lá Fhéile Muire Mór san fhoghmhar.  Cá huair a cuireadh an</span>
<lb n="1156"/><span>turus ar bun nó cá huair a coisreacadh an reilic níor éirigh liom ariamh</span>
<lb n="1157"/><span>a fhagháil amach.  Níor éirigh liom sgéal cinnte fhéin a fhagháil a chruthóchadh</span>
<lb n="1158"/><span>go raibh teach pobail ann.  Tá sgéal ann adeir go dtáinig cuid de</span>
<lb n="1159"/><span>bhráithribh Dhún na nGall 'un na Cruite nuair a cuireadh as a mainistir</span>
<lb n="1160"/><span>iad i ndeireadh na seiseadh haoise déag gur thóg teach pobail ann.  Tá</span>
<lb n="1161"/><span>sgéal eile is ughdarasaighe ann, mar tháinig sé anuas mar bhéal-oideas</span>
<lb n="1162"/><span>imeasg mhuintire na háite, adeir go dtáinig sagart d'Órd Phroinseis</span>
<lb n="1163"/><span>un na Cruite lá agus nuair tháinig sé ar amharc na reilice go ndeachaidh</span>
<lb n="1164"/><span>sé ar a ghlúinibh gur shiubhail gur bhain an áit amach.  Níl amhras ar</span>
<lb n="1165"/><span>bith, dar liom, go raibh baint ag Órd Phroinseis leis an ionad, mar</span>
<lb n="1166"/><span>is mar chuimhne ar an Órd sin adeirtear an chéad urnaighthe atá</span>
<lb n="1167"/><span>órduighthe fa choinne an turuis.  I dtaoibh an toighe pobail, níl</span>
<lb n="1168"/><span>ballóg ná cloch le feiceáil indiu ann a chuirfeadh i n-úil dúinn go</span>
<lb n="1169"/><span>raibh eaglais ariamh ann.  B'fhéidir dá dtochlóchaidhe an gaineamh go</span>
<lb n="1170"/><span>bhfuighthidhe comhartha cinnte go raibh a leithéid ann.  Bhí sean-daoine</span>
<lb n="1171"/><span>beo nuair a bhí mise 'mo ghasúr adeireadh go bhfaca siad crann</span>
<lb n="1172"/><span>adhmaid ina luighe leath-nochta ar chasán an turuis ann nuair a bhí</span>
<lb n="1173"/><span>siad óg.  Ní raibh a fhios acu goidé mar tháinig sé ann, ach</span>
<lb n="1174"/><span>déarfainn-se gur chuid d'adhmad na cille a bhí ann é.  Níl a dhath</span>
<lb n="1175"/><span>d'amhras orm ná go raibh teach pobail ar an Chruit, mar is annamh</span>
<lb n="1176"/><span>reilic de na sean-reiliceachaibh atá ar m'eolas a bhí gan teampal</span>
<lb n="1177"/><span>Dé ina lár.  Rud eile, Cill Bhrighde ainm na reilice, agus Turus</span></p>
</div>
<pb n="156"/>
<div><lb n="1178"/><p><span>Brighde ainm an turuis.  Tá a fhios agam gur minic “cill” ar</span>
<lb n="1179"/><span>“reilic,” ach “teach pobail” an tsean-chiall a bhí leis an fhocal. (1)</span>
<lb n="1180"/><span>Agus mar is léir ar ball as foclaibh eile a bhaineas leis an reilic</span>
<lb n="1181"/><span>seo tháinig na hainmneacha a bhíos ag muintir na háite agus iad ag</span>
<lb n="1182"/><span>caint uirthi anuas nó anall ón seiseadh nó ón seachtmhadh haois déag.</span>
<lb n="1183"/><span>Dá dhruim sin déarfainn gur tugadh Cill Bhrighde ar an áit de bhrígh</span>
<lb n="1184"/><span>go raibh ceall nó teach pobail ann.</span></p>
<lb n="1185"/>
<lb n="1186"/><p><span>Cúpla céad slat ón reilic tá áit ar a dtugtar Rinn Chaillighe</span>
<lb n="1187"/><span>Muire.  B'fhada mé ag éisteacht leis an ainm ach char thuig mé riamh</span>
<lb n="1188"/><span>cad ba chiall leis go gcuala mé trácht ar mhnaoi ar léithe é ar a</span>
<lb n="1189"/><span>dtugtaoi An Chailleach Mhuire.  Na daoine a innseas sgéal na</span>
<lb n="1190"/><span>Caillighe Muire ní thuigeann siad cad is ciall do na foclaibh</span>
<lb n="1191"/><span>“Cailleach Mhuire,” ach níl duine léigheas an tSean-Ghaedhilg, nó</span>
<lb n="1192"/><span>sgríbhne Chéitinn fhéin, nach bhfuil a fhios aige gurbh' ionann “cailleach”</span>
<lb n="1193"/><span>sa tsean-am agus “bean-riaghalta” indiu. (2)  Dá gcuireadh duine</span>
<lb n="1194"/><span>i n-iongantas go mbéadh bean riaghalta ina comhnuidhe léithe fhéin ar</span>
<lb n="1195"/><span>an Chruit, léigheadh sé an sgéal atá ag Céitinn (3) fan mhnaoi riaghalta</span>
<lb n="1196"/><span>a bhí ina comhnuidhe ina haonar i mainistir bhig, as a dtuigfear gur</span>
<lb n="1197"/><span>nós coitcheannta sa tsean-am mná riaghalta bheith thall is i bhfos ar</span>
<lb n="1198"/><span>fud na tíre ina n-aonar.  Tá beagán bliadhanta ó shoin fuarthas</span>
<lb n="1199"/><span>tobar fíor-uisge ar Rinn Chaillighe Muire agus mheas an duine</span>
<lb n="1200"/><span>fuair é gur thobar de thoibreachaibh an turuis é.  Ach b'fhusa liom-sa</span>
<lb n="1201"/><span>a mheas gur thobar a bhí ag an Chailligh Mhuire fhéin é.</span></p>
<lb n="1202"/>
<lb n="1203"/><p><span>I dtaoibh an turuis, is ceart a dhéanamh cos-nochttha.  Seo mar</span>
<lb n="1204"/><span>a níthear é:—  AN BHEINN — I gcuimhne Óird Phroinseis í:  Cúig</span>
<lb n="1205"/><span>Paidreacha, cúig Aibhe Máiria, agus Cré.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>TOBAR BRIGHDE (4):  Trí Paidreacha, trí Aibhe Máiria, agus Cré</span>
<lb n="1208"/><span>ar do ghlúinibh.  Trí Paidreacha, trí Aibhe Máiria, agus Cré</span>
<lb n="1209"/><span>ag gabháil thart fa thrí ar an tobar.</span></p>
<lb n="1210"/>
<lb n="1211"/><p><span>TOBAR MUIRE (4):  An urnuighthe chéadna adeirtear ag Tobar</span>
<lb n="1212"/><span>Brighde.</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>TIMCHEALL NA REILICE:  Coróin Mhuire sheacht ndeichneabhar ag</span>
<lb n="1215"/><span>gabhail thart fa thrí ar an reilic.  Mura raibh na seacht ndeichneabhair</span>
<lb n="1216"/><span>críochnuighthe ar an treas timcheall, iad a chríochnú ag An Leachta Mhór.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>AN LEACHTA MÓR:  Cúig Paidreacha, cúig Aibhe Máiria, agus</span>
<lb n="1219"/><span>Cré ar do ghlúinibh.  Cúig Paidreacha, cúig Aibhe Máiria, agus Cré</span>
<lb n="1220"/><span>ag gabháil thart ar an Leachta Mhór.</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>AN LEACHTA BEAG:  Cúig Paidreacha, cúig Aibhe Máiria, agus</span>
<lb n="1223"/><span>Cré le hanamnaibh na marbh, agus críochnuigheann sin an turus.</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>(1) CILL tuiseal tabhartach an fhocail CEALL a tháinig ón Laidin cella.</span></p>
<lb n="1226"/>
<lb n="1227"/><p><span>(2) Is ón fhocal “caille” (a veil) don fhocal “cailleach.”  Is ón Laidin</span>
<lb n="1228"/><span>pallium “caille.”</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>(3) Stories fro Keating, ll. 42-43.</span></p>
<lb n="1231"/>
<lb n="1232"/><p><span>(4) Bhéarfar fa deara gur Tobar Brighde agus Tobar Muire adeirtear go</span>
<lb n="1233"/><span>díreach mar adeirtí sa tsean-am.</span>
<lb n="1234"/></p>
</div>
<pb n="157"/>
<div><lb n="1235"/><p><span>Is gnáth i gcomhnuidhe trí mámanna gainimh a chaitheamh suas ar</span>
<lb n="1236"/><span>an Bheinn, as na toibreachaibh, agus ar na leachtaibh.  Tá leac leath</span>
<lb n="1237"/><span>bealaigh thart ar an reilic agus má théid tú ar do ghlúinibh uirthi agus</span>
<lb n="1238"/><span>d'aghaidh soir le linn an turuis gheobhaidh tú cibé athchuinghe iarrfas tú.</span></p>
<lb n="1239"/>
<lb n="1240"/><p><span>Níthear an turus gach uair sa bhliadhain ach ní bhíonn na slóighte</span>
<lb n="1241"/><span>ag a dhéanamh ach fan dá Fhéile Muire ar ar labhair mé.  Is gnáth le</span>
<lb n="1242"/><span>daoinibh bhíos ag imtheacht go Meirice a dhéanamh le n-a gcur slán</span>
<lb n="1243"/><span>thar tuinn agus thar gach contabhairt dá dtiocfaidh ina mbealach.  Bhí</span>
<lb n="1244"/><span>dochas mór ag na sean-daoinibh as Turus Brighde, ach ní chuala mé</span>
<lb n="1245"/><span>trácht ar mhíorbhailte ar bith a rinneadh ann taobh amuigh de leigheas</span>
<lb n="1246"/><span>a tháinig ar bhuachaill a raibh angadh éigin agus ceol ina chluasaibh.</span>
<lb n="1247"/><span>Níor luaithe an turus déanta aige 'ná chuala sé mar bhéadh urchar</span>
<lb n="1248"/><span>gunna mhóir ann, agus le n-a linn thoisigh an sileadh a theacht as a</span>
<lb n="1249"/><span>chluasaibh go raibh sé slán gan phian gan phioláid ariamh ina dhiaidh.</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Chuaidh mo mháthair trasna na trágha go toigh comharsan ar graithe</span>
<lb n="1252"/><span>agus í ina girrsigh.  Bhí an tsean-bhean sa chlúdaigh agus í san aois</span>
<lb n="1253"/><span>leanbuidhe. Tháinig a mac, a bhí ina sheanduine, isteach.  “Cá bhfuil</span>
<lb n="1254"/><span>d'athair, a Charley?” adeir sí.  “Thall i gCill Bhrighde,” adeir sé.</span>
<lb n="1255"/><span>“Thall i gCill Bhrighde!” adeir sí agus iongantas mór uirthi.</span>
<lb n="1256"/><span>'Seadh, bhí sé ina luighe sa tsuan a mhairfeas go nglaodhfaidh an</span>
<lb n="1257"/><span>t-aingeal.  Agus leaba níos deise, leaba níos trioma badh deacair</span>
<lb n="1258"/><span>dó a fhagháil.  Deirtear gur cuma leis an chorp nuair a sgaras an</span>
<lb n="1259"/><span>t-anam leis an cholainn cá gcuirfear faoi fhód é, ach 'tchíthear</span>
<lb n="1260"/><span>damh-sa anois gurbh' fhearr liom mo chnámha bheith sínte sa ghaineamh</span>
<lb n="1261"/><span>bhán i gCill Bhrighde 'ná i reilic eile de reiliceachaibh na hÉireann.</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>SÉAMUS Ó SEARCAIGH.</span></p>
<lb n="1264"/>
<lb n="1265"/><p><span>GLÓIRE.</span></p>
<lb n="1266"/>
<lb n="1267"/><p><span>Glóire, glóire, glóire,</span>
<lb n="1268"/><span>Glóire dóibh siúd tá faon,</span>
<lb n="1269"/><span>Do thuit ar son na h-Éireann</span>
<lb n="1270"/><span>Ar ghleann agus ar shléibh,</span>
<lb n="1271"/><span>Do thuit i lár na catharach,</span>
<lb n="1272"/><span>I gcarcar is i ngéibhinn,</span>
<lb n="1273"/><span>Glóire, canaimid glóire,</span>
<lb n="1274"/><span>Glóire dóibh siúd go léir.</span></p>
<lb n="1275"/>
<lb n="1276"/><p><span>M. Ó D.</span>
<lb n="1277"/></p>
</div>
<pb n="158"/>
<div><lb n="1278"/><p><span>OIDE MÚINTE NA MBOCHT</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>I. — D'AINM AGUS D'ÁRD-CHÉIM AN CHRÍOSDAÍ.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>CEIST. — Cad é an creideamh gur de thú?</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>FREAGRA. — Tré ghrásaibh Dé is críosdaí mé.</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>TEAGASC. — Tá an críosdaí slánuighthe ó Chríost, agus</span>
<lb n="1287"/><span>cialluighean sé deisciobal Chríost, a admhaighean a dhlí agus a</span>
<lb n="1288"/><span>theagasc, nó ina mbaisdaighthear [é] do réir dlí Dé, in ainm na</span>
<lb n="1289"/><span>Tríonóide ró-naomhtha, i.e., in ainm an Athar agus an Mhic agus an</span>
<lb n="1290"/><span>Spioraid naoimh — len a nglantar sinn ó pheacadh an tsinnsir agus</span>
<lb n="1291"/><span>ón uile pheacadh eile (1) agus len a ndéantar clann Dé agus oighreadha</span>
<lb n="1292"/><span>ar na flaitheasa dhínn; balla (2) eaglaise Chríost nó Críosdaithe agus</span>
<lb n="1293"/><span>teampaill beódha an Spioraid Naoim.  Do réir mar is é Críost,</span>
<lb n="1294"/><span>ó nádúr, síor-mhac Dé, mar an gcéadna, is é an Críosdaí, ó ghrásaibh,</span>
<lb n="1295"/><span>mac cúl-glactha (3) Dé agus fághann sé (mar a déarfad) le</span>
<lb n="1296"/><span>h-ath-gheineadh spriodáltha an nidh a fuair Mac Dé len a ath-gheineadh</span>
<lb n="1297"/><span>síoruí; “ionos go ngoirfí agus go mbeimís mar chlann ag Dia”</span>
<lb n="1298"/><span>(I. Eóin 3, 1) le cúl-ghlacadh tré n-a dtugaimid ár n-Athair ar Dhia, de</span>
<lb n="1299"/><span>brígh gur clann Dó sinn, agus oighreadha ar a rígheacht (Romh. 8, 15).</span>
<lb n="1300"/><span>Sul ar (sul fá) baisdeadh sinn chomhnuigheamar i bpeacadh agus i</span>
<lb n="1301"/><span>ndíth-chreideamh i dtaobh amuich de bhaisde Dé, agus gan cheart ar</span>
<lb n="1302"/><span>bith ar rígheacht na bhflaitheas “mara n-ath-bhéirtear neach ó uisge</span>
<lb n="1303"/><span>agus ón Spioraid Naomh, ní féidir do dul isteach go righeacht Dé”</span>
<lb n="1304"/><span>(Eóin 3, 5).  Tugadh críosdaithe mar ainm ar dtús i gcathair h-Antíoc</span>
<lb n="1305"/><span>ar lucht an chreidimh (gniortha xi. 26).  Roimhe sin tugtaí deisciobail</span>
<lb n="1306"/><span>agus dearbhráithre ortha — deisciobail, de bhrígh gur leanadar dlí</span>
<lb n="1307"/><span>Chríost, agus dearbhráithre, de dhruim an cheana agus an chumainn a</span>
<lb n="1308"/><span>bhí aca dá chéile: “bhíodar uile d'aon chroidhe agus d'aon mhéin”</span>
<lb n="1309"/><span>(gníomh 4, 32).  Tugadh críosdaithe ortha fá [fé] dheire i ndiaidh Chríost</span>
<lb n="1310"/><span>dá chur i gcéill gur chreideadar agus gur admhuigheadar a dhlí agus</span>
<lb n="1311"/><span>go rabhadar rann-pháirteach i dtiodhlaicithe a ghrás.</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>FOIRCHEADAL. — Foghluim meas do bheith agat ort féin i dtaobh</span>
<lb n="1314"/><span>bheith tré ghrásaibh Chríost id' chríostaí nó id' dheisciobal ag Chríost.</span>
<lb n="1315"/><span>Créad í an chéim is uaisle agus is aoirde ná bheith sloinnithe ó Chríost</span>
<lb n="1316"/><span>tré a roinntear tora agus sochar pháis Chríost linn annso, agus</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>(1) Gach aon pheacadh eile.  (2) Baill.  (3) Cúl-ghabhaim, I adopt Ó Duinnín</span>
<lb n="1319"/><span>cúlglac? cómh-ghlac].</span>
<lb n="1320"/></p>
</div>
<pb n="159"/>
<div><lb n="1321"/><p><span>glóire bíoth-bhuan ins an tsaoghal atá le teacht.  “Tabhair aire, dá</span>
<lb n="1322"/><span>bhrígh sin, do mhórdhacht do ghairme,” do réir comhairle an abstail</span>
<lb n="1323"/><span>(I. Cor. 1 26) agus ó's cáil Mac Dé cáil an chríosdaí, ná tabhair</span>
<lb n="1324"/><span>oilbhéim do'n bcáil sin le drochbheatha.  Fairíor! cad é a liacht duine</span>
<lb n="1325"/><span>ná fuil aon nídh a bhaineann le Críosdaí aige, ach amháin an ainm.</span>
<lb n="1326"/><span>Óir an té a dhéineann peacadh is seirbhíseach don bpeacadh é.  Uime</span>
<lb n="1327"/><span>sin, an uair thuitthear i bpeacadh mharbhthach nílir níos sia id' sheirbhíseach</span>
<lb n="1328"/><span>ag Dia nó id' dheisciobal ag Críost acht id' dhaoirseach ag an</span>
<lb n="1329"/><span>ndiabhal.  Cailleann tú an tiodal agus an ceart a bhí agat ar</span>
<lb n="1330"/><span>rígheacht na bhflaitheas agus chómh fada agus d'fhanann tú mar sin i</span>
<lb n="1331"/><span>neamh-aithrighe bír scartha le grásaibh Dé agus le trócaire</span>
<lb n="1332"/><span>d'Fhuascalthóra.  Ó, a pheacaigh, is olc a d'oireann tú d'ainm nó</span>
<lb n="1333"/><span>d'ucht (?) an Chríosdaí a h-ungadh le h-ola na ngrás ndiadha, le</span>
<lb n="1334"/><span>h-ola na luath-ghára ós cionn a chómhleanann [? leanmhana] [ps. 44 8].</span></p>
<lb n="1335"/>
<lb n="1336"/><p><span>An t-Athair Liam Ó h-Uallacháin do sholáthair.</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>BAOSRADH AN tSAOGHAIL.</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>Chonac-sa bláth i dtráth na maidne</span>
<lb n="1341"/><span>Thíos san ngleann,</span>
<lb n="1342"/><span>Go milis, mórdhálach, mánla, maiseamhail</span>
<lb n="1343"/><span>Slíogach, seang.</span>
<lb n="1344"/><span>Do chuas ghá chuardach ar uair an chlapsholuis,</span>
<lb n="1345"/><span>Go bhfuaras ansúd mo phlúirín seargtha,</span>
<lb n="1346"/><span>'S chuir duairceas uamhain is cumha a mharbhtha</span>
<lb n="1347"/><span>Mo chroidhe fé bhreall.</span></p>
<lb n="1348"/>
<lb n="1349"/><p><span>Ach ní fuide mo shaoghal ná saoghal na fiadhaile</span>
<lb n="1350"/><span>Dob ísle fás;</span>
<lb n="1351"/><span>I ndeire an lae gan bhréig 'seadh dhíolfad</span>
