Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">SIOLAD_1920_12</note>
                         <note type="L">86</note>
                         <note type="B">1920</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>SIOLAD_1920_12</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Síoladóir</title><imprint><publisher>Muintir Mhic an Ghiolla</publisher><date>1920</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>“NÍ NEART GO CHOR LE CHÉILE.”</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>COMHAR-CHUMANN</span>
<lb n="4"/><span>UM ÉADACH GAEDHEALACH</span>
<lb n="5"/><span>DO DHÉANAMH, TEÓ.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>DÉANFIMÍD AN GNÓ, A SHAGARTA,</span>
<lb n="8"/><span>GO CRUINN TAITHNEAMHACH DHÍBH.</span></p>
<lb n="9"/>
<lb n="10"/><p><span>CUIRIDH BHÚR N-ÓRDÚ AG TRIALL</span>
<lb n="11"/><span>ORAINN.</span>
<lb n="12"/></p>
</div>
<pb n="87"/>
<div><lb n="13"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>CREIDEAMH</span>
<lb n="16"/><span>TEANGA</span>
<lb n="17"/><span>TÍR</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>Ar n-a chur amach ag</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>MUINTIR MHIC AN GHIOLLA,</span>
<lb n="22"/><span>Sráid Uí Chonaill,</span>
<lb n="23"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>Ar n-a chur i gcló ag</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>MUINTIR UÍ CHUINN,</span>
<lb n="28"/><span>Sráid na h-Eaglaise,</span>
<lb n="29"/><span>Béal Feirste.</span>
<lb n="30"/></p>
</div>
<pb n="88"/>
<div><lb n="31"/><p><span>CLÁR AN IRISLEABHAIR SEO.</span></p>
<lb n="32"/>
<lb n="33"/><p><span>SEANMÓIN AR AN MBÁS.</span>
<lb n="34"/><span>Fear gan ainim — 89</span></p>
<lb n="35"/>
<lb n="36"/><p><span>LUAS SAOGHAIL AN DUINE.</span>
<lb n="37"/><span>An tAthair Micheál Mag Craith, C. Í. — 92</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>ÉIRE — NÁISIÚN CÉASTA.</span>
<lb n="40"/><span>An Bráthair Benedict — 93</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL. — Críoch an Duine — 106</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>AN NODLAIG.</span>
<lb n="45"/><span>Pádraig Ó Catháin — 107</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>MISNEACH.</span>
<lb n="48"/><span>An tAthair Cathoir Ua Braonáin — 111</span></p>
<lb n="49"/>
<lb n="50"/><p><span>LEITIR-THIMPAIL AR STÁID LUCHT OIBRE.</span>
<lb n="51"/><span>An tAthair Peadar Ua Laoghaire — 112</span></p>
<lb n="52"/>
<lb n="53"/><p><span>CÚINNE NA MAC LÉIGHINN.</span>
<lb n="54"/><span>Sean-Mhaitias — 116</span></p>
<lb n="55"/>
<lb n="56"/><p><span>BUADH NA NODLAG.</span>
<lb n="57"/><span>“Caoimhghin” — 118</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>NÓTAÍ 122</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>SOLUS NA H-ALTÓRA.</span>
<lb n="62"/><span>Diarmuid Déid-gheal — 127</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>ÁR gCÁIRDE — 132</span></p>
<lb n="67"/>
<lb n="68"/><p><span>RÍBÍL OBSTAT:</span></p>
<lb n="69"/>
<lb n="70"/><p><span>GULIELMUS LANDERS,</span>
<lb n="71"/><span>Censor Theol. Deput</span></p>
<lb n="72"/>
<lb n="73"/><p><span>Imprímí potest:</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>GULIELMUS</span>
<lb n="76"/><span>ARCHIEP. DUBLINENSIS,</span>
<lb n="77"/><span>HIBERNIAE PRIMAS.</span></p>
<lb n="78"/>
<lb n="79"/><p><span>DUBLINI, die 31 Decembris, 1920.</span>
<lb n="80"/></p>
</div>
<pb n="89"/>
<div><lb n="81"/><p><span>SEANMÓIN AR AN MBÁS.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Is de chré deineadh tu, agus id chré thar n-ais a chaithfir filleadh</span>
<lb n="84"/><span>(Gen. iii. 19).</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Sid iad na focail do labhair Dia na n-uile chómhact le n-ár</span>
<lb n="87"/><span>gcéad athair agus le n-ár gcéad mháthair i ngáirdín Pharrthais, agus</span>
<lb n="88"/><span>i sna focail seo do thug sé breith bháis ortha féin agus ar a sliocht,</span>
<lb n="89"/><span>is é sin le rádh, an chine daonna go h-uile.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>'Ó n-a n-aimsir sin tá na milleóin ar mhilleónaibh pearsa tar éis</span>
<lb n="92"/><span>a mbeatha do chaitheamh ar an saoghal so, agus cruadh-gheimhleacha an</span>
<lb n="93"/><span>bháis, fuiligthe aca, agus iad fillthe thar n-ais ina gcré.  An chuid aca</span>
<lb n="94"/><span>ba shia mhair do fuaradar bás sa deireadh.  Na h-árd-aithreacha a bhí</span>
<lb n="95"/><span>ann sa trean-reacht do mhaireadar na céadta bliadhan, acht b-é a</span>
<lb n="96"/><span>gcrích 'sa deireadh bás do fhaghbháil.  Na fir ba mhó cómhacht sa</span>
<lb n="97"/><span>domhan, na righthe agus na h-ímpiridhe go raibh an domhan fé n-a</span>
<lb n="98"/><span>smacht, do cailleadh iad.</span></p>
<lb n="99"/>
<lb n="100"/><p><span>Tá an bhreith as ciúnn an traoghail mhóir.  Ní fhuil dul as ag</span>
<lb n="101"/><span>aoinne.  Fear an tsaidhbhris agus an fear siubhail, an fear eagna</span>
<lb n="102"/><span>agus an t-amadán, tá sé i ndán dóibh bás do fhaghbháil.  Agus sibh-</span>
<lb n="103"/><span>se, a phobhal, sibh-se atá ag éisteacht liom anois, sibh-se atá annso i</span>
<lb n="104"/><span>n-bhúr saóghal agus i n-bhúr sláinte, ní fhuil duine agaibh ná go</span>
<lb n="105"/><span>gcaithfidh bás do fhaghbháil.  Tá an bhreith tabhartha cheana féin ar gach</span>
<lb n="106"/><span>duine agaibh.  Tá an lá cheapthe.  Tá an uair-an-chloig ceapthe.  Tá</span>
<lb n="107"/><span>an neómat ceapthe.  Agus an túisge go dtiocfaidh an uair caithfir</span>
<lb n="108"/><span>imtheacht.  Ní fhuil cómhacht sa domhan do fhéadfadh thu shaoradh.</span>
<lb n="109"/><span>Caithfidh tú bás do fhaghbháil chómh maith le cách.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>Beidh do chorp ann súd fuar marbh, gnúis uaigneach an bháis air,</span>
<lb n="112"/><span>agus is gairid do mar sin nuair a thosnóchaidh sé ar dhreóghadh agus</span>
<lb n="113"/><span>ar bheith ag lobhadh.  Caithfidh do cháirde dlúithe féin é chuir i</span>
<lb n="114"/><span>gcómhrainn, agús é thógaint leó, agus é chuir sa n-uaigh, agus é</span>
<lb n="115"/><span>fhágaint annsan ag lobhadh leis, agus beidh sé mar bhiadh agus mar</span>
<lb n="116"/><span>bheatha ag sna piastaidhibh.  Tiocfaid siad ina saithidhibh tímcheall air</span>
<lb n="117"/><span>agus íosfaid siad é go dtí na beidh pioc ina ndiaidh acht na cnámha.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Acht t-anam.  Raghaidh sé láithreach i láthair Dé chum a thriail</span>
<lb n="120"/><span>do sheasamh.  Ann san tabharfar an bhreith tu do dhul go Flaithis</span>
<lb n="121"/><span>Dé chum bheith i gcomhluadar Dé agus na n-aingeal agus na naomh</span></p>
</div>
<pb n="90"/>
<div><lb n="122"/><p><span>i síor-aoibhneas, nú tu do dhul go teínteacha ifrinn dod shíor-</span>
<lb n="123"/><span>sgóladh ameasg na ndiabhal n-úr-ghránna chonáideamhla, a bheidh ag</span>
<lb n="124"/><span>déanamh gach uile shaghas fionómhaide fút i gcaitheamh na síorraidheachta.</span></p>
<lb n="125"/>
<lb n="126"/><p><span>Agus ó is rod é gur lobhadh agus dreóghadh ídeamh do choirp, nách</span>
<lb n="127"/><span>díth-céilleamhail an bheart doit bheith ag déanamh peataireachta air a</span>
<lb n="128"/><span>d-iarraidh bheith á stupadh le sóghlthaistidhe agus le barra beatha.  Nách</span>
<lb n="129"/><span>leamh an gnó dhoit bheith ag faghbháil a dhuaidh ag lorg neithe i bhfuirm</span>
<lb n="130"/><span>aóibhnistidhe dhó.  Is é bainis na bpiastaidhe atá agat á mhéadughadh,</span>
<lb n="131"/><span>mar íosfaid siad suas do chorp lá éigin.</span></p>
<lb n="132"/>
<lb n="133"/><p><span>Ina theannta san is uile, ó chaithfidh tú bás do fhaghbháil, agus ó</span>
<lb n="134"/><span>chaithfir an saoghal so fhágaint id dhiaidh, cad chuige go ndeineann an</span>
<lb n="135"/><span>saoghal so oiread buaidheartha dhoit.  Cad chuige dhoit do chroidhe chuir</span>
<lb n="136"/><span>chómh mór ann.  Caithfir gach aon rod fhágaint id dhiaidh, lá éigin,</span>
<lb n="137"/><span>agus bfhéidir san go luath.</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Do bhí rí mór go léir ann fadó.  Do bhí mórán dúithchidhe curtha</span>
<lb n="140"/><span>fé chois aige.  Nuair a bhí sé ag faghbháil bháis do thug sé órdughadh go</span>
<lb n="141"/><span>gcaithfeadh fear an chloigín siubhal amach roime n-a chómhrainn,</span>
<lb n="142"/><span>léine bheith ceangailte de bharra cleithe aige, agus bheith dá shíor-</span>
<lb n="143"/><span>fhógairt “Seo a bhfuíl ag an rígh dá bhreith leis sa n-uaigh.”</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Agus tusa cad a bhéarfair leat.  Ní bhéarfair leath t-fheirm, ná</span>
<lb n="146"/><span>do bhólacht, ná do chuid airgid.  Ní bhéarfair leat acht an aibíd a</span>
<lb n="147"/><span>bheidh tímcheall ar do chorp.  'Ó, nách mairg doit a chuireann do lán</span>
<lb n="148"/><span>fén saoghal.</span></p>
<lb n="149"/>
<lb n="150"/><p><span>Tá an bás i ndán dúinn go léir.  Caithfidh gach aoinne bás do</span>
<lb n="151"/><span>fhaghbháil.  Do-chífá an bhunóc tar éis teacht ar an saoghal.  Ní fhéadfá</span>
<lb n="152"/><span>a ínnsint conus a rithfadh an saoghal leis.  A mbeadh sé adhmharach</span>
<lb n="153"/><span>nú mí-adhmharach, nú saidhbhir nú bocht.  Pioc ní fhéadfá a ínnsint acht</span>
<lb n="154"/><span>an t-aoinní amháin, agus is é sin, go bhfaghaidh sé bás.  Tánn tú</span>
<lb n="155"/><span>feile-dheimhnightheach de sin.  Tánn tú san.  Mar caithfhidh gach aoinne</span>
<lb n="156"/><span>bás do fhaghbháil.</span></p>
<lb n="157"/>
<lb n="158"/><p><span>Acht fós, cathain a-gheabhair bás, nú cad é an áit n-a bhfaghair</span>
<lb n="159"/><span>bás, nú conus a-geabhair bás.  Á, ní fhéadfá a ínnsint mar ná</span>
<lb n="160"/><span>feadraidhis, ná ní fheadair aoinne eile acht chómh beag leat.  B-fhéidir</span>
<lb n="161"/><span>go rithfadh leat maireachtaint deich mbliadhna ó indiubh, nú fiche</span>
<lb n="162"/><span>bliadhan, nú deich mbhliadhna fichiod.  Nú bh-fhéidir eile dhoit go bhfhaghfhá</span>
<lb n="163"/><span>bás i mbliadhna, nú b-fhéidir an mí seo nú i mbáireach.</span></p>
<lb n="164"/>
<lb n="165"/><p><span>Tá daoine ag éisteacht liom anois, agus ní misde dhúinn bheith</span>
<lb n="166"/><span>deimhnightheach de go mbeidh cuid aca marbh sar a mbeidh an bhliadhain</span>
<lb n="167"/><span>i leath-thaoibh.  B-fhéidir gorb ort féin a buailfidhe crann.  Táimíd</span>
<lb n="168"/><span>dall air.  Is ag Dia amháin atá fios gach uile nídh.</span>
<lb n="169"/></p>
</div>
<pb n="91"/>
<div><lb n="170"/><p><span>Cá bhfaghair bás?  Ní fheadraidhis.  An sa bhaile é ameasg do</span>
<lb n="171"/><span>cháirde agus do dhaoine muínnteardha, nú i ndúthaigh iasachta gan cara</span>
<lb n="172"/><span>agat a chanfadh focal compórdach id chluais ar uair do bháis?  Ní</span>
<lb n="173"/><span>fhuil a fhios agat ná ag aoinne eile acht ag Dia na glóire féin.</span></p>
<lb n="174"/>
<lb n="175"/><p><span>Gadé an bás do-gheabhair?  An ó bhreóidhteacht nú ó luigheachán</span>
<lb n="176"/><span>do-gheabhair bás?  An tionnóisg nú bárthan a bheidh mar thrúig bháis</span>
<lb n="177"/><span>agat?  A bhfaghair Ola agus aithrighe?  Nú a bhfaghair bás obann, mar</span>
<lb n="178"/><span>fhaghann a lán, gan uain ar ‘Dia lem anam’ a rádh?  Tánn tú dall</span>
<lb n="179"/><span>air.  Ní fhuil a fhios ag aoinne acht ag Dia na glóire.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Ó, a phobal, ní fhuil acht aoinní amháin budh cheart dúinn go léir</span>
<lb n="182"/><span>a dhéanamh, agus is é nídh é sin ná bheith i gcómhnuidhe ullamh don</span>
<lb n="183"/><span>bhás.  Ní h-é am na cneadaighe am na h-aithrighe.  Ní h-aon am dúinn</span>
<lb n="184"/><span>tosnughadh ar bheith ag cuímhneamh ar an saoghal eile nuair a bheam i</span>
<lb n="185"/><span>n-uadhacht bháis, agus fios curtha ar an sagart chúghainn.  Go réidhidh</span>
<lb n="186"/><span>Dia dhúinn, nách beag fhéadfidh aoinne a dhéanamh dá anam bocht i</span>
<lb n="187"/><span>lár a theinnis, agus an bás ghá stalcadh agus ag baint freangaidhe as.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>Ar an dtaobh eile dhe, cá bhfios dúinn ná go sgiobfaidhe as an</span>
<lb n="190"/><span>saoghal sinn go h-obann, agus go bhfaghaimís bás gan sagart?  Ní</span>
<lb n="191"/><span>fhuil againn acht bheith ullamh an uile thráth, agus bheith ullamh insa</span>
<lb n="192"/><span>cheart, mar ní bhfagham bás acht an t-aon uair amháin.  Ní bhfagham</span>
<lb n="193"/><span>acht an t-aon bhreith amháin.  Agus is ar an mbás agus ar an mbreith</span>
<lb n="194"/><span>sin a bheidh a mbeidh i ndán dúinn i gcóir na síorraidheachta.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>FEAR GAN AINIM.</span>
<lb n="197"/></p>
</div>
<pb n="92"/>
<div><lb n="198"/><p><span>LUAS SAOGHAIL AN DUINE.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>I.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>Fé theas na h-oidche, i dtír i gcéin,</span>
<lb n="203"/><span>Chuaidh mathair-nimhe ag sníomh le taobh</span>
<lb n="204"/><span>Na leabthan scíth' nar luigh an macaomh</span>
<lb n="205"/><span>Gan suim, ar shéan ag taidhbhreamh!</span>
<lb n="206"/><span>Sé 'r mheas gur fhill na thír gil féin,</span>
<lb n="207"/><span>'S gur lean den aoibhneas chroidhe dár chlaon,</span>
<lb n="208"/><span>Go leamh, tré bhaois, go scaoilte, saobh</span>
<lb n="209"/><span>Go soillseach, aerach, taidhseach.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="212"/>
<lb n="213"/><p><span>Mo chreach! níor smaoin ar ghníomh fíréin,</span>
<lb n="214"/><span>Ar leas ná dlighe ná crích a shaoghail,</span>
<lb n="215"/><span>Acht ar “ghailtinn ghrinn” le n-a gclaoidhfeadh go h-éag</span>
<lb n="216"/><span>Ar an “aoil-chreis” caomhnais, Sadhbh ghroidhe</span>
<lb n="217"/><span>Tré 'n aiteas mhín a chroidhe do bhréag</span>
<lb n="218"/><span>Beag cheap go millfeadh cnuímh na ndéad, —</span>
<lb n="219"/><span>Ar a bhaint i scím na h-oidhche léi —,</span>
<lb n="220"/><span>Na físe baotha thaidhbhrig!</span></p>
<lb n="221"/>
<lb n="222"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="223"/>
<lb n="224"/><p><span>Nach aisling oidhch', cé bríoghmhar, tréan,</span>
<lb n="225"/><span>Cé seascair, caoin, cé buidheanmhar, saor,</span>
<lb n="226"/><span>Ré mhear gach n-aoin, má rí má laoch,</span>
<lb n="227"/><span>Le claoine an tsaoghail tadhail seo?</span>
<lb n="228"/><span>'S an teallaire fíll,* dhímbrigheas ár séin,</span>
<lb n="229"/><span>Ag faire ar ár dtí, ag síor-thidheacht nár ngaor!</span>
<lb n="230"/><span>Is gairid fá shíth go luigheam le daol</span>
<lb n="231"/><span>D'éis coímhdeacht' aonair creidhle!</span></p>
<lb n="232"/>
<lb n="233"/><p><span>Micheál Mag Craith, C. Í.</span></p>
<lb n="234"/>
<lb n="235"/><p><span>* An Bás.</span>
<lb n="236"/></p>
</div>
<pb n="93"/>
<div><lb n="237"/><p><span>Éire — Náisiún Céasta.</span></p>
<lb n="238"/>
<lb n="239"/><p><span>Roimh Íosa Críost do theacht ar an saoghal so bhí an chine daonna fé</span>
<lb n="240"/><span>scamall an bháis, i ndaor-bhruid an diabhail.  An t-uabhar agus gach</span>
<lb n="241"/><span>uile pheacadh eile dhá bhfásann as an uabhar, bhíodar ag dalladh croidhthe</span>
<lb n="242"/><span>na ndaoine agus ghá gcur ar a n-aimhleas go tubaisteach.  Bhíodar i</span>
<lb n="243"/><span>n-umar na h-aimiléise.  Theastuigh Slánuightheóir uatha, a d'fuasglóchadh</span>
<lb n="244"/><span>ó'n ndaor-bhruid iad.  Theastuigh duine uatha leis an solus do thabhairt</span>
<lb n="245"/><span>dóíbh, agus le dorchadas an díomais do scaipeadh ó'n-a gcroidhthibh;</span>
<lb n="246"/><span>duine a mhúinfeadh an fhírinne dhóibh agus do chuirfeadh ar bhealach a leasa</span>
<lb n="247"/><span>iad.  Do tháinic truagh ag Dia dhóibh, agus do chuir Sé a Aon-mhac</span>
<lb n="248"/><span>féin uaidh ar an saoghal so.  Do ghlac Mac Dé colann daonna agus</span>
<lb n="249"/><span>do cheannuigh Sé an chine daonna le n-A chuid fola ró-luachmhaire ar</span>
<lb n="250"/><span>Chrann na Croise, mar shásamh i bpeacadh an t-sinnsir agus i bpeacaíbh</span>
<lb n="251"/><span>an uile dhuine d'ár rugadh agus d'á mbéarfar.</span></p>
<lb n="252"/>
<lb n="253"/><p><span>Do chuaidh Íosa timcheall ag déanamh maitheasa do chách.  Thugadh Sé</span>
<lb n="254"/><span>éisteacht do'n bhodhar agus cainnt do'n bhalbh agus radharc do'n dall.</span>
<lb n="255"/><span>Bhíodh truagh Aige do'n lag agus do'n bhaintreabhaigh — bhí Sé ceannsa</span>
<lb n="256"/><span>agus úmhal ó chroidhe.  Mar gheall air sin bhí na daoine ag fágáil</span>
<lb n="257"/><span>gach nídh agus 'ghá leanamhaint.  Bhí a cháil leathta ar fuaid na tíre</span>
<lb n="258"/><span>go léir.  Níor thaithn sin leis na Phairisínigh; chuir sé múisíam agus olc</span>
<lb n="259"/><span>ortha, chuir sé ag éad le h-Íosa iad.  Níl aon chall dom a innseacht</span>
<lb n="260"/><span>daoibh-se cé'n cineál daoine a bhí ins na Phairisínigh sin.  Lucht feille</span>
<lb n="261"/><span>agus uabhair do b'eadh iad.  Ní fhéadfainn a samhail do thabhairt duit</span>
<lb n="262"/><span>láithreach ach an dream cealgach atá i gceannas thall i Sasana faoi</span>
<lb n="263"/><span>láthair; is measa go mór an dream deireannach so, dar liom-sa.  Ach,</span>
<lb n="264"/><span>ar aon nós, tháinic fuath ag na Phairisínigh d'Íosa, agus do mhéaduigh</span>
<lb n="265"/><span>ar an bhfuath sin in-a gcroidhthibh in-aimhdheóin gach a ndearna Sé chun</span>
<lb n="266"/><span>iad do sheoladh ar a leas.  Do dhalladar a súile agus do chruaidheadar</span>
<lb n="267"/><span>a gcroidhthe i n-aghaidh na fírinne.  Do chuireadar rómpa É do dhaoradh</span></p>
<lb n="268"/>
<lb n="269"/><p><span>(1) “The Singer”  (P. Mac Piarais do scríobh).</span>
<lb n="270"/></p>
</div>
<pb n="94"/>
<div><lb n="271"/><p><span>ar ais nó ar éigin agus É chur chun báis, ionnos go ndéanfaidhe</span>
<lb n="272"/><span>dearmad De go bráth.  Ach is amhlaidh a bhíodar, mar is eól dúinn, ag</span>
<lb n="273"/><span>coimhlíonadh na dtairngirí a bhí scríobhtha i d-taobh Chríost.  Do ghabhadhar</span>
<lb n="274"/><span>É, agus rugadar leo i láthair na mbreitheamh É; ach níor fhéadadar siúd</span>
<lb n="275"/><span>aon choir a fhághail Ann.  Annsin tugadh fiadhnaise bréige 'n-a aghaidh,</span>
<lb n="276"/><span>ach níor fhreagair Íosa focal eile (1); thug Sé cead a gcinn dóibh</span>
<lb n="277"/><span>chun a d-toil d'imirt Air.  Daoradh chun báis É, agus do chuaidh Sé amach</span>
<lb n="278"/><span>go mall roighin go dtí an áit Golgota.  Do shín Sé amach a ghéaga,</span>
<lb n="279"/><span>agus do tarnáladh do'n Chrois É…  Consummatum est.  An</span>
<lb n="280"/><span>obair a thug A Athair Dó le déanamh, bhí sí déanta Aige.  Saoradh an</span>
<lb n="281"/><span>chine daonna, fosgluigheadh geataí na bhflaitheas.  Do h-adhlacadh Críost,</span>
<lb n="282"/><span>agus d'aiseirigh Sé an tríomhadh lá go glórmhar do-mharbhthach.  Cuireadh</span>
<lb n="283"/><span>an Eaglais ar bun, lasadh solus na Fírinne, agus níor múchadh ó shoin</span>
<lb n="284"/><span>é, ná ní múchfar go deó é.  Ach, is í Íodhbairt na Croise an luach a</span>
<lb n="285"/><span>b'éigean Dó a íoc.  ‘Ceannuigheadh ar luach mór sinn.’…</span></p>
<lb n="286"/>
<lb n="287"/><p><span>Tá míle agus naoi gcéad bliadhan ann anois ó céasadh Críost ar</span>
<lb n="288"/><span>chrann na croise, agus an Solus a thug Sé do'n chine daonna tá sé</span>
<lb n="289"/><span>ionann 's bheith múchta i gcroidhthibh a lán.  Bhí solus bréagach d'á</span>
<lb n="290"/><span>thabhairt do na daoinibh ag na Feallsamhnaibh bréagacha le trí chéad</span>
<lb n="291"/><span>bliadhan anuas.  Chuaidh an teagasg nimhneach urchóideach sin i n-achrann</span>