<lb n="1352"/><span>Fiacha 'n bháis.</span>
<lb n="1353"/><span>Múineann cúntas an phlúirín sgiamhaig</span>
<lb n="1354"/><span>Nách buan ná luachmhar nuadhacht an tsaoighil seo</span>
<lb n="1355"/><span>Ó sguabtar uabhar mar dhrúcht roimh oidhche</span>
<lb n="1356"/><span>'S imthigheann gan tásg!</span></p>
<lb n="1357"/>
<lb n="1358"/><p><span>D. Ó F.</span>
<lb n="1359"/></p>
</div>
<pb n="160"/>
<div><lb n="1360"/><p><span>D'ATHBHUNADH SHLEACHTA IS CINE (SEANMÓIN).</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>“Annsin dubhairt mé leo: chidheann sibh an aindeise na bhfuilmíd,</span>
<lb n="1363"/><span>mar atá Ierúsalem na fásach, agus a geataí loisgthe le teine:</span>
<lb n="1364"/><span>teagaidh cuiream suas balla Ierúsalem i dtreo ná beimíd níos mó</span>
<lb n="1365"/><span>fá mhíomhodh is fé asúchán.” — Nehemias c. a. 2, roinn a 17.</span></p>
<lb n="1366"/>
<lb n="1367"/><p><span>Nuair d'iarradh orm focailín do rádh libh-se indiú, a chlanna</span>
<lb n="1368"/><span>Ghaedhal, agus nuair chromas ag machtnamh ar cad ba chóra dham a</span>
<lb n="1369"/><span>rádh libh, tháinig an smaoine chugham go mb'fhéidir ná fuighmís in aon</span>
<lb n="1370"/><span>áit eile, agus an Bíobla go léir idir Shean-Reacht is Tiomna Nuadh</span>
<lb n="1371"/><span>do chuardach — ná fuighmís ádhbhar machtnaimh níos oiriúnaí ná níos mó</span>
<lb n="1372"/><span>tairbhe dúinn ins an gcruadh-chor trí n-a bhfuil triall lucht cosanta</span>
<lb n="1373"/><span>Gaedhilge is gaedhaltachta na h-Éireann fé láthair, ná an cruachás</span>
<lb n="1374"/><span>is an chruadháil so 'gainne do chur suas is anuas le cúrsaí pobail</span>
<lb n="1375"/><span>Dé, le cruadhóga clainne Israel, le linn dóibh bheith ag cur a leithéid</span>
<lb n="1376"/><span>chéadna de chruachor díobh i n-allód.</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>Mar is eól díbh, tar éis do shluaightibh na Babalóine an buaidh</span>
<lb n="1379"/><span>do bhreith ar na Giúdaig, rugadar leo ar láimh na gcimíbh go</span>
<lb n="1380"/><span>h-oirthear na h-Impireachta iad agus scaipeadar annsan na measc</span>
<lb n="1381"/><span>féin iad.  Leis an aimsir, ámhthach, do chlaoidh na Peirsig na</span>
<lb n="1382"/><span>Babalóinig, rud do thug dos na Giúdaig cead fillte ar a dtír is</span>
<lb n="1383"/><span>ar a mbaile dúthchais féin arís.  Acht nuair chromadar ar bhallaí a</span>
<lb n="1384"/><span>bpríomhchathrach d'fhoirgneamh, toisc gan aon chead do bheith aca chum</span>
<lb n="1385"/><span>na h-oibre ó righthibh na Peirse, na náimhde do bhí aca i n-Ierúsalem</span>
<lb n="1386"/><span>féin agus ins an dúthaig mór-thimcheall uirri, chuireadar d'iachal</span>
<lb n="1387"/><span>orra cur suas den obair; ní h-amháin sin acht do leagadar ar lár</span>
<lb n="1388"/><span>arís roint mhaith dá raibh tógtha des na ballaí.  Ar dtuairisc na</span>
<lb n="1389"/><span>tubaiste seo d'fagháil do Nehemias, d'éirig sé go dubhach, doilbhir</span>
<lb n="1390"/><span>dá dheasca, agus, ó ba rud é gurbh é bhí ag an righ mar dháileamh</span>
<lb n="1391"/><span>(sé sin mar ghiolla chorn nó chupán), ní nárbh iongna, thug an rí fé</span>
<lb n="1392"/><span>ndeara é is d'fhiafraig de fáth a dhubróin.  D'fhreagair Nehemias é:</span>
<lb n="1393"/><span>“'Dé chúis,” ar sé, “ná beadh mo ghnúis go doilbh, dubhach,</span>
<lb n="1394"/><span>dubrónach, is a rádh go bhfuil príomh-chathair mo thíre is mo chine,</span>
<lb n="1395"/><span>cathair adhlaicthe m'atharach, go bhfuil sí na fásach, bearnaí móra na</span>
<lb n="1396"/><span>cuid ballaibh agus a geataí loiscthe le teine.”  “Agus,” ar an rí</span>
<lb n="1397"/><span>leis, “cad do b'áil leat-sa sa scéal?”  “Mé do chur le réim is</span>
<lb n="1398"/><span>le forlámhas ann, a rí,” ar Nehemias, “ionnas go gcuirfe mé</span>
<lb n="1399"/><span>suas í.”</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Thug an rí an cead do Nehemias.  Chuaidh sé seo go h-Ierúsalem</span></p>
</div>
<pb n="161"/>
<div><lb n="1402"/><p><span>mar ar éirig leis an obair do bhí ceaptha aige do chur chum críche tar</span>
<lb n="1403"/><span>éis a lán dá dhuadh.</span></p>
<lb n="1404"/>
<lb n="1405"/><p><span>Samhluightear domhsa go bhfuil dlúthchosúlacht aca-san — ag lucht</span>
<lb n="1406"/><span>aithbheochaint an chine Ghiúdaig le n-a linn, — linne — le lucht aithbheochaint</span>
<lb n="1407"/><span>ár gcine féin fé láthair.  D'fhonn misneach is tógaint chroidhe is</span>
<lb n="1408"/><span>buantseasamhacht san obair d'fhoghluim uatha, cuirimís sinn féin is</span>
<lb n="1409"/><span>iad féin suas is anuas le chéile ar na trí poncaibh so:—</span></p>
<lb n="1410"/>
<lb n="1411"/><p><span>I. Cérbh iad súd is cé atá ionainne.</span></p>
<lb n="1412"/>
<lb n="1413"/><p><span>II. Cadé an obair bhí le déanamh aca san agus cadé mar obair</span>
<lb n="1414"/><span>atá le déanamh againne.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>III. Cad iad na toirmisc do bhí ag cur na gcoinne súd agus</span>
<lb n="1417"/><span>cad iad na constaicí a bhfuil orrainne aghaidh do thabhairt</span>
<lb n="1418"/><span>orra.</span></p>
<lb n="1419"/>
<lb n="1420"/><p><span>I. CÉRBH IAD FÉIN. — (1) Iarsma beag suarach don daoscar</span>
<lb n="1421"/><span>shluagh nárbh fhiú leis na Babalóineacha árdach leo ar díbirt, is d'fhan,</span>
<lb n="1422"/><span>dá bhrigh sin, sa tír dúthchais; dream do bhí gan puinn de stros an</span>
<lb n="1423"/><span>tsaoghal aca an chéad lá, is do bhí anois tar éis teacht go beo bocht</span>
<lb n="1424"/><span>fé ansmacht na n-allmhúrach mbuadhach, do bhíodh ag síor-mhéidiú cíosa</span>
<lb n="1425"/><span>is cáine orra — b'shin iad cuid aca.</span></p>
<lb n="1426"/>
<lb n="1427"/><p><span>(2) Do bhí dream eile ann, iad-san do bhíodh ag fille ón</span>
<lb n="1428"/><span>mBabalóin diaig ar ndiaig le ceithre fichid bliain éigin roimhe so,</span>
<lb n="1429"/><span>acht, toisc gan aon chomhacht phoilitiach do bheith aca na dtír dúthchais</span>
<lb n="1430"/><span>ba ghearr an mhoill ar a n-urmhór tuitim i n-umar na h-aimiléise mar</span>
<lb n="1431"/><span>an gcéadna.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>(3) Do bhí an tríogú dream orra leis — gasra beag de dhaoinibh</span>
<lb n="1434"/><span>uaisle is de dhaoinibh saidhbhre, acht fáiríor géar!  Fé mar is gnáth</span>
<lb n="1435"/><span>le n-a leithéidíbh go ró-mhinic, chuadar ar thaobh lucht na láimhe láidre.</span>
<lb n="1436"/><span>An t-airgead bhíodh amuigh aca ar na daoinibh bochta, bhídís chomh</span>
<lb n="1437"/><span>cruachroidheach san ghá éileamh orra, gur bhris ar fhoidhne na ndaoine</span>
<lb n="1438"/><span>mbocht sa deire agus ar a misneach chomh maith, gur chromadar ar</span>
<lb n="1439"/><span>chnáimhseáil agus ar rádh: “nach ionann sinne is na daoine saidhbhre</span>
<lb n="1440"/><span>seo — aon chine amháin is eadh sinn, clann Iúdah is Beniamin — agus</span>
<lb n="1441"/><span>féach go bhfuilid ag breith ár gcloinne uainn chum daoráin do</span>
<lb n="1442"/><span>dhéanamh díobh aca féin, sin is gan ar ár gcumas a bhfuascla; óir na</span>
<lb n="1443"/><span>fearainn is na fíniúna do bhí againn bhaineadar dínn cheana iad mar</span>
<lb n="1444"/><span>dhíolaíocht ar an airgead thugadar ar iasacht dúinn!”  Ar mhaithe le</span>
<lb n="1445"/><span>n-a thír is le n-a chine, níor mhór do Nehemías aghaidh a bhéil do</span>
<lb n="1446"/><span>thabhairt go maith orra, d'fhonn a chur d'iachail orra roint dá gcuid</span>
<lb n="1447"/><span>do mhaithe dos na truaghánaibh ró-aindeise ar a raibh na fiacha</span>
<lb n="1448"/><span>amuigh aca.</span></p>
<lb n="1449"/>
<lb n="1450"/><p><span>II. AN OBAIR. — Taobh amuigh de bhuidhin big taoiseach sagart is</span>
<lb n="1451"/><span>daoine dúthrachtacha eile nách iad, b'shin é an saghas taca le n-a</span>
<lb n="1452"/><span>raibh Nehemías ag tabhairt-taoibh chum an deaghobair do bhí glactha</span></p>
</div>
<pb n="162"/>
<div><lb n="1453"/><p><span>idir lámhaibh aige do chur chum críche.  Agus, a phobal Dé, ní miste</span>
<lb n="1454"/><span>a rádh ná gurbh obair dhian, obair dheacair, obair chrosta, obair</span>
<lb n="1455"/><span>mhór thábhacht í an obair chéadna.  Óir sé rud do bhí i gceist aige</span>
<lb n="1456"/><span>ná a chine is a náisiún uasal, ársa, dílis féin d'athbhunadh is</span>
<lb n="1457"/><span>d'aithphréamhadh arís i dtír a sinnsear, ar mbeith scriosta go glan</span>
<lb n="1458"/><span>amach aiste agus ar mbeith curtha le fán an tsaoghail le fad de</span>
<lb n="1459"/><span>bhliantaibh dóibh; agus ar mbeith, an fhaid chéadna, do choigcríochaibh as</span>
<lb n="1460"/><span>gach áird i gceannas is i gcomhacht is i bhfearanntas innti.  Bhí</span>
<lb n="1461"/><span>ballaí Ierúsalem le foirgneamh aige, a cuid túr do dhaingniú</span>
<lb n="1462"/><span>is a cuid geataí is comhlan do dhéanamh is do chur suas na n-ionada</span>
<lb n="1463"/><span>cearta féin arís.  Nuair bhí an méid sin déanta aige, níorbh fholáir</span>
<lb n="1464"/><span>dó díriú ar thighthe na cathrach do chur suas agus a chuid sráideann</span>
<lb n="1465"/><span>do leagaint amach nó do dheisiú.  Agus, annsan, ar mbeith do gach</span>
<lb n="1466"/><span>aon rud curtha i n-eagar aige, bhí air na daoine do sholáthairt</span>
<lb n="1467"/><span>chuirfeadh fútha innte, agus nuair tháinig leis cúrsaí na príomh-chathrach</span>
<lb n="1468"/><span>do réidhteach ar an gcuma san, níor mhór dó dul is an cleas céadna</span>
<lb n="1469"/><span>do dhéanamh ar fuaid na tíre go léir idir bhailte móra is tuaith.</span></p>
<lb n="1470"/>
<lb n="1471"/><p><span>III. NA CONSTAICÍ. — Do b'éachtach an obair í d'aoinne amháin</span>
<lb n="1472"/><span>chur roimhe, agus, d'fhonn í do chur chum críche, dhéarfadh duine nárbh</span>
<lb n="1473"/><span>fholáir do Nehemías gan aon rud dá laghad bheith ag cur na choinne.</span>
<lb n="1474"/><span>Ní h-amhlaidh do bhí, ámhthach.  Óir a luaithe i n-Éirinn chonnaic náimhde</span>
<lb n="1475"/><span>a chine ag luighe isteach chum na h-oibre i ndáiríríbh é, rinneadar a</span>
<lb n="1476"/><span>ndearg-dhícheall ar é do chur uaithe.  Do bhí triúr taoiseach orra</span>
<lb n="1477"/><span>go h-áirithe — taoiseach na Samaratánach (dárbh ainm Sanaballat)</span>
<lb n="1478"/><span>taoiseach na n-Ammonaoiteach (dárbh ainm Tobias) is taoiseach na</span>
<lb n="1479"/><span>n-Arábach (dárbh ainm Goisen) chuir baic, is toirmisc is constaicí</span>
<lb n="1480"/><span>ar Nehemías bocht.  Bhí a fhios aca lucht láidir leanúna do bheith</span>
<lb n="1481"/><span>aca, comhacht uile a gcine taobh thiar díobh, gráin is fuath nimhneach</span>
<lb n="1482"/><span>do Ghiúdacha na gcroidhe istig aca, “cirt” thábhachtacha do bhí bainte</span>
<lb n="1483"/><span>amach i n-Iúdah aca féin is ag á n-atharacha, na “cirt” so anois,</span>
<lb n="1484"/><span>dar leo, i mbaol a gcaillte go deo: do ghríos so go léir iad a</span>
<lb n="1485"/><span>ndearg-dhícheall do dhéanamh d'fhonn Nehemías do chur dá threo.  I</span>
<lb n="1486"/><span>dtosach sé rud do rinneadar ná díriú ar scige is ar mhagadh fé:</span>
<lb n="1487"/><span>“Nach tábhachtach an obair í seo atá ghá déanamh ag sna Giúdacha,”</span>
<lb n="1488"/><span>adeiridís, “má theidheann sionnach suas go dtí na ballaí san,</span>
<lb n="1489"/><span>brisfidh sé síos iad.”  Tar éis tamaill chuireadar an t-éitheach na</span>
<lb n="1490"/><span>leith gurbh é bhí fútha ná fonn bheith orra dul “i gceannairc i n-aghaidh</span>
<lb n="1491"/><span>an ríogh,” sé sin le rádh eirghe amach na choinne.  Nuair ná raibh aon</span>
<lb n="1492"/><span>tora ag teacht dóibh as an méid sin féin, thángadar i ndáil comhairle</span>
<lb n="1493"/><span>le na chéile agus do shocraigheadar ar “theacht suas agus troid i</span>
<lb n="1494"/><span>n-aghaidh Ierúsalem agus an obair do thoirmeasc,” i dtreo gurbh</span>
<lb n="1495"/><span>éigin do Nehemías leath a mhuintire do chomhad de shiar “fé éide</span>
<lb n="1496"/><span>chatha is chomhlainn” agus an leath eile do chur ag obair ar leath-láimh</span>
<lb n="1497"/><span>toisc a gclaidheamh do bheith na láimh eile aca ar eagla go dtiubhradh</span>
<lb n="1498"/><span>an námhaid fogha obann fútha le linn dóibh bheith ag obair.</span>
<lb n="1499"/></p>
</div>
<pb n="163"/>
<div><lb n="1500"/><p><span>(4) Dhéarfadh aoinne nár bheag san mar dheacaireacht.  Acht dá</span>
<lb n="1501"/><span>olcas bhí an scéal aca de dheasca fuatha is fích a námhad, ba sheacht</span>
<lb n="1502"/><span>measa é de dheasca drochmhisnig is feill roinnte áirithe dá muintir</span>
<lb n="1503"/><span>féin.  Fiú na bhfáidh féin, shaoil cuid aca sceimhle do chur ar</span>
<lb n="1504"/><span>Nehemías.  Thóg cuid des na h-uaislibh breab ón námhaid i ngeall</span>
<lb n="1505"/><span>is go mbéaraidís air.  Dream eile fós díobh, chuireadar go mór na</span>
<lb n="1506"/><span>choinne mar bhíodar i gceangal phósta leis na h-eachtrannacha nó bhí</span>
<lb n="1507"/><span>post maith éigin aca féin nó ag duine dá muintir fútha.  Acht</span>
<lb n="1508"/><span>d'aimhdeóin na dtoirmeasc as na gconstaicí go léir so, do lean</span>
<lb n="1509"/><span>Nehemías dá obair, óir ba léir dó lámh Dé do bheith léi: agus b'é</span>
<lb n="1510"/><span>do bhíodh mar ghnáthurnaighe aige le linn na h-aimsire ná:  “Smaoin</span>
<lb n="1511"/><span>ormsa, a Dhia liom, chum maitheasa, de réir an uile ní dá ndeárna</span>
<lb n="1512"/><span>mé ar son an phobail-se.”</span></p>
<lb n="1513"/>
<lb n="1514"/><p><span>Fágaim fúibh féin, a Chríostuidhthe a chroidhe 'stig, an teagasc</span>
<lb n="1515"/><span>iomchubhaidh do bhaint as an sliocht sheanchuis seo.  Is follas gurab é</span>
<lb n="1516"/><span>an teagasc is cóir tarraingt as ná misncach agus mór-mheanmna:</span>
<lb n="1517"/><span>iontaoibh as Dia is as comhairle Dé i leith na h-Éireann agus</span>
<lb n="1518"/><span>buantseasúcht dochlaoite san obair so na Gaedhilge, d'aimhdeóin</span>
<lb n="1519"/><span>toirmeasc is constaicí dá mhéid is dá chrostacht.  Ní chuirfidh mé</span>
<lb n="1520"/><span>acht an méid seo mar aguisín leis.  Nuair bhí a bpríomhchathair ar</span>
<lb n="1521"/><span>foirgneamh ar sna Giúdacha agus sluagh mór dá muintir féin na</span>
<lb n="1522"/><span>gcomhnuidhe innte, deir an Scríbhinn Diadha linn go rinneadar na trí</span>
<lb n="1523"/><span>neithe seo im dhiaidh:  “Do dhealuig sliocht Israel iad féin ó gach</span>
<lb n="1524"/><span>coigcríoch.  D'admhuigheadar a bpeacaí féin is cionntacha a n-atharach,</span>
<lb n="1525"/><span>agus thugaidís an cheathrú chuid de'n lá ag léigheamh a leabhar.”</span></p>
<lb n="1526"/>
<lb n="1527"/><p><span>Déanaimís-ne aithris orra ins na neithibh seo, leis, ghá gcasadh</span>
<lb n="1528"/><span>go léir ar an nGaedhilg agus ar athghaolú na h-Éireann.</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>MICHEÁL MAG CRAITH, C.Í.</span>
<lb n="1531"/></p>
</div>
<pb n="164"/>
<div><lb n="1532"/><p><span>MO CHARA.</span>
<lb n="1533"/><span>I.</span></p>
<lb n="1534"/>
<lb n="1535"/><p><span>Tá cara agam is ionmhain liom</span>
<lb n="1536"/><span>'S tá grádh ag mo Charaid-sa dam</span>
<lb n="1537"/><span>Do tháinig annso agus maireann i mboth</span>
<lb n="1538"/><span>Agus fanfaidh go bráth ar mo shon.</span></p>
<lb n="1539"/>
<lb n="1540"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1541"/>
<lb n="1542"/><p><span>Ní fear ná bean a thuilleann mo ghean</span>
<lb n="1543"/><span>Ní dual uaim do dhuine mo chroidhe</span>
<lb n="1544"/><span>Ní naoidhe bídeach deas a stracann uaim searc</span>
<lb n="1545"/><span>— Is Íosa mo Chara, 's mo Rí.</span></p>
<lb n="1546"/>
<lb n="1547"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="1548"/>
<lb n="1549"/><p><span>Maireann mo Rí de ló agus d'oidhch'</span>
<lb n="1550"/><span>I bpailiúnín ar an altóir</span>
<lb n="1551"/><span>Ag feitheamh go díl le m' theacht chun mo ghuidhe</span>
<lb n="1552"/><span>Do dheunamh ó'm chroidhe ós A chómhair.</span></p>
<lb n="1553"/>
<lb n="1554"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="1555"/>
<lb n="1556"/><p><span>Bíonn buaidhirt agus brón am' chlaoidheadh go mór</span>
<lb n="1557"/><span>Bíonn cortha am' threasgairt go dlúth</span>
<lb n="1558"/><span>Agus orm go trom bíonn imshníomh an domhain</span>
<lb n="1559"/><span>Ag cur go mbím cráidhte le duadh.</span></p>
<lb n="1560"/>
<lb n="1561"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>Annsan bíonn sólás le fághail ó'm chrádh</span>
<lb n="1564"/><span>Ó'm Charaid ríoghamhail, 's n-A threó</span>
<lb n="1565"/><span>Teichim go luath 's ós A chómhair ar mo ghlúin</span>
<lb n="1566"/><span>Labhrann mé Leis go sóghach.</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>VI.</span></p>
<lb n="1569"/>
<lb n="1570"/><p><span>Innsim gach brón dom' Rí-Slánuightheóir</span>
<lb n="1571"/><span>Radann Sé orm A thruagh</span>
<lb n="1572"/><span>Agus suaimhneas iomlán agus ciúineas ró-sámh</span>
<lb n="1573"/><span>Tagann is ruagrann mo bhuaidhirt.</span></p>
<lb n="1574"/>
<lb n="1575"/><p><span>VII.</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>Moladh de shíor lem' Charaidh, lem' Rí!</span>
<lb n="1578"/><span>A Íósa! is Tusa mo Stór,</span>
<lb n="1579"/><span>Méaduigh gach lá mo shearc is mo ghrádh</span>
<lb n="1580"/><span>Go mbead i do sheilbh go deó.</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>“AIBHISTÍN.”</span>
<lb n="1583"/></p>
</div>
<pb n="165"/>
<div><lb n="1584"/><p><span>“AISTE AR AN bhFÍR-BHEATHA.”</span></p>
<lb n="1585"/>
<lb n="1586"/><p><span>Diarmuid Mac an Chró a aistrigh ón bhFraincis é.</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>“Táim tagaithe i dtreó go mbeudh an bheatha aca,” adeireadh</span>
<lb n="1589"/><span>ár dTíghearna, “agus i dtreo go mbeudh sí in-iomláine aca:</span>
<lb n="1590"/><span>ut vitam habeant et abundantius habeant.”</span></p>
<lb n="1591"/>
<lb n="1592"/><p><span>Cad é cad a chialluigheann an bheatha so?  Isé rud a</span>
<lb n="1593"/><span>chíalluigheann sí ná caidreamh agus cimilt agus caradas idir Dhia</span>
<lb n="1594"/><span>agus a chréatúirí.  Is beag duine a bhfuil eólas aige ar an mbeathaidh</span>
<lb n="1595"/><span>sin agus mar sin ní minic a deintear í do chleachtadh: ní féidir do</span>
<lb n="1596"/><span>dhuine tairbhe do bhaint asti ach de réir méid a eóluis uirthi.</span>
<lb n="1597"/><span>Ceapaimís cúpla bun riaghail agus bainfimíd bríghthe tábhachtacha</span>
<lb n="1598"/><span>asta.</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>Ár gCríoch.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Cad na thaobh gur cruthuigheadh sinn?  Chun aithne do chur ar Dhia,</span>
<lb n="1603"/><span>chun grádh a thúirt dó, agus chun freastail do dheunamh air. — Mar</span>
<lb n="1604"/><span>mhaithe le Dia iseadh do cruthuigheadh sinn, ní'l aon dabht ag éinne</span>
<lb n="1605"/><span>ná gurab eadh.  Ní mór, ámhthach, é sin a chur ina luighe orainn féin</span>
<lb n="1606"/><span>níos fearr.</span></p>
<lb n="1607"/>
<lb n="1608"/><p><span>Ní shaoilfeadh éinne ach duine a bhéadh as a mheabhair ná fuil Dia</span>
<lb n="1609"/><span>ann ar chor ar bith.  Bíodh a rogha rud mar adhbhar cainnte agus</span>
<lb n="1610"/><span>machtnaimh 'gá leithéidí siúd.  Pé olc maith linn é mar sceul, is le</span>
<lb n="1611"/><span>Dia sinn.  Ní foláir dúinn filleadh Chuige sin ar ais nó ar éigin.</span>
<lb n="1612"/><span>Ar ais nó ar éigin ní foláir dhúinn A riar a dheunamh.  Isé rud atá</span>
<lb n="1613"/><span>uaidh ná go ndeunfaimís É do mhórú agus ní leór onóir a thúirt Dó</span>
<lb n="1614"/><span>idir dhá linn, ach a bheith Á shíor-mórú, le sinn féin d'umhlú ar fad d'Á</span>
<lb n="1615"/><span>thoil.  Má fheuchaimíd le dul i leith-taoibh ó'n ndualgas san,</span>
<lb n="1616"/><span>beurfaidh Sé orainn, agus nuair a bheurfaidh ní tairbhe a rádh “Ach,</span>
<lb n="1617"/><span>do shaoileas go —, dubharthas liom go —, léigheas ina leithéid seo de</span>
<lb n="1618"/><span>leabhar go —.”  Mar sin, isé rud is mó atá riachtanach orainn a</span>
<lb n="1619"/><span>fhoghluim ná an Teagasc Críosdaidhe, óir is ann a cuirtear aithne ar</span>
<lb n="1620"/><span>thoil Dé.</span></p>
<lb n="1621"/>
<lb n="1622"/><p><span>Cruthuigheadh sinne mar mhaithe le Dia, agus cruthuigheadh gach nidh</span>
<lb n="1623"/><span>eile chun sinne do chur ar shlighe Dé: is amhlaidh atá siad againn ar</span>
<lb n="1624"/><span>íasacht Uaidh.</span></p>
<lb n="1625"/>
<lb n="1626"/><p><span>Ní'l againn ach buidheachus do ghabháil leis d'á gcionn, agus</span>
<lb n="1627"/><span>ma's áil leis, lá éigin, iad d'éileamh orainn, cromaimís ár gceann</span>
<lb n="1628"/><span>agus abraimís airís “Gabhaim buidheacus leat” ós rud é nár mhiste</span>
<lb n="1629"/><span>leis tamall díobh a thúirt dúinn.</span>
<lb n="1630"/></p>
</div>
<pb n="166"/>
<div><lb n="1631"/><p><span>An leór a chreideamhaint gurab é Dia ár gCruithightheóir agus</span>
<lb n="1632"/><span>ár dTíghearna?  Ní leór.  Ní mór dúinn É d'fheiscint.  Isé</span>
<lb n="1633"/><span>fíor-chuspa an duine gléin-radharc ar Dhia bheith aige, Dia d'fheiscint,</span>
<lb n="1634"/><span>mar a déarfá, Dia do shealbhú.</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>Cad é an rud é gléin-radharc ar Dhia?  Seo mar a chuireann</span>
<lb n="1637"/><span>Naomh-Pól síos air “Ní fheaca súil, níor airigh cluas, ná níor thuig</span>
<lb n="1638"/><span>daonnaidhe riamh cad é an tuarastal luachmhar a bhronnfaidh Sé ar na</span>
<lb n="1639"/><span>daoinibh atá toghtha aige.”  Ní'l a thuille eólais againn air.  Ach is</span>
<lb n="1640"/><span>maith an rud tuairim a bheith againn i dtaobh an radhairc sin.  Bith</span>
<lb n="1641"/><span>beacht iseadh Dia, sprid glan iseadh É.  Do'n sprid glan is mar a</span>
<lb n="1642"/><span>chéile bith agus beatha.  É féin dh'fheiscint agus a ghrádhú, sin beatha</span>
<lb n="1643"/><span>Dé.  Toisc beatha in-iomláine bheith Aige, tá aoibhneas in-iomláine</span>
<lb n="1644"/><span>Aige.  Aithne bheith aige Air féin, grádh a bheith aige á thúirt Dó féin,</span>
<lb n="1645"/><span>sin iad gnó, aoibhneas, agus beatha Dé.</span></p>
<lb n="1646"/>
<lb n="1647"/><p><span>Do Dhia is ionnan radharc agus beatha.  Tá an dá ní in-aonní</span>
<lb n="1648"/><span>amháin Ann.  Isé an nidh sin is bun le nA fheabhas, agus ós sprid</span>
<lb n="1649"/><span>glan É, tá an gníomh san suidhte go h-iomlán in A íntleacht amháin</span>
<lb n="1650"/><span>agus in A thoil amháin.  Dá bhrígh sin, tá gléin-radharc in' iomláine</span>
<lb n="1651"/><span>Aige Air féin agus tá iomláin an aoibhnis Aige, leis.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>Do'n duine chéillidhe cialluigheann beatha, eólas agus grádh.</span>
<lb n="1654"/><span>Agus do'n Aingeal ar neamh leis is mar a chéile gléin-radharc</span>
<lb n="1655"/><span>ar Dhia agus beatha.  Sa chur síos a dheinean an Scriptúir ar</span>
<lb n="1656"/><span>fhlaitheas Dé deintear úsáid de'n dá fhocal so leanas, gan leagadh</span>
<lb n="1657"/><span>ann d'aon fhocal aca seachas a chéile “gléin-radharc ar Dhia agus</span>
<lb n="1658"/><span>beatha shíorruidhe.”  Cuirtear solas glan na bhflaitheas coitianta</span>
<lb n="1659"/><span>i gcomparáid le dorchadas ifrinn.</span></p>
<lb n="1660"/>
<lb n="1661"/><p><span>Ní mór an glan-sholas so do'n bheathaidh, agus nuair a bhímíd</span>
<lb n="1662"/><span>fé dhorchadas nílimíd in ár mbeathaidh.  Nuair ná feiceann duine aon</span>
<lb n="1663"/><span>chríoch mhórálach ná corpordha ar an saol so, imthigheann an bheatha</span>
<lb n="1664"/><span>uaidh.  “Ní beatha cheart in-aon chor é,” deir duine éigin, “bíonn</span>
<lb n="1665"/><span>duine dall as san amach.”  Ar an adhbhar san, is mar a chéile radharc,</span>
<lb n="1666"/><span>bith, agus aoibhneas.  Bíonn Dia ag feuchaint Air féin, 'ghá bhreithniú</span>
<lb n="1667"/><span>féin, agus is leór dó an méid sin: tá aoibhneas in-iomláine aige.</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>Chíonn an t-Aingeal Dia, bíonn sé ag feuchaint air, agus ní</span>
<lb n="1670"/><span>beag san: tá aoibhneas thar na beartaibh aige.</span></p>
<lb n="1671"/>
<lb n="1672"/><p><span>Chíonn an Naomh Dia, bíonn sé ag feuchaint air, agus bíonn sé</span>
<lb n="1673"/><span>sásta: ní beag san do mar aoibhneas.</span></p>
<lb n="1674"/>
<lb n="1675"/><p><span>Ní fheiceann an deamhan Dia, ní'l aon radharc aige air, agus</span>
<lb n="1676"/><span>tá sé in-iomar na h-aimiléise.  Dá bhrí sin, isé fíor-chuspa agus</span>
<lb n="1677"/><span>fíor-bheatha an duine síor-radharc a bheith aige ar Dhia ar neamh</span>
<lb n="1678"/><span>Thaisbeáin Naomh-Tomás é féin in-aisling do dhuine d'á cháirdibh.</span>
<lb n="1679"/><span>Nuair a dh'fhíafruigh a chara dhe cad é an saghas é aoibhneas na</span>
<lb n="1680"/><span>bhflaitheas, fuair sé freagra mar leanas “Tá radharc agam ar Dhia,</span>
<lb n="1681"/><span>agus ní beag san dom.”</span>
<lb n="1682"/></p>
</div>
<pb n="167"/>
<div><lb n="1683"/><p><span>Rud eile leis, de réir an t-soiscéil, isé seód luachmhar atá le</span>
<lb n="1684"/><span>fáil ag na daoinibh toghtha, mar chúiteamh in a saothar, ná gléin-radharc</span>
<lb n="1685"/><span>ar Dhia.  Radharc ar Dhia, sin aoibhneas na bhflaitheas. — “Deum</span>
<lb n="1686"/><span>videbunt.”</span></p>
<lb n="1687"/>
<lb n="1688"/><p><span>Deinimís machtnamh ar an bhfíor-chríoch so an duine. Glacaimís</span>
<lb n="1689"/><span>idir lámhaibh é, díreach fé mar a tugtar dúinn é mar is féidir leis</span>
<lb n="1690"/><span>caoi a thúirt dúinn ar sinn féin do níghe ó gach locht agus ó gach</span>
<lb n="1691"/><span>máchail.  Cuirfidh san go mear ar shlighe chun na fíoraontachta sinn.</span></p>
<lb n="1692"/>
<lb n="1693"/><p><span>Ní'l de chríoch eile agam ach Dia dh'fheiscint.  Mar sin ní chuibhe</span>
<lb n="1694"/><span>dhom caitheamh indiaidh éin nidh eile bheith agam.  Beud ag casadh,</span>
<lb n="1695"/><span>feasta, le Dia dh'fheiscint, mar d'á fheabhas é mo radharc Air, ar</span>
<lb n="1696"/><span>an saol so, iseadh is fearr a chídhfidh mé ar neamh É.</span></p>
<lb n="1697"/>
<lb n="1698"/><p><span>Mar sin isé fíor-chríoch an duine Dia dh'fheiscint.  Sa nidh sin,</span>
<lb n="1699"/><span>gheibheann sé aoibhneas in-iomláine mar is ionann gléin-radharc ar</span>
<lb n="1700"/><span>Dhia agus beatha.  Ní féidir an bheatha so bheith ag éinne, i gceart,</span>
<lb n="1701"/><span>ach amháin i bhflaitheas Dé ach ba chóir dúinn í do chleachtadh ar an</span>
<lb n="1702"/><span>saol so.  Isé gléin-radharc ar Dhia an tuarastal ceart, agus is tré</span>
<lb n="1703"/><span>ghléin-radharc ar Dhia is cóir dúinn teacht ar an dtuarastal san, ach</span>
<lb n="1704"/><span>“per speculum” iseadh is ceart teacht air agus ní “facie ad</span>
<lb n="1705"/><span>faciem,” tré sgáil nó ceó agus go neamh-dhíreach, mar a deurfá.</span></p>
<lb n="1706"/>
<lb n="1707"/><p><span>Cuireadh ar an saol so sinn-ne chun sinn féin d'ullamhú i gcóir an</span>
<lb n="1708"/><span>ghléin-radhairc san ar Dhia, agus chuige sin amháin.  Mar sin tá sé</span>
<lb n="1709"/><span>ríachtanach ar an uile dhuine an bheatha spioradálta do thuilleamh dhó</span>
<lb n="1710"/><span>féin, le Dia dh'fheiscint tré bheathaidh an chreidimh.  D'á fheabhas é an</span>
<lb n="1711"/><span>radharc ar Dhia atá ag duine 'dtaobh i bhfus de'n t-síoruidheacht,</span>
<lb n="1712"/><span>iseadh is giorra do Dhia a bheidh sé ar neamh.  D'á fheabhas aithne ag</span>
<lb n="1713"/><span>duine ar Dhia, iseadh is soiléire a chidhfidh sé É, agus iseadh is milse</span>
<lb n="1714"/><span>an bheatha a bheidh aige.  Óir is mar a chéile aithne agus gléin-radharc</span>
<lb n="1715"/><span>ar Dhia agus an bheatha.</span></p>
<lb n="1716"/>
<lb n="1717"/><p><span>Ár gcaidreamh le Dia 'dtaobh i bhfus de'n t-síoruidheacht.</span></p>
<lb n="1718"/>
<lb n="1719"/><p><span>Conus is féidir dúinn radharc agus aithne ar Dhia a bheith againn?</span>
<lb n="1720"/><span>Is mó slighe a bhfeudfaí teacht ar an radharc agus ar an aithne sin,</span>
<lb n="1721"/><span>agus, as san, teacht ar an mbeathaidh cheart.  Ní h-é an aithne</span>
<lb n="1722"/><span>cheudna atá againn ar gach fear, agus, mar sin, bíonn ár gcaidreamh</span>
<lb n="1723"/><span>leo beag nó mór de réir na h-aithne seo.  Is iomdha rud a</span>
<lb n="1724"/><span>bheireann dúinn cimilt a bheith againn le daoinibh, — uaireannta,</span>
<lb n="1725"/><span>deigh-bhéasa, sítheoiltacht, oireamhnacht, urraim, umhluidheacht, cion,</span>
<lb n="1726"/><span>caradas, grádh; uaireannta neamh-shuim, doicheall, agus anois agus</span>
<lb n="1727"/><span>airís déistean agus fuath.  Sin inar a bheidh cúrsaí na beathadh ag gach</span>
<lb n="1728"/><span>éinne de thoradh na cimilte sin ach amháin an t-atharrú beag nó an</span>
<lb n="1729"/><span>deifiríocht bheag a thagan leis a dheunfaidh an t-am nó an áit, nó fós, na</span>
<lb n="1730"/><span>daoine air agus a rl., … agus ansan beidh deagh-thuisgint nó a</span>
<lb n="1731"/><span>mhalairt idir chomharsanaibh dá réir.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Tugaimíd onóir dos na naomhaibh de réir na h-aithne atá againn</span></p>
</div>
<pb n="168"/>
<div><lb n="1734"/><p><span>ortha.  'Sé an fhearacht ceudna againn é i dtaobh Dé.  Feabhas na</span>
<lb n="1735"/><span>h-aithne atá againn ar Dhia isé is bun le méid nó le luighead ár</span>
<lb n="1736"/><span>gcaidrimh leis agus d'á bhrí sin bíonn ár mbeatha fá smacht aige.</span></p>
<lb n="1737"/>
<lb n="1738"/><p><span>Isé is gnáthaí ná a chéile ná feicimíd i nDia ach Máighistir; agus</span>
<lb n="1739"/><span>mar sin is minicí sórt eagla, nó, uaireannta, deagh-mhúineadh, fé</span>
<lb n="1740"/><span>ndear ár gcaidreamh leis ná aon nidh eile.  Bímíd béasach le Dia,</span>
<lb n="1741"/><span>cómhlíonaimíd a Aitheannta, guidhimid É, deirimíd leis go bhfuil</span>
<lb n="1742"/><span>grádh againn dó, agus bíonn snas na h-eagla agus an doichill air</span>
<lb n="1743"/><span>sin go léir.  Ní h-in é atá Uaidh in-aon chor, ámhthach.  Ní h-é go</span>
<lb n="1744"/><span>deimhin.</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>Ba mhéinn le Dia deagh-chomann do cheangal idir É féin agus a</span>
<lb n="1747"/><span>chréatúir, agus ní h-amháin deagh-chomann ach fíor-chaidreamh. Dá</span>
<lb n="1748"/><span>bhfuighimís an sceul a thuigsint, cad é mar athrú beathadh a thiocfadh</span>
<lb n="1749"/><span>orainn!</span></p>
<lb n="1750"/>
<lb n="1751"/><p><span>Is áil le Dia bheith mar chara againn.  Deir sé féin gurab in é</span>