<lb n="292"/><span>i n-a gcroidhthibh.  Isé do mhill aigne na ndaoine, agus do chuir ar a</span>
<lb n="293"/><span>n-aimhleas iad.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>Tá a rian le feiceál riamh ó shoin i mbeatha na ndaoine ins na</span>
<lb n="296"/><span>tíorthaibh do ghéill do'n teagasg sin.  Do thréigeadar Dia, agus</span>
<lb n="297"/><span>thugadar druim láimhe le soisgéal Chríost.  Bhí soisgéal nuadh acu, ar</span>
<lb n="298"/><span>ndóig!  Soisgéal an ‘Réasúin,’ a thabharfadh cead a gcinn dóibh i</span>
<lb n="299"/><span>ngach nídh a bhaineann le creideamh agus le Dia, agus nach gcuirfeadh</span>
<lb n="300"/><span>srian le ainmhiantaibh na colna ná na h-aigne.  Sin é a bhí uatha.  Ag</span>
<lb n="301"/><span>dul i n-olchas a bhíodar i leabaidh a chéile.  D'imthigh dhá chéad bliadhan,</span>
<lb n="302"/><span>agus i d-tús na h-aoise seo bhíodar chomh dona agus do b'fhéidir leobhtha</span>
<lb n="303"/><span>a bheith.  Bhíodar i mbealach a mbasgtha.  Bhí a gcroidhthe ag dul i</span>
<lb n="304"/><span>ndúire le h-uabhar agus le craos agus le cúram an t-saoghail so, bhíodar</span>
<lb n="305"/><span>gan beann ar Dhia ná ar dhaoinibh, ar cheart ná ar aincheart.  B'ionann</span>
<lb n="306"/><span>neart agus ceart, dar leó.  An duine a bhéadh lag, nó an náisiún a</span>
<lb n="307"/><span>bhéadh lag, buailfidhe cos ortha agus cuirfidhe fé smacht iad.  Ní raibh</span>
<lb n="308"/><span>uatha ach gach a bhféadfaidís de-mhaoin agus de shaidhbhreas do sgiobadh</span>
<lb n="309"/><span>ó n-a chéile i bhfus ar an saoghal so i gcruth a's go d-tiocfadh</span>
<lb n="310"/><span>leobhtha ainmhianta a gcroidhthe do shásamh; agus ba chuma leobhtha céard a</span>
<lb n="311"/><span>dhéanfadh an saoghal eile, dá mbéadh a leithéid ann ar chor ar bith.</span>
<lb n="312"/><span>Bhíodar báidhte i ndorchadas a gcuid peaca féin, agus ag sgiorradh</span>
<lb n="313"/><span>go h-Ifreann an díth-chreidimh.</span>
<lb n="314"/></p>
</div>
<pb n="95"/>
<div><lb n="315"/><p><span>Cia bhéarfhadh an solus dóibh?  Cia chuirfeadh an fhírinne ar a</span>
<lb n="316"/><span>súilibh dóibh, i dtreó nách mbéadh aon leith-scéal aca?  Cia scaipfeadh</span>
<lb n="317"/><span>scamaill dubha dorcha an díth-chreidimh?  B'é toil Dé go d-tug</span>
<lb n="318"/><span>muinntir na h-Éireann solus an chreidimh do na tíorthaibh céadna sin</span>
<lb n="319"/><span>i n-allód.  Agus gur chuireadar síol an t-soisgéil i ngach tír ar fuaid</span>
<lb n="320"/><span>an domhain, geall leis.  Agus is cosamhail go gcaithfid siad an nídh</span>
<lb n="321"/><span>céadna do dhéanamh anois freisin.  'Sé toil Dé é.  D'fhéach Dia anuas</span>
<lb n="322"/><span>ar mhuinntir na h-Éireann 'sa bhliadhain 1916.  Theastuigh íodhbairt</span>
<lb n="323"/><span>mhór Uaidh mar shásamh i bpeacaíbh na Náisún.  D'iarr Sé ortha an</span>
<lb n="324"/><span>íodhbairt sin do thabhairt Dó.  “An féidir libh mo chailís d'ól?”</span>
<lb n="325"/><span>Agus d'fhreagradar d'aon-ghuth:  “Is féidir, agus is toil linn, a Dhia,</span>
<lb n="326"/><span>má 'sé do thoil ró-naomhtha é, agus le congnamh ód naomh-ghrásta.”</span>
<lb n="327"/><span>Chaithfeadh Éire an fhírinne do mhúineadh do'n chine daonna an ath-uair.</span></p>
<lb n="328"/>
<lb n="329"/><p><span>Ach is fíor an nídh adubhairt Mac Dara:  “The true teacher must</span>
<lb n="330"/><span>suffer and do…  He must go into Gethsemane and toil up the</span>
<lb n="331"/><span>steep of Golgotha.” (1)  Iseadh, bhéadh ar Éirinn a Páis d'fhulang sul dá</span>
<lb n="332"/><span>bhféadfadh sí an obair mhór, a bhí ceapaithe ag Dia dhi, do dhéanamh.</span></p>
<lb n="333"/>
<lb n="334"/><p><span>Tugadh radharc beag roimhré ar an bPáis sin do'n Phiarsach agus</span>
<lb n="335"/><span>do'n dream beag a bhí i n-éin d-tigh leis i seomra na comhairle roimh</span>
<lb n="336"/><span>an Eirghe-amach.  Do chuir an radharc sin uamhan ortha.  Ach, má chuir</span>
<lb n="337"/><span>féin, níor tharraingeadar siar, dubhradar go léir an nídh adubhairt an</span>
<lb n="338"/><span>Piarsach féin: —</span></p>
<lb n="339"/>
<lb n="340"/><p><span>Do thugas mo ghnúis</span>
<lb n="341"/><span>Ar an ród so rómham,</span>
<lb n="342"/><span>Ar an ngníomh do-chím</span>
<lb n="343"/><span>'S ar an mbás do gheabhad.</span></p>
<lb n="344"/>
<lb n="345"/><p><span>Do tóg Éire an chrois, agus do chuaidh amach go mall réidh ag</span>
<lb n="346"/><span>triall ar an áit Golgota.</span></p>
<lb n="347"/>
<lb n="348"/><p><span>Níl léigheamh ná innsint scéil ar an méid a dh'fhulaing sí ar an</span>
<lb n="349"/><span>mbealach chruaidh chlochach rin.  Na seadairí calma d'éirigh amach</span>
<lb n="350"/><span>i n-aghaidh aindlighe na nGall, agus a thug iarracht ar a muinntir</span>
<lb n="351"/><span>d'fhuascailt i mbliadhain ár dTighearna 1916, daoradh chun báis iad,</span>
<lb n="352"/><span>cuireadh piléar tré chroidhe gach duine acu, agus caitheadh isteach i</span>
<lb n="353"/><span>d-talamh iad, nár coisreacadh le láimh sagairt ariamh.  Na daoine do</span>
<lb n="354"/><span>lean iad, agus nár cuireadh chun báis, sáidheadh isteach i bpríosúnaibh</span>
<lb n="355"/><span>dubha duaibhseacha iad.  An droch-íde do tugadh ortha siúd, ní nochtfar</span>
<lb n="356"/><span>go bráth ar an saoghal so í, muna n-innsighidh siad féin dúinn í; agus</span>
<lb n="357"/><span>b'fhearr leobhtha gan an scéal sin a innseacht — do chuirfeadh sé uathbhás</span>
<lb n="358"/><span>agus sgáth ar dhaoinibh, agus bhainfeadh deora as croidhe cloiche.  — Nach</span>
<lb n="359"/><span>iomdha buachaill breagh láidir gur ghoill an droch-úsáid chomh mór sin</span></p>
<lb n="360"/>
<lb n="361"/><p><span>(1) “The Singer”  (P. Mac Piarais do scríobh).</span>
<lb n="362"/></p>
</div>
<pb n="96"/>
<div><lb n="363"/><p><span>ortha, gur milleadh a sláinte agus a n-inntinn, gur chailleadar a</span>
<lb n="364"/><span>meabhair chinn (slán beó mar a n-innstear é!), agus b'éigean iad do</span>
<lb n="365"/><span>chur i d-tighthibh gealt i dtíorthaibh i gcéin!  Nach iomdha fear óg</span>
<lb n="366"/><span>sgafánta eile dhíobh do fágadh go tréith-lag traochta gan bhrígh gan</span>
<lb n="367"/><span>bheódhacht de bhárr na bpríosún; i d-treó, tar éis filleadh go</span>
<lb n="368"/><span>h-Éirinn dóibh, go rabhadar ag imtheacht as i n-aghaidh an lae, gur sgiob</span>
<lb n="369"/><span>an bás uainn i mbláth na h-óige agus i mbéal a maitheasa iad!</span></p>
<lb n="370"/>
<lb n="371"/><p><span>Ag dul i n-olcas a bhí an scéal ó lá go lá, go ndearnadh an gníomh</span>
<lb n="372"/><span>uathbhásach sin — dúnmharbhú Thomáis Ághas — Tomás uasal na n-gníomhartha</span>
<lb n="373"/><span>móra.  Do gheall Dia léargus dó, nár bronnadh ar mhórán.  Do b'eól</span>
<lb n="374"/><span>dó go raibh lá mór na h-íodhbairte buailte le muinntir na h-Éireann:</span>
<lb n="375"/><span>“The hour of her trial draws near.”  D'iarr sé ar Dhia an chros do</span>
<lb n="376"/><span>thabhairt dó le h-iomchar ar son na h-Éireann ar son na sean daoine,</span>
<lb n="377"/><span>agus ar son aosa óig na tíre.: —</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>“Leig dom do dhúr-chroch d'iomchur, a Dhia,</span>
<lb n="380"/><span>Ar son Éireann atá i nguais, &rl.” (1)</span></p>
<lb n="381"/>
<lb n="382"/><p><span>Chuaidh sé rómhainn amach ag iomchar na dúr chroise sin, ionnos go</span>
<lb n="383"/><span>leanfaimís a lorg, agus go mbéimís go léir réidh le bás d'fhulang</span>
<lb n="384"/><span>go fonnmhar ar son Dé agus ar son ár Róisín Duibhe, nuair a bhéarfadh</span>
<lb n="385"/><span>an lá orainn.  Marbhuigheadh gan chúis gan ádhbhar é.  Cad í an choir a</span>
<lb n="386"/><span>bhí déanta aige?  Bhí grádh aige d'a thír agus thug sé iarracht ar</span>
<lb n="387"/><span>í do shaoradh — sin é an peacadh mór do cuireadh in-a leith.  Caoineadh</span>
<lb n="388"/><span>ar fuid an domhain mhóir é.  Badh gheall le rígh é, nuair a síneadh</span>
<lb n="389"/><span>insan gcómhrainn i n-éadach Óglaigh é.  Bhí sé saor annsin ó lámhaibh</span>
<lb n="390"/><span>an námhad.  “D'fhéadadar an corp do mharbhú,” agus bhí an t-anam</span>
<lb n="391"/><span>imthighthe ag triall ar Dhia — agus tógfaidh Dia an corp ó'n d-talamh</span>
<lb n="392"/><span>freisin an lá déidheanac…</span></p>
<lb n="393"/>
<lb n="394"/><p><span>Bhí rún mór i gcroidhthibh na n-Gaedheal, ag breathnú ar an</span>
<lb n="395"/><span>dtaoiseach caoin ceanasa sin dóibh agus é fuar marbh gan mothú gan</span>
<lb n="396"/><span>preab an lá úd an bhróin.  Do b'eól dóibh go gcaithfeadh cuid acu</span>
<lb n="397"/><span>an bóthar céadna do ghabháil gan mórán achair, agus bás d'fhulang</span>
<lb n="398"/><span>ar an gcuma gcéadna, agus gur iomdha laoch lúthmhar eile a rachadh</span>
<lb n="399"/><span>fé'n gcréafóig sul dá mbéimís saor ó'n námhaid.  Do chuireadar</span>
<lb n="400"/><span>rómpa an lá sin nách stríocfaidís a choidhche fá leathtrom ná fá éag-</span>
<lb n="401"/><span>cóir, ach go mbéidís ullamh ar gach pian, agus ar gach cruadhtan</span>
<lb n="402"/><span>d'fhulang ins an gcogadh a bhí rómpa i n-aghaidh lucht an aindlighe.</span></p>
<lb n="403"/>
<lb n="404"/><p><span>Chonnaic Éire a mac ionmhuin d'á mharbhú.  Do chaoin sí go mór</span>
<lb n="405"/><span>agus go deorach é, gur iomchruigheadh an chómhra go Glas-Naoidhean,</span>
<lb n="406"/><span>gur cuireadh i measg laochraidh a thíre é.</span>
<lb n="407"/></p>
</div>
<pb n="97"/>
<div><lb n="408"/><p><span>Chuimhnigh Sí annsin ar an obair a bhí roimpi.  D'iarr Sí ar Dhia</span>
<lb n="409"/><span>neart a thabhairt di;  “A Dhia, dein mé shaoradh ó'n uair seo.”  Sin</span>
<lb n="410"/><span>í an phaidir do chuir Sí suas chun an Athar síorruidhe.</span></p>
<lb n="411"/>
<lb n="412"/><p><span>Thug Sí aghaidh ar an gcnoc aríst, agus do ghluais léithi go</span>
<lb n="413"/><span>brónach.</span></p>
<lb n="414"/>
<lb n="415"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="416"/>
<lb n="417"/><p><span>Anois, maidir le mnáibh na Fódla, an n-abróchad aon cheo 'n-a</span>
<lb n="418"/><span>d-taobh?  An n-innseóchad daoibh an méid a dh'fhulaing siad i gcai-</span>
<lb n="419"/><span>theamh na h-aimsire sin?  Níor mhór dhom binneas agus líomhthacht</span>
<lb n="420"/><span>cainnte na h-éigse agus ná n-úghdar leis an sgéal sin d'innseacht</span>
<lb n="421"/><span>mar badh chóir:  Ach, féachfaidh mé leis, ar chaoi ar bith, mar ir fiú iad é.</span>
<lb n="422"/><span>— Is mór é brón na mban, is mór é a misneach, ir mór é a gcreideamh,</span>
<lb n="423"/><span>is mór í a bhfoighde!  Go bhfóiridh Dia ar mhnáibh bochta na h-Éireann,</span>
<lb n="424"/><span>óir is É a chíonn na croidhthe, agus is Aige atá a fhios cé mar</span>
<lb n="425"/><span>d'fhulaingeadar le trí bhliadhain anuas!  Tá lorg na ndeór i súilibh na</span>
<lb n="426"/><span>máithreach agus ar a ngruadhnaibh bána — tá féachaint bhrónach ins na</span>
<lb n="427"/><span>súilibh sin a bhainfeadh deóra as croidhe cloiche, ach deór níor bhain sí</span>
<lb n="428"/><span>as croidhthibh fuara na nGall.  — Is iomdha sin máthair gur sciobadh a clann</span>
<lb n="429"/><span>mhac uaithi ó luan na Cásga 1916 go dtí an lá atá indiu ann; agus</span>
<lb n="430"/><span>gan sólás i ndán dóibh feasta ach an sólás agus an neart a gheibhtear</span>
<lb n="431"/><span>ó bheith ag machtnamh ar Mhuire 'n-a seasamh ag bun na Croise ar</span>
<lb n="432"/><span>chnoc Chalbhaire.  Agus tá baintreacha óga fágtha go h-aonraic!  I</span>
<lb n="433"/><span>d-tús a saoghail.  Bhí bród agus lúthgháir ortha ó chianaibh, dóchas na</span>
<lb n="434"/><span>h-óige 'n-a gcroidhthibh, agus iad ag smaoineamh ar an saoghal fada</span>
<lb n="435"/><span>séanmhar a bhí sínte rómpa amach, i gcuideachta a bhfear ag obair ar son</span>
<lb n="436"/><span>na h-Éireann.  Ach séideadh an stoc ag gleadhach ar Ghaedhealaibh chun</span>
<lb n="437"/><span>an chatha.  Ní h-iad na mná do loicfeadh i n-am an ghátair.  Thugadar</span>
<lb n="438"/><span>póg a mbéil dóibh mar chómhartha a ndílseachta, agus do chuireadar uatha</span>
<lb n="439"/><span>iad chun a dtíre do chosaint ar na Gallaibh.  Do ghluais na fir óga sin</span>
<lb n="440"/><span>amach i n-aghaidh an námhad, ach níor fhilleadar gur iomchruigheadh a</span>
<lb n="441"/><span>bhaile fuar marbh sa chomhrainn iad…</span></p>
<lb n="442"/>
<lb n="443"/><p><span>Tá mná óga na h-Éireann ag caoineadh na dtréan-fhear, d'á</span>
<lb n="444"/><span>dtugadar grádh agus gean a gcroidhthe, agus atá sínte fé'n bhfód</span>
<lb n="445"/><span>anois, toisg go raibh grádh aca d'á dtír dhúthchais, agus gur shíleadar í</span>
<lb n="446"/><span>do shaoradh ó dhaor-bhruid na nGall.  Chonnaic Muire a h-Aon-mhac</span>
<lb n="447"/><span>ionmhuin d'á dhaoradh chum báis, agus d'á chéasadh ós cómhair a súl.</span>
<lb n="448"/><span>Chuaidh claidheamh an bhróin tré 'n-a croidhe, ach do mhair sí mórán</span>
<lb n="449"/><span>blianta 'n-a dhiaidh.  Isé a fhearacht sin ag mnáibh ár dtíre anois é.</span>
<lb n="450"/><span>Maireann siad i ndiaidh na bhfear, ach tá cumha agus brón i n-a</span>
<lb n="451"/><span>gcroidhthibh, “You poor women suffer so much pain, so much sorrow, and</span>
<lb n="452"/><span>yet you do not die until long after your strong young sons and lovers have</span>
<lb n="453"/><span>died.”  (1) Bhíos ag labhairt le sean-mhnaoi le goirid, nuair a bhí ainm</span>
<lb n="454"/></p>
</div>
<pb n="98"/>
<div><lb n="455"/><p><span>Th. Mhic Shuibhne agus a mhná agus a dhriféaracha i mbéal gac aoinne.</span>
<lb n="456"/><span>“Is mór é misneach na mban sin,” arsa mise léithe.  “Á, níl a fhios</span>
<lb n="457"/><span>agaibh-se,” ar sise, “chomh misneamhail is atá na mná.”  Agus b'fhíor</span>
<lb n="458"/><span>di; “níor chodail mé néal ar bith le seachtmain, ach ag cuimhneamh air</span>
<lb n="459"/><span>(1 T. Mac Suibhne),” ar sise annsin, agus na deora le n-a súilibh.</span>
<lb n="460"/><span>Nach iomdha bean eile i n-Éirinn a dh'fhéadfadh an nídh céadna do rádh</span>
<lb n="461"/><span>le linn Páise an laoich sin!</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Cuimhnighidh anois ar na páistí atá fágtha gan athair gan cosantóir</span>
<lb n="464"/><span>ag na Gallaibh mío-thrócaireacha seo.  Théigheann na páistí sin anonn</span>
<lb n="465"/><span>mar a bhfuil a máthair bhocht 'n-a suidhe go brónach agus go smaointeach,</span>
<lb n="466"/><span>agus fiafruigheann siad di cá bhfuil an t-athair, nó an fada go</span>
<lb n="467"/><span>d-tagaidh sé a bhaile: —</span></p>
<lb n="468"/>
<lb n="469"/><p><span>“Fiafróchaid díom go tapaidh</span>
<lb n="470"/><span>Cár fhágas féin a n-athair.</span>
<lb n="471"/><span>'Neórad dóibh faoi mhairg</span>
<lb n="472"/><span>Gur fhágas i g-Cill na Martar.</span>
<lb n="473"/><span>Glaodhfaid ar a n-athair,</span>
<lb n="474"/><span>'S ní bhéidh sé acu le freagairt.”</span></p>
<lb n="475"/>
<lb n="476"/><p><span>'Seadh, agus is iomdha seadaire calma eile a fágfar í gCill na</span>
<lb n="477"/><span>Martar, sul dá mbéimíd réidh leis an námhaid, agus is iomdha leanbh</span>
<lb n="478"/><span>a bhéas ag glaodhach ar a n-athair, agus gan é aca le freagairt.  Ach,</span>
<lb n="479"/><span>béidh Dia na glóire acu le freagairt — closfidh Seisean glór truaig-</span>
<lb n="480"/><span>mhéileach na leanbh, agus tabharfaidh Sé áird ortha.  Is mairg do'n</span>
<lb n="481"/><span>druing úd, ámhthach, do bhain an glaodhach sin asta.</span></p>
<lb n="482"/>
<lb n="483"/><p><span>III.</span></p>
<lb n="484"/>
<lb n="485"/><p><span>D'mthigh bliadhain agus dhá bhliadhain, agus bhí na Gaedhil ag</span>
<lb n="486"/><span>fulang gan sos gan faoiseamh i gcaitheamh na h-aimsire sin.  Bhí na</span>
<lb n="487"/><span>Gaill ag beartú cé'n chaoi a dtiocsadh leobhtha ár muinntir do</span>
<lb n="488"/><span>scaipeadh agus do chur fé smacht, nó do sguabadh as talamh na</span>
<lb n="489"/><span>h-Éireann ar fad.  Tháinic mí na Márta 1920, agus i lár na míosa</span>
<lb n="490"/><span>sin, rinneadh gníomh fealltach a sháruigh gach droch-ghníomh d'á ndearnadh</span>
<lb n="491"/><span>in-Éirinn nó in-aon tír eile, dá n-abruighinn é, le fada an lá — gníomh</span>
<lb n="492"/><span>a chuir uamhan agus alltacht ar gach aoinne.  Cuireadh gásra cuirptheach</span>
<lb n="493"/><span>go teach Árd-Mhaoir Chorcaige (.i. Tomás Mac Curtain,) de shiubhal</span>
<lb n="494"/><span>oidhche.  Dhúisigheadar Tomás, agus adubhradar leis teacht anuas, mar</span>
<lb n="495"/><span>go raibh gnó acu de.  Ní túisge a tháinic sé, ná rugadar greim air,</span>
<lb n="496"/><span>chuireadar a dhruim le falla, agus (go sábhálaidh Dia muid!) do</span>
<lb n="497"/><span>radadar na piléir leis 'n-a sruthán.  Dúisigheadh an bhean óg — leis</span>
<lb n="498"/><span>an dtormán, agus rith sí anuas.  Ach, bhí an gníomh déanta!  Chuaidh</span>
<lb n="499"/><span>sí anonn chuige, leig sí í féin ar a glúnaibh, agus thóg a cheann.  Bí sé</span>
<lb n="500"/><span>i ndeire na déithe, ach mar sin féin d'aithin sé í.  Dubhairt sé na</span>
<lb n="501"/><span>paidreacha i n-éinfheacht léithi, rinne sé gníomh croidhe-bhrúgha, d'fhéach</span></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="502"/><p><span>suas chun na bhslaitheas agus adubhairt: — “Cuirim m'anam isteach</span>
<lb n="503"/><span>id'lámhaibh, a Íosa!” agus ag rádh na bhfocal sin dó, do shéaluigh</span>
<lb n="504"/><span>sé — Bhí Tomás ar lár — an fear a bhí chomh h-úmhal agus chomh caoin le</span>
<lb n="505"/><span>leanbh, go raibh meas agus cion ag an uile dhuine air, an fear nár</span>
<lb n="506"/><span>staon agus nár stríoc roimh an namhaid ariamh, bhí sé marbh le buille</span>
<lb n="507"/><span>feille an námhad sin, agus an bhean óg mhisneamhail ghrádhmhar úd ós a</span>
<lb n="508"/><span>chionn, agus go mb 'fhearr léithi go mór gur tré 'n-a croidhe féin a</span>
<lb n="509"/><span>cuireadh na h-urchair sin.  — Agus cad í an choir a bhí déanta aige,</span>
<lb n="510"/><span>do thuill an bás sin dó?</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>Ar fheiceál an radhairt uathbhásaigh sin táinic sgeón i súilibh na</span>
<lb n="513"/><span>mban agus na bpáistí, agus bí sgáth agus fiadhantas ortha.  Ach</span>
<lb n="514"/><span>feancadh mór baineadh as na fearaibh.  Bhí lasadh na feirge agus na</span>
<lb n="515"/><span>dúthrachta in-a súilibh agus 'n-a n-éadain, ag breathnú dóibh ar a</span>
<lb n="516"/><span>dtaoiseach do marbhuigheadh go fealltach ortha.  Bhí Éire 'n-a seasamh</span>
<lb n="517"/><span>ós a chionn.  Do chrom sí síos, agus do chuimil a lámh d'á mhín-chorp,</span>
<lb n="518"/><span>gur fágadh rian na fola uirthi.  Bhí buaidhirt ana-mhór uirthi.  Leig sí</span>
<lb n="519"/><span>osna.  Annsin do tóg sí a súile suas chun na bhflathas, agus adubhairt:</span>
<lb n="520"/><span>‘A Athair, maith dhóibh; óir ní fios dóibh cad tá aca 'á dhéanamh?</span>
<lb n="521"/><span>Ar chloisteáil glóir a máthar d'á muinntir, d'fhéachadar suas uirthi,</span>
<lb n="522"/><span>agus ‘bhí a gnúis daingean ar dhul go Ierúsalem go Cnoc na</span>
<lb n="523"/><span>h-íodhbairte.’  (1)  Do ghluaiseadar leóbhtha aríst.</span></p>
<lb n="524"/>
<lb n="525"/><p><span>Uaidh sin amach bhí an dearg-ár d'á dhéanamh ar a clainn, agus</span>
<lb n="526"/><span>bhíodar ag tuitim mar a thuiteanns duilleabhar na gcrann i ndeire an</span>
<lb n="527"/><span>fhóghmhair.  Níor cuireadh siar í, ámhthach'.  Do lean sí d'a siubhal gur</span>
<lb n="528"/><span>shroich sí mullach an chnuic.  Táimíd ann anois.</span></p>
<lb n="529"/>
<lb n="530"/><p><span>“A planta pedis usque ad verticem capitis non est in ea sanitas”</span>