<lb n="1752"/><span>atá uaidh “Qui manet in charitate, in Deo manet et Deus in eo.”</span>
<lb n="1753"/><span>“In charitate perpetua dilexi.”  Thugas grádh dhaoibh ó thosach an</span>
<lb n="1754"/><span>domhain.  An té a chómhnaidheann ingrádh cómhnuigheann sé i nDia</span>
<lb n="1755"/><span>agus cómhnaidheann Dia ann.  Deir Naomh-Tomás, agus fear</span>
<lb n="1756"/><span>ab'eadh eisean a raibh taithidhe aige ar an gcaidreamh san, gurab é</span>
<lb n="1757"/><span>grádh an ainm a thug an Scríbhann Diadha ar an gcaradas a bhíonn</span>
<lb n="1758"/><span>idir Dia agus a chréatúr.</span></p>
<lb n="1759"/>
<lb n="1760"/><p><span>Tá an Scriptiúir naomhtha ar fad ann mar chruthú ar an nidh sin</span>
<lb n="1761"/><span>agus tá an deagh-shompla, a thug ár dTighearna ar an saol so, mar</span>
<lb n="1762"/><span>dheimhiniú ar Bhriathar Dé:  “Benignitas apparuit Salvatoris nostri.”</span></p>
<lb n="1763"/>
<lb n="1764"/><p><span>Sa chimilt a bhí aige leis na h-Aspolaibh, leis na boicht, leis na</span>
<lb n="1765"/><span>h-athair, leis an máthair a bhí ag caoineadh báis a mic, le líntighe</span>
<lb n="1766"/><span>ionmhain Bhéthaine, labhair sé leó ar nós carad a bheudh tagaithe chun</span>
<lb n="1767"/><span>iad do shábháil, ní ar nós duine a bhéadh ar tí a ndíoghbhála, agus b'é</span>
<lb n="1768"/><span>rud a bhí á ghríosadh chun iad do shaolú ná A ghrádh dhóibh “Dilexit et</span>
<lb n="1769"/><span>tradidit.”</span></p>
<lb n="1770"/>
<lb n="1771"/><p><span>T'anam d'imirt ar son duine eile, sin fíor-ghrádh agus nár thug</span>
<lb n="1772"/><span>ár dTighearna an deimhniú céadna san dúinn ar a ghrádh dhúinn?</span>
<lb n="1773"/><span>Tar éis dó ais-éirghe go glórmhar, is i gcló carad a thaisbeánan</span>
<lb n="1774"/><span>sé dhúinn É féin fós, nó, ba chirte dhom a rádh, a chómhnaidheann Sé</span>
<lb n="1775"/><span>in-ár bhfochair.  Tá sé ina Dhuine-Dhia fós, an grádhthóir úd a bhfuil</span>
<lb n="1776"/><span>grádh ró-mhór aige don duine.</span></p>
<lb n="1777"/>
<lb n="1778"/><p><span>Seo sampla (as na miltibh díobh).</span></p>
<lb n="1779"/>
<lb n="1780"/><p><span>Caidé mar bhrí atá san aon bhfocal amháin san “Máire” a</span>
<lb n="1781"/><span>thugann Sé ar Mhagdalén agus í gh'Á lorg imeasc na marbh.</span>
<lb n="1782"/><span>Sin radharc ar chroidhe an Duine-Dhia.  Agus thuig Máire an sceul</span>
<lb n="1783"/><span>leis agus nochtaigh a croidhe gach rud leis tré'n bhfocal shimplí sin</span>
<lb n="1784"/><span>“Rabboni,” a Mháighistir!  Thuigeadar araon an sceul “Tenec</span>
<lb n="1785"/><span>quem diligit anima mea.”  An Dia a thugan a ghrádh dhom</span>
<lb n="1786"/><span>sealbhaighim É.</span></p>
<lb n="1787"/>
<lb n="1788"/><p><span>Ní h-iad na h-Aspoil agus Máire Magdalén agus mná diadha</span></p>
</div>
<pb n="169"/>
<div><lb n="1789"/><p><span>eile den t-saghas san go ndeónuigheann Dia bheith mar chara aca, ach</span>
<lb n="1790"/><span>is breágh leis bheith mar chara ag gach éinne a thagann ag triall Air,</span>
<lb n="1791"/><span>lán de shimplidheacht croidhe, agus a thagann ag triall Air mar a</span>
<lb n="1792"/><span>thiocfaidís ag triall ar chara.  Ní beag beathadh na Naomh chun é sin</span>
<lb n="1793"/><span>a chur go soiléir ina luighe orainn.</span></p>
<lb n="1794"/>
<lb n="1795"/><p><span>Feuch, sin í an fhírinne, an “qui habet aures audiendi, audiat.” (1)</span></p>
<lb n="1796"/>
<lb n="1797"/><p><span>An té a bhfuil cluasa chun éisteachta aige éisteadh sé, agus</span>
<lb n="1798"/><span>an té a éisteann is eól dó conus is féidir teacht ar an bhfíoraontacht.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>Ar nós págánaigh iseadh aithnigheann an págánach Dia, agus iseadh</span>
<lb n="1801"/><span>a chomhnaidheann sé ina fhochair.</span></p>
<lb n="1802"/>
<lb n="1803"/><p><span>An críostaidhe, a bhfuil eolas sáthach maith aige ar theagasc an</span>
<lb n="1804"/><span>Chreidimh, cómhnaidheann sé i bhfocair Dé ar nós sclábhuidhe nó</span>
<lb n="1805"/><span>seirbhísigh.  An críostaidhe, a bhfuil Dia mar chara aige, tá</span>
<lb n="1806"/><span>fíor-chaidreamh idir eisean agus Dia.</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>An chéad uair a bhuaileann fear umam ní bhíonn aithne agam</span>
<lb n="1809"/><span>air, agus scaoilim tharm é gan puinn suime do chur ann.</span>
<lb n="1810"/><span>An chéad uair eile, cuirim breis bheag suime ann chun gan bheith</span>
<lb n="1811"/><span>droch-bhéasach.  Cuireann sé cainnt orm, taithneann sé liom,</span>
<lb n="1812"/><span>cuireann sé an “gabh i leith” orm, bíonn comhrádh againn le chéile,</span>
<lb n="1813"/><span>tagann deagh-chumann eadrainn, beireann sé greim ar chroidhe orm,</span>
<lb n="1814"/><span>agus isé deire an scéil go dtagann grádh agam dó.  Bíonn</span>
<lb n="1815"/><span>caidreamh eadrainn, grádhaimíd a chéile.</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>Isé an sceul ceudna againn é i dtaobh Dé.  I dtosac bara,</span>
<lb n="1818"/><span>bíonn spallaidheacht, mar adeurfá, agam air, ach is beag má bhíonn</span>
<lb n="1819"/><span>aon bheann agam air.  De réir mar a mhéaduigheann ar an</span>
<lb n="1820"/><span>aithne agam méadaigheann ar an muinteardhas agus ar an ngrádh.</span>
<lb n="1821"/><span>Ní bhíonn uaim ach breis aithne do chur air agus tagann athrú ar gach</span>
<lb n="1822"/><span>nidh.  Is fíor leis go mbeidh sé in-a Dhia dhom as san amach, ach</span>
<lb n="1823"/><span>grádhfaidh mé É mar a ghrádhfainn cara, geóbhad buidheachus leis mar</span>
<lb n="1824"/><span>a gheobhainn buidheachus le cara, guidhfead É mar a ghuidhfinn cara,</span>
<lb n="1825"/><span>agus iarrfad maitheamhnas air mar a dh-iarrfainn ar charaid é.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>(1) S. Matth. xi. 15.</span>
<lb n="1828"/></p>
</div>
<pb n="170"/>
<div><lb n="1829"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="1830"/>
<lb n="1831"/><p><span>BÁS AN ÁIRD-EASBUIG.</span></p>
<lb n="1832"/>
<lb n="1833"/><p><span>(Eachrta bheag ghearrtha ar a bheathaidh puiblidhe.)</span></p>
<lb n="1834"/>
<lb n="1835"/><p><span>Is mór an chúis bhróin agus tocht croidhe do lucht Chumain na</span>
<lb n="1836"/><span>Sagart, bás an Áirdeasbuig, an Dochtúir 'Liam Breathnach.  Ba</span>
<lb n="1837"/><span>mhian linn ár gcómhbrón do ghabháil le muíntir Átha Cliath agus le</span>
<lb n="1838"/><span>muíntir na h-Éirean fé'n méala thar fóir a thárla dóibh le déanaighe.</span>
<lb n="1839"/><span>Tá an t-áird-dióiseas ina baintrigh agus sinn-ne inár ndíleachtaíbh ó</span>
<lb n="1840"/><span>cailleadh an t-aodhaire fóghanta agus an preláid clúiteach so</span>
<lb n="1841"/><span>againne.  Tá anam an fhir mhaith sin imthithe ar shlighe na fírinne agus</span>
<lb n="1842"/><span>i gcomhluadar na h-aingeal, má's cómhartha fíor an bás a thugtar do</span>
<lb n="1843"/><span>dhuine.  Fuair sé bás naomhtha ó Dhia fé mar a thuill seirbhíseach dílis</span>
<lb n="1844"/><span>Dó agus fé mar a gealltar don té a chuireann an cath go calma</span>
<lb n="1845"/><span>ar son Dé agus an chirt.  Tá gach éinne idir bhocht agus saidhbhir</span>
<lb n="1846"/><span>buidheach beannachtach do; agus ní ró-olc an deimhniú san dá</span>
<lb n="1847"/><span>fhóghantacht agus dá bhuadhaibh, go mórmór a fhaid a bhí sé ag stiúiriú</span>
<lb n="1848"/><span>an áird-dhióisis — tímcheall sé cinn déag ar fhichid éigin de bhliantaibh.</span>
<lb n="1849"/><span>Ar feadh na tréimhse fada san, ní raibh gearán ná gluaireán le</span>
<lb n="1850"/><span>clos ó aon t-sagart ná bráthair a bhí féna smacht.  Is amhlaidh a bhí</span>
<lb n="1851"/><span>gach moladh air ní b'fhearr ná a chéile uatha.  Ní hiongna muintir</span>
<lb n="1852"/><span>Átha Cliath idir chléir agus tuaith fé bhrón agus fé dhoilgheas ar</span>
<lb n="1853"/><span>sgarúint dóibh lena n-athair.  Méaduightear ar an mbrón san suathadh</span>
<lb n="1854"/><span>agus buadhairt an t-saoil inar imthigh sé uatha.  Maidir le suathadh</span>
<lb n="1855"/><span>agus clampar an t-saoil, isé do b'eol dó cad a bhain leo agus le</span>
<lb n="1856"/><span>imnidhe anama, leis, le linn dó bheith ina aodhaire ar Phríomh-Chathair</span>
<lb n="1857"/><span>na h-Éirean ó aimsir achrannach “na talmhan” anuas.  Ba mhór an</span>
<lb n="1858"/><span>brise-croidhe dhó, fairis sin, nuair a chonnaic sé an díobháil agus an</span>
<lb n="1859"/><span>tiubaist a dhein an deighilt' mhalluighthe a thárla idir bhaill feise</span>
<lb n="1860"/><span>Shasana sa tír seo, timcheall deich mblian fichead ó shoin, agus na</span>
<lb n="1861"/><span>droch-iarsmaí a tháinig ar an dtír bhocht chráidhte dá dheascaibh san.</span>
<lb n="1862"/><span>Dhein sé a sheacht ndíchill chun a leighiste ach thuig sé i gceann tamaill</span>
<lb n="1863"/><span>ná raibh aon mhaith a bheith leo, ná raibh aon mhaith dhó ann, agus</span>
<lb n="1864"/><span>d'éirigh sé as agus choimeád sé ar leithlig é féin.  Ní raibh aon</span>
<lb n="1865"/><span>iontaoibh aige asta.</span></p>
<lb n="1866"/>
<lb n="1867"/><p><span>Is deacair cur síos ar an méid fadhbh a réidhtigh sé sa cheist</span>
<lb n="1868"/><span>dheilginigh san a bhí dhá pléidhe idir na tiarnaibh tailimh agus na</span>
<lb n="1869"/><span>tionóntaithibh.  Is mó coimisiún go raibh baint aige leo agus inar</span>
<lb n="1870"/><span>thóg sé greas agus inar dhein sé obair fhóghanta thairbheach don tír.</span>
<lb n="1871"/><span>D'fhág sé rian a chomhairle agus a chéille ortha go léir chun leasa a</span></p>
</div>
<pb n="171"/>
<div><lb n="1872"/><p><span>athardha.  'Sé a bhí uaidh ó laethanta a óige a thír dhúchais d'fheiscint</span>
<lb n="1873"/><span>ag imtheacht ar a leas, go bhfeiceadh sé í saor ina iomlán nó an</span>
<lb n="1874"/><span>oiread saoirse do bheith aice agus a thabharfadh slighe marthana go</span>
<lb n="1875"/><span>macánta dá daoine fé mar ba dhual do dhaoinibh nách daoir.  Chíodh</span>
<lb n="1876"/><span>sé iad ag imtheacht le fuacht agus le fán ó thír shaidhbhir na h-Éireann</span>
<lb n="1877"/><span>de thoradh aindlighthe na n-eachtrannach.  Do líon an radharc san a</span>
<lb n="1878"/><span>chroidhe le brón.  De réir mar a chuaidh an tír chun cinn ar slighe na</span>
<lb n="1879"/><span>saoirse, bhí aigne agus croidhe an Áirdeasboig ag imtheacht ar lomán</span>
<lb n="1880"/><span>léi agus ag leathadh léi agus ag cabhrú léi de réir a chumais.</span>
<lb n="1881"/><span>Ó ba fhear gléin-iniúchach, géar-chúiseach, tuigsionach é; ní h-iongna</span>
<lb n="1882"/><span>go raibh tosach aige go minic ar lucht ceannais na politíachta in a</span>
<lb n="1883"/><span>lán neithibh a bhain leis an dtír.  Níor bhris ar an bhfoidhne aige ar</span>
<lb n="1884"/><span>fheiscint dó an díobháil a tháinig ar lorg na deighilte.  Thug sé cead</span>
<lb n="1885"/><span>a gcinn don lucht ceannais, siúd is go bhfeacaidh sé gur “feall ar</span>
<lb n="1886"/><span>iontaoibh” a bhí dá imirt ortha ag a gcuid “cáirde” thall!</span>
<lb n="1887"/><span>cáirde go deimhin!  Pé scéal é, luigh an t-Áirdeasbog ar a scar</span>
<lb n="1888"/><span>féin den obair do dhéanamh.  Ba dheacair an dubh do chur ina gheal</span>
<lb n="1889"/><span>air-sean!  Is eol do shaol Fódla an t-uisge-fé-thalamh a bhí ar</span>
<lb n="1890"/><span>siubhal 'sa Róimh sar a deineadh Áirdeasbog de.  Ba mhaith leis an</span>
<lb n="1891"/><span>namhaid i Sasana an Dochtúir L. Breathnach do choimeád amach ón</span>
<lb n="1892"/><span>árd-chéim sin.  Dheineadar a seacht ndíchil chun fir dá gcuid féin</span>
<lb n="1893"/><span>d'fáil don oifig.  Fuaireadar cabhair ó chuid breac-Éireannaigh</span>
<lb n="1894"/><span>chuige.  Ach theip ortha-san an bheart do bhreith leo san iarracht san.</span>
<lb n="1895"/><span>Niorbh iad nár thuig cad na thaobh an fuadar san fútha sa scéal.</span>
<lb n="1896"/><span>Ní rabhdar dall ar an saghas fir a bhí chucha, ná ar cá raibh dúil agus</span>
<lb n="1897"/><span>mian a chroidhe suidhte.  Óir bhí meabhair cinn thar bárr aige, agus</span>
<lb n="1898"/><span>meon agus tréithe dá réir. Ina dteannta san bhí tabhairt suas</span>
<lb n="1899"/><span>agus oileamhaint air i na lán saghas léighinn agus foghluma taobh</span>
<lb n="1900"/><span>amuigh dá raibh ag teastáil uaidh ina shlighe-bheathaidh sagairt agus</span>
<lb n="1901"/><span>ollamhan.  Cá h-iongna an iarracht fé leith ó Shasanaibh ar é chur i</span>
<lb n="1902"/><span>leathtaoibh?  Ní gádh, is dócha, lena thuille tráchta uainn ar an stair</span>
<lb n="1903"/><span>sin. Tá Eirrington agus lúbaireacht Shasana den aimsir úd beagnach</span>
<lb n="1904"/><span>imthighthe i ndearmhad ar an muintir atá suas anois i nÉirinn. Bhí</span>
<lb n="1905"/><span>buaidhte ortha.  “Fágamuís siúd mar atá sé.”  Bhí ionntaoibh thar</span>
<lb n="1906"/><span>fóir ag muintir na h-Éirean as an ollamh ré diadhacht ó Mhágh Nuadhat.</span>
<lb n="1907"/><span>Bhí a cháil agus a chlú leaithte ar fuid na tíre.  Nuair a toghadh é fé</span>
<lb n="1908"/><span>dheire, ba mhór an t-áthas ortha.  Ní féidir cur síos i gceart ar an</span>
<lb n="1909"/><span>bhfáilte a fearadh roimis i mBaile Átha Cliath.  Ba mhaith a b'fhiú é</span>
<lb n="1910"/><span>iad leis.  Níor chaill sé ortha ó thosach deire a ré.  Ní raibh sé riamh</span>
<lb n="1911"/><span>ar a mhalairt d'aigne ná as ingir ná as alt leo in aon nidh idtaobh</span>
<lb n="1912"/><span>na tíre ná i gcúrsaibh a chuaidh chun a dtairbhe féin.  Ón gcéad lá</span>
<lb n="1913"/><span>gur ghlac sé leis an ngradam mhór, bhí sé ag dul go doimhin ionta.</span>
<lb n="1914"/><span>Níorbh' iongna é a sheasamh i mbeárnain bhaoghail nuair a bhris an</span>
<lb n="1915"/><span>timpist ar Bhaile Átha Cliath agus ar an dtír le linn an Eirighe Amach.</span>
<lb n="1916"/><span>Grádh a chroidhe agus an tabhairt suas air a chabhruig leis chun brighe</span>
<lb n="1917"/><span>an scéil do thuisgint i gceart.  Bhí an fócus ceart aige i gcomhnuidhe</span></p>
</div>
<pb n="172"/>
<div><lb n="1918"/><p><span>idtaobh cúrsaí na trioblóide idir Éirinn agus Sasana.  Nuair a</span>
<lb n="1919"/><span>chuireadh go dubh docht daingean ag Éirinn uile i gcoinnibh na presála</span>
<lb n="1920"/><span>an bhlian ina diaidh san, bhí an t-Árdeasbog dachad blian ní b'óige.</span>
<lb n="1921"/><span>A leithéid d'áthas anama agus d'shásamh aigne a thug an bheart san do!</span>
<lb n="1922"/><span>“1641,” ar seisean, “atá tagaithe tharnais”!  B'fhéidir san; tá</span>
<lb n="1923"/><span>súil againn do léir, ámh, le toradh níosa fhearr ar mhacasamhail do'n</span>
<lb n="1924"/><span>aimsir úd as an saoghal atá buailte linn in ár laethibh féin.</span></p>
<lb n="1925"/>
<lb n="1926"/><p><span>Ní fuláir dul síar go Lorcán Ó Tuathal chun a mhacasamhail</span>
<lb n="1927"/><span>d'fhear na h-eaglaise agus de ghrádhthóir a thíre dhúchais d'fháil.  Ní</span>
<lb n="1928"/><span>raibh oighre riamh ar Lorcán naomhtha ina thréithibh agus ina</span>
<lb n="1929"/><span>dhíograiseacht ach an preláid seasmhach so.  Is cuimhin le mór-chuid</span>
<lb n="1930"/><span>daoine atá suas an chabhair a thug sé chun caime agus ceilge na</span>
<lb n="1931"/><span>Sasanach do nochtadh agus do léiriughadh sa bhfogha sanntach a</span>
<lb n="1932"/><span>dheineadar-san fé Phárnell do bhriseadh tríd an gcumadóir nótáltha</span>
<lb n="1933"/><span>úd Pigóid.  Mar fhiadhnaise ar an gcomaoin sin a chuir an</span>
<lb n="1934"/><span>t-Áirdeasbog ortha agus mar chuimhne ar a lán bearta puiblidhe eile,</span>
<lb n="1935"/><span>féach an tionnlacan uasal agus an t-sochraid ríoghdha chun na</span>
<lb n="1936"/><span>h-uagha i nGlas Naoidhean a tugadh do.  Uaisle agus ísle na</span>
<lb n="1937"/><span>h-eagalaise ag a chaoineadh mar aon le slóigh ana-mhór daoine!</span>
<lb n="1938"/><span>Níor theisteas ar a fhóghantacht agus ar a mbuidheachas leis agus ar</span>
<lb n="1939"/><span>a ndílseacht dó go dtí é.</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>Ní raibh aon chimilt ná baint aige 'riamh le lucht an Chaisleáin.</span>
<lb n="1942"/><span>Samhltán na tíorántachta agus na daoirse dó-san a b'eadh</span>
<lb n="1943"/><span>an áit oitreach san agus a chuid satraip anall.  Aon uair</span>
<lb n="1944"/><span>amháin i rith a shaoghail a thug sé cuaird air.  Cúrsa na trócaire a</span>
<lb n="1945"/><span>bhí ar siubhal aige.  Ba mhaith leis an t-ógánach glórmhar Caoimhghin</span>
<lb n="1946"/><span>De Barra a thárrtháil ón gcroich.  Do dhiúltuigh an Franncach, fear</span>
<lb n="1947"/><span>inid Ríogh Seoirse, é fheiscint!  Do b'eol don Áirdeasbog gur</span>
<lb n="1948"/><span>chéim síos do é, ach do dhéanfadh sé níos mó ná san ar an té ba</span>
<lb n="1949"/><span>lugha dá chuid caorach in am an ghádha.  Beidh cuimhne air sin do ag</span>
<lb n="1950"/><span>muintir na Éireann go ceann i bhfad!</span></p>
<lb n="1951"/>
<lb n="1952"/><p><span>Maidir leis an Eaglaisánach, Lorcán Ó Tuathal ina steile</span>
<lb n="1953"/><span>bheathaidh ab'eadh an t-Áirdeasbog.  Níor lugha ar Lorcán na</span>
<lb n="1954"/><span>Normánaigh 'ná na Sasanaigh ar 'Liam Breathnach, Áirdeasbog.</span>
<lb n="1955"/><span>Níor díograisighe Naomh Lorcán i ngnóthaíbh an chreidimh agus i</span>
<lb n="1956"/><span>gcúram na h-eaglaise ná é.  Riaghltóir ceannsa agus stiúrthóir</span>
<lb n="1957"/><span>ciallmhar tuigsionach ab'eadh é.  Níor cualathas a dhí-mholadh ó aon</span>
<lb n="1958"/><span>áird ach ó námhaid an chreidimh.  Is mór an deimhniú san ar a fheabhas</span>
<lb n="1959"/><span>a choimhlíon sé a dhualgas easbuig.  Dá bharra san, b'éachtach an</span>
<lb n="1960"/><span>grádh agus an báidh agus an ómas ó thosach deire a réime idir é féin</span>
<lb n="1961"/><span>agus na h-uaislibh agus na h-íslibh san Eaglais.  Tháinig crot agus</span>
<lb n="1962"/><span>deabhramh nuadh ar an Áirdióiseas de thoradh an eagair agus an</span>
<lb n="1963"/><span>órduighthe nuadh a chuireadh ar bun féna chómhairle agus féna chúram.</span>
<lb n="1964"/><span>Is mó teampal agus séipéal a bhí tógtha san árdfhairche le linn a</span>
<lb n="1965"/><span>cheannais, agus ba mhaith an sás é chun cabhair agus congnamh do</span>
<lb n="1966"/><span>thabhairt i n-airgead agus i gcomhairle do sna sagartaibh a thug</span></p>
</div>
<pb n="173"/>
<div><lb n="1967"/><p><span>ortha féin iad do chur ar bun.  Idtaobh na gclochar ban, mainistreacha</span>
<lb n="1968"/><span>agus daranna fear agus osbuidéil i gcóir na n-othar agus</span>
<lb n="1969"/><span>scoileanna iomadúla dár bunuigheadh san árdfhairche, níor iarradh</span>
<lb n="1970"/><span>in-aistear air 'na bhfabhar.  Tá an creideamh daingnighthe go forasta</span>
<lb n="1971"/><span>san gcró san Átha Cliath de bhárr a riaghluighthe.</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>Aodhaire fóghanta fíor ab' eadh é.  Níorbh fhear tuarastail é.</span>
<lb n="1974"/><span>Fíoradh an briathar úd Chríost ina thaobh: “aithnighim mo chuid caorach</span>
<lb n="1975"/><span>féin, agus aithnighid siadsan mé … eistid siad lem' ghlór.”</span>
<lb n="1976"/><span>Cad é mar fháilte a fearadh roimis is na flaithis ag Mairtair</span>
<lb n="1977"/><span>Naomhtha na h-Éireann ar son an obair thar na beartaibh a dhein sé</span>
<lb n="1978"/><span>ar an dtalamh chun a gcúise do chur chun cinn, óir nách é a dhein a</span>
<lb n="1979"/><span>chion féin chun a gclú do tharrac ó dhearmhad agus ó fhaillighe.</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>Tá dlúthbhaint ag oideachas leis an gcreideamh.  Déarfainn-se</span>
<lb n="1982"/><span>gur banóglach an chreidimh gurab' eadh é.  Níorbh iongna, dá bhrí sin,</span>
<lb n="1983"/><span>gur chuir an t-Árdeasbog óg an cath go dian ó thosach ar an</span>
<lb n="1984"/><span>mí-riaghaltas eachtrannach a choimeád ó mhuinntir na h-Éireann an</span>
<lb n="1985"/><span>t-oideachas is dual agus is dúchais dóibh de réir gach chirt.  Bhuail sé</span>
<lb n="1986"/><span>na buillí trombhéimeanacha ar thréad an chaolraigh chuímsighthe a bhí i</span>
<lb n="1987"/><span>gcómhacht sa Chaisleán.  Bhí an buadh ag muinntir na h-Éireann 'sa</span>
<lb n="1988"/><span>deire.  Má tá Ollsgoil náisiúnta dá gcuid féin ag na daoine</span>
<lb n="1989"/><span>indiú, sé an t-Áirdeasbog 'Liam Breathnach, an chéad sheansailéar</span>
<lb n="1990"/><span>uirthe, an té ba mhó a bhí cionntach ina bunughadh.  Tá muinntir a</span>
<lb n="1991"/><span>thíre curtha fé chomaoin mhóir aige sa méid sin, leis.  Do b'í sin an</span>
<lb n="1992"/><span>bheart ba mhó le rádh dár dhein sé ar son a athardha agus na</span>
<lb n="1993"/><span>h-eaglaise; agus níor shuarach an bheart í.  Leag sé beárna mhór</span>
<lb n="1994"/><span>roimis an dtír ar an mbóthar chun a ceart go h-iomlán do bhaint amach.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>Deirtear nách aitheantas go h-aontigheas.  Ní aon aithne againn</span>
<lb n="1997"/><span>ar a shaoghal príomháideach.  Má's maith le h-éinne “sa vie intime”</span>
<lb n="1998"/><span>do léigheamh, tá cur síos deas uirthí sa Catholic Bulletin le h-aghaidh</span>
<lb n="1999"/><span>na Bealtaine ó dhuine ar a aitheantas.  Ach is féidir an méid san</span>
<lb n="2000"/><span>do rádh gurbh fhear naomhtha cráibhtheach é, i dteannta a bheith ina</span>
<lb n="2001"/><span>dhiadhaire agus ina scoláire toghtha.  Níorbh fhear é a bhíodh ag éileamh</span>
<lb n="2002"/><span>a bhreathnuighthe féin, is amhlaidh a bhí a mhalairt de mheon aige.</span>
<lb n="2003"/><span>B'fhearr leis bheith ar leithlig, i bhfad ó shúilíbh daoine agus ó</span>
<lb n="2004"/><span>thionólaibh puiblidhe, mar is annsa le duine a bhíonn ag obair ar son</span>
<lb n="2005"/><span>Dé agus mar ba chuibhe do dhuine dá ghradam mór agus dá</span>
<lb n="2006"/><span>chreidiúint.</span></p>
<lb n="2007"/>
<lb n="2008"/><p><span>Bhí ana-fhonn air an Bíobla d'fheicsint i gcló in nGaedhilg.  Ní</span>
<lb n="2009"/><span>ró-fhada go mbeidh an cuspa san ina thalamh slán againn, le congnamh</span>
<lb n="2010"/><span>Dé.  Níorbh é Toil Dé é fhágaint inár measc chun go bhfeiceadh sé</span>
<lb n="2011"/><span>an féirín luachmhar san á bhronnadh ar a náisiún ionmhuin.</span></p>
<lb n="2012"/>
<lb n="2013"/><p><span>Bheirimíd annso thíos le cead ón ughdar, bréithre molta as</span>
<lb n="2014"/><span>Laidin a chúm an t-Ath. Nioclás Ó Braonán C.S.Sp., i gcuimhne an</span>
<lb n="2015"/><span>Áirdeasbuig.  Bhéarsaí maordha ó mháighistir atá go binn ar a</span>
<lb n="2016"/><span>bpeann iad agus bídís ina bhuille-scuir agaibh.</span>
<lb n="2017"/></p>
</div>
<pb n="174"/>
<div><lb n="2018"/><p><span>IN MEMORIAM.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>REVERENDISSIMI GULIELMI WALSH, D.D.,</span>
<lb n="2021"/><span>Archiepiscopi Dublinensis.</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>“Bene Omnia Fecit.”</span></p>
<lb n="2024"/>
<lb n="2025"/><p><span>Occidit heu! magnus clara virtute Sacerdos!</span>
<lb n="2026"/><span>Gloria pontificum, gloria summa virum!</span>
<lb n="2027"/><span>Gentis et Afflictae columen, tutela, levamen,</span>
<lb n="2028"/><span>Splendida lux patriae, religionis honor!</span>
<lb n="2029"/><span>Divitis ut turris, tuguri sic plebis amicus,</span>
<lb n="2030"/><span>Sponte bonus cunctis, immemor usque sui,</span>
<lb n="2031"/><span>Doctrinae custos verae, fons amnis abundans,</span>
<lb n="2032"/><span>Fudit opes animi more perennis aquae.</span>
<lb n="2033"/><span>Curriculum vilae sublimi morie coronat;</span>
<lb n="2034"/><span>Muneris omne sui rite peregit opus,</span>
<lb n="2035"/><span>Fida gregis pietas patrem desiderat ardens,</span>
<lb n="2036"/><span>Causaque, quam fulsit firma columna, Dei.</span>
<lb n="2037"/><span>O utinam vindex populi vixisset in aevum,</span>
<lb n="2038"/><span>Morte carens hostis fraudis in arce doli!</span>
<lb n="2039"/><span>Illius ah! quando similem spectabit Ierne!</span>
<lb n="2040"/><span>Exanimem tenero plangat amore dolor!</span>
<lb n="2041"/><span>Grandis at aeterna meriti mercede politum,</span>
<lb n="2042"/><span>Te bene laetari, patria grata, decet.</span></p>
<lb n="2043"/>
<lb n="2044"/><p><span>Go dtugaidh Dia seoladh chúghainn a chómhmheas de chosantóir.</span></p>
<lb n="2045"/>
<lb n="2046"/><p><span>M. Ó M.</span></p>
<lb n="2047"/>
<lb n="2048"/><p><span>Ní mór dúinn ár leathsceal do ghabháil le léightheóirí an</span>
<lb n="2049"/><span>Irisleabhair an taca so idtaobh dhá nídh .i. an chéad nídh é seo gur</span>
<lb n="2050"/><span>fhágamair amach de bhárr dearmhada ainim an Athar Márthan Ó Rian</span>
<lb n="2051"/><span>ó liosta na n-oifigeach atá i mbun an Chumainn.  Toghadh inar</span>
<lb n="2052"/><span>chisteoir an Chumann é airís.  Is oth linn an dearmhad san ina thaobh.</span>
<lb n="2053"/><span>Togha fir agus sagairt iseadh é.  Táimíd-ne ana-bhuidheach de ar son</span>
<lb n="2054"/><span>na cabhrach a thug sé dúinn go dtí so idtaobh an airgid.  Dhein sé a</span>
<lb n="2055"/><span>chion féin chun an Chumainn do chur ar bun agus é chur chun cinn.</span>
<lb n="2056"/><span>Tá an Chumann curtha fé chomaoin mhóir aige.  Sé an dara nídh é seo</span>
<lb n="2057"/><span>.i. a ghiorracht atá na nótaí an turus so.  Ní raibh aon leigheas againn</span>
<lb n="2058"/><span>air.  B'éigin dúinn iad d'fhágaint i leath-taoibh agus a slighe do</span>
<lb n="2059"/><span>thabhairt do fhocal cuimhne uainn ar an Áirdeasbog.  Ar dheisláimh</span>
<lb n="2060"/><span>Dé go raibh a anam.  Tá súil againn ná tógfar orainn ina dtaobh.</span>
<lb n="2061"/><span>“Beidh lá eile ag an bPaorach.”</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>Ba mhaith linn a chur in-iúl do bhaill Chumain na Sagart go</span>
<lb n="2064"/><span>raibh socair ag an tionól cinn bliana deireannach a bhí ann i mí</span>
<lb n="2065"/><span>Deire Fóghmhair ar cruinniughadh den t-saghas san do bheith aca feasta</span>
<lb n="2066"/><span>le linn na h-Árdfheise.  Sé tuairim an bhuanchoiste gur fearr é chur</span>
<lb n="2067"/><span>ar athlá go dtí go mbeidh Tionóil Chumainn na Fírinne Catoilicigh ar</span>
<lb n="2068"/><span>siubhal i mBaile Átha Cliath i mí Deire Fóghmhair seo chughainn.</span>
<lb n="2069"/></p>
</div>
<pb n="175"/>
<div><lb n="2070"/><p><span>Ar na leitreachaibh a tháinig chúghainn ó léightheoiribh an t-Síoladóir,</span>
<lb n="2071"/><span>ó ain go h-am, ag tabhairt cómhairle ár leasa agus eile dúinn</span>
<lb n="2072"/><span>tugaimídh an ceann so thíos dár léightheoiríbh.  Tá cómhairle a leasa</span>
<lb n="2073"/><span>le fagháil innti d'á lán sagart a bíonn i sna cúinsibh céadna leis an</span>
<lb n="2074"/><span>Ath. L. Ó h-Uallacháin ar fuid na Gaedhltachta.  B'fhéidir go ndéanfadh</span>
<lb n="2075"/><span>a shompla maitheas dóibh:—</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>Leap, Cork,</span>
<lb n="2078"/><span>Abrán 29, 1921.</span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>A Athair, a chara, — Cuirim chughat leis seo na rudaí do gheallas</span>
<lb n="2081"/><span>dhuit, viz., (1) láimh-scribhinn na seanmóine sin agus roinnt</span>
<lb n="2082"/><span>ceartuighthe déanta liom féin!  Ba mhór an rud im' thuairim-sé í</span>
<lb n="2083"/><span>sin nó cuid de do chur i gcló.  Do thabharfadh san an teanga mar</span>
<lb n="2084"/><span>do bhí sí á labhairt timcheall 50 blian nó 80 blian ó shoin.  Gramafón</span>
<lb n="2085"/><span>na teangan don aimsir sin do bheadh innte.  Acht fágaim an scéal</span>
<lb n="2086"/><span>fút féin agus fé riachtanasaí an “Síoladóir.”  Bíonn fhios ag gach</span>
<lb n="2087"/><span>éinne a scéal féin.  (2) Cuirim chughat an tseanmóin fé an</span>
<lb n="2088"/><span>scríobhnóireacht orthodox agus tá súil go dtaithneóchaidh sé leat.</span>
<lb n="2089"/><span>Bfhéidir ná beadh slí agat ar í 'chlobhualadh in aon fheacht acht is</span>
<lb n="2090"/><span>féidir í 'roinnt i gcódchaibh, agus chífir connus í roinnt tréis í</span>
<lb n="2091"/><span>'léigheadh.  Chífir an roimh-mhíniú ceangailthe léi.  (3) Cuirim</span>
<lb n="2092"/><span>chughat an teagasc gearr san — an chéad cheacht nó caibidil dh'é.</span>
<lb n="2093"/><span>Beidh (is dóigh liom, 20 ceacht eile) nó timcheall 55 nó 60 leathanach</span>
<lb n="2094"/><span>cosúil leis an 2½ leathanach atá agat.  Tá cuid de'n scríobhnóireacht</span>
<lb n="2095"/><span>ann beagan ársa (archaic) agus do déineas suas-chun-dáta é.</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>Molaim go mór thú idtaobh na h-oibre go léir atá agat á</span>
<lb n="2098"/><span>dhéanamh, viz., an “Síoladóir” agus an Bíobla.  Do thug an</span>
<lb n="2099"/><span>“tseanmóin ar an mbás” ins an uimhir dhéanach an-thaithneamh dom</span>
<lb n="2100"/><span>agus do léigheas i ó'n altóir.  Ná féadfadh a lán sagart rud don</span>
<lb n="2101"/><span>tsórt san a dhéanamh, bíodh 's ná beidis ábalta seanmóin uatha féin do</span>
<lb n="2102"/><span>dhéanamh.  Seanmóiní gearra deagh-chumtha mar an tseanmóin sin</span>
<lb n="2103"/><span>is mo atá i ngádh.</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>Táim sár-bhuíeach dhuit idtaobh a rádh liom bualadh isteach má</span>
<lb n="2106"/><span>bheidh mé i mB'lá'Cliath.  Is maith le duine cara sa chúirt.</span>
<lb n="2107"/><span>Idtaobh na háite seo “Leap,” tá sé seacht míle idtaoibh shoir ó</span>
<lb n="2108"/><span>Sciobairín agus 1½ míle ó Cuandor (Glandore) mara mbiodh Scoil</span>
<lb n="2109"/><span>Samhraidh gach aon tSamhradh.  Beidh fáilte romhat má thagann tú mar</span>
<lb n="2110"/><span>seo aon uair.  Tá tigh ósta maith i gCuandor nó más fearr leat beidh</span>
<lb n="2111"/><span>fáilte romhat im thig beag séin agus beidh do dhóthain seans agat chun</span>
<lb n="2112"/><span>Gaodhluinn do labhairt go speisialtha ma bhím sa bhaile.  Táimse féin</span>
<lb n="2113"/><span>agus Father O'Neill, Rosscarbery, id'iarraidh ár ndícheall do</span>
<lb n="2114"/><span>dhéanamh ar son an Ghaodhluinn agus an Síoladóir.  Buaidh agus</span>
<lb n="2115"/><span>beannacht agat,</span></p>
<lb n="2116"/>
<lb n="2117"/><p><span>'LIAM Ó h-UALLACHÁIN.</span></p>
<lb n="2118"/>
<lb n="2119"/><p><span>Is mór ar fad an rud an Bíobla a bheith le teacht ar ball. Ba</span>
<lb n="2120"/><span>mhór an rud leis dá mbeadh an “Scéalta ón Bíobla Naomhtha</span>
<lb n="2121"/><span>againn. — L. Ó h-Ú.</span>
<lb n="2122"/></p>
</div>
<pb n="176"/>
<div><lb n="2123"/><p><span>FOCAL Ó'N bhFEAR EAGAIR.</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>Mar is eól do chách d'fhág an t-Athair Peadar agam a chuid</span>
<lb n="2126"/><span>láimhsgribhinne.  Ba mhaith liom dár nó iad do chur i gcló chomh</span>