<lb n="531"/><span>(níl ball di slán, ó bhárr go bun.)  Tá a clann go léir ag</span>
<lb n="532"/><span>fulang.  Tá cuid d'á muinntir caithte amach ar leath-taoibh an</span>
<lb n="533"/><span>bhótair agus ag imtheacht ar fán agus ar seachrán an t-saoghail gan</span>
<lb n="534"/><span>biadh gan deoch, gan teach gan árus de bhárr géirléanmhna an námhad.</span>
<lb n="535"/><span>— Mná agus páistí ag caoineadh.  — Fir óga ar a gcoimeád ag</span>
<lb n="536"/><span>imtheacht ó áit go h-áit gan sos gan suaimhneas de ló ná d'oidhche,</span>
<lb n="537"/><span>agus an fhuil-chú ar a dtóir.  Ní fhéadfainn-se an céadmhadh cuid de'n</span>
<lb n="538"/><span>scéal uathbhásach sin a innseacht — cé mar do creachadh agus do sgriosadh</span>
<lb n="539"/><span>bailtí móra gan chúis gan ádhbhar — laigeadh tighthe agus monarchana,</span>
<lb n="540"/><span>i dtreó gur fágadh na mílte daoine gan obair — agus fós, go dtagann</span>
<lb n="541"/><span>saighdúirí an námhad agus na síoth-mhaoir go tighthibh na ndaoine de</span>
<lb n="542"/><span>shiubhal oidhche, go dtarraingeann siad na fir amach as a gcuid</span>
<lb n="543"/><span>leapracha agus go marbhuigheann siad ar an láthair sin iad.  — Agus ní</span>
<lb n="544"/><span>raibh na fir sin ag cur chucha ná uatha, ach go raibh mac leobhtha,</span>
<lb n="545"/><span>b'fhéidir, 'n-a Óglách, nó gur h-innsigheadh do'n námhaid go rabhadar</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="546"/><p><span>i leith na n-Óglách.  Gur rugadh ar fhearaibh óga, agus gur tugadh</span>
<lb n="547"/><span>an uile shaghas droch úsáide dhóibh, gur gabhadh do chosaibh ionta, gur</span>
<lb n="548"/><span>briseadh a n-easnacha, gur gearradh a gcuirp le sciúirsibh, go dtí go</span>
<lb n="549"/><span>rabhadar i mbéal an bháis, toisg nach sgéithfidís ar a gcomráduithibh,</span>
<lb n="550"/><span>agus nach leigsidís a rún leis an námhaid — Ní scríobhfar an scéal</span>
<lb n="551"/><span>sin ‘n-a iomlán i leabhar saoghalta a choidhche; ach scríobhfar i leabhar</span>
<lb n="552"/><span>eile é — leabhar an Aon-Mhic — Is mairg a thug Air na neithe sin do</span>
<lb n="553"/><span>scríobh,’ muna ndeinidh siad aithrighe!</span></p>
<lb n="554"/>
<lb n="555"/><p><span>Tá Éire 'n-a seasamh as mhullach an Chnuic; ach cad fé ndeara an</span>
<lb n="556"/><span>imnidhe agus an bhuaidhirt sin atá uirthi féin agus ar a clainn anois?</span>
<lb n="557"/><span>Féach a dhúthrachtaighe ish atáid go léir ag guidhe, cé tá i</span>
<lb n="558"/><span>gconntabhairth?  Dháréag de thogha na bhfear do bheith ag saothrú an</span>
<lb n="559"/><span>bháis go mall pianúil i bpríosún dorcha ar son an Chirt — siné an fáth</span>
<lb n="560"/><span>go bhfuilid go léir ag paidreóracht.  Táid i bhfochair a chéile, an</span>
<lb n="561"/><span>phaidrín 'n-a ghlaic ag gach duine acu, agus iad ag cur a n-athchuinge</span>
<lb n="562"/><span>suas chum Dé tré impidhe na Maighdine.  Ba dhual dó Ghaedhealaibh</span>
<lb n="563"/><span>teacht ag triall ar Mhuire i n-am an chatha agus an chruadhtain, agus</span>
<lb n="564"/><span>níor chaill Sí ortha riamh fós.  Ní chaillfidh Sí ortha anois.  Táid á</span>
<lb n="565"/><span>iarraidh ar Rígh na ngrást neart do thabhairt do'n dáréag úd le go</span>
<lb n="566"/><span>bhféadfaidh siad gach pian, d'á ghéire, d'fhulang agus go mbeidh siad</span>
<lb n="567"/><span>seasmhach amach go deire.  Táid á iarraidh Air, freisin, grásta na</span>
<lb n="568"/><span>foighde i n-aghaidh na h-éagcóra do thabhairt dóibh féin.  Ní h-éol dóibh</span>
<lb n="569"/><span>an lá ná an uair 'n-a gcaithfidh siad féin ionaid an dáréag do líonadh,</span>
<lb n="570"/><span>agus an bóthar céadna do ghabháil — ní mór dóibh bheith ollamh — agus, ár</span>
<lb n="571"/><span>ndóigh, táid ollamh, leis:</span></p>
<lb n="572"/>
<lb n="573"/><p><span>“Is toil leo a gcolna do leagadh fé 'ngcré,</span>
<lb n="574"/><span>D'fhonn Éire bheith saor go deó.”</span></p>
<lb n="575"/>
<lb n="576"/><p><span>Tá an dáréag úd 'san bheárnain anois, ag tabhairt aghaidh ar an</span>
<lb n="577"/><span>mbás gan scáth gan eagla.  Ach céard a thug ortha a n-anmanna do</span>
<lb n="578"/><span>chur igconntabhairt mar sin?  Thug, a mhuinntir na h-Éireann, an grádh</span>
<lb n="579"/><span>atá ar lasadh i n-a gcroidhthibh d'ár dtír, agus dúinn-ne, agus do Dhia.</span>
<lb n="580"/><span>Is é toil Dé é.  Is eól dóibh go bhfuil an ceart acu.</span></p>
<lb n="581"/>
<lb n="582"/><p><span>“An saighdúir atá ag troid ar son na saoirse, caithfidh sé bheith</span>
<lb n="583"/><span>ollamh chun gach uile nídh do thabhairt uaidh ar son na saoirse.”  “An</span>
<lb n="584"/><span>t-saoire atáimíd ag iarraidh a bhaint amach is rud naomhtha í, agus tá</span>
<lb n="585"/><span>dlúth-bhaint aici leis an saoirse spsoradálta, go bhfuair ár Slánuightheóir</span>
<lb n="586"/><span>bás ar a son…  Agus ó's rud naomhtha í, ar an ádhbhar sin fuair</span>
<lb n="587"/><span>togha agus sgoth ár muinntire bás ar a son i n-gach aois, fé mar a</span>
<lb n="588"/><span>fuair Mac Dé Bás ar Chnoc Calbhaire…  Níor chríochnuigheadar</span>
<lb n="589"/><span>siúd an obair, ach leanfaimíd-ne di anois, le congnamh Dé, agus</span>
<lb n="590"/><span>bheirimíd sinn féin mar íodhbairt ar a son…  Táimíd anois</span></p>
</div>
<pb n="101"/>
<div><lb n="591"/><p><span>á iarraidh ar Dhia mhór na bhfeart neart do thabhairt dúinn 'sa troid</span>
<lb n="592"/><span>atá rómhainn amach, d'á dhéine agus d'á ghéire é, i dtreó go dtiocfaidh</span>
<lb n="593"/><span>linn saoirse a bhaint amach d'ár muinntir fá dheire.”</span></p>
<lb n="594"/>
<lb n="595"/><p><span>Sin mar do labhair Toirdhéalbhac Mac Suibhne, Árd-Mhaor Chorcaighe,</span>
<lb n="596"/><span>agus is é is fear cínn riain ar an dáréag úd.  Beag baoghal ar a</span>
<lb n="597"/><span>leithéidibh géilleadh do láimh-láidir an námhad, óir tuigeann siad gurab</span>
<lb n="598"/><span>éigin dóibh an fód do sheasamh go dílis, pé ar bith céard a bhéas le</span>
<lb n="599"/><span>fulang acu, go leagtar ar lár iad.  Tá deich lá agus trí fiche ann</span>
<lb n="600"/><span>anois ó gabhadh iad, agus táid 'n-a dtroscadh ó shoin.  Ach ó'n lá sin</span>
<lb n="601"/><span>go dtí an lá atá indiu ann, focal cruaidh, clamhsán ná casaoid ní</span>
<lb n="602"/><span>tháinic ó'n a mbéalaibh.  Níl olc acu i' na gcroidhthibh d'aoinne.  Níl</span>
<lb n="603"/><span>uatha ach an Ceart agus an Fhírinne do chosaint.</span></p>
<lb n="604"/>
<lb n="605"/><p><span>Tá Toirdhéalbhach ibhfad uatha i measg na nGall, ach bíonn sé ag</span>
<lb n="606"/><span>cuimhneamh ortha de ló agus d'oidhche.  Cuireann sé misneach ortha le</span>
<lb n="607"/><span>n-a bhréithribh agus le n-a shompla.  Níl aon nídh ág déanamh imnidhe dhó,</span>
<lb n="608"/><span>ach go mbeidís go léir dílis go deire, agus go mbeadh muinntir na</span>
<lb n="609"/><span>h-Éireann réidh le n-a n-ionaid do líonadh, nuair a thuitfidís.  Ag</span>
<lb n="610"/><span>guidhe chun Dé ar son a thíre agus ar son a mhuinntire, sin mar a</span>
<lb n="611"/><span>thugann sé a laetheanta.  ‘Hic est qui multum orat pro populo’</span>
<lb n="612"/><span>(1. seo é an fear a bhíonns ag guidhe go dúthrachtach ar son a</span>
<lb n="613"/><span>mhuinntire.)  Tá a chorp bréag deagh-chúmtha claoidhte tnáithte anois,</span>
<lb n="614"/><span>ach tá an toil chomh daingean do-lúbtha is a bhí sí aon lá ariamh.  Tá a</span>
<lb n="615"/><span>chuid fola ionann's a bheith ídighthe, agus tá a rian air, óir tá sé ag</span>
<lb n="616"/><span>cailleamhaint a mheabhrach agus a chéille.  Tosnigheann sé ag</span>
<lb n="617"/><span>rámhailligh i n-a intinn.  ‘As líonmhaireacht an croidhe iseadh do</span>
<lb n="618"/><span>labhruigheann an béal.’  Bogann sé a bhéal mar bheadh sé ag féachaint</span>
<lb n="619"/><span>le caint a dhéanamh, Cromann Éire síos ós a chionn, agus annsin deir</span>
<lb n="620"/><span>sé go lag-ghlórach: “bead dílis duit, a chailín deas, bead dílis duit</span>
<lb n="621"/><span>go deó.”  Ar chloisteáil na bhfocal sin d'Eirinn, tagann buaidhist ana</span>
<lb n="622"/><span>mhór uirthi.  Tá a croidhe d'á réabadh.  Ach fanann sí annsin i bhfogus</span>
<lb n="623"/><span>do'n dáréag atá d'á gcéasadh…</span></p>
<lb n="624"/>
<lb n="625"/><p><span>Tá duine acu i riocht an bháis anois.  Cloiseann sí na paidreacha</span>
<lb n="626"/><span>d'á rádh 'n-a chillín uaighneach.  I gcionn tamaill bhig, tugtar scéal</span>
<lb n="627"/><span>chúichi, go bhfuil an chéad fhear marbh fá dheoidh.  Bheireann sí a</span>
<lb n="628"/><span>bhuidheachas le Dia go bhfuil a mac múirneach saor ó lámhaibh an námhad,</span>
<lb n="629"/><span>agus go raibh sé dílis go deire.  Annsin leagtar an taoiseach.  Tá</span></p>
<lb n="630"/>
<lb n="631"/><p><span>(1) T. Mac Suibhne adubhairt na neithe sin.</span>
<lb n="632"/></p>
</div>
<pb n="102"/>
<div><lb n="633"/><p><span>Toirdhéalbhach Mac Suibhne ar lár.  An tréan-fhear do briseadh ach</span>
<lb n="634"/><span>nár féadadh a lúbadh, tá sé marbh.  Tá a obair críochnuighthe.  Tá sé</span>
<lb n="635"/><span>saor fá dheire.  Go ndéanaidh Dia maith ar a anam!</span></p>
<lb n="636"/>
<lb n="637"/><p><span>Tugtar scéal a bháis chun a mháthar, Éire.  Téidheann sí isteach,</span>
<lb n="638"/><span>tógann sí an corp caol tanaidhe traochta sin, agus pógann ar a</span>
<lb n="639"/><span>bhathais go díl agus go miochair aríst agus aríst eile.  Tá brón agus</span>
<lb n="640"/><span>bród uirthi i n-éinfheacht.  Féachann sí suas chun na bhflaitheas, agus</span>
<lb n="641"/><span>deir sí do ghuth árd:  “A Íosa Críost, do céasadh ar chrann na croise</span>
<lb n="642"/><span>ar ár son, glac uaim an íodhbairt seo mo mhic mhúirnigh, agus tabhair</span>
<lb n="643"/><span>suaimhneas síorruidhe d'á anam.  Maith do mo námhaid an choir seo</span>
<lb n="644"/><span>atá déanta acu orm agus tabhair solus na ngrást dóibh chun iad do</span>
<lb n="645"/><span>chur ar bhealach a leasa.  Tabhair réidhteach agus faoiseamh agus</span>
<lb n="646"/><span>saoirse do mo chlainn atá fágtha agam, má's é do thoil ró-naomhtha é!”</span></p>
<lb n="647"/>
<lb n="648"/><p><span>Iomchruightear amach an corp ós cómhair a muinntire, agus</span>
<lb n="649"/><span>annsin cluintear an gol agus an caoineadh agus an greadadh bas.</span>
<lb n="650"/><span>Tá cumha agus buaidhirt ar gach aoinne.  Ach, tá dóchas mór i n-a</span>
<lb n="651"/><span>gcroidhthibh, freisin.  Tá a fhios acu go bhfuil an t-anam glan gléigeal</span>
<lb n="652"/><span>sin imthighthe ag triall ar Dhia, agus go mbéidh sé ag guidhe ar a son,</span>
<lb n="653"/><span>agus ag cuidiú leobhtha 'sa troid.</span></p>
<lb n="654"/>
<lb n="655"/><p><span>Tuitfidh na buachaillí eile indiaidh a chéile.  Béidh a n-ionaid</span>
<lb n="656"/><span>folamh; ach, líonfar aríst agus aríst eile iad, agus ní sguirfimíd</span>
<lb n="657"/><span>de'n troid, go mbristear comhacht an Diabhail, nó go dtuitidh an</span>
<lb n="658"/><span>duine deireannach de chlainn Gaedheal ar mhachaire an áir ag cosaint</span>
<lb n="659"/><span>a chirt agus a chreidimh agus a mhuinntire.  “Is aoibhinn do'n mhuinn-</span>
<lb n="660"/><span>tir a dh'fhuilingeann crádh ar son na fíoraontachta, mar is leó san</span>
<lb n="661"/><span>rígheact na bhflaitheas.”</span></p>
<lb n="662"/>
<lb n="663"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="664"/>
<lb n="665"/><p><span>Ach, déarfaidh duine, b'fhéidir, cad é an mhaith é?  Tá ár muinntir</span>
<lb n="666"/><span>d'á marbhú leis na ciantaibh, agus cad atá againn d'á bhárr?  Nach</span>
<lb n="667"/><span>mbéadh sé chomh maith againn géilleadh do neart an námhad, agus</span>
<lb n="668"/><span>síothcháin agus suaimhneas a bheith againn?  Duine gan creideamh is eadh</span>
<lb n="669"/><span>an duine adéarfadh a leithéid sin.  Fiafruighim de'n duine sin an</span>
<lb n="670"/><span>leómhfadh sé a rádh go bhfuair ár Slánuightheóir, moladh go deó leis, bás</span>
<lb n="671"/><span>i n-aistear, nuair do céasadh ar an gcrois fá dhroch-mheas agus fá</span>
<lb n="672"/><span>tharcuisne é?  Ní i n-aistear a fuair Sé bás.  Ní lúgha ná mar a</span>
<lb n="673"/><span>fuair na seadairí cródha bás i n-aistear ar son na h-Éireann i ngach</span>
<lb n="674"/><span>aois.  Ní i n-aistear atá ár muinntir ag fulang anois.  Dubhairt</span>
<lb n="675"/><span>Íosa, tráth:  “Má árduíghthear mise ó'n dtalamh tarraingeóchad gach</span>
<lb n="676"/><span>nídh chugham féin,” d'á chur i gcéill cad é bás a gheobhadh Sé (1); agus</span>
<lb n="677"/><span>do tharraing Sé croidhthe an uile dhuine chuige féin i ngach aois, agus</span></p>
</div>
<pb n="103"/>
<div><lb n="678"/><p><span>tá Sé ag tarraint croidhthe na ndaoine chuige féin go fóill.  Ar an</span>
<lb n="679"/><span>gcuma gcéadna nírbh foláir Toirdhéalbhach Mac Suibhne agus an</span>
<lb n="680"/><span>aoinne déag úd d'árdú ar altóir na h-íodhbairte, chun chroidhthe na</span>
<lb n="681"/><span>ndaoine ar fuaid an domhain mhóir do tharraint chun an chirt agus chun</span>
<lb n="682"/><span>an chreidimh.  Is mairg, ámhthach, a dhallfadh a shúile i n-aghaidh na</span>
<lb n="683"/><span>fírinne!</span></p>
<lb n="684"/>
<lb n="685"/><p><span>Mar a dubhairt T. Mac Suibhne le n-a chomráduithibh:  “Má</span>
<lb n="686"/><span>théigheann an dáréag againn-ne féin gcréafóig anois, soillseóchaidh</span>
<lb n="687"/><span>ainm na h-Éireann ar fuaid an domhain le misneach agus le dóchas do</span>
<lb n="688"/><span>chur ar mhuinntir gach tíre, atá ag iarraidh a saoirse do bhaint amach.</span>
<lb n="689"/><span>Glacaimís misneach, mar sin, agus ag fághail bháis dúinn, iarraimís ar</span>
<lb n="690"/><span>Dhia neart do thabhairt dúinn féin agus d'ár muinntir, i dtreó go</span>
<lb n="691"/><span>mbeimíd go léir réidh le gach uile nídh a fhuilinnt, agus annsin saor-</span>
<lb n="692"/><span>faidh Dia ár dtír fá dheoidh.”  Bíodh foighid againn go fóill beag.</span>
<lb n="693"/><span>Bíodh muinighin as Dia againn.  Deir Naomh Eóin ,san ‘Taisbeánadh’</span>
<lb n="694"/><span>go bhfeaca sé faoi'n altóir-’ anmanna na druinge do marbhuigheadh</span>
<lb n="695"/><span>ar son bhréithre Dé, agus ar son na fiadhnaise do chosnadar: agus</span>
<lb n="696"/><span>d'éigheadar do ghuch árd, á radh, cá fhaid a bhéas tú, a Thighearna</span>
<lb n="697"/><span>(naomhtha fhírinnigh), gan breitheamhnas do bhreith agus díoghaltas do</span>
<lb n="698"/><span>dhéanamh ar son ár bhfola ar an druing áitigheas ar an dtalamh?  Agus</span>
<lb n="699"/><span>tugadh do gach aoinne díobh éadaigh fhada ghléigeala: agus dubhradh leo</span>
<lb n="700"/><span>sguireadh ar feadh tamaill bhig, nó go mbéadh (uimhir) a gcómh-</span>
<lb n="701"/><span>shearbhfhóghantuidhthe agus a ndritháracha ar n-a cóimhlíonadh, a bhí le</span>
<lb n="702"/><span>marbhú mar iad-san.”  (1) Tá mairtíreacha ár dtíre i láthair Dé anois,</span>
<lb n="703"/><span>ag éigheamh Air, “An fada a bhéas tú, a Dhia, gan díoghaltas do</span>
<lb n="704"/><span>dhéanamh ar son ár bhfola?”  Agus deir Sé leobhtha sguireadh ar feadh</span>
<lb n="705"/><span>tamaill bhig.  'Seadh, tamall beag eile.  B'fhéidir go gcaithfidh a</span>
<lb n="706"/><span>thuille againn aghaidh a thabhairt ar an mbás, sul dá mbídh uimhir ár</span>
<lb n="707"/><span>mairtíreacha ar n-a cóimhlíonadh, agus má's toil le Dia é sin, ní</span>
<lb n="708"/><span>loicfimíd ar ár muinntir.  ‘An uair is géire an pian, iseadh is giorra</span>
<lb n="709"/><span>an chabhair.’  Is í Aoine an Chéasta anois í, agus is gearr go mbeiridh</span>
<lb n="710"/><span>Domhnach Cásga orainn.  Annsin aiseireóchaidh Éire go glórmhar</span>
<lb n="711"/><span>do-mharbhthach, le congnamh Dé, agus bhéaraidh sí an Solus do chineadh-</span>
<lb n="712"/><span>chaibh an domhain mhóir; agus gach duine d'ár muinntir d'ár marbhuighead</span>
<lb n="713"/><span>agus d'á marbhóchar ar son an chirt, bhéidh sé “'n-a lóchrann ar lasadh</span>
<lb n="714"/><span>agus ag taithneamh,” (2) ag tabhairt soluis na fírinne agus an chreidimh</span>
<lb n="715"/><span>do'n chine daonna ar fuaid an domhain, agus do lucht a marbhtha</span>
<lb n="716"/><span>féin…</span></p>
<lb n="717"/>
<lb n="718"/><p><span>V.</span></p>
<lb n="719"/>
<lb n="720"/><p><span>Ach an drong do chéas ár dtír, agus do chuir an droch-bhail sin</span>
<lb n="721"/><span>uirthi, is eagal liom go bhfuil droch-chríoch i ndán dóibh, mura bhfuil ag</span></p>
</div>
<pb n="104"/>
<div><lb n="722"/><p><span>Dia.  Tá peacaí ann a bhíonns ag éigheamh ar Dhia ag iarraidh</span>
<lb n="723"/><span>dhioghaltais:</span></p>
<lb n="724"/>
<lb n="725"/><p><span>“Na ceithre pheacadh-sa bíd</span>
<lb n="726"/><span>I bhfiadhnaise an Áird-Rígh,</span>
<lb n="727"/><span>Ag iarraidh géar-smacht do theacht,</span>
<lb n="728"/><span>Ar dhroing dhéanta na bpeacadh;</span>
<lb n="729"/><span>Peacadh Sodoim, peacadh feill,</span>
<lb n="730"/><span>Éagnach baintreach fá einghreim,</span>
<lb n="731"/><span>Bheith daor le dílleachta lag;</span>
<lb n="732"/><span>Allus aisge na saothrach.”</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Is mairg do'n druing úd, do dhoirt amach fuil na nGaedheal gan chúis</span>
<lb n="735"/><span>gan ádhbhar!</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Is mairg dóibh, a d'fhagh máithreacha bochta na h-Éireann fá bhrón ag</span>
<lb n="738"/><span>caoineadh a gclainne!</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Is mairg dóibh, do bhrir croidhthe na mbaintreach agus na gcailíní</span>
<lb n="741"/><span>óga!</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Is mairg do'n druing úd, a thug an uile shaghas droch-úsáide d'fhearaibh</span>
<lb n="744"/><span>óga gan urchoíd gan choir i bpríosúnaibh na nGall!</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Is mairg dóibh siúd, do bhain an glaodhach bog brónach sin, ‘cá bhfuil</span>
<lb n="747"/><span>m'athair' as dílleachtaibh laga, agus d'fhág go h-aonraic iad!</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>B'fhearr linn go bhféadfaidhe an drong úd do smachtú anois,</span>
<lb n="750"/><span>i gcruth 's go mbéadh faill acu a leas a dhéanamh.  D'á bhrígh sin,</span>
<lb n="751"/><span>bímís ag guidhe ar a son.  Is treise le Dia ná le comhacht an</span>
<lb n="752"/><span>dorchadais.  Má chuirimíd le chéile, agus muinighin a bheith againn as</span>
<lb n="753"/><span>Dia, agus cabhair agus congnamh do thabhairt d'á chéile le gníomharthaibh</span>
<lb n="754"/><span>agus le h-urnuighthibh, béidh linn.  'S'é mo thuairm láidir gur choinnigh</span>
<lb n="755"/><span>Dia T. Mac Suibhne agus na buachaillí eile an fhaid sin gan bás</span>
<lb n="756"/><span>d'fhághail i n-aon turas féachaint an dtiocfadh aithreachas ar lucht a</span>
<lb n="757"/><span>marbhtha.  Ní tháinic, ámhthach.  Fearacht Pharaoh an t-Sean-Reachta, do</span>
<lb n="758"/><span>dhalladar a súile agus do dhúradar a gcroidhthe.  Agus anois, níl aon</span>
<lb n="759"/><span>áird acu ar chomhairle, ar cheart, nó ar ain-cheart.  Go dtugaidh Dia</span>
<lb n="760"/><span>radharc dóibh!  Caithfear an t-uabhar agus an sotal do bhaint asta.</span>
<lb n="761"/><span>Iarraimís, d'á bhrígh sin, ar Dhia na glóire tré imridhe Phádraig</span>
<lb n="762"/><span>naomhtha, agus Cholm-cille, misneach agus meanma do chur i gcroidhthibh</span>
<lb n="763"/><span>muintire na h-Éireann, agus a chur d' fhiachaibh ar lucht na h-éagcóra</span>
<lb n="764"/><span>dhéanamh a rádh go h-úmhal i láthair Dé, ‘peccavimus’ (tá peacuighthe</span>
<lb n="765"/><span>againn).  Is cóir do gach uile dhuine againn bheith ag guidhe go</span>
<lb n="766"/><span>dúthrachtach de ló is d'oidhche ar son ár muinntire féin, agus ar son</span>
<lb n="767"/><span>an námhad.</span>
<lb n="768"/></p>
</div>
<pb n="105"/>
<div><lb n="769"/><p><span>Iarraimís ar Dhia, tré impidhe na Maighdine Muire agus Bríghde</span>
<lb n="770"/><span>naomhtha, an brón agus an bhuaidhirt do thógáil de chroidhthibh na máith-</span>
<lb n="771"/><span>reacha, na mbaintreach, agus na gcailíní, agus sólás agus sonas do</span>
<lb n="772"/><span>thabhairt dóibh.</span></p>
<lb n="773"/>
<lb n="774"/><p><span>Urnuighe.</span></p>
<lb n="775"/>
<lb n="776"/><p><span>Go mbuanuighidh Dia Éire.  Beannuighthe go raibh a h-easbuig, a</span>
<lb n="777"/><span>sagairt' agus a h-eaglaisigh.  Dia d'á seóladh go léir ar a leas, mar</span>
<lb n="778"/><span>aon le n-a taoisigh, a cáirde, i's a muinntir.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>A Phádraig, a abstoil na h-Éireann, guidh orainn.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>A Bhríghde, a Mhuire na nGaedheal, guidh orainn.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>A Cholm-cille, a dheoraidhe uasail, guidh orainn.</span></p>
<lb n="785"/>
<lb n="786"/><p><span>AN BRÁTHAIR BENEDICT.</span></p>
<lb n="787"/>
<lb n="788"/><p><span>(A chríoch san.)</span>
<lb n="789"/></p>
</div>
<pb n="106"/>
<div><lb n="790"/><p><span>CNAMHA GAN FEOIL.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>CRÍOCH AN DUINE.</span></p>
<lb n="793"/>
<lb n="794"/><p><span>Isé Dia an tobar as a dtáinig gach rud.  Fillidh gach nídh air leis.</span></p>
<lb n="795"/>
<lb n="796"/><p><span>(a) Cad chuige gur dhein sé an duine?</span></p>
<lb n="797"/>
<lb n="798"/><p><span>(1) Chun a ghlóire féin.  Dá shuaraighe thu is chuige sin a cru-</span>
<lb n="799"/><span>thuigheadh thu.</span></p>
<lb n="800"/>
<lb n="801"/><p><span>(2) Chun aoibhnis na bhFlathas do thabhairt duit.  Nách trócaireach</span>
<lb n="802"/><span>é Dia agus a rádh ná fuil uaidh ach tu chur ar do leas.</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>(b) Cad na thaobh gur ceart duit beart a dheanamh dá réir.</span></p>
<lb n="805"/>
<lb n="806"/><p><span>(1) Mar ná féadfá aoíbhneas i gceart a bheith agat ach ar an</span>
<lb n="807"/><span>gcuma san.</span></p>
<lb n="808"/>
<lb n="809"/><p><span>(2) Mar, mara ndeinean tu an méid sin, beidh brón agus díth</span>
<lb n="810"/><span>i d'chóir go síoruidhe.</span></p>
<lb n="811"/>
<lb n="812"/><p><span>(3) Mar ná fuil ach an dá taobh ann.  Is ort féin atá taobh</span>
<lb n="813"/><span>acu san do thoghadh agus do chur i n áirighthe dhuit féin.</span></p>
<lb n="814"/>
<lb n="815"/><p><span>(4) Ní ró dheachair i n-aon chor é.  Thug Dia gach cabhair a's</span>
<lb n="816"/><span>congnamh duit chuige.  Dein iad do chur i bhfeidhm.</span></p>
<lb n="817"/>
<lb n="818"/><p><span>(c) Táid na constaicí romhat; ach ní ceart duit gan cur 'n-a gcoinnibh</span>
<lb n="819"/><span>go fearamhail agus go seasamhach.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>A Thighearna cuir i n-úil dom cad í an chríoch a bhéarfidh me, agus</span>
<lb n="822"/><span>an mór iad mo laetheanta, ionnus go mbeidh fhios agam cad tá i</span>
<lb n="823"/><span>n-easnamh orm.  — (Psalm xxxvii.i. 5.)</span>
<lb n="824"/></p>
</div>
<pb n="107"/>
<div><lb n="825"/><p><span>AN NODLAIG.</span></p>
<lb n="826"/>
<lb n="827"/><p><span>Sneachta!  Sneachta!  Sneachta!  Sneachta agus é ag tuitim</span>
<lb n="828"/><span>'na cháithníníbh — cáithníní móra, troma; cáithníní beaga, éadtroma;</span>
<lb n="829"/><span>cáithníní boga, deasa, a cheangluigheann go grádhmhar dot' mhuineál</span>
<lb n="830"/><span>agus dot' aghaidh; cáithníní cruadha, dána a thugann buille fan na</span>
<lb n="831"/><span>sróna duit nó ar do phluic mar adéarfaidís,  “Imthig as mo slíghe, a</span>
<lb n="832"/><span>ropaire;” cáithníní tirme a bhriseann san aer agus a thuiteann síos</span>
<lb n="833"/><span>chun tailimh i n-a smúid; cáithníní fliucha a leaghann ar an talamh!  A!</span>
<lb n="834"/><span>is aoibhinn teacht isteach as an stuirm agus suidhe síos cois teine,</span>
<lb n="835"/><span>te, tuaichioll, tarruingeach, na lasracha lonnracha ann ag léimt</span>
<lb n="836"/><span>suas an séimiléar, agus féachaint a thabhairt amach ar na daoinibh</span>
<lb n="837"/><span>agus iad ag brostugadh abhaile tríd an stuirm, a gcinn ar cromadh,</span>
<lb n="838"/><span>agus a mbeart bronntanas agus bídh i gcóir an lae bháraigh aca.</span>
<lb n="839"/><span>Féach ar an bhfeirimeóir sin agus é ag gluaiseacht abhaile.  Beidh sé</span>
<lb n="840"/><span>air aige a thig a shroisint anocht.  Leanaimís é ar a thriall.</span>
<lb n="841"/></p>
</div>
<pb n="108"/>
<div><lb n="842"/><p><span>Cheana féin tá an sneachta ag stad.  Acht — rud is mheasa do'n</span>
<lb n="843"/><span>fheirmeóir agus d'á chapall — tá sé ag cur sheaca go tiugh, chóm tiugh</span>
<lb n="844"/><span>san, go deimhin, gur ar éigin is féidir leis an gcapall siubhal ar an</span>
<lb n="845"/><span>mbóthar.  Tá an ghealach na suidhe anois agus tá a solus fuar, bán</span>
<lb n="846"/><span>ag lasadh an reóithín agus an sneachtaidh go glinn gléineach.  Nach</span>
<lb n="847"/><span>árd an fothrom a dhéineann gíoscán agus cnagarnach na trucailleach,</span>
<lb n="848"/><span>agus srann agus saothar anála an chapaill in aer na h-oidhche!  Suas</span>
<lb n="849"/><span>síos na cnuic: an stadfaidh siad choidhche?  Tarraingeann siad i n-aice</span>
<lb n="850"/><span>a mbaile fé dheireadh.  Cloiseann na buachaillí istigh iad agus amach</span>
<lb n="851"/><span>leó.  Stiúiríghid an capall isteach go dtí an macha.  Isteach san</span>
<lb n="852"/><span>tigh leis an bhfeirmeóir.  Tá sonas agus suairceas ar lasadh i n-aghaidh</span>
<lb n="853"/><span>gach uile dhuine ann.  Agus cad na thaobh ná beadh?  Nach í seo</span>
<lb n="854"/><span>oidhche Nodlag — oidhche thar gach uile oidhche eile san mbliadhain.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>Féach ar an gcistin féin!  Nach deas, glan í i gcóir an lae</span>
<lb n="857"/><span>bháraigh!  Teine mhór mhónadh ar dóigheadh ar an teinteán; an t-úrlár</span>
<lb n="858"/><span>scuabtha go cúramach; cuileann agus eidhneán thar an doras agus ar</span>
<lb n="859"/><span>na fallaíbh; agus — rud níos mó agus níos fearr ná iad seo go léir</span>
<lb n="860"/><span>— an choinneal Nodlag agus í na seasamh ar an mbórd cois na</span>
<lb n="861"/><span>fuinneóige.</span></p>
<lb n="862"/>
<lb n="863"/><p><span>“Bain díot do chóta mór, a Shéamais, a chroidhe istigh,” arsa bean</span>
<lb n="864"/><span>an tighe, “is dócha gur beag ná fuilir it' lic oidhre ó bheith it' shuidhe</span>
<lb n="865"/><span>chómh fada san ar an trucaill úd.  Téidh tú féin an fhaid is atá na</span>
<lb n="866"/><span>buachaillí ag cur an chapaill agus na trucailleach isteach.”</span></p>
<lb n="867"/>
<lb n="868"/><p><span>Suidheann sé síos go dtí go dtagann na buachaillí isteach.</span>
<lb n="869"/><span>Annsan lasann sé coinneal bheag, múchtar gach solus eile agus</span>
<lb n="870"/><span>tarraingeann sé i leith go dtí an choinneal Nodlag.  “Go mbeirimíd</span>
<lb n="871"/><span>beó ar an am seo arís,” adeir sé go cráibhtheach agus é ghá lasadh.</span>
<lb n="872"/><span>“Amen, a Thíghearna,” adeir an chuid eile aca.  Steallann sé uisce</span>
<lb n="873"/><span>coisreacan ortha annsan, agus air féin.  Deirtear an paidrín</span>
<lb n="874"/><span>páirteach i n-a dhiaidh san.  Agus ar feadh an phaidrín agus na</span>
<lb n="875"/><span>h-oidhche ar fad, bíonn an choinneal sin ar lasadh go seasmhach, socair —</span>
<lb n="876"/><span>cuireadh do'n teaglach naomhtha teacht isteach chúcha, má bíonn siad</span>
<lb n="877"/><span>arís ag gabhail an bhóthair mar a bhíodar fadó i mBetlethem.  Ní</span>
<lb n="878"/><span>h-amhán sa tig seo, ámh, atá an cuireadh le feiscint.  Amuigh ar na</span>
<lb n="879"/><span>sléibhtibh loma, i ngleanntaibh foithneacha, cois abhann mór agus</span>
<lb n="880"/><span>srotha ar a bhfuil an leac oidhre, tá coinneal na Nodlag le feiscint</span>
<lb n="881"/><span>i bhfuinneóig gach cistin, agus tá doras gach tighe ar leath oscailt.</span>
<lb n="882"/><span>San chathair féin is féidir iad d'fheiscint.</span></p>
<lb n="883"/>
<lb n="884"/><p><span>Agus anois tá an uair sholamhanta naomhtha sin, an uair i n-a</span>
<lb n="885"/><span>rugadh Íosa Críost féin — uair an mheadhan oidhche — ag déanamh orainn.</span>
<lb n="886"/><span>Tá ciúineas an bháis ar gach aon rud: níl fothrom ar bíth le clos acht</span></p>
</div>
<pb n="109"/>
<div><lb n="887"/><p><span>an ghaoth ag déanamh ollagóin sa choill agus an abha ag déanamh dórd</span>
<lb n="888"/><span>thar na clochaibh.  Go h-obann cloistear na cloga agus iad ag bualadh.</span>
<lb n="889"/><span>Sar i bhfad, tá figiúirí beaga dubha le feicsint ag druidim síos an</span>
<lb n="890"/><span>bóthar, ag déanamh ar an séipéal beag atá ag lasadh le soillsibh.  Ós</span>
<lb n="891"/><span>a gcionn tá an spéir dhubh-ghoirm ar nós sróill, na réiltíní bána ag</span>
<lb n="892"/><span>casadh go h-aoibhneasach ann, agus an ghealach bhán airgeadamhail ag</span>
<lb n="893"/><span>taithneamh ar an sneachta fé na gcosaibh.  Sroiseann síad an séipéal</span>
<lb n="894"/><span>— isteach leó.  Cheana féin, tá an “Adeste Fídélés” dá chánadh aca.</span>
<lb n="895"/><span>Tagann an sagart isteach agus tosnuigheann an t-Aifreann.</span></p>
<lb n="896"/>
<lb n="897"/><p><span>Ó! má theastuigheann uait an díadhasamhlacht agus an chráibhtheacht</span>
<lb n="898"/><span>a bhí ag na mairtíreachaibh nó ag na príomh-Chríostaidhthibh, féach ar na</span>
<lb n="899"/><span>daoinibh bochta seo, a gcinn ar cromadh, gan suim ar bith aca i n-aon</span>
<lb n="900"/><span>rud acht amháin i nDia.  Féach ortha anois, tar éis an Aifrinn, bailighthe</span>
<lb n="901"/><span>mór dtimcheall “an Crib.”  Ní Crib saidhbhir breágh atá ann — ní h-eadh.</span>
<lb n="902"/><span>Tá sé bocht símplíghe acht is cuma leó san.  Tógann sé a n-anam-</span>
<lb n="903"/><span>nacha thar n-ais go laethantaibh Chríost.  Bíonn sé mar chuimhneamh</span>
<lb n="904"/><span>dóibh ar na rudaíbh a tuit amach an lá úd, na céadta blian ó shoin.</span>
<lb n="905"/><span>Labhrann an Leinbhín sin leó, mar a labhair na h-aingil leis na haodhairibh:</span>
<lb n="906"/><span>“Connus an bhféadfadh sibh droch-aigne nó mioscais a bheith i nbhúr</span>
<lb n="907"/><span>gcroidhthibh d'éinne indiu?  Bíodh siothcháin eatorraibh, a Chríostuidhthe,</span></p>
</div>
<pb n="110"/>
<div><lb n="908"/><p><span>agus na dearmhaididh na bochta.”  Tagaid amach caradas agus siothcháin</span>
<lb n="909"/><span>i n-a gcroidhthibh.  Tá gach aoinne go sonasach, suairc.  Fé scamall na</span>
<lb n="910"/><span>h-oidche, cloistear ar gach taobh:  “Nodlaig shona dhuit!”  “Gurab</span>
<lb n="911"/><span>amhlaidh dhuit!”  “Go mbeirimíd beó ar an am seo arís!” agus mar</span>
<lb n="912"/><span>sin de.  Ar fuid na tíre, os comhair gach séipéail, tá rud éigin d'á</span>
<lb n="913"/><span>leithéid ar siubhal.  Tá na bochta ag imtheacht, agus a gcroidhthe lán</span>
<lb n="914"/><span>de ghrádh agus de charadas chómh lán is a bhí a lámha le biadh agus le</span>
<lb n="915"/><span>dígh le h-éadach agus le h-airgead roimhe sin.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>Tar éis tamaill tagann an lá.  B'fhéidir go bhfuil féachaint fuar</span>
<lb n="918"/><span>ar an ngréin, acht mar sin féin, is í maidean na Nodlag í, agus tá gach</span>
<lb n="919"/><span>aoinne go samh, socair, suaimhneach.  Téigheann na buachaillí ag</span>
<lb n="920"/><span>tóruidheacht an dreóilín.  Cloistear gach scread agus gach gáire</span>
<lb n="921"/><span>uatha agus iad ag gluaiseacht cois na faille.  Féach ar an éinín mbocht</span>
<lb n="922"/><span>agus é ag déanamh iarracht ar éalughadh uatha.  Acht, mo léan!  Bheadh</span>
<lb n="923"/><span>sé níos fearr dó an bás a ghlacadh gan mhoill, mar, pé áit i n-a bhfuil</span>
<lb n="924"/><span>sé le feicsint, caithtear clocha, bataí, hataí — gach rud atá i n-a</span>
<lb n="925"/><span>lámhaibh aca — leis.  Fé dheireadh, marbhuightear é, agus tógtar abhaile</span>
<lb n="926"/><span>é.  Ar an tslíghe dóibh, castar an sagart ortha.  “Anois, a bhuachaillí,”</span>
<lb n="927"/><span>ar seisean “nach ait an rud é díbh-se bheith ag rith i ndiaidh ainmhídhe</span>
<lb n="928"/><span>chómh beag, chómh neamhurchóideach san.  Ná fuil aon náire orraibh ar aon</span>
<lb n="929"/><span>chor?”  Cromann síad a gcinn, acht tar éis tamaill bhig, labhrann</span>
<lb n="930"/><span>duine aca leis.  “Acht, a athair, deirtear gur scéith sé ar ár</span>
<lb n="931"/><span>dTíghearna fad ó.”  “Bíoch sin mar atá, ní agaibh-se atá cead</span>
<lb n="932"/><span>díoghaltais.  Agus ba cheart díbh cuimhneamh leis gur h-imreadh</span>
<lb n="933"/><span>díoghaltais air, dálta an scéil úd.”  Acht ní deir sé a thuille,</span>
<lb n="934"/><span>acht siubhal leis, mar tá a fhios aige gur sean-nós é, agus go mba</span>
<lb n="935"/><span>chruaidh an rud é stad a chur leis.  Cuirtear an dreóilín i leath-thaoibh</span>
<lb n="936"/><span>le h-aghaidh an lae bháraigh.</span></p>
<lb n="937"/>
<lb n="938"/><p><span>Tá sean-nós eile Gaedhalach ann i dtaobh na Nodlag a gcaithfear</span>
<lb n="939"/><span>trácht air.  Ní bhíonn aoinne ag dul ar chuairt an lá so.  Fanann gach</span>
<lb n="940"/><span>aon teaghlach i n-a theach féin.  Chuala leis le déidheanaighe go bhfuil nós</span>
<lb n="941"/><span>eile aca annso agus annsúd ar fuid na tíre; sidé é, caithfidh gach</span>
<lb n="942"/><span>líontighe biadh agus deoch a thabhairt do thriúr daoine, fear agus bean</span>
<lb n="943"/><span>agus leanbh, a bhíonn ar lorg déirce, mar chuimhneamh ar an teaghlach</span>
<lb n="944"/><span>naomhtha agus ar an dtreó i n-a rabhadar lá Nodlag.  Is an-deas an</span>
<lb n="945"/><span>nós é.  Dá aindheóin seo, imthigheann an lá go tapaidh agus ní fada</span>
<lb n="946"/><span>go dtagann an oidhche arís.</span></p>
<lb n="947"/>
<lb n="948"/><p><span>Gabhaimís slán anois ag an teaghlach seo agus ag teaghlachaibh</span>
<lb n="949"/><span>eile d'á leithéid.  Beannacht libh, a theaghlachaí Gaedhlacha!  Beannacht</span>
<lb n="950"/><span>leat, a Nodlaig, go dtí tú chughainn arís!  Beannacht leat!</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Pádraig Ó Catháin.</span>
<lb n="953"/></p>
</div>
<pb n="111"/>
<div><lb n="954"/><p><span>MISNEACH.</span></p>
<lb n="955"/>
<lb n="956"/><p><span>Tá misneach le tamall ar fhearaibh na h-Éireann,</span>
<lb n="957"/><span>Óró, corruigí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="958"/><span>Ní maith leo bheith feasta ag brath ar stróinséiribh,</span>
<lb n="959"/><span>Molaim an scéal 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="960"/><span>Corruigí, bailigí, 'fheara na h-Éireann,</span>
<lb n="961"/><span>Óró 'n gleo 's tosnochaidh sara fad,</span>
<lb n="962"/><span>Ní baoghal dúinn feasta ach seasamh le chéile</span>
<lb n="963"/><span>'S raghaidh an stróinséar an dorus amach.</span></p>
<lb n="964"/>
<lb n="965"/><p><span>Bhí thiar ar an nduine nár dhein a ghnó féinig,</span>
<lb n="966"/><span>Óró, corruigí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="967"/><span>Sin ceacht 'tá 'n-a teagasc le tamall i n-Éirinn,</span>
<lb n="968"/><span>Molaim an scéal 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="969"/><span>Corruigí, &rl.</span></p>
<lb n="970"/>
<lb n="971"/><p><span>A misneach do mhúscailt ba mhithid do Ghaedhlaibh,</span>
<lb n="972"/><span>Óró, corruigí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="973"/><span>'S a náimhde do ghlanadh thar caladh as Éirinn,</span>
<lb n="974"/><span>Molam an scéal 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="975"/><span>Corruighí, &rl.</span></p>
<lb n="976"/>
<lb n="977"/><p><span>Árdughadh ana a 's meas ortha féinig,</span>
<lb n="978"/><span>Óró corruigí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="979"/><span>Ní'l siad i n-easnamh ar Fhearaibh na h-Éireann,</span>
<lb n="980"/><span>Molaim an scéal 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="981"/><span>Corruigí, &rl.</span></p>
<lb n="982"/>
<lb n="983"/><p><span>Is gearr go mbeidh saoirse i n-uachtar ag Gaedhlaibh,</span>
<lb n="984"/><span>Óró, corruighí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="985"/><span>'S a mbratach go bríoghmhar ag luascadh le gaothaibh,</span>
<lb n="986"/><span>Molaim an scéal, 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="987"/><span>Corruigí, &rl.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>'Sis gearr go mbeidh Seán Buidhe ag imtheacht as Éirinn,</span>
<lb n="990"/><span>Óró, corruigí, tiocfaidh an cath,</span>
<lb n="991"/><span>Sin réiteacas fáidh agus seanchas éigse,</span>
<lb n="992"/><span>Molaim an scéal 'sis maith liom a bhlas.</span>
<lb n="993"/><span>Corruigí, &rl.</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>Cathoir Ua Braonáin.</span>
<lb n="996"/></p>
</div>
<pb n="112"/>
<div><lb n="997"/><p><span>LEITIR THIMPAIL AR STÁID LUCHT OIBRE;</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>Ó N-ÁR N-ATHAIR RÓ-NAOMHTHA AN PÁPA, LEO A TRÍDÉAG.</span></p>
<lb n="1000"/>
<lb n="1001"/><p><span>AR LEANMHAINT.</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>[Fógarthar gach ceart ar cosnamh.]</span></p>
<lb n="1004"/>
<lb n="1005"/><p><span>An tAthair Peadar Ua Laoghaire, Canónach, d'aistrigh.</span></p>
<lb n="1006"/>
<lb n="1007"/><p><span>Thaisbeánamair thuas go bhfuil sé do réir dlíghe nádúra a chuid</span>
<lb n="1008"/><span>féin do bheith ag gach duine fé leith.  Leanan an dlígh sin an duine</span>
<lb n="1009"/><span>nuair a bhíon sé 'n-a cheann ar líntíghe.  Tá ceangailte ar athair</span>
<lb n="1010"/><span>clainne ar chlann do chothú agus éadach do chur ortha agus iad do</span>
<lb n="1011"/><span>thógaint mar is ceart.  Tá an dligh sin daingean ar an athair do réir</span>
<lb n="1012"/><span>nádúra.  Tá ceangailte air sligh mhaireachtaint do chur i n-áirighthe</span>
<lb n="1013"/><span>dhóibh, do réir a ghustail, i dtreo go mbeidh ar a gcumas iad féin do</span>
<lb n="1014"/><span>chimeád suas mar is cuibhe agus gan dul le fuacht a's le fán ar an</span>
<lb n="1015"/><span>saoghal.  Ní féidir do'n athair an nídh sin a dhéanamh i n-aon chor mura</span>
<lb n="1016"/><span>n-admhuighthear gur leis fein fé leith pé fagháltas coda atá, go bhfuil</span>
<lb n="1017"/><span>neart dó úsáid a dhéanamh de do réir a thoile i gcaitheamh a bheatha</span>
<lb n="1018"/><span>agus é fhágaint le n-uadhacht agá chlainn.  Societas i gceart iseadh</span>
<lb n="1019"/><span>an líntíghe, chómh maith leis an stát, agus tá a smacht féin air ó'n</span>
<lb n="1020"/><span>dtaobh istig, smacht an athar.  D'á bhrígh sin, chómh fada agus a théidhan</span>
<lb n="1021"/><span>gach gnó a bhainean leis an líntíghe féin, do réir a nádúra féin, gan</span>
<lb n="1022"/><span>dul lasmuich des na gnóthíbh sin ar a bhfuil seasamh an líntíghe, agus a</span>
<lb n="1023"/><span>shaor-bheatha dhleaghthac, tá a cheart féin ag an línthíghe, chómh maith, an</span>
<lb n="1024"/><span>chuid is lugha dhe, agus atá ag an stát.  Deirim an chuid is lúgha dhe</span>
<lb n="1025"/><span>chómh maith, mar, ó'tá an chualacht bheag ar a dtugtar líntíghe, níos sia</span>
<lb n="1026"/><span>ar an saoghal 'ná mar atá aon cheann des na cualuchtaíbh móra ar a</span>
<lb n="1027"/><span>dtugtar rígheachta poibilídhe, tá tusach do réir nádúra ag ceart an</span>
<lb n="1028"/><span>líntíghe ar cheart gach righeachta poibilídhe.  Ach má's cosg i n-inead</span>
<lb n="1029"/><span>conganta, má's díobháil i n-inead tairbhthe, atá le teacht chun na</span>