<lb n="2127"/><span>luath i nÉirinn agus is féidir liom é.  An Bíobla an obair is mó</span>
<lb n="2128"/><span>le rádh a dhein sé agus dá bhárr san bhí imshníomh mór orm na thaobh.</span>
<lb n="2129"/><span>Níor mhaith liom i n-aon chor an Bíobla a bheith i dúrtaoibh le aon</span>
<lb n="2130"/><span>láimhsgribhinne amháin.  Mo chreach agus mo chás cad a dhéanfainn</span>
<lb n="2131"/><span>dá dtuitfeadh tionóisc amach do, cuir i gcás, dá gcuirfí trí theine</span>
<lb n="2132"/><span>é, nú go dtiocfadh na Dubhchrónaigh isteach agus é do dhógh nu do</span>
<lb n="2133"/><span>lot orm.  Chuireas an sgéal i gcomhairle an Árd-easbuig — ar dheis</span>
<lb n="2134"/><span>Dé go raibh a anam — agus is mór an tsuim a chuir sé am sgéal.</span>
<lb n="2135"/><span>Dubhairt sé gur mhaith leis an Bíobla ó'n Athair Peadar do bheith</span>
<lb n="2136"/><span>fé chló; gur mhór an chreidamhaint a bhí ag dul do'n Athair Peadar</span>
<lb n="2137"/><span>agus an obair a dhein sé ar son na Gaedhealuinne agus nár dhein</span>
<lb n="2138"/><span>sé aon obair ba tháchtaighe ná ba thairbhighe 'ná an Bíobla do aistriú.</span>
<lb n="2139"/><span>Mheas an t-Árdeasbug gur fearr an Bíobla go léir do chur amach</span>
<lb n="2140"/><span>i bhfuirm leabhair, agus gan é fhoillsiú 'na ngiota agus 'na ngiota.</span>
<lb n="2141"/><span>Cheap sé ar dtúis teacht thairis sa bhfógra a bheadh 'á chur amach aige</span>
<lb n="2142"/><span>i gcóir an Charghis ach 'na dhiaidh san níor dhein mar go raibh sé ar</span>
<lb n="2143"/><span>aigne leitir thimpail do chur amach ag cur síos fé mar a dhein an</span>
<lb n="2144"/><span>Pápa roimis ar an obair a dhein Naomh Ieróm ar an mBíobla; agus</span>
<lb n="2145"/><span>a oireamhnaighe atá sé an Bíobla i nGaoluinn d'fhoillsiú i láthair</span>
<lb n="2146"/><span>na h-uaire seo; go raibh áthas air go raibh ceapaithe an Bíobla ó'n</span>
<lb n="2147"/><span>Athair Peadar do chur amach sar a bhfada agus go raibh an t-áthas</span>
<lb n="2148"/><span>go léir air féin an méid sin sgéil do chur i n-úil do chách.  Ach</span>
<lb n="2149"/><span>foiríor géar tháinig an bás air sar a raibh caoi aige air an rud a</span>
<lb n="2150"/><span>bhí beartuithe aige do chur chun cinn.  Bhíos buidheach beannachtach de,</span>
<lb n="2151"/><span>ní narbh iongna, mar gheall ar a churaimighe a bhí sé san obair agus</span>
<lb n="2152"/><span>a chneastacht a bhí sé liomsa.  Agus d'á bhrígh sin ba mó dá</span>
<lb n="2153"/><span>m'fhéidir é, an dúil, a bhí agum an obair a dhéanamh.  Ach cad mar</span>
<lb n="2154"/><span>gheall ar an gcostas.  Nuair a chuas ag triall ar an bhfoillsuightheoir</span>
<lb n="2155"/><span>do dhein sé meastúchán dom, agus do leath mo shúil orm a rád go</span>
<lb n="2156"/><span>mbeadh uaim breis is dhá mhíle púnt airgid chun an Bhíobla do chur i</span>
<lb n="2157"/><span>bplátaíbh amháin (stereoplate) agus gan custus na clodóireachta, an</span>
<lb n="2158"/><span>pháipéir, &c., do áireamh.  Da mba rud é go bhfaghainn an bhreis is dhá</span>
<lb n="2159"/><span>mhíle púnt, do bheadh orm an leabhair do dhíol ar phúnt go leith chun</span>
<lb n="2160"/><span>an chustais eile d'fhreagairt.  Bhíos i gcruadhchas.  Dá mb'amhlaidh</span>
<lb n="2161"/><span>a bheadh an airgead fághalta agam do cheapadh gach aoinne, nidh nach</span>
<lb n="2162"/><span>iongna go mbeadh airgead again á dheanamh ar an leabhair.</span>
<lb n="2163"/><span>Chaipeas am shagart nár chóir agus nár chuibhe dhom ainm airgid a</span>
<lb n="2164"/><span>bheith orm, agus ní lugha ná bhí sainnt san airgead agam.  Biní an</span>
<lb n="2165"/><span>bheart, conus é réidhteach, mura réidhteochadh an t-Athair Peadar</span></p>
</div>
<pb n="177"/>
<div><lb n="2166"/><p><span>féin é agus a ghuidhe do chur suas chun Dé ar mo shon, agus ar son</span>
<lb n="2167"/><span>na h-oibre a chuir sé mar chúram orm.  Agus táim deimhnightheach</span>
<lb n="2168"/><span>de, chomh maith do dhein.  Tá so-choiste ceapaithe ag Connradh na</span>
<lb n="2169"/><span>Gaoluinne agus is é gnó atá ortha ná leabhair d'fhoillsiú.</span>
<lb n="2170"/><span>Thánadar i gceann a chéile lá, agus do cuireadh ós a gcomhair an</span>
<lb n="2171"/><span>sgéal so an Bhíobla.  Tar éis an cheist do phléidh dhóibh do mholadar</span>
<lb n="2172"/><span>do Chonnradh na Gaoluinne cúig céad púnt an chuid is lugha dhe, do</span>
<lb n="2173"/><span>thabhairt dom i gcóir na h-oibre.  Nuair a bhí cruinniú den Choiste</span>
<lb n="2174"/><span>Gnótha le bheith ann, do cuireadh fios orm teacht na láthair agus an</span>
<lb n="2175"/><span>sgéal do chur ós a gcomhair.  Do chuas agus do dheineas agus is é</span>
<lb n="2176"/><span>rud a tháinig as ná gur shocaruigheadar an costas go léir do</span>
<lb n="2177"/><span>ghabháil ortha, dá m'áil liom é.  D'aontuigheas leis go fonnmhar</span>
<lb n="2178"/><span>mar ná raibh uaim ach an leabhair a bheith le fághail.  Cuirfar an obair</span>
<lb n="2179"/><span>dá dheascaibh sin i lámhaibh an chlodóra gan righneas agus le congnamh</span>
<lb n="2180"/><span>Dé beidh an Bíobla againn i bhfuirm leabhar i gcionn bliana nú</span>
<lb n="2181"/><span>b'fhéidir níos luaithe.  Is é foillsiú an Bhíobla an comhartha cuimhne</span>
<lb n="2182"/><span>is fearr ab fhéidir dhéanamh ar an Athair Peadar, agus táim</span>
<lb n="2183"/><span>deimhnuightheach gur fearr leis féin é ná dealbh a chur suas i gcuimhne</span>
<lb n="2184"/><span>dhó i lár Sráid Uí Chonnaill.</span></p>
<lb n="2185"/>
<lb n="2186"/><p><span>Níl sos fós le dúnmharbhadh na sagart ag na Crónchóip i n-ár</span>
<lb n="2187"/><span>measc, fóríor!  Marbhuigheadh an t-Athair S. Ó Ceallacháin, S.O.,</span>
<lb n="2188"/><span>idtig 'Liam De Róiste i gCorcaigh tá seachtain ó shoin.  Sin é an</span>
<lb n="2189"/><span>tríomhadh sagart gur imireadh an-bhás air laistig de bhliain.  Bás</span>
<lb n="2190"/><span>d'fháil ar son na h-Éireann iseadh é gan aon agó.  Ní fheadar an</span>
<lb n="2191"/><span>ceart dúinn bheith ag caoine an mhartair dhílis óig sin?  Bás glórmhar</span>
<lb n="2192"/><span>de réir tuairme ár ndaoine iseadh a fuair sé; beidh cuimhne air</span>
<lb n="2193"/><span>agus tabharfar onóir dó rá réir.  Bhí aithne mhaith ag á lán againn</span>
<lb n="2194"/><span>ar an sagart oirireach díograiseach Gaedhealach san.  A ghrádh mór</span>
<lb n="2195"/><span>dá thír féin agus do sna bochta fé ndeara an fuath fé leith dó ag</span>
<lb n="2196"/><span>na bitheamhnaighibh ó Shasanaibh.  Dá uaisleacht í an ghairm, agus dá</span>
<lb n="2197"/><span>naomhthacht é an duine, agus dá fhóghantacht é ina phearsain iseadh is</span>
<lb n="2198"/><span>gránna a mharbhadh agus is eadh is daoire a díolfar as.  Fágaimís</span>
<lb n="2199"/><span>fé Dhia a agairt.  Fillfidh an seall ar an bhfeallaire an uair is</span>
<lb n="2200"/><span>toil le Dia.  Is maith an sgiath-dhídin agus comirce É d'á</span>
<lb n="2201"/><span>sheirbhíseachaibh.  Tá orainn-ne, a bhráithre, ár n-úrnaithe do mhéadú</span>
<lb n="2202"/><span>ar á' dúbailt agus iad do chur suas Chuige go dtugaidh Sé a</span>
<lb n="2203"/><span>mhalairt 'aigne agus de chroidhe dár namhaid i dtreo go n-éirighid</span>
<lb n="2204"/><span>siad as an droch-obair agus as an bhfogha sanntach fíorghránda</span>
<lb n="2205"/><span>uatha fé Éirinn agus féna muíntir fhadfhulaingtheach.  Ní buadh go</span>
<lb n="2206"/><span>síothcháin agus ní síothcháin go dtí an cothrom.  Deinimíd-ne</span>
<lb n="2207"/><span>comhbrón le gaoltaibh agus le cáirdibh an t-sagairt mhairbh — agus</span>
<lb n="2208"/><span>leis an Athair P. Ó h-Aonghusa, S.P. Chille Míne — Fén méala</span>
<lb n="2209"/><span>uathbhásach san.  Óncail don Ath. Diarmuid iseadh é.  I gcomhluadar</span>
<lb n="2210"/><span>na n-aingeal go raibh a anam.</span>
<lb n="2211"/></p>
</div>
<pb n="178"/>
<div><lb n="2212"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="2213"/>
<lb n="2214"/><p><span>THE EVOLUTION OF SINN FEIN. By R. M. Henry, M.A.</span>
<lb n="2215"/><span>(Talbot Press, 6/-).</span></p>
<lb n="2216"/>
<lb n="2217"/><p><span>Tháinig leabhar nua amach as Coláiste Mhuighe Nuadhat cúpla</span>
<lb n="2218"/><span>bliain ó shoin le n-a chruthú dúinn go mbadh mhór an chailleamhaint</span>
<lb n="2219"/><span>do'n tír seo bheith saor ó Riaghaltas Shasana.  D'fhoscail daoine a</span>
<lb n="2220"/><span>súile, nidh nár bh'iongnadh.  Ba dheacair dóbhtha a chreidbheáil go</span>
<lb n="2221"/><span>bhféadfadh sagart léigheanta i gColáiste Mhuighe Nuadhat a leithéid</span>
<lb n="2222"/><span>sin de leabhar a scríobhadh agus a chur i gcló.  Acht ba mhó 'ná sin</span>
<lb n="2223"/><span>an leathadh súl a bhí ar dhaoiní beagán i n-a dhiaidh sin nuair a tháinig</span>
<lb n="2224"/><span>leabhar faoi an taobh eile de'n scéal as an áit ba lugha i n-Éirinn</span>
<lb n="2225"/><span>a mbéadh coinne agat leis, sé sin le rádh, as Iolscoil na Bainríoghna</span>
<lb n="2226"/><span>i mBéal Feirste.  The Evolution of Sinn Fein is ainm do'n dara</span>
<lb n="2227"/><span>leabhar seo.  An t-Ollamh Mac Énrí, M.A., a scríobh é.  Béidh an</span>
<lb n="2228"/><span>leabhar seo dá léigheamh agus dá mholadh agus dá thionntódh i</span>
<lb n="2229"/><span>dteangthacha na h-Eorpa nuair a bhéas an leabhar a tháinig ar an</span>
<lb n="2230"/><span>tsaoghal roimhe i n-a luighe i dtír an dearmuid.</span></p>
<lb n="2231"/>
<lb n="2232"/><p><span>Leabhar tábhachtach atá scríobhtha ag an Ultach Léigheanta seo.</span>
<lb n="2233"/><span>Tuigeann sé scéal dobrónach na tíre.  Cuireann sé síos go goirid</span>
<lb n="2234"/><span>ar gach gluaiseacht a d'éirigh i n-Éirinn ó briseadh ar na Gaedhil i</span>
<lb n="2235"/><span>Luimneach.  Cuireann sé síos ortha gan claonadh gan aidhbhéil.</span>
<lb n="2236"/><span>Léirmheasann sé gach iarracht a rinneadh ar son saoirse na h-Éireann</span>
<lb n="2237"/><span>gan dul ró-mhór ar an taobh seo ná ar an taobh úd.  Innseann sé</span>
<lb n="2238"/><span>an scéal gan focal faoi ná thairis.  Mí-shástacht, dar leis, ba bhun le</span>
<lb n="2239"/><span>gach gluaiseacht mhóir a bhain crathadh as na slabhraidhe atá fillte ar na</span>
<lb n="2240"/><span>Gaedhil eadar anam agus corp.</span></p>
<lb n="2241"/>
<lb n="2242"/><p><span>“The Irish Nation,” adeir sé, “cannot be said to have at</span>
<lb n="2243"/><span>any period abandoned its claim to independence …</span>
<lb n="2244"/><span>History cannot produce another instance of a struggle so pro-</span>
<lb n="2245"/><span>longed and so pertinacious.”</span></p>
<lb n="2246"/>
<lb n="2247"/><p><span>D'éirigh treoruidhthe nua ó ghlún go glún agus cuireadh na</span>
<lb n="2248"/><span>seantreoruidhthe ar leathtaoibh. Bhain siad-san fromhadh as modha</span>
<lb n="2249"/><span>agus slighthe nua.  Acht sé an rud céadna a bhí i gcomhnuidhe go</span>
<lb n="2250"/><span>doimhin i n-aigne na ndaoine.  Sé an rún a bhí aca ó thús go</span>
<lb n="2251"/><span>deireadh Saoirse na h-Éireann a bhaint amach.  Seo mar a lochtuigheas</span>
<lb n="2252"/><span>sé the Irish Parliamentary Party de bhrigh gur leig siad do'n</span>
<lb n="2253"/><span>bhun-rún seo dul as radharc le h-imtheacht aimsire:—</span>
<lb n="2254"/></p>
</div>
<pb n="179"/>
<div><lb n="2255"/><p><span>“The final attitude of the Irish Parliamentary Party is</span>
<lb n="2256"/><span>admirably summed up in the words of Mr. John Redmond:</span>
<lb n="2257"/><span>‘Our demand for Home Rule does not mean that we want to</span>
<lb n="2258"/><span>break with the British Empire.  We are entirely loyal to the</span>
<lb n="2259"/><span>Empire as such and we desire to strengthen the Imperial bonds</span>
<lb n="2260"/><span>through a liberal system of government.  We do not demand</span>
<lb n="2261"/><span>such complete local autonomy as the British self-governing</span>
<lb n="2262"/><span>colonies possess, for we are willing to forego the right to make</span>
<lb n="2263"/><span>our own tariffs and we are prepared to abide by any fiscal system</span>
<lb n="2264"/><span>enacted by the British Parliament …  Once we receive</span>
<lb n="2265"/><span>Home Rule we shall demonstrate our Imperial loyalty beyond</span>
<lb n="2266"/><span>question.’</span></p>
<lb n="2267"/>
<lb n="2268"/><p><span>“Ten years before these words were used the Sinn Fein</span>
<lb n="2269"/><span>movement had begun, as a protest against the conception of</span>
<lb n="2270"/><span>national rights which made such language possible, as the latest</span>
<lb n="2271"/><span>form which the assertion of national independence had</span>
<lb n="2272"/><span>assumed.”</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>Mionnscrúduigheann an t-ughdar stair na n-Óglach agus na</span>
<lb n="2275"/><span>gcumann eile a d'éirigh aníos go tiugh i dtoiseach an chogaidh mhóir.</span>
<lb n="2276"/><span>Taisbeanann sé caidé mar tarraingeadh le chéile iad beagán ar</span>
<lb n="2277"/><span>bheagán nuair a bhí Sasain i gcruadhchás.  Tá na páipéir a tháinig</span>
<lb n="2278"/><span>amach gach seachtmhain léighte scrúduighthe aige.  Tá smuainte na</span>
<lb n="2279"/><span>dtreoruidhthe cruinnighthe le chéile agus léirmheasta aige, tchífeá</span>
<lb n="2280"/><span>ins an leabhar caidé mar leathnuigh na páipéir cinn seachtmhaine</span>
<lb n="2281"/><span>smuainte na dtreoruidhthe i measc na ndaoine.  Bhí sé buailte</span>
<lb n="2282"/><span>isteach i n-a n-aigne faoi dheireadh go rabh siad dá ndalladh ag an</span>
<lb n="2283"/><span>dream bheag de theachtairí a bhí toghtha le labhairt ar a son i dteach</span>
<lb n="2284"/><span>na Parlaimide thall i Sasana.  Fá mar a bhí athrú ag teacht ar na</span>
<lb n="2285"/><span>daoine ins na neithibh seo, bhí an Riaghaltas ghá mbrughadh faoi chois</span>
<lb n="2286"/><span>go cruadhalach.  Bhí an Riaghaltas ag cruthú go soiléir gur fuar ag</span>
<lb n="2287"/><span>furmhór na nGaedheal bheith ag súil le ceart ná comhthrom uaidh.</span>
<lb n="2288"/><span>Mar sin de ní h-iongnadh gur neartuigheadh an rún i gcroidhe na</span>
<lb n="2289"/><span>ndaoine an Riaghaltas bréige seo a scuabadh amach as an tír.</span></p>
<lb n="2290"/>
<lb n="2291"/><p><span>Ní dóigh liom go bhfuil fear i n-Éirinn níos fearr ná an t-Ollamh</span>
<lb n="2292"/><span>Mac Énrí chun an obair a chuir sé roimhe a chur chun críche.  Cé go</span>
<lb n="2293"/><span>bhfuil meas mór aige ar an spioraid atá faoi bhonn gluaiseacht an</span>
<lb n="2294"/><span>lae indiú, ní'l sé ró-dhócasach gur féidir leis na Sinn Féinidhthe</span>
<lb n="2295"/><span>saoirse a bhaint amach go deo.  Is dóigh leis go gcaithfidh siad</span>
<lb n="2296"/><span>congnamh eile a fhagháil chun an docht-cheangal atá eadar Éire agus</span>
<lb n="2297"/><span>Sasana a bhriseadh.</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>“The means at the disposal of Sinn Fein at present hardly</span>
<lb n="2300"/><span>seem adequate to accomplish its object.  It may bring about</span>
<lb n="2301"/><span>the moral and intellectual independence of Ireland; it may</span>
<lb n="2302"/><span>secure a certain measure of economic independence; but to</span>
<lb n="2303"/><span>secure political independence, in face of the forces ranged</span>