<lb n="1030"/><span>ndaoine, chun lucht an líntíghe, ag dul isteach dóibh sa chualacht mhór, sa</span>
<lb n="1031"/><span>stát, is díreach gur b'é a leas fanmhaint lasmuich dhe.</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>Dearmhad mór, d'á bhrigh sin, dearmhad tiubaisteach, iseadh a mheas</span>
<lb n="1034"/><span>go bhfuil sé dleaghthach, do'n stát a lámh do shádh isteach, do réir a thoile</span>
<lb n="1035"/><span>féin, i ngnóthíbh prímháideacha an líntíghe.  Gan amhras, dá ráinígheadh</span>
<lb n="1036"/><span>líntíghe bheith i ngéibhinn chruaidh agus gan ar a gcumas iad féin</span></p>
</div>
<pb n="113"/>
<div><lb n="1037"/><p><span>d'fhuasgailt as an ngéibhinn, bheadh sé ceart ag an stát cabhrú leó.  Is</span>
<lb n="1038"/><span>cuid de'n stát gach líntíghe.  Ar an gcuma gcéadna, dá ráinigheadh</span>
<lb n="1039"/><span>toirmeasg ag muintir an tíghe á dhéanamh éatartha féin agus éugcóir</span>
<lb n="1040"/><span>acu á dhéanamh ar a chóile, bhéadh sé ceangailte ar dhligh na rígheachta</span>
<lb n="1041"/><span>teacht agus a chur fheuchaint ar gach duine acu bheith sásta le n-a cheart</span>
<lb n="1042"/><span>féin.  Ní baint ó cheart an duine é sin ach cabhrú leis.  Tá cean-</span>
<lb n="1043"/><span>gailte ar dhligh na rígeachta, amhthach, gan dul a thuille ach stád ar an</span>
<lb n="1044"/><span>áit sin.  Ní féidir do dhlígh na rígheachta úghdarás an athar do chur ar</span>
<lb n="1045"/><span>neamhnídh ná do thógaint chuige féin, mar do shíolruigh an t-úghdarás</span>
<lb n="1046"/><span>san as an dtobar gcéadna as ar shíolruigh an duine féin.  “Is leis</span>
<lb n="1047"/><span>an athair an leanbh.”  Isé pearsa an athar é, mar a déarfí, ar lean-</span>
<lb n="1048"/><span>mhaint, agus ag labhairt le cruinneas, ní de bhithinn a chirt féin a</span>
<lb n="1049"/><span>ghlacan an leanbh inead ameasg na poibilidheachta ac de bhithinn cirt</span>
<lb n="1050"/><span>an líntighe i n-ar rugadh agus i n-ar tógadh é.  Is tré neart na fírinne</span>
<lb n="1051"/><span>sin díreach, .i. “Gur leis an athair an leanbh,” adeir Naomh Tomás;</span>
<lb n="1052"/><span>“sar a dtagan ciall agus saor thoil don chlainn táid siad socair fé</span>
<lb n="1053"/><span>chúram athar agus máthar.”  An “Sucialist,” d'a bhrigh sin, nuair ba</span>
<lb n="1054"/><span>mhian leis an chlann do tharrac ó chúram athar agus máthar agus iad do</span>
<lb n="1055"/><span>chur fé chúram an stáit, is amhlaidh ba mhian leis gabháil i gcoinnibh dlighe</span>
<lb n="1056"/><span>nádúra an duine agus cómhcheangal an líntighe do bhrise as a chéile.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Agus, i n-éaghmuis ná h-eugcóra a thiocfadh as a leithéid sin</span>
<lb n="1059"/><span>d'obair, is léir le feisgint cad é an suathadh, agus cur thré chéile, a</span>
<lb n="1060"/><span>dhéanfadh sé ar aicmeachaibh daoine an tsaoghail, agus conus mar a</span>
<lb n="1061"/><span>chuirfadh sé daoirse agus cruadhtan grána ar na daoine.  Do</span>
<lb n="1062"/><span>h-osgalófí an tsligh do gach aon saghas formaid agus tromuigheachta</span>
<lb n="1063"/><span>agus imreasáin.  Do stadfadh gach fás saidhbhris mar ní bheadh aon</span>
<lb n="1064"/><span>fhonn ar aoinne chun oibre dhéanamh, le neart cuirp ná le h-éirim</span>
<lb n="1065"/><span>aigne.  Agus an “mar-a-chéile” seo a maoidhtear dúinn, do thiocfadh</span>
<lb n="1066"/><span>sé gan amhras, ach is amhlaidh a beadh na daoine go léir ar lár i</span>
<lb n="1067"/><span>n-aonfheacht, “mar-a-chéile” i n-oireasba, gan chlú gan cháil.</span></p>
<lb n="1068"/>
<lb n="1069"/><p><span>Chítear as san, an chómhairle sin an tSocialist, .i. gur ceart</span>
<lb n="1070"/><span>saidhbhreas an domhain do bheith i gcómhsheilbh, .i. gan aon rud a bheith ag</span>
<lb n="1071"/><span>aoinne fé leith, ach seilbh i bpáirt ag na daoine go léir ins gach aon</span>
<lb n="1072"/><span>rud, gur ceart díultú dhí glan, mar gur b'amhlaidh a dhéanfadh a</span>
<lb n="1073"/><span>leithéid sin do shocarú díobháil thiobaisteach dos na daoine céadna so</span>
<lb n="1074"/><span>go meastar tairbhthe dhéanamh dóib leis; go mbeadh sé i gcoinnibh cirt</span>
<lb n="1075"/><span>nádúrtha gach duine fé leith agus go ndéanfadh sé an phoibilidheacht</span>
<lb n="1076"/><span>go léir do chur i n-aimhréidh agus i measgán mearaidhe.  Da bhrígh sin,</span>
<lb n="1077"/><span>pé tairbhthe is áil a dhéanamh do'n phoibilidheacht, ní foláir an t-aon nídh</span>
<lb n="1078"/><span>amhain seo bheith mar chloch-bhuinn fé'n ngnó, sé sin a chuid féin fe leith,</span>
<lb n="1079"/><span>do chur i n-áirighthe agus do chosnamh, do gach duine fé leith.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>Ó tá san mar sin tabharfimíd aghaidh ar conus, agus ar cad as, a</span>
<lb n="1082"/><span>soláthrófar an tairbhthe seo atá ar iaraidh.  Ní miste dhúinn aghaidh a</span>
<lb n="1083"/><span>thabhairt go dána ar an gceist sin.  Is ceist í a bhainean, ó cheart, le</span>
<lb n="1084"/></p>
</div>
<pb n="114"/>
<div><lb n="1085"/><p><span>n-ár ngnó féin, óir is ceist í ná réidhteófar i gceart choidhthe mura</span>
<lb n="1086"/><span>nglaoidhtear isteach sa réidhteach an Eaglais agus a riaghalta.  Agus,</span>
<lb n="1087"/><span>ó's againne is mó atá dlighthe agus riaghalta na h-Eagailse, agus an</span>
<lb n="1088"/><span>Eaglais féin, do chosnamh agus do riaradh, ba chailleamhaint ar ár</span>
<lb n="1089"/><span>ndualgas dúinn gan labhairt.  Is fíor go bhfuil éileamh ag an nídh seo</span>
<lb n="1090"/><span>ar chúram ó dhaoinibh eile, leis; ó riaghaltóiribh stát; ó ríogra; ó</span>
<lb n="1091"/><span>mháighstiríbh; ó lucht saidhbhris; agus ó'n bproletariacht so féin go</span>
<lb n="1092"/><span>bhfuil an t-aighneas ar a son; ach deirimíd an méid seo gan amhras,</span>
<lb n="1093"/><span>is i n-aistear a bheidh gach saothar daoine ann má fágtar an Eaglais</span>
<lb n="1094"/><span>lasmuich dhe; óir is léir gur ag an Eaglais atá nochtadh do dhéanamh,</span>
<lb n="1095"/><span>as an Soisgéal, ar na teagasgaibh tré n-a bhféadfar deire chur leis</span>
<lb n="1096"/><span>an aighneas, nú ar aon chuma baint ó n-a ghéire agus é bhogadh.  Isí an</span>
<lb n="1097"/><span>Eaglais a bhíon ag obair ní h-amháin chun aigne an duine do teagasg</span>
<lb n="1098"/><span>ach fós chun an duine do sheóladh ar a leas le riaghaltaibh maithe.</span>
<lb n="1099"/><span>Cuirean sí feabhas ar staid na proletariachta féin le mórchuid de</span>
<lb n="1100"/><span>chualachtaíbh tairbhtheacha do chur ar bun.  Agus bíon sí i gcómhnuighe</span>
<lb n="1101"/><span>ag déanamh a díthil chun cómhairle agus cómhacht gach aicme do chur</span>
<lb n="1102"/><span>ag obair i n-aonfheacht, a d'iaraidh staid lucht oibse do chur i bhfeabhas.</span>
<lb n="1103"/><span>Agus isé a meas gur ceart, chuige sin, úsáid a dhéanamh, mar is cuibhe</span>
<lb n="1104"/><span>agus mar is cóir, de dhlighthibh agus d'úghdarás riagaltas poibilídhe.</span></p>
<lb n="1105"/>
<lb n="1106"/><p><span>Deintear deimhin de'n meid seo ar dtúis, .i. nách foláir an chine</span>
<lb n="1107"/><span>daona do ghlacadh mar atá sí.  Ní'l aon bhreith ar iachtar agus uachtar</span>
<lb n="1108"/><span>do chur ar aon dul amháin sa phoibilídheacht.  Táid na Socialistigh ag</span>
<lb n="1109"/><span>tnúth chuige, ach tá a saothar i gcoinnibh nádúra, agus is saothar i</span>
<lb n="1110"/><span>n-aistear é.  Nílid na daoine mar a chéile do réir a nádhúra.  Tá</span>
<lb n="1111"/><span>deifrígheachtaí móra idir dhuine agus duine.  Ní mar a chéile éirim</span>
<lb n="1112"/><span>aigne acu; ná fonn gnótha; ná sláinte; ná neart cuirp.  Tagan</span>
<lb n="1113"/><span>as san, gan aon teip, nách mar a chéile saidhbhreas saoghalta acu.</span>
<lb n="1114"/><span>Agus ní díobháil, ach is tairbhthe, do gach duine fé leith agus do'n</span>
<lb n="1115"/><span>phoibilídheacht, a dheinean an deifrígheacht san a bheith, do réir nádúra,</span>
<lb n="1116"/><span>idir dhaoinibh.  Oirean saighseana fé leith oibre do bheatha phoibilidhe na</span>
<lb n="1117"/><span>ndaoine.  Leanan aoinne amháin an saghas oibre dhíobh san is feárr a</span>
<lb n="1118"/><span>thaithnean leis.  Leanan duine eile saghas eile.  Ansan bíon gach</span>
<lb n="1119"/><span>saghas toradh ag an bpoibilídheach, agus ag gach duine fé leith.</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>Agus i dtaobh oibre cuirp, dá bhfanadh an duine ar a staid gan</span>
<lb n="1122"/><span>peaca ní gan saghas éigin oibre cuirp a bhéadh sé.  Ach an obair a</span>
<lb n="1123"/><span>ghlacfadh sé an uair sin le lán-toil agus le taithneamh, dob éigin dó í</span>
<lb n="1124"/><span>ghlacadh 'na dhiaidh san i gcoinnibh a thoile, mas gheall ar a pheaca, mar</span>
<lb n="1125"/><span>phionós: — “Mallacht do ghnímh ar an dtalamh!  Led' shaothar iseadh</span>
<lb n="1126"/><span>íosfir do chuidh bídh uaid i gcaitheamh laethanta do bheatha go léir.”</span>
<lb n="1127"/><span>Ar an gcuma gcéadna, ní'l aon deire ná aon stad le bheith ar</span>
<lb n="1128"/><span>phiantaibh ná ar chruadhtanaibh na beatha, ar an saoghal so, óir is teinn</span>
<lb n="1129"/><span>le fulag iad na h-uilc a thagan ó'n bpeaca, agus is deacair; agus ní</span>
<lb n="1130"/><span>sgarfid siad leis an nduine an fhaid a mhairfidh sé.  Tá, d'á bhrígh sin,</span>
<lb n="1131"/><span>i ndán do'n duine bheith ag fulag trioblóidí, agus pé dítheal a</span></p>
</div>
<pb n="115"/>
<div><lb n="1132"/><p><span>déanfar ar na trioblóidíbh sin do chur i leithtaoibh ó'n nduine ar an</span>
<lb n="1133"/><span>saoghal so is dítheal i n-aistear é.  Agus má deir aoinne a mhalairt,</span>
<lb n="1134"/><span>má deir aon duine go bhfuil ar a chumas beatha shuairc, gan bhuairt gan</span>
<lb n="1135"/><span>trioblóid, do thabhairt do dhaoinibh bochta mífhoirtiúnacha, deir sé an</span>
<lb n="1136"/><span>t-éitheach; ag mealladh na ndaoine atá sé agus ag méadú na n-olc</span>
<lb n="1137"/><span>dóibh ar ball.  Is feárr go mór aghaidh do thabhairt ar an bhfírinne</span>
<lb n="1138"/><span>agus an fhírinne dh' admháil i dtaobh an chuma 'n-a bhfuil an duine ar</span>
<lb n="1139"/><span>an saoghal, agus ansan, bogadh éigin ar an gcruadhtan do lorg ar a</span>
<lb n="1140"/><span>mhalaint de shligh seachas slígh an tSocialist.</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>Dearmhad bunaidh sa ghnó so isteadh a mheas go bhfuil sé do réir</span>
<lb n="1143"/><span>nádúra aicme bheith i gcoinnibh aicme, gur namhaid aicionta dá chéile</span>
<lb n="1144"/><span>an aicme shaidhbhir agus an aicme bhocht, agus nách foláir an dá aicme</span>
<lb n="1145"/><span>sin a bheith coitchianta ag troid i gcoinnibh a chéile, do réir nádúra.</span>
<lb n="1146"/><span>Tá san chómh mór bun ós cionn leis an gceart gur 'n-a mhalairt ar</span>
<lb n="1147"/><span>fad atá an fhírinne.  Fé mar a chabhruighid na balla beatha le chéile, i</span>
<lb n="1148"/><span>gcómhghleus, i gcorp an duine, agus nách féidir do bhall acu bheith beó</span>
<lb n="1149"/><span>agus a dhualgas aicionta do chómhlíonadh chun a shástachta féin, gan</span>
<lb n="1150"/><span>congnamh agus comh-obair ós na ballaibh eile, mar sin díreach atá ag</span>
<lb n="1151"/><span>an stát.  Tá gádh ag gach aicme daoine le gach aicme eile daoine,</span>
<lb n="1152"/><span>agus ní bhíd na h-aicmeacha go léir ar a sástacht, agus an rath ar gach</span>
<lb n="1153"/><span>aicme agus ar an stát, ach nuair a chómhlíonan gach aicme a dualgas</span>
<lb n="1154"/><span>féin go dílis agus go macánta.  Tá gádh ag gach aicme le gach aicme</span>
<lb n="1155"/><span>eile.  Ní féidir lucht saidhbhris a bheith ann gan lucht oibre bheith ann.</span>
<lb n="1156"/><span>Agus ní féidir lucht oibre bheith ann mura mbeid daoine ann a dhíolfidh</span>
<lb n="1157"/><span>as an obair.  Má oibirighid an dá aicme a' láimh a chéile, do thoil a</span>
<lb n="1158"/><span>chéile, beidh sástacht ar gach taobh go breágh réidh.  Má bhíd an dá</span>
<lb n="1159"/><span>aicme sin ag gleic agus ag troid le n-a chéile coitchianta, ní bheidh sa</span>
<lb n="1160"/><span>dúthaigh ach círéip agus measgán mearaidhe.</span></p>
<lb n="1161"/>
<lb n="1162"/><p><span>Chun imreasáin do chosg, ámhthach, agus chun préamhacha an imreasáin</span>
<lb n="1163"/><span>do ghearradh, ó iachtar, is ró thairbhtheach iad, agus is ró éifeachtamhail,</span>
<lb n="1164"/><span>na dlighthe agus na riaghalta atá ar bun ag Eaglais Chríost.  Ar</span>
<lb n="1165"/><span>dtúis, isiad dlighthe agus riaghalta na h-Eagailse na neithe is feárr</span>
<lb n="1166"/><span>cumas ar aicme an tsaidhbhris agus an phróletáireait do thabhairt chun</span>
<lb n="1167"/><span>réidhtigh le n-a chéile, mar taisbheánaid siad do mhuinntir gach aicme</span>
<lb n="1168"/><span>dhíobh an rud atá ceangailte ortha a dhéanamh do'n aicme eile, go mór</span>
<lb n="1169"/><span>mór chómh fada agus a théidhean ceart.  Taisbeánaid siad do'n fhear</span>
<lb n="1170"/><span>oibre agus dho'n cheárdaidhe, conus mar atá ceangailte ortha an obair</span>
<lb n="1171"/><span>ar ar shocaruighdar a dhéanamh go macánta, do réir chirt; gan díobháil</span>
<lb n="1172"/><span>a dhéanamh do chuid an mháighstir, ná d'á phearsain; a gceart féin do</span>
<lb n="1173"/><span>chosaint gan éiginn, gan bhruighean, gan acharan; gan aon chómhluadar</span>
<lb n="1174"/><span>a dhéanamh leis an lucht so a thugan cómhairle aimhleasta do dhaoine</span>
<lb n="1175"/><span>bochta, agus geallamhna móra, geallamhna nách féidir a chómhlíonadh,</span>
<lb n="1176"/><span>agus ná tagan asta choidhche ach an donas, agus ná tuigtear an t-olc</span>
<lb n="1177"/><span>a dheinid siad go dtí go mbíon sé ró dhéanach.</span></p>
<lb n="1178"/>
<lb n="1179"/><p><span>[Ní Críoch.]</span>
<lb n="1180"/></p>
</div>
<pb n="116"/>
<div><lb n="1181"/><p><span>CÚINNE NA MAC LÉIGHINN.</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>NA h-AISTIDHE.</span></p>
<lb n="1184"/>
<lb n="1185"/><p><span>Tá an chéad chomórtas thart.  Tá buaidhte ag Pádraig Ó Catháin</span>
<lb n="1186"/><span>ar a rabh ag iomaidheacht i n-a choinne.  Fuair an t-aiste a scríobh</span>
<lb n="1187"/><span>seisean an chéad áit.  Bhí iongnadh a chroidhe ar an Scrúduightheoir</span>
<lb n="1188"/><span>nuair a chonnaic sé gur buachaill as Béal Feirste a fuair an chéad</span>
<lb n="1189"/><span>duais.  Bheadh iongnadh ba dhá mhó ná sin air dá mbeadh a fhios aige</span>
<lb n="1190"/><span>gur ab í Gaedhilg an ghnáth-theanga ag teaghlach Uí Chatháin.  Bhronn an</span>
<lb n="1191"/><span>t-athair agus an mháthair ar na páistí an Ghaedhilg bhinn bhlasta a rug</span>
<lb n="1192"/><span>siad leobhtha ó shléibhtíbh Chorcaighe Duibhne go bun Bhinne Madagáin.</span>
<lb n="1193"/><span>Maith thú, a Phádraig!  Ghním cómhgháirdeachas leat agus tá súil agam</span>
<lb n="1194"/><span>gur minich a tchífear thú i gCúinne na Mac Léighinn arís.  Acht cogar i</span>
<lb n="1195"/><span>leith chugham, a Phádraig!  Is iongnadh liom gur chuir an fear eagair</span>
<lb n="1196"/><span>an t-aiste úd i gcló ar chor ar bith i lár an gheimhridh agus an méad</span>
<lb n="1197"/><span>sneachta atá ann!  Tá súil agam nach mbeidh sé de dhánuidheacht ag</span>
<lb n="1198"/><span>aonduine é a léigheamh gan cóta mór a chur air fhéin roimh ré.  Bheadh</span>
<lb n="1199"/><span>slaghdán air i ndiaidh a léighte go ceann lae agus bliana.</span></p>
<lb n="1200"/>
<lb n="1201"/><p><span>Ba bheag nach dtainig Dáithí Ó Cinnéide agus Énri Ó Luain suas</span>
<lb n="1202"/><span>leis ins an rása.  Muna b'é go ndearnaidh an bheirt sin tuisleadh</span>
<lb n="1203"/><span>annsiúd agus annseo, bheadh an Scrúduightheoir i gcruadhchás eadar dhá</span>
<lb n="1204"/><span>chomairle ar ciaca a b'fhearr.  Acht tuisligheann saoi, ar ndóighe.</span>
<lb n="1205"/><span>Bíodh misneach agaibh!  Tá focal molta tuillte ag Seán Mac Énrí</span>
<lb n="1206"/><span>mar a gcéadna.  B' an-bhreagh an t-aiste a scríobh seisean fósta.</span>
<lb n="1207"/><span>Beidh lá eile ag an Phaorach!  Tá ar mbuidheachas ag dul do dhuine</span>
<lb n="1208"/><span>eile ar a dtugtar an t-ainm céadna.  Tá Seán Mac Énrí a rinne</span>
<lb n="1209"/><span>an dá phictúir deasa úd le h-aghaidh an aiste ar díbirt ó Óileán na</span>
<lb n="1210"/><span>Bainríoghna fá láthair.</span></p>
<lb n="1211"/>
<lb n="1212"/><p><span>Ar mhiste damh a fhiafruighe cá bhfuil na cailíní?  An bhfuil</span>
<lb n="1213"/><span>faitchios orra teacht isteach i gCúinne na Mac Léighinn?  Ná bíodh</span>
<lb n="1214"/><span>faitchios oraibh-se, a chailíní, teacht isteach agus suidhe síos cois na</span>
<lb n="1215"/><span>teine agus bhur scéal a innsint.  Ní holc an saghas duine mé, cé go</span>
<lb n="1216"/><span>bhfuilim “i n-achrann daingean na mblianta.”</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>“Is deas mo bhéal, mo dhéad, 's mo gháire,</span>
<lb n="1219"/><span>Is geal mo ghné is tá m' éadan tláith tais.”</span>
<lb n="1220"/></p>
</div>
<pb n="117"/>
<div><lb n="1221"/><p><span>Tigigí isteach i gCúinne na Mac Léighinn gan scáth gan eagla.  Ná</span>
<lb n="1222"/><span>leigigí an chraobh leis na buachaillí ar fad.  Oirfidh an chéad chomórtas</span>
<lb n="1223"/><span>eile daoibhse go háluinn.  Seo é é: —</span></p>
<lb n="1224"/>
<lb n="1225"/><p><span>An té is fearr a scríobhfas aiste ar Bhrighid na nGaedheal gheobhaidh</span>
<lb n="1226"/><span>sé púnt uaim.</span></p>
<lb n="1227"/>
<lb n="1228"/><p><span>Coingeallacha: —</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>1. Leitir a chur isteach ó shagart nó ó mhúinteoir chun a chruthú</span>
<lb n="1231"/><span>go ndearnaidh an t-iomaidhtheoir an t-aiste as a stuaim</span>
<lb n="1232"/><span>fhéin.</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>2. An t-aiste bheith istigh ag an Fhear Eagair, 47 Westland Row,</span>
<lb n="1235"/><span>Baile Átha Cliath, roimh Lá Fhéile Pádraig.</span></p>
<lb n="1236"/>
<lb n="1237"/><p><span>COMÓRTAS EILE.</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>Cuirfidh mé os comhair bhur súl annseo comórtas eile a bhaineas</span>
<lb n="1240"/><span>leis an tSíoladóir.  Ís beag buachaill nó cailín a thug fa dear é go</span>
<lb n="1241"/><span>fóil cé go rabh sé le feiceáil ins an dá uimhir atá i gcló cheana féin.</span>
<lb n="1242"/><span>Seo mar atá sé de.  Ní mhairfidh an Síoladóir i bhfad gan a lán léigh-</span>
<lb n="1243"/><span>theoirí.  Léightheoirí is mó atá uainn fá láthair.  Caithfidh gach Gaedhilgeoir</span>
<lb n="1244"/><span>congnamh a thabhairt.  Gach duine a thugas cogar i dtaobh an tSioladóra</span>
<lb n="1245"/><span>i gcluais a chomharsan agus a gheibh léightheoir nua dá bharr, tá an deagh-</span>
<lb n="1246"/><span>shíol craobhscaoilte aige.  An té a sholathruigheas fiche léightheoir nó an</span>
<lb n="1247"/><span>deichniubhar féin, nach dóigh leat go bhfuil gníomh uasal déanta aige ar</span>
<lb n="1248"/><span>son an chreidimh agus ar son na teanga, muna mbíonn sé de shólás</span>
<lb n="1249"/><span>aige an duais atá geallta annseo a fhághail.  Fuair Seán Mac Guaigín</span>
<lb n="1250"/><span>an duais i mí Lughnasa agus Seoirse Mac Gabhráin an duais i mí na</span>
<lb n="1251"/><span>Nodlag.  Is as Béal Feirste do'n bheirt sin.  Déarfainn nach bhfuil</span>
<lb n="1252"/><span>buachaillí Bhéal Feirste i n-a gcodladh.  Nach bhfuil talamh maith i</span>
<lb n="1253"/><span>gceanntaraibh eile le h-aghaidh síl na Gaedhilge?  Déanadh gach éinne</span>
<lb n="1254"/><span>a shean dícheall as seo amach.  Seo é an comórtas: —</span></p>
<lb n="1255"/>
<lb n="1256"/><p><span>Bhéarfar púnt mar dhuais do'n té a chuirfeas isteach chuig</span>