<lb n="2304"/><span>against it, seems impossible.  But what it cannot do for itself</span>
<lb n="2305"/><span>may in the future be done for it by the moral forces of which</span>
<lb n="2306"/><span>it is a manifestation.  It may in the future be recognized by the</span>
<lb n="2307"/><span>conscience of mankind that no nation ought to exercise political</span>
<lb n="2308"/><span>domination over another nation.  But that future may be as</span>
<lb n="2309"/><span>remote as it seemed in the days of the Roman Empire.”</span>
<lb n="2310"/></p>
</div>
<pb n="180"/>
<div><lb n="2311"/><p><span>Tá súil agam nach bhfuil an t-Ollamh Mac Enrí comh maith d'fháidh</span>
<lb n="2312"/><span>agus atá sé de bhreitheamh ar an aimsir atá thart.  Acht ó thá sé</span>
<lb n="2313"/><span>fhéin taobh amuigh de'n ghluaiseacht, nuair a bheir sé breith, ní breith</span>
<lb n="2314"/><span>chlaonta chaondúthrachtach í.  Tá sé ar a chumas breith a thabhairt ar</span>
<lb n="2315"/><span>na Sinn Féinidhthe fá mar a bhéarfadh sé breith ar na sean-Ghréagaibh i</span>
<lb n="2316"/><span>n-allód nuair a bhí siad i n-a seasamh go dílis dá dtír bhig fhéin i</span>
<lb n="2317"/><span>n-áit lútáil faoi Impireacht na bPérsian a bhí ag dhéanamh a díchill</span>
<lb n="2318"/><span>le h-iad a shatailt faoi chois.</span></p>
<lb n="2319"/>
<lb n="2320"/><p><span>Beidh ainm an Ollamh Mac Énrí i n-áirde ar fud na h-Éireann</span>
<lb n="2321"/><span>mar gheall ar an leabhar seo.  Beidh moladh ag dul dó ó 'ach aon</span>
<lb n="2322"/><span>áird de'n tír.  Acht ní clú ná moladh a bhí uaidh nuair a ghlac sé</span>
<lb n="2323"/><span>air féin mór-shaothar na startha seo.  Grádh dá thír dúthchair a</span>
<lb n="2324"/><span>spreag é chun na h-oibre.  Ba bhrón leis a fheiceáil go bhfuil a</span>
<lb n="2325"/><span>oiread sin dá chomhghaedhil meallta ag daoiní gaothmhara nach</span>
<lb n="2326"/><span>dtuigeann agus nach léigheann scéal na tíre.  Ba mhian le h-ughdar</span>
<lb n="2327"/><span>an leabhair seo beagán soluis a thabhairt dóbhtha-san.  Má bhíonn an</span>
<lb n="2328"/><span>méad sin de thairbhthe aige de bharr a chuid saothair, beidh sé</span>
<lb n="2329"/><span>lán-tsásta.</span></p>
<lb n="2330"/>
<lb n="2331"/><p><span>SÉAMAS MAC LEANACHÁIN.</span></p>
<lb n="2332"/>
<lb n="2333"/><p><span>THE CELTIC WHO'S WHO.</span></p>
<lb n="2334"/>
<lb n="2335"/><p><span>Seoladh anall chughainn thar Shruth na Maoile as Albain lá fa</span>
<lb n="2336"/><span>dheireadh an leabhar seo.  Isé atá ann eolas gearr ar an fir agus</span>
<lb n="2337"/><span>ar na mná atá ag cur suime sa tsaoghal Chealtach agus beagán fa</span>
<lb n="2338"/><span>n-a gcuid saothair.  Lachlan Mac Bean a chur le céile é.</span>
<lb n="2339"/><span>Comhdháil na gCealtach a bhí i nDún 'Eadain anuraidh a chuir ina chionn</span>
<lb n="2340"/><span>an obair a ghlacadh ar láimh.  Saothar Beag tairbheach é do gach aon</span>
<lb n="2341"/><span>ar mian leis eolas a fhagháil ar a bhfuiltear dhá dhéanamh ar son</span>
<lb n="2342"/><span>teangthacha, seanchais, agus ceoil na gCealtach.</span></p>
<lb n="2343"/>
<lb n="2344"/><p><span>Tá muintear na Breataine ag obair go duthrachtach de réir an</span>
<lb n="2345"/><span>liosta mhóir ainmneacha as an tír sin atá ann.  Níl Liosta na</span>
<lb n="2346"/><span>hÉireann líonmhar 'ná iomlán.  Ní fheicim ainm Eoin Mhac Néill,</span>
<lb n="2347"/><span>An Aimhirginigh, ná Sheáin Uí Chatháin ann.  Níl Risteárd Ó Dálaigh,</span>
<lb n="2348"/><span>sagart, ná Séamus Ó Floinn, sagart, ná Risteárd Pléimeann,</span>
<lb n="2349"/><span>sagart, ann.  Tá Éireannaigh mar An Sagart Ó Duinnín, ar chirte</span>
<lb n="2350"/><span>a n-ainmneacha bheith i leabhar dá leithéid 'ná cuid dá bhfuil ann, nach</span>
<lb n="2351"/><span>bhfeicthear ann.</span></p>
<lb n="2352"/>
<lb n="2353"/><p><span>Bheirim fa deara beagán dearmad ag na clódóiribh thall is i</span>
<lb n="2354"/><span>bhfus sa leabhar.</span></p>
<lb n="2355"/>
<lb n="2356"/><p><span>S. Ó S.</span>
<lb n="2357"/></p>
</div>
<pb n="181"/>
<div><lb n="2358"/><p><span>ÁR gCÁIRDE.</span></p>
<lb n="2359"/>
<lb n="2360"/><p><span>Fuaramar síntúisí ó sna sagairtibh seo leanas ar son Chumainn na Sagart</span>
<lb n="2361"/><span>nGaedhealach agus an t-Síoladóra.  Tugtar an méid cruinn i ndiaidh coda</span>
<lb n="2362"/><span>des na sagairtibh.  Tuigtear 10/- i ndiaidh ainme gach sagairt eile.</span></p>
<lb n="2363"/>
<lb n="2364"/><p><span>AILFIONN —</span></p>
<lb n="2365"/>
<lb n="2366"/><p><span>An t-Athair Micheál S. Ó Céin, 15/-.</span></p>
<lb n="2367"/>
<lb n="2368"/><p><span>ÁRD MACHA —</span></p>
<lb n="2369"/>
<lb n="2370"/><p><span>An t-Athair Seumas Larkin, 15/-.</span></p>
<lb n="2371"/>
<lb n="2372"/><p><span>BAILE-ÁTHA-CLIATH —</span></p>
<lb n="2373"/>
<lb n="2374"/><p><span>An t-Athair Seán Ó Riain;  An</span>
<lb n="2375"/><span>t-Athair Liam Mac Giolla</span>
<lb n="2376"/><span>Phádraig;  An t-Athair Tomás Ó</span>
<lb n="2377"/><span>Domhnaill.</span></p>
<lb n="2378"/>
<lb n="2379"/><p><span>An t-Athair Liam Landers, £2 2s.</span></p>
<lb n="2380"/>
<lb n="2381"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ó Flannagáin,</span>
<lb n="2382"/><span>£1.</span></p>
<lb n="2383"/>
<lb n="2384"/><p><span>“Caoimhghin,” £1.</span></p>
<lb n="2385"/>
<lb n="2386"/><p><span>CAISEAL —</span></p>
<lb n="2387"/>
<lb n="2388"/><p><span>(Per an Athair Micheál Ó Riain,</span>
<lb n="2389"/><span>Uachtarán Choláiste Phádraig,</span>
<lb n="2390"/><span>Dúrlas Éile):</span></p>
<lb n="2391"/>
<lb n="2392"/><p><span>An t-Athair Maitiú Ó Riain, S.P.;</span>
<lb n="2393"/><span>An t-Athair Pádraig C. Ó Riain,</span>
<lb n="2394"/><span>S.P.;  An t-Athair P. Ó Riain, (an</span>
<lb n="2395"/><span>Coláiste, Dúrlas Éile);  An</span>
<lb n="2396"/><span>t-Athair Murcadh Ó Brian; an</span>
<lb n="2397"/><span>t-Athair Éamonn Ó Domhnaill,</span>
<lb n="2398"/><span>S.T.L.;  An t-Athair Liam Mac</span>
<lb n="2399"/><span>Gearailt;  An t-Athair Risteárd</span>
<lb n="2400"/><span>Ó Dubháin.</span></p>
<lb n="2401"/>
<lb n="2402"/><p><span>CIARRAIDHE —</span></p>
<lb n="2403"/>
<lb n="2404"/><p><span>An t-Athair Dáithi Ó Conchubhair, 15/-</span></p>
<lb n="2405"/>
<lb n="2406"/><p><span>An t-Athair Donnchadh Ó Brosna-</span>
<lb n="2407"/><span>cháin;  An t-Athair Tomás Mac</span>
<lb n="2408"/><span>Suipéal;  An t-Athair Diarmuid Ó</span>
<lb n="2409"/><span>Murchadha;  An t-Athair Tadhg Ó</span>
<lb n="2410"/><span>Muirthuile;  An t-Athair Tomás</span>
<lb n="2411"/><span>Mac Spealáin.</span></p>
<lb n="2412"/>
<lb n="2413"/><p><span>An tAthair Seán Ó Loinsigh, £1.</span></p>
<lb n="2414"/>
<lb n="2415"/><p><span>An tAthair Séamas Ó Cinnéide, £1.</span></p>
<lb n="2416"/>
<lb n="2417"/><p><span>CILLALA —</span></p>
<lb n="2418"/>
<lb n="2419"/><p><span>An t-Athair Labhrás S. Mac</span>
<lb n="2420"/><span>Amhlaghaidh.</span></p>
<lb n="2421"/>
<lb n="2422"/><p><span>CLUAIN FEARTA —</span></p>
<lb n="2423"/>
<lb n="2424"/><p><span>An t-Athair Clement, O.D.C., £1.</span></p>
<lb n="2425"/>
<lb n="2426"/><p><span>CLUMHAIN UAMHA —</span></p>
<lb n="2427"/>
<lb n="2428"/><p><span>An t-Athair Dáithi De Barra, £1.</span></p>
<lb n="2429"/>
<lb n="2430"/><p><span>An t-Athair Seán Ó Cathasaigh.</span></p>
<lb n="2431"/>
<lb n="2432"/><p><span>CORCAIGH —</span></p>
<lb n="2433"/>
<lb n="2434"/><p><span>An t-Athair Liam Mac Con Uladh,</span>
<lb n="2435"/><span>S.P.;  An t-Athair H. S. Mac</span>
<lb n="2436"/><span>Giolla Fionntáin, O.P.</span></p>
<lb n="2437"/>
<lb n="2438"/><p><span>DÚN —</span></p>
<lb n="2439"/>
<lb n="2440"/><p><span>An t-Athair Seumas Mac Leana-</span>
<lb n="2441"/><span>cháin, £3.</span></p>
<lb n="2442"/>
<lb n="2443"/><p><span>FEARNA —</span></p>
<lb n="2444"/>
<lb n="2445"/><p><span>Per An Athair Mairtín Ó Riain,</span>
<lb n="2446"/><span>£26 5s.</span></p>
<lb n="2447"/>
<lb n="2448"/><p><span>An t-Athair Tomás Cloney, S.P.</span></p>
<lb n="2449"/>
<lb n="2450"/><p><span>GAILLIMH —</span></p>
<lb n="2451"/>
<lb n="2452"/><p><span>An t-Athair S. Hynes, B.D., 15/.</span></p>
<lb n="2453"/>
<lb n="2454"/><p><span>PORT LÁIRGE —</span></p>
<lb n="2455"/>
<lb n="2456"/><p><span>An t-Athair T. A. Mockler, S.P.,</span>
<lb n="2457"/><span>15/-.</span></p>
<lb n="2458"/>
<lb n="2459"/><p><span>Per An Athair Seumas Ó Ceill-</span>
<lb n="2460"/><span>eachair:—</span></p>
<lb n="2461"/>
<lb n="2462"/><p><span>An t-Athair Tadhg Breathnach, £1.</span></p>
<lb n="2463"/>
<lb n="2464"/><p><span>An t-Athair Seán Ó Crotaigh, £1.</span></p>
<lb n="2465"/>
<lb n="2466"/><p><span>An t-Athair Domhnaill de Paor;</span>
<lb n="2467"/><span>An t-Athair Seán Céitinn;  An</span>
<lb n="2468"/><span>t-Athair Pádraig Ó h-Aicéad.</span></p>
<lb n="2469"/>
<lb n="2470"/><p><span>ROS —</span></p>
<lb n="2471"/>
<lb n="2472"/><p><span>An t-Athair Liam Ó h-Uallacháin,</span>
<lb n="2473"/><span>£1 10s.</span></p>
<lb n="2474"/>
<lb n="2475"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ó Néill,</span>
<lb n="2476"/><span>(Per An Athair P. Ó Néill:—</span></p>
<lb n="2477"/>
<lb n="2478"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ó h-Áonghusa,</span>
<lb n="2479"/><span>S.P.;  An t-Athair Domhnall Ó</span>
<lb n="2480"/><span>Muirthuile;  An t-Athair Seumas</span>
<lb n="2481"/><span>Ó Donabháin;  An t-Athair Donn-</span>
<lb n="2482"/><span>chadh Ó Murchadha.</span></p>
<lb n="2483"/>
<lb n="2484"/><p><span>COLÁISTE MHUIGHE NUADHAT —</span></p>
<lb n="2485"/>
<lb n="2486"/><p><span>Per An Athair D. Mag Aodhain, £1.</span></p>
<lb n="2487"/>
<lb n="2488"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ó Néill,</span>
<lb n="2489"/><span>D.D., 5/-.</span></p>
<lb n="2490"/>
<lb n="2491"/><p><span>AFRIC THEAS —</span></p>
<lb n="2492"/>
<lb n="2493"/><p><span>An t-Athair Lucás Ó Duibh, £1.</span></p>
<lb n="2494"/>
<lb n="2495"/><p><span>An t-Athair Domhnall Ó Flannagáin.</span></p>
<lb n="2496"/>
<lb n="2497"/><p><span>ALBAN —</span></p>
<lb n="2498"/>
<lb n="2499"/><p><span>An t-Athair Domhnall Ó h-Argáin.</span></p>
<lb n="2500"/>
<lb n="2501"/><p><span>An t-Athair Donncadh Ó Síothchain.</span></p>
<lb n="2502"/>
<lb n="2503"/><p><span>AMERICÁ — é</span></p>
<lb n="2504"/>
<lb n="2505"/><p><span>An t-Athair Liam Ó Domhnaill,</span>
<lb n="2506"/><span>C.S.SP.;  An t-Athair Eoghan Mac</span>
<lb n="2507"/><span>Fhinn.  An t-Athair S. Ó Gormáin,</span>
<lb n="2508"/><span>Ottawa, 15/-.</span></p>
<lb n="2509"/>
<lb n="2510"/><p><span>SASANA —</span></p>
<lb n="2511"/>
<lb n="2512"/><p><span>An t-Athair Brian Ó h-Iceadha, £1.</span></p>
<lb n="2513"/>
<lb n="2514"/><p><span>An t-Athair T. de Róiste, Gersé.</span></p>
<lb n="2515"/>
<lb n="2516"/><p><span>An t-Athair Risteárd de Róiste, £1.</span></p>
<lb n="2517"/>
<lb n="2518"/><p><span>An t-Athair Tadhg P. Ó Brian.</span></p>
<lb n="2519"/>
<lb n="2520"/><p><span>An t-Athair Pádraig Ó Ceallaigh, 7/6.</span></p>
<lb n="2521"/>
<lb n="2522"/><p><span>An t-Athair Míchéal Mac Gearilt, £1.</span>
<lb n="2523"/></p>
</div>
<pb n="182"/>
<div><lb n="2524"/><p><span>CLÁR IOMLÁN IMLEABHAIR A H-AON.</span></p>
<lb n="2525"/>
<lb n="2526"/><p><span>Aiste ar an bhFír-bheatha … 165</span></p>
<lb n="2527"/>
<lb n="2528"/><p><span>An Bláth, (Sgéal) … 66</span></p>
<lb n="2529"/>
<lb n="2530"/><p><span>An Dord Fhian … 3</span></p>
<lb n="2531"/>
<lb n="2532"/><p><span>“An t-En Ego” … 54</span></p>
<lb n="2533"/>
<lb n="2534"/><p><span>Ainm Íosa, Seanmóin ar … 57</span></p>
<lb n="2535"/>
<lb n="2536"/><p><span>Ár gCáirde 41, 84, 132, 181</span></p>
<lb n="2537"/>
<lb n="2538"/><p><span>d'Athbhunadh Shleachta is Cine</span>
<lb n="2539"/><span>(Seanmóin) … 160</span></p>
<lb n="2540"/>
<lb n="2541"/><p><span>mBás, Seanmóin ar an … 89</span></p>
<lb n="2542"/>
<lb n="2543"/><p><span>Baosradh an t-Saoghail … 159</span></p>
<lb n="2544"/>
<lb n="2545"/><p><span>Bosca Daingean, An, (Sgéal) 74</span></p>
<lb n="2546"/>
<lb n="2547"/><p><span>Buadh na Nodlag (Sgéal) … 118</span></p>
<lb n="2548"/>
<lb n="2549"/><p><span>Ceacht Deireannach, An, (Sgéal) 16</span></p>
<lb n="2550"/>
<lb n="2551"/><p><span>Cill Bhrighde ar an Chruit … 155</span></p>
<lb n="2552"/>
<lb n="2553"/><p><span>Cnamha gan feoil:—</span>
<lb n="2554"/><span>Críoch an Duine … 106</span></p>
<lb n="2555"/>
<lb n="2556"/><p><span>Gairm an Criostaidhe … 148</span></p>
<lb n="2557"/>
<lb n="2558"/><p><span>“Creidim i nDia,” (Duan) … 70</span></p>
<lb n="2559"/>
<lb n="2560"/><p><span>Críoch an Duine (Chnamha gan</span>
<lb n="2561"/><span>feoil) … 106</span></p>
<lb n="2562"/>
<lb n="2563"/><p><span>Cúinne na Mac Léighinn 65, 116</span></p>
<lb n="2564"/>
<lb n="2565"/><p><span>Cumann na Sagart nGaedhealach:</span>
<lb n="2566"/><span>Reachta agus Riaghlacha … 10</span></p>
<lb n="2567"/>
<lb n="2568"/><p><span>Dánta:—</span></p>
<lb n="2569"/>
<lb n="2570"/><p><span>Baosradh an t-Saoghail … 159</span></p>
<lb n="2571"/>
<lb n="2572"/><p><span>“Creidim i nDia” … 70</span></p>
<lb n="2573"/>
<lb n="2574"/><p><span>d'Éirinn … 138</span></p>
<lb n="2575"/>
<lb n="2576"/><p><span>Luas Saoghail an duine … 92</span></p>
<lb n="2577"/>
<lb n="2578"/><p><span>I gcuimhne duine a fuair bás</span>
<lb n="2579"/><span>i bfadh ó Éirinn … 142</span></p>
<lb n="2580"/>
<lb n="2581"/><p><span>Marbh-Chaoine ó Portláirge … 21</span></p>
<lb n="2582"/>
<lb n="2583"/><p><span>Misneach … 111</span></p>
<lb n="2584"/>
<lb n="2585"/><p><span>Mo Chara … 164</span></p>
<lb n="2586"/>
<lb n="2587"/><p><span>Solus na h-Altóra … 127</span></p>
<lb n="2588"/>
<lb n="2589"/><p><span>The World is too much with us 154</span></p>
<lb n="2590"/>
<lb n="2591"/><p><span>Urnuighthe an Sgabail … 35</span></p>
<lb n="2592"/>
<lb n="2593"/><p><span>Dualgas na Cléire i nGnóthaibh</span>
<lb n="2594"/><span>na Gaedhilge … 45</span></p>
<lb n="2595"/>
<lb n="2596"/><p><span>Duan an t-Slánuightheóra … 15</span></p>
<lb n="2597"/>
<lb n="2598"/><p><span>Éire-Náisiún Ceásta … 93</span></p>
<lb n="2599"/>
<lb n="2600"/><p><span>Gairm an Croistaidhe … 148</span>
<lb n="2601"/><span>… 133</span></p>
<lb n="2602"/>
<lb n="2603"/><p><span>Geall Gaedhealach, An … 82</span></p>
<lb n="2604"/>
<lb n="2605"/><p><span>Glaodhach Ola … 25</span></p>
<lb n="2606"/>
<lb n="2607"/><p><span>Léir-mheas ar Leabhair, 128, 130, 131,</span>
<lb n="2608"/><span>178</span></p>
<lb n="2609"/>
<lb n="2610"/><p><span>Leitir Thimpail ar Stáid Lucht</span>
<lb n="2611"/><span>Oibhre … 33, 62, 112, 149</span></p>
<lb n="2612"/>
<lb n="2613"/><p><span>Luas Saoghail an duine (Dán) … 92</span></p>
<lb n="2614"/>
<lb n="2615"/><p><span>Marbh-chaoine ó Phortláirge (Dán) 21</span></p>
<lb n="2616"/>
<lb n="2617"/><p><span>Maynooth Statues … 36</span></p>
<lb n="2618"/>
<lb n="2619"/><p><span>Misneach (Dán) … 111</span></p>
<lb n="2620"/>
<lb n="2621"/><p><span>Náisiún Gaol-Ibheirneach, An … 133</span></p>
<lb n="2622"/>
<lb n="2623"/><p><span>Nodlaig, An … 107</span></p>
<lb n="2624"/>
<lb n="2625"/><p><span>Notaí … 37, 78, 122, 170</span></p>
<lb n="2626"/>
<lb n="2627"/><p><span>Oide Múinte na mBocht … 158</span></p>
<lb n="2628"/>
<lb n="2629"/><p><span>Ó Laoghaire, An t-Athair Peadar</span>
<lb n="2630"/><span>(Seanmóin) … 27</span></p>
<lb n="2631"/>
<lb n="2632"/><p><span>Peaca Marbhthach, An (Seanmóin) 139</span></p>