<lb n="1257"/><span>Muintir Mhic an Ghiolla an liosta is mó de cheannuightheoirí an</span>
<lb n="1258"/><span>tSíoladóra le haghaidh na bliana seo.</span></p>
<lb n="1259"/>
<lb n="1260"/><p><span>Coingeallacha: —</span></p>
<lb n="1261"/>
<lb n="1262"/><p><span>1. Caithfidh gach liosta bheith istigh roimh Lá Fhéile Pádraig.</span></p>
<lb n="1263"/>
<lb n="1264"/><p><span>2. Caithfidh 10/— a bheith mar aon le gach liosta ar son gach</span>
<lb n="1265"/><span>ainme ann.</span>
<lb n="1266"/></p>
</div>
<pb n="118"/>
<div><lb n="1267"/><p><span>TUARISC NA MAC LEIGHEANN.</span></p>
<lb n="1268"/>
<lb n="1269"/><p><span>BUADH. NA NODLAG.</span></p>
<lb n="1270"/>
<lb n="1271"/><p><span>CEACHT A DH'FHOGHLUIMIGH ADHBHAR SAGAIRT.</span></p>
<lb n="1272"/>
<lb n="1273"/><p><span>Ar maidin lae na Nodlag</span>
<lb n="1274"/><span>I mBethelem rugadh leanbh beag.</span>
<lb n="1275"/><span>Timcheall a chinn bhi lonnradh</span>
<lb n="1276"/><span>Is Iosa ab'ainm Do.</span>
<lb n="1277"/><span>D'a mhathair ar dtuis a dhinnis Se</span>
<lb n="1278"/><span>Muire a dh'innis d'Iosef e.</span>
<lb n="1279"/><span>O Iosef a fuair na h'aingil an sceal</span>
<lb n="1280"/><span>Is don tsaoghal o dh'innseadar san.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Mac-leigeann crostaltha beadh Nioclas.  Nior sasugheadh riamh do;</span>
<lb n="1283"/><span>nior thaithn formhor na mac-leigheann eile las.  Bhiodar go ro mhinich</span>
<lb n="1284"/><span>ar a sochracht is ghelleadar do riaghlacha an cholaiste; dob eagal doibh a</span>
<lb n="1285"/><span>dtuairmeacha fein thabhairt uatha is seasamh ar a mbonna fein.  Ni</span>
<lb n="1286"/><span>bheadh cail ag einne aca mur ar chuireadar slighe stiurtha a saoighil fein</span>
<lb n="1287"/><span>ar bun.  Daoine gan beann aca, dar leis, ar chruadhtan an tsaoighil seo</span>
<lb n="1288"/><span>b iad lucht stuirtha a cholaiste a bhi lastuaidh den gcathair Baile atha</span>
<lb n="1289"/><span>Cliath.</span></p>
<lb n="1290"/>
<lb n="1291"/><p><span>Nion dhein aon adhbhar sagairt eile aca da raibh sa cholairte ceangal</span>
<lb n="1292"/><span>charadais le Nioclas ach amhain beirt, o Bhaile atha Cliath duine aca is</span>
<lb n="1293"/><span>thriall an mac eile o Shasana.  Mholadar san le na ghliocas is chuireadar</span>
<lb n="1294"/><span>dha fhocal le na bhfocal san.  Daoine uaisle iad fein, beasanna is eadach</span>
<lb n="1295"/><span>na n-uaisle a chaitheamh aca; daoine gur fiu feachaint suas chucha gan</span>
<lb n="1296"/><span>dabht.  “An Triur mhor” a ghlaodhtai ortha de bharr an uaisleachta a</span>
<lb n="1297"/><span>bhi aca mar dheadh.  Nior bhain Nioclas no einne da bheirt chomradaidhe</span>
<lb n="1298"/><span>le cluicheanna is le sport na nadhbhar sagart ach bhi sede mhisneach ag</span>
<lb n="1299"/><span>Nioclas labhairt sa chumann dios-poireachta.  Na h-adhbhair cainnte is mo</span>
<lb n="1300"/><span>gur thrachadar fein tharsa b'iad an grafadoireacht no na Radharcanna</span>
<lb n="1301"/><span>mora a chonnacathas; go bhfaca reachtaire an cholaiste e ag bualadh buille</span>
<lb n="1302"/><span>ar dhruim buachalla eile; cuireadch Nioclas go mor tre cheile.  Com-</span>
<lb n="1303"/><span>hartha charadais do reir Nioclais e.  Mar b'shin i an tslighe a bhiodh aige</span>
<lb n="1304"/><span>a charadas chur in iul do dhuine.  Deargadh ar an aghaidh aige nuair a</span>
<lb n="1305"/><span>chonnaic se an Sagart is an tsuil thug se air.  Ba dhobair go bplaosgeaidhe</span>
<lb n="1306"/><span>ar Nioclas leis an scannradh a bhi air.  Focal ni dubhairt einne aca.</span>
<lb n="1307"/><span>Deidheanuch san oidhche ni raibh Nioclas istigh leis fein nuair a bhuail</span>
<lb n="1308"/><span>se ar dhoris an reachtaire.  Diompugh se an lamh ar an ndorus is ar ball</span>
<lb n="1309"/><span>bhe se agaidh ar agaidh leis an Reachtaire fein.  Chun eisteachta d'fhaghail</span></p>
</div>
<pb n="119"/>
<div><lb n="1310"/><p><span>uaidh a thainigh se.  Tugadh an ide do idtaobh gan srian do chur le na</span>
<lb n="1311"/><span>charadas is le na bhuilli troma ar dhromana daoine.  Do lean na laetheannta</span>
<lb n="1312"/><span>ar a cheile is do lean Nioclas ar neamhshuim do chur i riaghlacha an</span>
<lb n="1313"/><span>cholaiste.  Ba chuma leis cad do thuit amach.  Ragadh se is dheanfadh</span>
<lb n="1314"/><span>se greas beag codlata igcaitheamh an stuideir do a gan fhios d'einne.  Ar</span>
<lb n="1315"/><span>maidin dheanfadh se greas beag eile is ni raghadh ar an Aifreann “Do</span>
<lb n="1316"/><span>dhul amach as leabaidh a chomh fuar san de mhaidin, nach bog an</span>
<lb n="1317"/><span>croiceann ata ar dhaoine.”  Mar sin do ghoill an leisge air o la go la is</span>
<lb n="1318"/><span>toisc nar bhain se le tuairimeacha na ndaoine chaitheadh se an oidche go</span>
<lb n="1319"/><span>leir is cuid mhaith den la is e na shamh chodladh.  Ghoilleadh an droch</span>
<lb n="1320"/><span>aimsir is ni shasochadh an t ollamh so is an chead ollamh eile leis.  Bhi</span>
<lb n="1321"/><span>olc aige sara fada do gach einne is do gach aon rud.  Ag gearan a bhiodh</span>
<lb n="1322"/><span>se o mhaidin go h oidhche.  San leitir a churfidhe chun a mhuinntire sa</span>
<lb n="1323"/><span>bhaile biodh lan leathanaigh de ghearain innti.  Thuigh a mhathair is an</span>
<lb n="1324"/><span>chuid eile aca go raibh athrughadh tagaithe ar aigne Nioclais.</span></p>
<lb n="1325"/>
<lb n="1326"/><p><span>Maidean fuair a dheirbshuir Neilli leitir uaidh a radh go gcuirfeadh</span>
<lb n="1327"/><span>se an bothar abhaile dhe an Satharn na dhiaidh sin.  Laithreach tosnuig-</span>
<lb n="1328"/><span>headh ar bheith ag glanadh urlair is fallai is bheith a ndathughadh is ar</span>
<lb n="1329"/><span>an dtigh go leir do chur i gcrich.  Bhi obair tri laetheannta aca.  Chuireadar</span>
<lb n="1330"/><span>chun oibre go dian dicheallach is bhi an rian san ar thigh mhuinntire ui</span>
<lb n="1331"/><span>Haodha oidhche Dia h aoine.  Bhi fuadar fe Neilli mar ba bhaoghal di go</span>
<lb n="1332"/><span>ndeanfaoi dearmhad ar rud eigin.  Ar eagla na h eagla chuaidh si fein is</span>
<lb n="1333"/><span>seirbhiseach aici ag scrudughadh an tighe go leir is gha infhiuchadh is</span>
<lb n="1334"/><span>ambasa feinigh nior fhan aon dubhan fhalla a gan fhios i dtigh a h athar.</span>
<lb n="1335"/><span>La sneachtaidh Dia Satharn is chuaidh an maicin og o thigh mhuinntire</span>
<lb n="1336"/><span>Ui h Aodha leis au gcapall chun Nioclas do bhreith abhaile o stad na</span>
<lb n="1337"/><span>traenach.  Is deallrathach gur bhain an sneachta an misneach de Nioclas</span>
<lb n="1338"/><span>mar thug se an-ide don dritharain de bhrigh an mhoille a dhein se is an</span>
<lb n="1339"/><span>bosca a chur isteach sa charr aige.  Bhi an bosca ro mhor don mbuachaill</span>
<lb n="1340"/><span>bheag is ghortuidheadh an lamh air.  Ach ni raibt de thruagh ag Nioclas</span>
<lb n="1341"/><span>ach a radh leis “a chonach san ort” is bagairt air brostughadh.  Tughadh</span>
<lb n="1342"/><span>cead mile failte don gcollaisteanach ar dhul isteach sa tigh do is gabh tocht</span>
<lb n="1343"/><span>athais ar a mhathair.  Ba ghearr go raibh an bord gleasta chun bhidh</span>
<lb n="1344"/><span>is tugadh fleath na tuatha do Nioclas.  Thug se bas obann don ochras</span>
<lb n="1345"/><span>millteach a ghoill air deis an turais sa tsneachta.</span></p>
<lb n="1346"/>
<lb n="1347"/><p><span>Bhi suidhte ag an liontighe morthimcheall na teine mona is chonnaic</span>
<lb n="1348"/><span>a mhathair na raibh an fheachaint athais ar bhiodh ann sar a dhfhag se</span>
<lb n="1349"/><span>an baile ar aghaidh a mic.  Bhi feachaint dubhach bhronach an oidche seo</span>
<lb n="1350"/><span>air murab ionann a's na hoidhcheanta a chaith se sa bhaile sar a chuaidh</span>
<lb n="1351"/><span>se go Baile atha Cliath.  Dheanfadh si iarracht fios an Sceil dh'fhagail.</span>
<lb n="1352"/><span>Bhi Nioclas fein ag miogharnaigh o theas na teine is e ag machtnamh ar</span>
<lb n="1353"/><span>an saoghal fad o nuair a bhi an oige aige is bheadh se fein is na garsuin</span>
<lb n="1354"/><span>eile thuas sa pharlus is sport an domhain aca d'eis teacht o scoil an</span>
<lb n="1355"/><span>pharoiste dhoibh.</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>“Bhuil aon sceal nuadh o Bhail eatha Cliath agut a Nioclais” ars'a</span>
<lb n="1358"/><span>a athair.</span>
<lb n="1359"/></p>
</div>
<pb n="120"/>
<div><lb n="1360"/><p><span>“Nil” arsa Nioclas as ba leir na raibh fonn cainnte air.</span></p>
<lb n="1361"/>
<lb n="1362"/><p><span>“Cerbh iad na daoine a thainigh sa traen” arsa an tathair arist.</span></p>
<lb n="1363"/>
<lb n="1364"/><p><span>“Na raibh aithne agam ortha” ar seisean.</span></p>
<lb n="1365"/>
<lb n="1366"/><p><span>“Ni fulair” arsa a mhathair leis “no b fhuar do dhuine bheith sa</span>
<lb n="1367"/><span>trean indiu is an sneachta a bhreith isteach ar a mbroga ag daoine.”</span></p>
<lb n="1368"/>
<lb n="1369"/><p><span>“Bhi fuacht orm” a dh' fhreagair se.  Tuigheadh da mhathair</span>
<lb n="1370"/><span>anois gur thug Nioclas a chomh ghearr d' fhreagra is d' fhead se.  D'</span>
<lb n="1371"/><span>fhiaghruigh si dhe an raibh saoghal maith sa cholaiste aca.  Thainigh</span>
<lb n="1372"/><span>an chainnt go h-obann go beal Nioclais is ni raibh na chumas gan</span>
<lb n="1373"/><span>tromaidheacht ar mhuinntire an cholaiste.  Dh'innis se doibh cionnus a</span>
<lb n="1374"/><span>thog an Reachtaire is na buachailli air e toisc gur bhuail se buille ar</span>
<lb n="1375"/><span>an mbuachaill eile sin.  Ni raibh meas ag einne air ach beirt is do sheas an</span>
<lb n="1376"/><span>triur aca an fod igcoinnibh an cholaiste ar fad.  D'eist a athair go haireach</span>
<lb n="1377"/><span>leis an sceal is thuig a mhathair cad ba bhun leis an aghaidh dubhach a bhi</span>
<lb n="1378"/><span>air.  “Dubhairt se na raibh aon smacht agam” arsa Nioclas is do phlaosg</span>
<lb n="1379"/><span>se ag gol go fuidheach.  Bhi truagh ag a mhathair is dhein si iarracht</span>
<lb n="1380"/><span>sasamh aigne thabhairt do.  Dubhairt leis narbh an ceart a rinne se is chur</span>
<lb n="1381"/><span>igcoinnibh na ndaoine a bhi os a gcionn.  Caithfidh gach duine geilleadh</span>
<lb n="1382"/><span>do Dhia is ba choir go mbeadh gach duine againn ag cabhrughadh le na</span>
<lb n="1383"/><span>cheile chun tola De do chomlionadh is an bheatha shiorruidhe dheanamh</span>
<lb n="1384"/><span>amach.  Biodh an gradh ata agat duit fein le tabhairt do dhaoine eile do</span>
<lb n="1385"/><span>reir Chriost, is bhi gradh do-choimsighthe ag Criost don domhain go leir mar</span>
<lb n="1386"/><span>thug se a bheatha ar a son is guidh sear son a naimhde.</span></p>
<lb n="1387"/>
<lb n="1388"/><p><span>Focal ni dubhairt Nioclas ach be a adhicheall e gan labhairt go feargach</span>
<lb n="1389"/><span>no teicheadh as an ait.  Gabh straidhn buile air.  Thainigh gach uile</span>
<lb n="1390"/><span>smuaineam isteach na cheann.  Dheanfadh se e seo seadh! ni headh.</span>
<lb n="1391"/><span>Dheanfadh se e sud.  Cad adheanfadh se da gcuirfeadh a mhuinntir fein na</span>
<lb n="1392"/><span>choinnibh.  Amach leis fen aer is isteach sa chlos a chuaidh.  An raghadh</span>
<lb n="1393"/><span>se amach ar an saoghal is gno da chuid fein do chur chun siubhail; go direach</span>
<lb n="1394"/><span>beadh saoirse a thola fein aige.  Ni chiurfeadh einne smacht air annsan.</span>
<lb n="1395"/><span>Dheanfadh se machtnamh air.  Chuaidh se idtreo an tighe.  D'fheadfadh</span>
<lb n="1396"/><span>se an lion-tighe d'fheicsint ag an dteine is bhi a athair ag labhaint ar nos</span>
<lb n="1397"/><span>duine go raibh buile air.  Ba chuma leis, raghadh isteach is da bhaghadh se</span>
<lb n="1398"/><span>an chuis chuige raghadh se — chuaidh se an dorus isteach is bhi an paidrin</span>
<lb n="1399"/><span>idir lamhaibh ag a mhathair.  Thug si an Choroinn Mhuire annsan.</span></p>
<lb n="1400"/>
<lb n="1401"/><p><span>Chuaidh Nioclas ar troscadh don Aifreann ar maidin lae na Nodlag.</span>
<lb n="1402"/><span>Igcaitheamh na laetheannta dho, dhein se machtnamh ar an sceal a bhi le</span>
<lb n="1403"/><span>socrughadh an tseachtmhain roimhe sin.  Bhi an cheist reidhtighthe is</span>
<lb n="1404"/><span>sean reidhtighte aige.  Fanfadh se sa bhaile go deireadh na laethannta</span>
<lb n="1405"/><span>saoire.  La sneachtaidh la na Nodlag.  D'imthigh Nioclas leis fein de shiubhal</span>
<lb n="1406"/><span>a chos ar an Aifreann.  Bhi an teampall lan de dhaoine roimhis.  Seadh</span>
<lb n="1407"/><span>bheadh an fuireann cheoil ann ag gabhailt don gceol indui, is an “Adeste”</span>
<lb n="1408"/><span>a bheadh aca.  Thainigh an sagart in eideadh is an cleireach is an leine bhan</span>
<lb n="1409"/><span>air go bun na h-altorach.  Deineadh comhartha na croise.  In Nomine</span>
<lb n="1410"/><span>Patris et Filii et Spiritus Sancti.  — Amen.  Is chuaidh na milte paidir suas</span></p>
</div>
<pb n="121"/>
<div><lb n="1411"/><p><span>chun De is chun a mhathar.  Thug an fuireann cheoil an Kyrie.  Is annsan</span>
<lb n="1412"/><span>an sagart, gloria in excelsis Deo.  Na ceoltoiri a lean do, et in terra pax</span>
<lb n="1413"/><span>hominibus honae voluntatis.  D'eis togala na Naomh-Abhlainne is an Naoimh</span>
<lb n="1414"/><span>Chuirn thosnuigh an fuireann cheoil ar Adeste Fideles.  Gabh tocht</span>
<lb n="1415"/><span>athais ar Nioclas.  Nior fhead se gan gradh a chleibh a thabhairt d'a Shlan-</span>
<lb n="1416"/><span>uighteoir a bhi i ngiorracht cupla slat uaidh.  Diarr se maitheamhnachas</span>
<lb n="1417"/><span>Air.  “Venite, venite in Bethlehem.  Natum videte regem angelorum.</span>
<lb n="1418"/><span>Venite adoremus.  Venite adoremus Dominum.  Ni fheadar cad e an sort</span>
<lb n="1419"/><span>aigne ata agam na raibh an fior gradh agam d' Iosa.  Venite adoremus.  O</span>
<lb n="1420"/><span>a Iosa cad fath gur bheag a bhi t'ainm ar an saoghal so nuair do rugadh tu i</span>
<lb n="1421"/><span>mainsear an asail.  Natum videte regem angelorum.  Taisbean damhsa</span>
<lb n="1422"/><span>umhluigheacht is cionnus Tu fein, Do chuid is gach rud do dheinis do</span>
<lb n="1423"/><span>ghradhughadh.  Deanfad e a Thighearna liom go la mo bhais mas toil leat</span>
<lb n="1424"/><span>fein e.”  Lean Nioclas ar bheith ag tabhairt a chroidhe uaidh go bhfuair se</span>
<lb n="1425"/><span>Iosa fein ag an gcomaoineach.  Labhair se leis.  “An Dia a chruthuig is a</span>
<lb n="1426"/><span>dhein me is thug a anam is a fhuil ar mo shon sa.  Tog diom gach uile rud</span>
<lb n="1427"/><span>ata sa domhain uaim ach do gradh-sa ionnus na cuimhneochad ar aon nidh</span>
<lb n="1428"/><span>go brath ach Ort fein.”  Chonnaic mathair Nioclais an taithneamh a bhi</span>
<lb n="1429"/><span>na ghnuis o bhun an teampaill ar thacht anuas on altoir do is thuigh si go</span>
<lb n="1430"/><span>raibh leigheas an bhroin faghalta aige.</span></p>
<lb n="1431"/>
<lb n="1432"/><p><span>D'eis an Aifrinn ghabh beirt garsun beag amhran.  Bhi na focail chomh</span>
<lb n="1433"/><span>milis chomh cruinn is bhi a mbinn ghutha is an ceol aca.</span></p>
<lb n="1434"/>
<lb n="1435"/><p><span>Ar maidin lae na Nodlag,</span>
<lb n="1436"/><span>I mBethelem rugadh leanbh beag.</span>
<lb n="1437"/><span>Timcheall a chinn bhi lonnradh.</span>
<lb n="1438"/><span>Is Iosa ab' ainm do.</span>
<lb n="1439"/><span>D'a mhathair ar dtuis a dhinnis se</span>
<lb n="1440"/><span>Muire a dhinnis d'Iosef e.</span>
<lb n="1441"/><span>O Iosef fuair na h'aingil an sceal</span>
<lb n="1442"/><span>Is don tsaoghal a dhinnseadar san.</span></p>
<lb n="1443"/>
<lb n="1444"/><p><span>D'ath-ghabhadar dos na focail.  Luigh se go mor ar Nioclas gur isligh</span>
<lb n="1445"/><span>an Tighearna talmhan is neimhe e fein is teacht ar an saoghal so i mainsear</span>
<lb n="1446"/><span>fhuair an asail.  “Nior ghlac se léas ar talamh.”  “O a leinbh bhig, a Iosa</span>
<lb n="1447"/><span>muin dam bheith umhal is cennsa am chroide.</span></p>
<lb n="1448"/>
<lb n="1449"/><p><span>Ta muinntir Ui h Aodha suidhte chun an bhuird d eis an aifrinn.</span></p>
<lb n="1450"/>
<lb n="1451"/><p><span>“Ar thaithn an ceol a bhi sa teampall leat a Nioclais” arsa mathair</span>
<lb n="1452"/><span>Nioclais.</span></p>
<lb n="1453"/>
<lb n="1454"/><p><span>“Thaithn se liom thar barr a mhathar.  Ni dheanfad fearg do chur</span>
<lb n="1455"/><span>ar einne.  Beidh gradh agam do gach einne is ni bheidh ach tuairim</span>
<lb n="1456"/><span>bheag lag orm fein agam.  Toil De go ndeanfad de shior.”</span></p>
<lb n="1457"/>
<lb n="1458"/><p><span>“Amen a Thighearna” arsa a mhathair.</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>“Ba mhaith an cheacht a dh fholuighmis ar maidin lae na Nodlag</span>
<lb n="1461"/><span>a Mhic o” arsa athair leis.</span></p>
<lb n="1462"/>
<lb n="1463"/><p><span>“CAOIMHGHIN.”</span></p>
<lb n="1464"/>
<lb n="1465"/><p><span>[An Chrioch.]</span>
<lb n="1466"/></p>
</div>
<pb n="122"/>
<div><lb n="1467"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>De réir gach tuairisce dá dtagan chúghainn, is soiléir go bhfuil</span>
<lb n="1470"/><span>obair “An tSíoladóra” ag dul chun cínn go mór.  Tá sé ag dul</span>
<lb n="1471"/><span>thar fóir agus thar teorainn de choiscéimeanna fada i n-aghaidh an lae.</span>
<lb n="1472"/><span>Chítear é dá léigheamh ag cléireach agus ag tuathach comh maith.  Ag</span>
<lb n="1473"/><span>dul i dtreise a bheidh sé leis an aimsir le congnamh an Aoin-Mhic.  Sin</span>
<lb n="1474"/><span>é an dóchas is láidre againn.  Is mór an bhail é beannacht na n-easbog</span>
<lb n="1475"/><span>a bheith air le h-aghaidh na hoibre.  Ní foláir nó tá lucht “An tSíola-</span>
<lb n="1476"/><span>dóra” sásta leis an bhfás atá fé ar feadh an chéad tréimhse dá</span>
<lb n="1477"/><span>chúrsaíbh.  Nílid dall, ámhthach, idtaobh a fhaid is atá an bóthar rómpa</span>
<lb n="1478"/><span>fós sar a mbeidh “An Síoladóir” suidhte go deingean san diallait.</span>
<lb n="1479"/><span>Tá obair na curadóireachta — obair saothruithe na teangan ana-dheacair.</span>
<lb n="1480"/><span>Tá a lán sagart fós ar fuid na tíre agus táid dall ar a riachtan-</span>
<lb n="1481"/><span>aighe is atá an Ghaedhilg mar úirlís chatha igcóir an Chreidimh agus an</span>
<lb n="1482"/><span>Athardha.  Ac má's maith leo an Creideamh do bheith buan nea' truail-</span>
<lb n="1483"/><span>lithe 'sa tír seo san línn le teacht, aimsíghidís an sgiath cosanta so an</span>
<lb n="1484"/><span>teangan.  Má bhí troid fé leith dá chur igcoinne an Chreidimh in gach</span>
<lb n="1485"/><span>aois fé leith do bhí arm chosanta fé leith dá bheartú leis chun an</span>
<lb n="1486"/><span>namhad de threacairt agus chun na díobhála do leigheas.  Ach cad</span>
<lb n="1487"/><span>chuige go bhfuiltear?  Tá; de réir gach aon deábhraimh go bhfuil sprid</span>
<lb n="1488"/><span>míchreidmheach na h-aoise seo ag greamú an duine idir chorp agus</span>
<lb n="1489"/><span>croidhe agus aigne.  Tá a anam bocht sáithte folcaithe i neithe an</span>
<lb n="1490"/><span>tsaoghail seo gan aon fhonn air na neithe is fiú do agus is tairbhthighe</span>
<lb n="1491"/><span>do do chleachta ná machtnamh do dhéanamh ortha.  Sí an Ghaedhlig an</span>
<lb n="1492"/><span>sgíath dhídin is fearr dá bhfuil againn le nár linn ar an saoghalachus</span>
<lb n="1493"/><span>sain.  Tá aigne an Chreidmhigh ag rith go follasach trí dheilbh agus</span>
<lb n="1494"/><span>dlúth na lítríochta a tháinig anuas chúghainn os na sean-údair.  Tá</span>