<lb n="2633"/>
<lb n="2634"/><p><span>Saighdiúir ag comhrádh le Dia.</span>
<lb n="2635"/><span>(Ó'n Iodálais) … 71</span></p>
<lb n="2636"/>
<lb n="2637"/><p><span>Seanmóintí:—</span></p>
<lb n="2638"/>
<lb n="2639"/><p><span>Ar Ainm Íosa … 57</span></p>
<lb n="2640"/>
<lb n="2641"/><p><span>Ar An Athair Peadar Ó</span>
<lb n="2642"/><span>Laoghaire … 27</span></p>
<lb n="2643"/>
<lb n="2644"/><p><span>Ar An mBás … 89</span></p>
<lb n="2645"/>
<lb n="2646"/><p><span>Ar an bPeacach Mairbhtheach … 139</span></p>
<lb n="2647"/>
<lb n="2648"/><p><span>Ar an Umhaluightheacht … 51</span></p>
<lb n="2649"/>
<lb n="2650"/><p><span>D'athbhunadh Shleachta is cine 160</span></p>
<lb n="2651"/>
<lb n="2652"/><p><span>Ar Críoch an Duine (Cnamha</span>
<lb n="2653"/><span>gan feoil) … 106</span></p>
<lb n="2654"/>
<lb n="2655"/><p><span>Ar Gairm an Criostaidhe … 148</span></p>
<lb n="2656"/>
<lb n="2657"/><p><span>Ar “Teach Úrnaighthe is ead</span>
<lb n="2658"/><span>mo teach-sa” … 12</span></p>
<lb n="2659"/>
<lb n="2660"/><p><span>Sgéalta:—</span></p>
<lb n="2661"/>
<lb n="2662"/><p><span>An Bláth … 66</span></p>
<lb n="2663"/>
<lb n="2664"/><p><span>An Bosca Daingean … 74</span></p>
<lb n="2665"/>
<lb n="2666"/><p><span>An Ceacht Deireannach … 16</span></p>
<lb n="2667"/>
<lb n="2668"/><p><span>An Nodlaig … 107</span></p>
<lb n="2669"/>
<lb n="2670"/><p><span>Buadh na Nodlag … 118</span></p>
<lb n="2671"/>
<lb n="2672"/><p><span>Solus na h-Altóra (Dán) … 127</span></p>
<lb n="2673"/>
<lb n="2674"/><p><span>“Teach Úrnuighthe is eadh mo</span>
<lb n="2675"/><span>theach-sa” (Soisceul) … 12</span></p>
<lb n="2676"/>
<lb n="2677"/><p><span>“The World is too much with</span>
<lb n="2678"/><span>us.”  (Dán ó'n inBeárla) … 154</span></p>
<lb n="2679"/>
<lb n="2680"/><p><span>Turas Bhreandáin i Litríocht</span>
<lb n="2681"/><span>na h-Eórpa … 143</span></p>
<lb n="2682"/>
<lb n="2683"/><p><span>Umhaluightheacht, Seanmóin ar an 51</span></p>
<lb n="2684"/>
<lb n="2685"/><p><span>Urnuighthe an Sgabail … 35</span>
<lb n="2686"/></p>
</div>
<pb n="183"/>
<div><lb n="2687"/><p><span>DUAISEANNA.</span></p>
<lb n="2688"/>
<lb n="2689"/><p><span>Bhéarfar dhá dhuais don bheirt a chuirfeas isteach chuig</span>
<lb n="2690"/><span>MUINTIR MHIC AN GHIOLLA,</span>
<lb n="2691"/><span>50 SRÁID UACHTARACH UÍ CHONAILL,</span>
<lb n="2692"/><span>BAÍLE ATHA CLIATH AN DÁ LIOSTA.</span></p>
<lb n="2693"/>
<lb n="2694"/><p><span>Is mó d'ainmneachaibh cheannuightheoirí an tSÍOLADÓRA le haghaidh na</span>
<lb n="2695"/><span>bliadhna seo.</span></p>
<lb n="2696"/>
<lb n="2697"/><p><span>Caithfidh gach liosta bheith istoigh roimh an chéad lá de mhí na Nodlag seo</span>
<lb n="2698"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="2699"/>
<lb n="2700"/><p><span>Agus mar aon le gach liosta caithfidh 10/- a bheith ar son gach ainme ann.</span></p>
<lb n="2701"/>
<lb n="2702"/><p><span>Punt an chéad duais.</span></p>
<lb n="2703"/>
<lb n="2704"/><p><span>Deich Sgillinge an dara duais.</span></p>
<lb n="2705"/>
<lb n="2706"/><p><span>Fuair Seán Mac Guaigín, Béal Feirste, an chéad duais i mí Lughnasa.</span></p>
<lb n="2707"/>
<lb n="2708"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2709"/></p>
</div>
<pb n="184"/>
<div><lb n="2710"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTORA</span></p>
<lb n="2711"/>
<lb n="2712"/><p><span>75%, 25%, 65% Céir na mBeach.</span></p>
<lb n="2713"/>
<lb n="2714"/><p><span>Ó LEATHLOBHAIR, TTA.,</span>
<lb n="2715"/><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="2716"/><span>ÁTH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2717"/>
<lb n="2718"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2719"/>
<lb n="2720"/><p><span>PICTIÚR NA MAIGHDINE SÍOR-CHABHRACH.</span></p>
<lb n="2721"/>
<lb n="2722"/><p><span>Clóbhuailtear an pictiúr seo ar fheabhas IN-ÉIRINN.</span>
<lb n="2723"/><span>Fíor-chóip de'n phictiúir atá san Róimh 'seadh í.  Sgilling</span>
<lb n="2724"/><span>a luach.  Ag cur amach ag.</span></p>
<lb n="2725"/>
<lb n="2726"/><p><span>UA FAOLÁIN & A MHAC,</span>
<lb n="2727"/><span>17 Céibh Uacht. Ormuin,</span>
<lb n="2728"/><span>ATH-CLIATH</span></p>
<lb n="2729"/>
<lb n="2730"/><p><span>MAC AN IARLA & A CHUID.</span></p>
<lb n="2731"/>
<lb n="2732"/><p><span>CONSULT</span>
<lb n="2733"/><span>US</span>
<lb n="2734"/><span>FOR</span></p>
<lb n="2735"/>
<lb n="2736"/><p><span>STAINED GLASS</span></p>
<lb n="2737"/>
<lb n="2738"/><p><span>SCULPTURE</span></p>
<lb n="2739"/>
<lb n="2740"/><p><span>CHURCH DECORATION</span></p>
<lb n="2741"/>
<lb n="2742"/><p><span>EARLEY & CO.,</span>
<lb n="2743"/><span>CAMDEN ART WORKS,</span>
<lb n="2744"/><span>4 CAMDEN STREET, DUBLIN.</span></p>
<lb n="2745"/>
<lb n="2746"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2747"/></p>
</div>
<pb n="185"/>
<div><lb n="2748"/><p><span>Tá gach aon tsaghas Leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="2749"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="2750"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="2751"/>
<lb n="2752"/><p><span>MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="2753"/><span>87 SRÁID UACHT. NA DRISEOIGE, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="2754"/>
<lb n="2755"/><p><span>Scríobh chuichi i dtaobh aon Leabhair nó páipéir ar bith a</span>
<lb n="2756"/><span>theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="2757"/>
<lb n="2758"/><p><span>CLÉIRIGH & A CHUIDEACHTA</span></p>
<lb n="2759"/>
<lb n="2760"/><p><span>AN TIGH THAR BÁRR.</span></p>
<lb n="2761"/>
<lb n="2762"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="2763"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="2764"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2765"/>
<lb n="2766"/><p><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2767"/>
<lb n="2768"/><p><span>Cuidigh le Déantús n-Éirinn!  Tobac d'fás in-Éirinn.</span></p>
<lb n="2769"/>
<lb n="2770"/><p><span>M. R. LEATHLOBHAIR,</span>
<lb n="2771"/><span>36 Sráid Nassau, Ath-Cliath.</span></p>
<lb n="2772"/>
<lb n="2773"/><p><span>M. R. LALOR</span>
<lb n="2774"/><span>36 Nassau Street, Dublin.</span></p>
<lb n="2775"/>
<lb n="2776"/><p><span>TÍR & TEANGA!</span></p>
<lb n="2777"/>
<lb n="2778"/><p><span>TRY OUR “PERIQUE” MIXTURE.</span></p>
<lb n="2779"/>
<lb n="2780"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2781"/></p>
</div>
<pb n="186"/>
<div><lb n="2782"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="2783"/>
<lb n="2784"/><p><span>TOMÁS,</span>
<lb n="2785"/><span>LIAM &</span>
<lb n="2786"/><span>SEÁN</span>
<lb n="2787"/><span>Ó CEALLAIGH</span></p>
<lb n="2788"/>
<lb n="2789"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2790"/><span>89 Sráid Íochtarach</span>
<lb n="2791"/><span>Ghárdiner.</span></p>
<lb n="2792"/>
<lb n="2793"/><p><span>Oifigí:  1 & 2 SRÁID AN FHEISTIGHE, BAILE ÁTHA CLIATH</span>
<lb n="2794"/><span>(Le h-ais Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="2795"/>
<lb n="2796"/><p><span>FÍOR-FHÍON ALTÓRA</span></p>
<lb n="2797"/>
<lb n="2798"/><p><span>Iarramuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="2799"/><span>h-Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="2800"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="2801"/>
<lb n="2802"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="2803"/><span>fud na h-Éireann, na Sasan, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span></p>
<lb n="2804"/>
<lb n="2805"/><p><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="2806"/>
<lb n="2807"/><p><span>4/- an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="2808"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas an iomchair díolta.</span></p>
<lb n="2809"/>
<lb n="2810"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span></p>
<lb n="2811"/>
<lb n="2812"/><p><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.  Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays, Dublin.</span></p>
<lb n="2813"/>
<lb n="2814"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2815"/></p>
</div>
<pb n="187"/>
<div><lb n="2816"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span>
<lb n="2817"/><span>tSagart i n-Éirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="2818"/><span>a bheith aige:—</span></p>
<lb n="2819"/>
<lb n="2820"/><p><span>NA CHEITHRE SOISGÉIL … 4/6</span></p>
<lb n="2821"/>
<lb n="2822"/><p><span>AITHRIS AR CHRÍOST … 6/-</span></p>
<lb n="2823"/>
<lb n="2824"/><p><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID I. … 4/6</span></p>
<lb n="2825"/>
<lb n="2826"/><p><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID II. … 4/6</span></p>
<lb n="2827"/>
<lb n="2828"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="2829"/>
<lb n="2830"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="2831"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="2832"/><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="2833"/>
<lb n="2834"/><p><span>MO SLIGHE CHUN DÉ — Leabhar Úrnuighthe an Athar Peadair i lámhaibh</span>
<lb n="2835"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="2836"/>
<lb n="2837"/><p><span>Ár gCéol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath. P. Breathnach, C.M.,</span>
<lb n="2838"/><span>do chruinnigh.  2/10 glan.</span></p>
<lb n="2839"/>
<lb n="2840"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span></p>
<lb n="2841"/>
<lb n="2842"/><p><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH,</span>
<lb n="2843"/><span>I mBANNC NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="2844"/>
<lb n="2845"/><p><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span></p>
<lb n="2846"/>
<lb n="2847"/><p><span>£180,000,000</span></p>
<lb n="2848"/>
<lb n="2849"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="2850"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="2851"/>
<lb n="2852"/><p><span>Tá muintir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span></p>
<lb n="2853"/>
<lb n="2854"/><p><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="2855"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="2856"/>
<lb n="2857"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="2858"/>
<lb n="2859"/><p><span>Cúnntaisí Reatha 2%</span></p>
<lb n="2860"/>
<lb n="2861"/><p><span>Cúnntaisí Taisge 3½%</span></p>
<lb n="2862"/>
<lb n="2863"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Bliana %</span></p>
<lb n="2864"/>
<lb n="2865"/><p><span>Cúnntaisí Taisge Tri mBlian 4½%</span></p>
<lb n="2866"/>
<lb n="2867"/><p><span>Cúnntaisí Taisge cúig mBlian, 5%.</span></p>
<lb n="2868"/>
<lb n="2869"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="2870"/>
<lb n="2871"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG</span></p>
<lb n="2872"/>
<lb n="2873"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="2874"/>
<lb n="2875"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span>
<lb n="2876"/><span>68, SRÁID IOCH. CHILL MHUIRE, ÁTH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2877"/>
<lb n="2878"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2879"/></p>
</div>
<pb n="188"/>
<div><lb n="2880"/><p><span>FEACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="2881"/>
<lb n="2882"/><p><span>Ar mhaith libh £5,000,000 a choiméad in Éirinn?</span></p>
<lb n="2883"/>
<lb n="2884"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur gcuid Urradhais leis</span></p>
<lb n="2885"/>
<lb n="2886"/><p><span>AN GAEDHEAL COMHLUCHT TAIGHDE UM</span>
<lb n="2887"/><span>URRADHAS NÁISIÚNTA, TTA.</span></p>
<lb n="2888"/>
<lb n="2889"/><p><span>Life</span>
<lb n="2890"/><span>Endowment,</span>
<lb n="2891"/><span>Fire,</span>
<lb n="2892"/><span>Accident,</span>
<lb n="2893"/><span>Motor and</span>
<lb n="2894"/><span>Motor Cycle,</span>
<lb n="2895"/><span>and</span>
<lb n="2896"/><span>General</span>
<lb n="2897"/><span>Insurances.</span></p>
<lb n="2898"/>
<lb n="2899"/><p><span>The following extracts are from letters received from</span>
<lb n="2900"/><span>prominent men:</span></p>
<lb n="2901"/>
<lb n="2902"/><p><span>“I was delighted beyond measure to find men bold,</span>
<lb n="2903"/><span>intelligent and enterprising enough to stop this great</span>
<lb n="2904"/><span>ecconomic evil, and by starting a purely Irish Company,</span>
<lb n="2905"/><span>give better value to the Assured …  Wishing you every</span>
<lb n="2906"/><span>success, and placing at your service any aid within my</span>
<lb n="2907"/><span>control. — Rev. Michael Devine, B.A., C.C.”</span></p>
<lb n="2908"/>
<lb n="2909"/><p><span>“The unending drain on the Nation's financial re-</span>
<lb n="2910"/><span>sources will get a very serious check if such Companies as</span>
<lb n="2911"/><span>the Irish National pursue a policy of vigorous aggression.</span>
<lb n="2912"/><span>I am taking out a Policy, and wish the Company every</span>
<lb n="2913"/><span>success. — J. J. Walsh, T.D.”</span></p>
<lb n="2914"/>
<lb n="2915"/><p><span>“There is, to my mind, something ludicrous in the</span>
<lb n="2916"/><span>spectacle of Irishmen protesting angrily against over-</span>
<lb n="2917"/><span>taxation by a foreign power, yet adding to the un-</span>
<lb n="2918"/><span>doubtedly enormous annual levy of taxation a voluntary</span>
<lb n="2919"/><span>subscription of £5,000,000 which could, and should be</span>
<lb n="2920"/><span>kept within our borders and employed towards fostering</span>
<lb n="2921"/><span>and developing our home industries.  I heartily recommend</span>
<lb n="2922"/><span>the Irish National Assurance Company. —</span>
<lb n="2923"/><span>H. C. Higgins, T.D.”</span></p>
<lb n="2924"/>
<lb n="2925"/><p><span>ANNUAL INCOME, £70,000.</span></p>
<lb n="2926"/>
<lb n="2927"/><p><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidiú linn!</span></p>
<lb n="2928"/>
<lb n="2929"/><p><span>ÁRD-OIFIGH:  30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE-ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2930"/>
<lb n="2931"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2932"/></p>
</div>
<pb n="189"/>
<div><lb n="2933"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2934"/></p>
</div>
<pb n="190"/>
<div><lb n="2935"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2936"/></p>
</div>
<pb n="191"/>
<div><lb n="2937"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2938"/></p>
</div>
<pb n="192"/>
<div><lb n="2939"/><p><span>ARÁN MHIC</span>
<lb n="2940"/><span>CHINNÉIDIGH</span></p>
<lb n="2941"/>
<lb n="2942"/><p><span>An Saghas is Fearr</span>
<lb n="2943"/><span>dá bhfuil ann.</span></p>
<lb n="2944"/>
<lb n="2945"/><p><span>Bácúis</span></p>
<lb n="2946"/>
<lb n="2947"/><p><span>124-130 SRÁID PHÁRNELL</span>
<lb n="2948"/><span>agus</span>
<lb n="2949"/><span>BÁCUS NAOMH PÁDRAIG,</span>
<lb n="2950"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2951"/>
<lb n="2952"/><p><span>MUINNTIR UÍ CHATHAIL, TEO,</span>
<lb n="2953"/><span>CLÓDÓIRÍ, BAILE ÁTHA CLIATH</span>
<lb n="2954"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Dublini, 1 Junii, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Dublini, 1 Junii, 1921

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