<lb n="1495"/><span>sprid an Chreidimh fighte fuaighte fuinnte ann, mar a déarfá.  Ní</span>
<lb n="1496"/><span>ceart an ghráinn fhóghanta do mhalartú ar an meascán de dhíchreideamh</span>
<lb n="1497"/><span>agus d' fhírinne atá ag teacht isteach le teangain an namhad.  Lochán</span>
<lb n="1498"/><span>iseadh furmhór dé sin.  Ní féidir an aigeantacht úd na nGaedheal do</span>
<lb n="1499"/><span>thuisgint ná do shealbhú gan an teanga do bheith go maith ag duine.</span>
<lb n="1500"/><span>Tá breall ar aon t-sagart a cheapann go mbeidh sé ábalta ar a</span>
<lb n="1501"/><span>dhualgas sagairt agus Éireanaig do chóimhlíonadh i gceart ar a</span>
<lb n="1502"/><span>mhalairt-'aigne.  Pé léigheann nó pé foghluim a bhíon agá leithéid, níl</span>
<lb n="1503"/><span>ach a leath den fhírinne aige.  Agus a dhícheall do dhéanamh ní de bharr</span>
<lb n="1504"/><span>a éifeachta agus a nirt aigne ach a chuid gnóthá do bheith i na bhacaichín</span>
<lb n="1505"/><span>aige!</span>
<lb n="1506"/></p>
</div>
<pb n="123"/>
<div><lb n="1507"/><p><span>Tá an iomad sagart i bhfad ró-phatfhuar idtaobh na teangan indiu</span>
<lb n="1508"/><span>in Éirinn.  Tá an iomad cainte agus an iomad smaointe gan</span>
<lb n="1509"/><span>éifeacht acu.  Más maith leo éifeacht cainte agus éifeacht smaonte</span>
<lb n="1510"/><span>a bheith acu chun leasa an Chreidimh agus an Athardha, is féidir leo an</span>
<lb n="1511"/><span>dá thaobh do bhreith leo ach a chuid nirt agus comhachta do thuisgint</span>
<lb n="1512"/><span>agus é do chur i bhfeidhin.  Ní ceaduithe dóibh an claidheamh do bhear-</span>
<lb n="1513"/><span>tughadh; níl a bhac ortha an peann do bheartughadh ámhthach ná téadáin</span>
<lb n="1514"/><span>an sparáin do scaoileadh.  Sin dhá nídh a chabhrochaidh go seoidh leis</span>
<lb n="1515"/><span>“An Síoladóir” bocht idtreo go mbeidh obair thábhachtach á déanamh</span>
<lb n="1516"/><span>aige.</span></p>
<lb n="1517"/>
<lb n="1518"/><p><span>De réir mar atá sagairt ghaolacha na h-Éireann dé thiar Dé,</span>
<lb n="1519"/><span>'seadh is fearr a ghéarfaid iad féin chun na h-oibre, agus 'seadh is</span>
<lb n="1520"/><span>mó a bheidh sé fiúntach dóibh.  Óir “gnítear de réir na h-uaisleachta!”</span></p>
<lb n="1521"/>
<lb n="1522"/><p><span>Ós ag trácht dúinn ar an gcleite agus ar an sparán — an dá nídh is</span>
<lb n="1523"/><span>mó ar a bhfuilimíd ag brath — ní tógfar orainn focal nó dhó a bhreacadh</span>
<lb n="1524"/><span>ina dtaobh.  Tá sé ráidhte gur treire an chleite ná an claidheamh.</span>
<lb n="1525"/><span>Má's fíor san, ní foláir í sin a bhreathnughadh go minic agus go bríogh-</span>
<lb n="1526"/><span>mhar.  Úirlís catha na síothchána iseadh í leis.  Nách eol dúinn, fairis</span>
<lb n="1527"/><span>sin, gur líonmhaire agus gur tairbhighe don chinidh dhaona na buadha i</span>
<lb n="1528"/><span>leith na síothchána i gcoitchinne ná a mbíonn de bhuadhaibh de dheascaibh</span>
<lb n="1529"/><span>cogaidh na bpiléir.  Dubhairt údar léigheanta áirithe gur aoirde go</span>
<lb n="1530"/><span>mór do dhuine an t-aoibhneas as an litríocht agus í “in fieri” ná mar</span>
<lb n="1531"/><span>atá agus í “in facto esse” (má ceaduighthear dúinn na téarmaí fogh-</span>
<lb n="1532"/><span>lumanta san d'úsáid).  Tá duine cosmhail le sciortán mara</span>
<lb n="1533"/><span>ndineann sé aoinnidh eile ach a bheith ag síorléigheamh saothair an fhir</span>
<lb n="1534"/><span>thall agus a bheith ag priocadh inchinne lucht na cleite, agus gan dadamh</span>
<lb n="1535"/><span>aige féin á dhéanamh chun an chairn do mhéadughadh.  Is do-shéanta é go</span>
<lb n="1536"/><span>ndéanfar scríobhneoir toghtha de dhuine as ucht taithighe ach leanúint go</span>
<lb n="1537"/><span>dlúth ar an gcleite d'úsáid.  Óir beidh sé ag teacht isteach ar an</span>
<lb n="1538"/><span>gcuma is oiriúnaighe dhó féin chun a smaointe do chur i bhfeidhm leis an</span>
<lb n="1539"/><span>aimsir.</span></p>
<lb n="1540"/>
<lb n="1541"/><p><span>Maidir le adhbhar scríbhneorachta do dhuine atá i bhfuirm chun na</span>
<lb n="1542"/><span>cleite d'oibriúghadh, cá bhfaghfar an t-adhbhar?  Airiú a dhuine, a chroidhe!</span>
<lb n="1543"/><span>Tá sé le fáil aige ar gach uile thaobh de.  Nác bhfuil morán Éireann</span>
<lb n="1544"/><span>lón aigne idtaisce isna seanaleabhraibh ar stair agus ar seanachus an</span>
<lb n="1545"/><span>chreidimh… ach ní mór dó iad do scagadh agus deabhramh is</span>
<lb n="1546"/><span>deanamh na linne seo do chur ortha idtreo nách dáltha Oisín t'réis</span>
<lb n="1547"/><span>na bhfiann a bheadh ortha!  Más duine léigheanta foghlumanta é, ná</span>
<lb n="1548"/><span>bíodh a thuille leathscéil á ghabháil aige feasta.  Tá an talamh bainte</span>
<lb n="1549"/><span>glan uaidh!  Cuarduigheadh sé na leabharlainn agus bíodh cuid de</span>
<lb n="1550"/><span>thora a chuarduíachta againn uaidh igcóir “An tSíoladóra.”  Más ag</span></p>
</div>
<pb n="124"/>
<div><lb n="1551"/><p><span>dul le sagartóireacht a bhíonn sé, ná fuil adhbhar aiste thar barr ag</span>
<lb n="1552"/><span>baint leis an slighebheathadh san?  Tá na céadta ceist tábhachtach tair-</span>
<lb n="1553"/><span>bheach ag baint go dlúth leis an mbíobla, leis an ndiagacht, leis an</span>
<lb n="1554"/><span>ngabháilce, le dlighe Canónach, le cúrsai staire agus seanachuis</span>
<lb n="1555"/><span>na h-Eaglaise agus is fiú iad do shuathadh agus do shoillsiughadh dhúinn</span>
<lb n="1556"/><span>agus iad do chur ar shúilibh catoilicí na h-Éireann airís agus airís eile.</span>
<lb n="1557"/><span>Má's sagart i mbun paróiste é, cad é mar abhdhar scríobneoirachta a</span>
<lb n="1558"/><span>bhíonn aige!  Bíonn mais'; go reidhseamhail agus go éagsamhlach</span>
<lb n="1559"/><span>mar atá, seanmóintí, teagasc críostaidhe, glaodhaigh ola, cúram na</span>
<lb n="1560"/><span>n-othar, riaradh na scol, agus tuairiscí ortha, cuallachtaí na mban</span>
<lb n="1561"/><span>agus Cumainn na bhfear arl!…</span></p>
<lb n="1562"/>
<lb n="1563"/><p><span>Ní beag an méid sin idtaobh na cleite.  Eirighidh as bhúr suan, a</span>
<lb n="1564"/><span>scríbhneoirí!  Tá breaca an lae ann; tá “An Síoladóir” bocht</span>
<lb n="1565"/><span>amuigh san ngort agus é ag treabhadh agus ag fuirse agus ag</span>
<lb n="1566"/><span>scaipeadh an t-síl.  Ní mór dó béile na maidne d'fháil!</span></p>
<lb n="1567"/>
<lb n="1568"/><p><span>Béile na maidne don “Síoladóir” óg!  Mara mbéadh san, ní</span>
<lb n="1569"/><span>sheasochaidh sé an lá; ní headh ná leath an lae!  Bíodh a fhios ag gach</span>
<lb n="1570"/><span>n-aon a chuireann suim ann gur cuma nó biadh an t-airgead dón</span>
<lb n="1571"/><span>bhochtán atá luaidhte thuas.  Óir ní féidir leis “An Síoladóir” aon</span>
<lb n="1572"/><span>obair throm do dhéanamh i na éaghmuis, go mór mór le nar línn-ne.</span>
<lb n="1573"/><span>Isna leitreacha a chuir na h-Easbuig ag triall orthain, dubhairt duine</span>
<lb n="1574"/><span>acu “nár mhór do dhuine misneach leomhain nó laoich do bheith aige</span>
<lb n="1575"/><span>agus tabhairt fé Irisleabhar do chur amach i láthair na huaire seo; a</span>
<lb n="1576"/><span>ghainne agus a dhaoire is atá páipéar!”  Is fíor san!</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>Ní raibh aon leigheas againn ar an scéal, afach.  Bhí géarghádh leis</span>
<lb n="1579"/><span>an obair.  Ba mhithid rud éigin do dhéanamh agus é do dhéanamh gan</span>
<lb n="1580"/><span>puinn moille.  “Nuair is cruaidhe don chailligh, caithfidh sí rith.”  Do</span>
<lb n="1581"/><span>b'éigin dúinn rith, fairis sin!  Bhí na seanagaedhilgeoirí ag imtheacht</span>
<lb n="1582"/><span>in-aghaidh an lae agus is gairid chun go mbheadh tobar na Gaedhilge ag</span>
<lb n="1583"/><span>dul indísc.  Dá bhrígh sin, táimíd ag brath air ná caillfear orthain ag</span>
<lb n="1584"/><span>lucht na sparán dteann n-acfuinneach san iarracht so againne.  Ní</span>
<lb n="1585"/><span>fheadar an féidir iad do bhógadh agus do mhealladh chun cabhruighthe leis</span>
<lb n="1586"/><span>“An Síoladóir.”</span></p>
<lb n="1587"/>
<lb n="1588"/><p><span>Ag féachaint amach ar a bhfuil d'fhaircheanaibh in Eirinn, tugaimíd</span>
<lb n="1589"/><span>fé ndeara nár dhein ach a dó no a trí díobh aon obair fhónta inár</span>
<lb n="1590"/><span>gcómhair i gcaitheamh na bliana seo' imthig tharainn.  Ar a shon san is</span>
<lb n="1591"/><span>uile, ní mór dúinn focal molta do thabhairt do shagairt déósis Fearna,</span>
<lb n="1592"/><span>Dúna is Connaire agus Thuama ar shon an tsíntúis fhlaithiúla a thugadar</span>
<lb n="1593"/><span>dúinn.  Togha na bhfear iseadh an triúr atá i gcúram na h-oibre is na</span>
<lb n="1594"/><span>trí fairchibh sin.  Beidh súile in-áirde na faircí eile ag éad leo san</span>
<lb n="1595"/><span>feasta.  Ní hiongna é go bfuilimíd á fhiafruighe cad tá dá dhéanamh</span>
<lb n="1596"/><span>ag baill an Chumainn isna faircheanna eile?  An amhlaidh atáid i na</span></p>
</div>
<pb n="125"/>
<div><lb n="1597"/><p><span>dtoirchim suain agus sámh-chodlata?  Nách obair an Creidimh agus an</span>
<lb n="1598"/><span>athardha í?  Ná fuil gach uile shagart in Éirinn ag obair ar son an</span>
<lb n="1599"/><span>chuspa chéadna?  Seadh!  Fogruigheann an sean-fhocal:  “Éire ibpáirt,</span>
<lb n="1600"/><span>Éire ar lár” dúinn an díobháil so do sheachaint .i. gan a bheith ag</span>
<lb n="1601"/><span>brath ar an gcomharsain chun an ghnótha go léir do dhéanamh.  Má</span>
<lb n="1602"/><span>dheineann gach éinne a chion féin don obair, níl pioch d'aon mhearathal</span>
<lb n="1603"/><span>ná go mbeidh rith an ráis leis an gcúis dá réir.</span></p>
<lb n="1604"/>
<lb n="1605"/><p><span>Bhí cruinniú cínn bliana an Chumainn i seomra a 25 Cearnóg</span>
<lb n="1606"/><span>Phárnell le línn tionóla Chumainn na fírinne caitilcighe do beith</span>
<lb n="1607"/><span>ar suibhal i mbliana.  Bhí roint mhaith de bhaill an Chumainn láithreach.</span>
<lb n="1608"/><span>Bhí an dá cheist atá luaidhte thuas — an scríbhneoracht agus an t-air-</span>
<lb n="1609"/><span>gead dá suathadh go mion acu.  Moladh dos na baill a ndícheall do</span>
<lb n="1610"/><span>dhéanamh chun an dá nídh do chur chun cínn ina gceanntar féin.  Toghadh</span>
<lb n="1611"/><span>na h-oifigigh chéadna le haghaidh na bliana atá rómhain.</span></p>
<lb n="1612"/>
<lb n="1613"/><p><span>Uachtarán an Chumainn…  Ant-Athair R. Pleimionn, D. Ph.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>Rúnaidhe…  Ant-Athair U. Mac Domhnaill.</span></p>
<lb n="1616"/>
<lb n="1617"/><p><span>I mBun “Ant-Síoladóir”…  Ant-Athair R. Pleimionn — F. Eagar.</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Ant-Athair M. Ó Mathúna, C.SS.P.</span></p>
<lb n="1620"/>
<lb n="1621"/><p><span>Leas-Rúnaidhe…  Ant-Athair P. Ó Floinn.</span></p>
<lb n="1622"/>
<lb n="1623"/><p><span>Bainnisteoir…  Ant-Athair U. Mac Domhnaill.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>'Sa chomórtas a mhol “Sean-Mhaitias” san uimhir dheirineach den</span>
<lb n="1626"/><span>“Síoladóir” igcóir na n-aosánach isna Coláisdibh agus isna acadamhaíbh</span>
<lb n="1627"/><span>agus isna daranaibh agus isna scoileanaibh — luach púint mar dhuais don</span>
<lb n="1628"/><span>t-é is fearr chun aiste do scríobhadh ar adhbhar ainimighthe roimré san</span>
<lb n="1629"/><span>“Síoladóir” — fuaireamair roint aistí igcóir an chomórtais.  Ghnó-</span>
<lb n="1630"/><span>thuig Pádraig Ó Catháin ó Bhéalféirsde an chéad duais.  Scríobh D. Ó</span>
<lb n="1631"/><span>Cinnéide ana-aiste leis agus ní raibh Énrí Ó Luain ibhfad ndiaidh na</span>
<lb n="1632"/><span>beirte — b'iad sin an triúr ab'fearr ortha.  Ó “Aithne an Tuaiscirt”</span>
<lb n="1633"/><span>seadh an triúr!  Cia dhearfaidh anois aoinnidh igcoinne Béalféirsde?</span>
<lb n="1634"/><span>Ná fuil an aosóg ann idtosach an chatha ar son a Mathar Éire.  Tá</span>
<lb n="1635"/><span>an geamhar os cionn an talaimh cheana!  Maith an áit go rabhais a</span>
<lb n="1636"/><span>Phádraig!</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>Cad mar gheall ar na paidreacha i ndeire an aifrinn?  Dá</span>
<lb n="1639"/><span>mb'iad na ceanntair Ghaedhealacha féin iad, níl na paidreacha san dá</span>
<lb n="1640"/><span>rádh as Gaedhilg ages na sagairt i mbun na bparóistí sa nGaedheal-</span>
<lb n="1641"/><span>tacht!  Airiú!  Cá bhfuilimíd in aon chor?  An dóigh leis na sagairt</span>
<lb n="1642"/><span>bhreach-ghallda san gur fearr leis an bpobal gaedhealach beith ag</span>
<lb n="1643"/><span>guidhe chun dé as teangain gallda nác dtuigeann siad ró mhaith cad is</span>
<lb n="1644"/><span>brígh le cuid desna focalaibh 'ná bheith ag paidireoracht san urlabhra is</span>
<lb n="1645"/><span>dual agus is dúchas dóibh!</span>
<lb n="1646"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="1647"/><p><span>Nuair a bheidh breis bheag céille ag ár sagairt agus iarracht bheag</span>
<lb n="1648"/><span>de mhisneach acu chun chos-ar-bolg do bhualadh ar dhroch-bhéasa gallda</span>
<lb n="1649"/><span>atá fé réim in Éirinn, bhféidir gur fearrde an tír iad agus gur</span>
<lb n="1650"/><span>treiside a aimseochaid an tír an cuspa atá roímpa le baint amach.</span></p>
<lb n="1651"/>
<lb n="1652"/><p><span>Sa gcéad uimhir den “Síoladóir,” chuireamair an reacht beag ó</span>
<lb n="1653"/><span>“Maynooth Statutes” idtaobh na ceiste sin igcló.  Óir is ceart an</span>
<lb n="1654"/><span>méad seo do choimeád i gcuimhneamh gur cinneadh an reacht sin breis</span>
<lb n="1655"/><span>is 30 blian ó shoin agus is eol do chách gur mó cor atá curtha dhe ag</span>
<lb n="1656"/><span>saol Éireann ar feadh an tréimhse sin agus ní taise é de leathadh agus</span>
<lb n="1657"/><span>do labhairt na Gaedhilge leis.  Ní ionnan stáid na teangan an uair</span>
<lb n="1658"/><span>sin agus an lá indiú.  Ní mar a chéile na cúinsí agus na coingéalacha</span>
<lb n="1659"/><span>ach comh beag.  Tá aithne ag gach uile shagart ar an rádh úd idtaobh</span>
<lb n="1660"/><span>mínighthe dlighthe:  Odiosa sunt restringenda!  Cia leomhfaidh a 'rádh gur</span>
<lb n="1661"/><span>nídh fuathmhar teanga na h-Éirean?  Cad é an nídh eile mar sin?  An</span>
<lb n="1662"/><span>riaghail nó an reacht? — nó an droch-bhéas gallda?  Dar linn, is ceart</span>
<lb n="1663"/><span>an riaghail sin isna “Statutes” do thuigsint go neamh mion.  Pé iarracht</span>
<lb n="1664"/><span>de leathsgéal bhreac a bhionn ag sagairt sa ghalldacht, níl pioc de</span>
<lb n="1665"/><span>ages na sagairt isna ceantaraibh gaédhealacha.</span></p>
<lb n="1666"/>
<lb n="1667"/><p><span>Go sábhalaidh Dia sinn!  Conus is féidir cur síos i bhfuar-fhuil ar</span>
<lb n="1668"/><span>an bfeile-bhirt úrghránna ifreanda a deineadh tamall de sheachtainíbh ó</span>
<lb n="1669"/><span>shoin fé scáth na h-oidhche ar an sagart grádhmhar neamhúrchóideach</span>
<lb n="1670"/><span>oirireach, ant-Athair M. Ó. Gríobhtha?  Tháinig meithiol beag de mhad-</span>
<lb n="1671"/><span>raibh fola Shasana chun tighe an t-Sagairt.  Mhealladar amach é le feall</span>
<lb n="1672"/><span>agus do dhúnmharbhadar é gan truagh gan taise!  Sagart macánta</span>
<lb n="1673"/><span>nár dhein riamh ach maitheas dá chine agus dá phobal agus nár chuir</span>
<lb n="1674"/><span>gadhar le h-éinne!  Ní féidir an choir do chur i leith aon dreama eile</span>
<lb n="1675"/><span>ach na sgriosadóirí agus na mbitheamhnac úd.  “Is fada siar a théidhean</span>
<lb n="1676"/><span>iarsma na droch-bhirte.”  Tá rian an díoghaltais ag teacht chun baile</span>
<lb n="1677"/><span>ar lucht gríosuighthe an fhill in aghaidh an lae!  Tá muintir na hÉirean</span>
<lb n="1678"/><span>agus an domhain uile corruighthe suaithte go doimhin de dheascaibh an</span>
<lb n="1679"/><span>mhí-ghnímh igcoinne Seirbhísigh Dé!  Ní eireochaidh leis an namhaid Éire</span>
<lb n="1680"/><span>do chur fé chois tré scannradh agus slad.  Bhí an Eagalais saor ó</span>
<lb n="1681"/><span>bhaol go dtí so ós na bitheamhnaigh.  Taisbeanan an ionnsaidhe nuadh a</span>
<lb n="1682"/><span>dhéine is a théidhean an troid 'na gcoinnibh.  Ba dhóigh leis na machtírí</span>
<lb n="1683"/><span>go scaipfidhe agus go mbrúghfaidhe go luath an sgata dá curtí an cath</span>
<lb n="1684"/><span>ar na h-aodhairíbh!  Tá breall ortha.  Níor theip riam ar Easbuig ná</span>
<lb n="1685"/><span>ar shagairt na h-Éirean seasamh i mbéal an chatha chun a gcuid caorach</span>
<lb n="1686"/><span>do chosaint ar an namhaid agus níl aon lagmhisneach ortha i láthair na</span>
<lb n="1687"/><span>h-uaire seo.</span></p>
<lb n="1688"/>
<lb n="1689"/><p><span>Ní ceart dúinn, mar Chríostaidhthe, aon ghuidhe eile do chur chun Dé</span>
<lb n="1690"/><span>— pé díoghaltas a dhéanfaidh Seisean ar an gcoir sin is aige féin is</span>
<lb n="1691"/><span>fearr a fhios, fágaimís fé — 'ná a dh'iarraidh ar Dhia tré impíghe a Sheir-</span></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="1692"/><p><span>bhísigh, Mícheal Ó Gríobhtha, síothchán agus foidhne do bhronnadh ar Éirinn</span>
<lb n="1693"/><span>gan righneas.  Ball dílis de Chuman na sagart ngaolach a b'eadh an</span>
<lb n="1694"/><span>sagart breagh san.</span></p>
<lb n="1695"/>
<lb n="1696"/><p><span>Táimíd ana-bhuidheach den bheirt Shagart a scríobh chúghainn idtaobh</span>
<lb n="1697"/><span>an “an ego” a bhí sa dara uimhir den “tSíoladóir” agus an dá phoínnte</span>
<lb n="1698"/><span>áirithe a bhí i n-easnamh air do chur ar ár súilibh dúinn.  Dob'é an t-Athair</span>
<lb n="1699"/><span>Peadar a dh'aistruigh é, agus ós rud é go raibh an t-Imprimatur ó Easbog</span>
<lb n="1700"/><span>Chluana curtha leis, níor mhaith linn aon fheabhas do chur air ach é do</span>
<lb n="1701"/><span>chlóbhuaileadh fé mar a tháinig an ghuidhe ó láimh an úghdair léigheanta.</span></p>
<lb n="1702"/>
<lb n="1703"/><p><span>Ná bíodh aon eagla ná beidh sé n-a cheart nuair a thiocfaidh an</span>
<lb n="1704"/><span>ghuidhe sin amach sa leabrán úrnaithe.  Is aoibhinn dúinn a chur i n-úil</span>
<lb n="1705"/><span>do léightheoiribh an Irisleabhair seo gur gairid go mbeidh an leabrán</span>
<lb n="1706"/><span>úrnaithe le fáil ón gclódóir fé dheire thiar thall!</span></p>
<lb n="1707"/>
<lb n="1708"/><p><span>Is féidir leis an léightheoir tabhairt fé ndeara go bhfuil an</span>
<lb n="1709"/><span>t-aiste beag fé “chló Rómhánach” gan slacht.  Na comharthaí abhí riach-</span>
<lb n="1710"/><span>tanach dó, bhíodar in-easnamh ar an gclódóir.</span></p>
<lb n="1711"/>
<lb n="1712"/><p><span>SOLUS NA H-ALTÓRA.</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>A lasair bheag dhearg nach aoibhinn duit</span>
<lb n="1715"/><span>Ag faire i maille le Rígh na Neamh</span>
<lb n="1716"/><span>Id' aonar!</span>
<lb n="1717"/><span>A sholuis na n-aingeal,</span>
<lb n="1718"/><span>Ag lonnradh 's ag taithneamh</span>
<lb n="1719"/><span>Ós cómhair Ríogh na bhflaitheas</span>
<lb n="1720"/><span>Led' ghaethaibh.</span></p>
<lb n="1721"/>
<lb n="1722"/><p><span>A sholaoid ar mo bheathaidh, tabhair congnamh dom,</span>
<lb n="1723"/><span>A's mínigh go feasach 's go cúramach</span>
<lb n="1724"/><span>Do shaoghal-sa,</span>
<lb n="1725"/><span>Go bhfanfad-s' i n-aice</span>
<lb n="1726"/><span>Ard-thighearna na maitheas'</span>
<lb n="1727"/><span>Ghá adhradh lé caise</span>
<lb n="1728"/><span>Go h-éagfad.</span></p>
<lb n="1729"/>
<lb n="1730"/><p><span>— Diarmuid Déid-gheal.</span>
<lb n="1731"/></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="1732"/><p><span>LÉIR-MHEAS AR LEABHAIR.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>Má's mian linn stuidéar a dheanamh ar Sheanchus na h-Eaglaise</span>
<lb n="1735"/><span>i n-Éirinn, caithfimid bheith ag brath ar leabhra atá scríobhtha ag Protes-</span>
<lb n="1736"/><span>tánaigh agus ag lucht an Ain-chreidimh.  Nach greannmhar an scéal é!</span>
<lb n="1737"/><span>Daoine nach mbaineann leis an Eaglais ag tabhairt soluis dúinn ar</span>
<lb n="1738"/><span>chuimhneacháin Creidimh ár sinnsear!  Ní abrochainn go bhfuil an locht</span>
<lb n="1739"/><span>ar fad ar an chléir ná ar na Caitlicigh i gcoitchinne.  Níl, acht ar na</span>
<lb n="1740"/><span>droch-dhlighthe a rinneadh i n-aghaidh na h-Eaglaise agus i n-aghaidh na</span>
<lb n="1741"/><span>Scoltacha.  Ní bheidh an leithscéal céadna againn feasta.  Ba mhór</span>
<lb n="1742"/><span>an náire dúinn an scéal a fhágáil mar atá sé.  Níor cheart dúinn an</span>
<lb n="1743"/><span>obair a fhágáil faoi strainsiúirí.  Caithfidh ollamhain na tíre seo eadar</span>
<lb n="1744"/><span>cléir agus tuataí cromadh ar stuidéar a dhéanamh ar na sean-</span>
<lb n="1745"/><span>teampuill, ar na fotharaigh, ar na roiligí, agus ar na seanainmneacha.</span>
<lb n="1746"/><span>Is clos damh go bhfuil mórán cumann dá gcur ar bun ag na sagairt</span>
<lb n="1747"/><span>fá láthair le h-aghaidh na h-oibre sin.  Tá an leabhar seo dar ab</span>
<lb n="1748"/><span>ainm Dysert-Diarmuda mar reamh-rádh do stuidéar an tSeanchuis.</span>
<lb n="1749"/><span>Tráchtann an t-ughdar ar bheagán ainmneacha i lár na h-Éireann agus</span>
<lb n="1750"/><span>cuireann sé i n-iúl dúinn go bhfuil stair agus filidheacht fighte fuaite</span>
<lb n="1751"/><span>leis na hainmneacha sin.</span></p>
<lb n="1752"/>
<lb n="1753"/><p><span>Ins an tríomhadh caibideal cruthuigheann an Irish C. C. go mba</span>
<lb n="1754"/><span>mhór an truagh na seanainmneacha sin a leigint i bhfaillighe.</span></p>
<lb n="1755"/>
<lb n="1756"/><p/>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="1757"/><p><span>Taisbeanann sé dúinn fósta go bhfuil mórán bréag scríobhtha</span>
<lb n="1758"/><span>síos i dtaoibh ár Seanchuis agus gur mealladh go mór sinn i gan fhios</span>
<lb n="1759"/><span>ag na h-ughdair a rabh ainm an aird-léighinn ortha.</span></p>
<lb n="1760"/>
<lb n="1761"/><p>
<lb n="1762"/><span>Cuireann an leabhar seo i n-iúl dúinn gur ab iomdha naomh</span>
<lb n="1763"/><span>Éireannach a bhfuil a ainm — gan trácht ar ghníomhartha a bheatha — tar éis</span>
<lb n="1764"/><span>dul i bhfaillighe uainn.  Molann an t-ughdar do na sagairt agus do</span>
<lb n="1765"/><span>na daoiní i gcoitchinne na h-ainmneacha sin a aithbheochaint agus úsáid</span>
<lb n="1766"/><span>a dheanamh díobhtha nuair bheirtear an gleoitín leinbh chun an toighe</span>
<lb n="1767"/><span>pobail le haghaid baiste.  Iarrann sé orainn gabháil de chosaibh ins na</span>
<lb n="1768"/><span>high-sounding Christian (?) names atá i bhfáisiún indiú.</span></p>
<lb n="1769"/>
<lb n="1770"/><p><span>Molamuid an leabhar seo do léightheoirí an t-Síoladóra eadar</span>
<lb n="1771"/><span>óg agus aosta.  B'fhéidir gur minic a bhíodar ag éisteacht le tráchtas</span>
<lb n="1772"/><span>cliste foglumtha ar Sheanchus na tíre agus iad a rádh leobhtha fhéin gur</span>
<lb n="1773"/><span>adhbhar trom fadálach a bhí ann.  Acht ní fhéadfaidís an leabhar seo a</span>
<lb n="1774"/><span>léigheamh gan suim a chur ann cé gur minic a bheadh amhras ort ci' aca</span>
<lb n="1775"/><span>ag magadh nó dáríríbh a bhí an t-ughdar.  Cuirfidh an leabhar seo na</span>
<lb n="1776"/><span>deagh-smaointe ag rith isteach i n-a gceann thar bhraghaid a chéile.  Tá</span>
<lb n="1777"/><span>súil agam go mbrostochaidh sé iad chun stuidéar a dheanamh ar na</span>
<lb n="1778"/><span>sean-fhotharaigh agus ar na sean-ainmneacha atá i n-a gcomharsanacht</span>
<lb n="1779"/><span>fhein.  Agus geallaim go mbeidh fáilte agus fiche ag fear eagair an</span>
<lb n="1780"/><span>Irisleabhair seo roimh cibé toradh a thiocfas as a gcuid smaointe.</span></p>
<lb n="1781"/>
<lb n="1782"/><p><span>Séamas Mac Leanacháin.</span>
<lb n="1783"/></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="1784"/><p><span>FATHER WILLIAM DOYLE, S.J.  By Professor Alfred</span>
<lb n="1785"/><span>O'Rahilly.  (Longmans & Co. 9/—)</span></p>
<lb n="1786"/>
<lb n="1787"/><p><span>Dá n-abróchthaí linn go rabh naomh i n-a bheatha le n-ár linn fhéin,</span>
<lb n="1788"/><span>is dócha go rachaimís amach ins an fhásach ag féachaint an rabh fear críon</span>
<lb n="1789"/><span>seargtha ann agus é clumhduighthe i sacaibh agus luaithreán air.  Ba</span>
<lb n="1790"/><span>mhór an t-iongantas dúinn a chlos é bheith i n-ar measc i gan fhios</span>
<lb n="1791"/><span>dúinn agus gan aon rian so-fheicsiona de throscadh ná de sciúrsáil</span>
<lb n="1792"/><span>air.  Nochtuigheann an leabhar seo go rabh naomh ag obair i n-ár measc</span>
<lb n="1793"/><span>tamall beag ó shoin.  Muna bhfuil dearmad mór orm, ní fada go</span>
<lb n="1794"/><span>n-innseochaidh an Eaglais dúinn gur naomh agus mairtír a bhí ins an</span>
<lb n="1795"/><span>Athair Liam Ó Dubhghaill, C. Í.  Nuair a fuair sé bás thall i dTír na</span>
<lb n="1796"/><span>Beilge agus é i n-a Shéiplíneach ar an saighdiúirí, ní rabh a fhios ag an</span>
<lb n="1797"/><span>tsaoghal go mbíodh sé ag cleachtadh díthreabhachta a chuirfeadh iongantas</span>
<lb n="1798"/><span>ar aoinne beo.  Choinnigh sé a chuid cráibhtheachta faoi cheilt.  Ní bheadh</span>
<lb n="1799"/><span>a fhios againn anois féin gur fear naomhtha a bhí ann munab é go</span>
<lb n="1800"/><span>bhfuaradh i n-a dhiaidh beart nótaí a scríobh sé fhéin ó lá go lá.  Chonnigh</span>
<lb n="1801"/><span>sé an láimhscríbhinn seo go cúramach mar leabhar cuimhne dó</span>
<lb n="1802"/><span>fhéin agus chuir sé d'oibliogóid ar aoinne a gheobhadh na nótaí seo i</span>
<lb n="1803"/><span>ndiaidh a bháis iad a dhóghadh gan léigheamh.  Munab é gur marbhuigheadh</span>
<lb n="1804"/><span>é gan coinne is dócha go ndóghfadh sé fhéin na nótaí seo sul mbeadh</span>
<lb n="1805"/><span>seans ag aoinne iad a fheiceáil.  B'é leamhnú Dé nár dóigheadh iad.</span>
<lb n="1806"/><span>Is léir ó'n leabhar seo atá scríobhtha ag A. Ó Raghallaigh go mba mhór</span>
<lb n="1807"/><span>an truagh dá gcaillfí iad.  Stair an laoich mhóir spioradalta seo atá</span>
<lb n="1808"/><span>ins an leabhar seo ó thús go deireadh.</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>Nuair a thug an buachaill seo é fhéin suas do Dhia rinne sé an</span>
<lb n="1811"/><span>íodhbairt go hiomlán.  Seo nóta a scríobh sé síos nuair a ghlac sé</span>
<lb n="1812"/><span>air féin na trí móide i gCumann Íosa (bochtanas, geanmnaidheacht</span>
<lb n="1813"/><span>agus umhaluigheacht): —</span></p>
<lb n="1814"/>
<lb n="1815"/><p><span>A.M.D.G. ac B.V.M.</span></p>
<lb n="1816"/>
<lb n="1817"/><p><span>Scríobh sé na focla deiridh seo le n-a chuid fola.  Rinne sé</span>
<lb n="1818"/><span>comhartha fa leith de'n fhuil ar gach taobh de'n fhocal martyr.  Sin é an</span>
<lb n="1819"/><span>margadh a rinne an laoch spioradálta seo le n-a Mháthair Bheannuighthe.</span>
<lb n="1820"/><span>Ní thug sé a chúl do'n rún seo riamh ná níor tharraing sé siar.  Choinnigh</span>
<lb n="1821"/><span>sé ós chomhair a shúl é go lá a bháis.  Níor bhrionnglóid leanbhuidhe dó</span></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="1822"/><p><span>é, acht roimh-chomhartha ar an bhás a bhí i ndán dó ag Dia.  Cuireann an</span>
<lb n="1823"/><span>leabhar seo síos ar an ullmhú a rinne sé le haghaidh an bháis mairtír-</span>
<lb n="1824"/><span>eachta.  Tchidh an leightheoir an searbhfhoghantuidhe Dé taobh amuigh agus</span>
<lb n="1825"/><span>taobh istoigh.  Tchidh sé na gníomhartha uaisle a rinne sé agus tuigeann</span>
<lb n="1826"/><span>sé cad fá ndear iad.  Tchidh sé na h-ain-mhianta nó na claonta mí-</span>
<lb n="1827"/><span>riaghalta a bhí ins an duine naomhtha seo ar dtúis agus nochtuightear</span>
<lb n="1828"/><span>dó caidé mar is féidir le duine ar bith a leithéidí a chur faoi smacht.</span>
<lb n="1829"/><span>Riaghail shimplidhe tarraingte as cúrsaí spiorádálta San Ignatius a</span>
<lb n="1830"/><span>bhí ag an Athair Liam:  Agere contra.  Sé sin le rádh:  Dean a rud is</span>
<lb n="1831"/><span>lugha a thaitnigheas leat a thoghadh.  Bhí sin mar bhun-riaghal aige.  Is</span>
<lb n="1832"/><span>deacair leanamhaint di i gcomhnuidhe, ar ndóighe.  Acht le grásta Dé</span>
<lb n="1833"/><span>lean sé di agus rinneadh naomh de dá bharr.  Ba ghnáth leis, mar sin,</span>
<lb n="1834"/><span>mórán íodhbairt beag a thabhairt do Dhia gach lá.  Ar an adhbhar sin,</span>
<lb n="1835"/><span>nuair a thainig an lá, níor staon sé nuair d'iarr Dia air an íodhbairt</span>
<lb n="1836"/><span>mhór dheireannach a thabhairt dó.</span></p>
<lb n="1837"/>
<lb n="1838"/><p><span>Siomdha beatha naoimh a léigh mé, acht sáruigheann an leabhar seo</span>
<lb n="1839"/><span>ar léigh mé riamh.  Is ionchleachttha ag na daoine i gcoitchinne gach nidh</span>
<lb n="1840"/><span>dá ndearnaidh an t-Athair Liam.  Ní imthigheann sé suas as radharc</span>
<lb n="1841"/><span>ar nós an fhiolair ní h-ionann a's na naoimh eile.  Acht taisbeanann</span>
<lb n="1842"/><span>sé dúinn cionnus is féidir linn an naomhthacht chéadna a chleachtadh</span>
<lb n="1843"/><span>má bhíonn rún daingean againn sinn fhéin a thabhairt suas ar fad do</span>
<lb n="1844"/><span>sheirbhís Dé.</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Séamas Mac Leanacháin.</span></p>
<lb n="1847"/>
<lb n="1848"/><p><span>Focal nó dhó ar an leabhar seo.</span></p>
<lb n="1849"/>
<lb n="1850"/><p><span>Tá úirscéalta uainn.  Ní thig leis an aos óg maireachtaint gan</span>
<lb n="1851"/><span>iad.  Ní taise do na daoiní fásta é.  Ní féidir le gach Éireannach</span>
<lb n="1852"/><span>fós iad a léigheamh i nGaedhilg.  Is mór an truagh é.  Ní'l aon leigheas</span>
<lb n="1853"/><span>air anois.  Acht tiocfaidh an lá, le cuidiú an Ríogh, agus, go dtí go</span>
<lb n="1854"/><span>dtiocfaidh an lá, caithfimid úirscéalta bheith againn i mbéarla.  Caidé</span>
<lb n="1855"/><span>mar aithnighthear an t-úirscéal maith?  Is ceist dheacair í sin.  Ní</span>
<lb n="1856"/><span>mór do'n ghaiscidheach bheith cródha calma.  Ní mór do'n bhan-laoch</span>
<lb n="1857"/><span>bheith múinte modhamhail.  Ní mór do na heachtraí bheith uasal oirdhearc.</span>
<lb n="1858"/><span>Tá na deagh-thréartha sin ins an leabhar seo.  Acht tá rud eile ann is</span>
<lb n="1859"/><span>mó á thaitnigheas liom ná iad sin go léir.  Méaduigheann sé an tír-</span>
<lb n="1860"/><span>ghrádh i gcroidhe na léightheoirí.  Ní fhéadfá a léigheamh gan rún</span>
<lb n="1861"/><span>daingean diongmhálta a cheapadh bheith níos dílse d'Éirinn ins am atá</span>
<lb n="1862"/><span>le theacht.  Cuireann an leabhar síos ar thabhairt isteach na ngunna i</span>
<lb n="1863"/><span>Látharna.  Nochtuigheann sé dúinn cealg agus clampar na mbuachaillí</span>
<lb n="1864"/><span>buidhe.  Annsinn cuireann sé síos ar thabhairt isteach na ngunna i</span>
<lb n="1865"/><span>n-aice le Binn Éadair.  Taisbeanann sé dúinn a dhílseacht is a throid</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="1866"/><p><span>na hóglaoich ar son saoirse na hÉireann ins an Eirghe amach i</span>
<lb n="1867"/><span>mbliadhain a 1916.  Sgéal Gaedhlach agus scéal spéiseamhail atá</span>
<lb n="1868"/><span>ann ó thúis go deireadh.  Is scéal é nach gcuirfidh tuirse ná codladh</span>
<lb n="1869"/><span>ort acht scéal a chuirfidh misneach i gcroidhthibh Gaedhealacha agus a</span>
<lb n="1870"/><span>dhúiseochaidh smaointe uaisle i n-intinn na léightheoirí.  Go neartuighidh</span>
<lb n="1871"/><span>Dia do pheann, a Chonchubhair na Gaillimhe!  Tá súil agam nach fada</span>
<lb n="1872"/><span>go bhfeicfear úirscéal nua uait arís.</span></p>
<lb n="1873"/>
<lb n="1874"/><p><span>Séamas Mac Leanacháin.</span></p>
<lb n="1875"/>
<lb n="1876"/><p><span>ÁR GCÁIRDE.</span></p>
<lb n="1877"/>
<lb n="1878"/><p><span>Fuaramar leath-phúnt ar son an “tSíoladóra” ó: —</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>LUIMNEACH —</span></p>
<lb n="1881"/>
<lb n="1882"/><p><span>An Dr. Ró-oirmhidneach Donncadh Ó h-Ailgheanáin.</span></p>
<lb n="1883"/>
<lb n="1884"/><p><span>An t-Athair Diarmuid Ua Murchadha, S.P.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>An t-Athair Michéal Ó Maoldhomhnaigh, Tigh an Easbuig.</span></p>
<lb n="1887"/>
<lb n="1888"/><p><span>An t-Athair Riobárd Dunworth.</span></p>
<lb n="1889"/>
<lb n="1890"/><p><span>An t-Athair Séamas Ua h-Aodha, Paróiste Mhichíl Naomhtha.</span></p>
<lb n="1891"/>
<lb n="1892"/><p><span>An t-Athair Michéal Ó Treasaigh, Paróiste Mhichíl Naomhtha.</span></p>
<lb n="1893"/>
<lb n="1894"/><p><span>An t-Athair Donnchadh Ó Ceallaigh, Paróiste Eoin Naomhtha.</span></p>
<lb n="1895"/>
<lb n="1896"/><p><span>AILFINN —</span></p>
<lb n="1897"/>
<lb n="1898"/><p><span>An t-Athair Michéal Ó Flannagáin, Roscomáin.</span></p>
<lb n="1899"/>
<lb n="1900"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH —</span></p>
<lb n="1901"/>
<lb n="1902"/><p><span>An t-Athair Michéal Mac Craith, C.I.</span></p>
<lb n="1903"/>
<lb n="1904"/><p><span>An t-Athair Eamonn Ua Cathail, C.I.</span></p>
<lb n="1905"/>
<lb n="1906"/><p><span>An t-Athair Séamus Sherwin, Faithche Stiobhna.</span></p>
<lb n="1907"/>
<lb n="1908"/><p><span>An t-Athair Seosamh Ua Duibhir, Faithche Stiobhna.</span></p>
<lb n="1909"/>
<lb n="1910"/><p><span>An t-Athair Diarmiud Ó Ceallacháin, Bothair Bherclé.</span></p>
<lb n="1911"/>
<lb n="1912"/><p><span>An t-Athair Seán Ó Ceilleachair, Sráid an Mhidhe.</span></p>
<lb n="1913"/>
<lb n="1914"/><p><span>CILL DARA —</span></p>
<lb n="1915"/>
<lb n="1916"/><p><span>An t-Athair Tomás Burbage.</span></p>
<lb n="1917"/>
<lb n="1918"/><p><span>ALBAN —</span></p>
<lb n="1919"/>
<lb n="1920"/><p><span>An t-Athair Tomás Ó Seaghdha, Dundee.</span></p>
<lb n="1921"/>
<lb n="1922"/><p><span>An t-Athair Pádraic Eric Mac Fhinn, D. D., Coláiste na nGaodhal, sa</span>
<lb n="1923"/><span>Róimh.</span>
<lb n="1924"/></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="1925"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="1926"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="1927"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="1928"/></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="1929"/><p><span>Tá gach aon tsaghas leabhair a bhaineann le h-Éirinn,</span>
<lb n="1930"/><span>pé 'cu sa Bhéarla, in ár nGaedhilg féin, nó i nGaedhilg</span>
<lb n="1931"/><span>na h-Alban le fagháil ó:</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>MHÁIRE NÍ RAGHALLAIGH,</span>
<lb n="1934"/><span>87 SRÁID UACHT. NA DRISEOIGE, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="1935"/>
<lb n="1936"/><p><span>Scriobh chuichi i dtaobh aon leabhair nó páipéir ar bith</span>
<lb n="1937"/><span>a theastuigheann uait.</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>TICÉIDÍ IGCÓIR AN PHÁIDRÍN PHÁIRTEACH BÉO,</span>
<lb n="1940"/><span>Boinn, Ribíní, & rl, igcóir Cualacht</span>
<lb n="1941"/><span>an Chroidhe ró-Naomhtha.</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>Is féidir linn iad-so do sholáthar tríd a bpost céadna.</span></p>
<lb n="1944"/>
<lb n="1945"/><p><span>DOLLARD, CLÓDÓIRÍ, TTA.,</span>
<lb n="1946"/><span>Céibh Bellington,</span>
<lb n="1947"/><span>ÁTH-CLIATH.</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>Cuidigh le Déantús in-Éirinn!</span></p>
<lb n="1950"/>
<lb n="1951"/><p><span>M. R. LEATHLOBHAIR,</span>
<lb n="1952"/><span>36 Sráid Nassau, Áth-Cliath.</span></p>
<lb n="1953"/>
<lb n="1954"/><p><span>Tobac d'fhás in-Éirinn.</span>
<lb n="1955"/><span>M. R. LALOR,</span>
<lb n="1956"/><span>36 Nassau Street, Dublin.</span></p>
<lb n="1957"/>
<lb n="1958"/><p><span>TÍR & TEANGA!</span></p>
<lb n="1959"/>
<lb n="1960"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="1961"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="1962"/><p><span>AR BUN Ó 1824.</span></p>
<lb n="1963"/>
<lb n="1964"/><p><span>TOMÁS,</span>
<lb n="1965"/><span>LIAM & SEÁN</span>
<lb n="1966"/><span>Ó CEALLAIGH</span></p>
<lb n="1967"/>
<lb n="1968"/><p><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span>
<lb n="1969"/><span>89 Sráid Íochtarach</span>
<lb n="1970"/><span>Ghárdiner.</span></p>
<lb n="1971"/>
<lb n="1972"/><p><span>Oifigí:  1 & 2 SRÁID AN FHEISTIGHE, BAILE ÁTHA CLIATH</span></p>
<lb n="1973"/>
<lb n="1974"/><p><span>(Le h-ais Bhannc na h-Éireann).</span></p>
<lb n="1975"/>
<lb n="1976"/><p><span>FÍOR-FHÍON ALTÓRA</span></p>
<lb n="1977"/>
<lb n="1978"/><p><span>Iarramuid go h-umhal ar Uachtaráin na h-Eaglaise agus ar Chléir na</span>
<lb n="1979"/><span>h Éireann leanamhaint de cheannach ar gcuid Fíor-Fhíon Altóra</span>
<lb n="1980"/><span>mar san am atá thart.</span></p>
<lb n="1981"/>
<lb n="1982"/><p><span>Is le h-aghaidh na h-Altóra a gheibhimid é, agus tá sé dá dhíol againn ar</span>
<lb n="1983"/><span>fud na h-Éireann, na Sasan, agus na gCoilíneacht le trí glúinibh.</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>A luach ar fagháil uainn ach a iarraidh.</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>4/— an duisín ar na buideáil fholamha dá thabhairt againn nuair a</span>
<lb n="1988"/><span>chuirtear chugainn slán iad agus costas an iomchair díolta.</span></p>
<lb n="1989"/>
<lb n="1990"/><p><span>Níl baint againn le dream ar bith eile ins an obair.</span></p>
<lb n="1991"/>
<lb n="1992"/><p><span>Gothán:  Baile Átha Cliath 1612.</span></p>
<lb n="1993"/>
<lb n="1994"/><p><span>Sreang-Sgéalta & Cáblaí:  “Threekays, Dublin.”</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="1997"/></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="1998"/><p><span>DUAISEANNA.</span></p>
<lb n="1999"/>
<lb n="2000"/><p><span>Bhéarfar dhá dhuais don bheirt a chuirfeas isteach chuig</span></p>
<lb n="2001"/>
<lb n="2002"/><p><span>MUINTIR MHIC AN GHIOLLA</span>
<lb n="2003"/><span>50 SRÁID UACHTARACH UÍ CHONAILL</span>
<lb n="2004"/><span>BAILE ATHA CLIATH AN DÁ LIOSTA</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>Is mó d'ainmneachaibh cheannuightheoirí an tSÍOLADÓRA le haghaidh na</span>
<lb n="2007"/><span>bliadhna seo.</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>Caithfidh gach liosta bheith istoigh roimh an chéad lá de mhí na Nodlag seo</span>
<lb n="2010"/><span>chugainn.</span></p>
<lb n="2011"/>
<lb n="2012"/><p><span>Agus mar aon le gach liosta caithfidh 10/— a bheith ar son gach ainme ann.</span></p>
<lb n="2013"/>
<lb n="2014"/><p><span>Punt an chéad duais.</span></p>
<lb n="2015"/>
<lb n="2016"/><p><span>Deich Sgillinge an dara duais.</span></p>
<lb n="2017"/>
<lb n="2018"/><p><span>Fuair Seán Mac Guaigín, Béal Feirste, an chéad duais i mí Lughnasa.</span></p>
<lb n="2019"/>
<lb n="2020"/><p><span>AN SÍOLADÓIR</span></p>
<lb n="2021"/>
<lb n="2022"/><p><span>ÚIMHIR A H-AON — CLAR.</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>An Dord Fhian.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>Soisceul.</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>Duan an tSlánuightheóra.</span></p>
<lb n="2029"/>
<lb n="2030"/><p><span>An Ceacht deireannach.</span></p>
<lb n="2031"/>
<lb n="2032"/><p><span>Marbh-chaoine ó Phortláirge</span></p>
<lb n="2033"/>
<lb n="2034"/><p><span>Glaodhach Ola.</span></p>
<lb n="2035"/>
<lb n="2036"/><p><span>An t-Athair Peadar</span>
<lb n="2037"/><span>O'Laoghaire.</span></p>
<lb n="2038"/>
<lb n="2039"/><p><span>Leitir thimpall as stáid</span>
<lb n="2040"/><span>lucht oibre.</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>Maynooth Statutes</span></p>
<lb n="2043"/>
<lb n="2044"/><p><span>Nótaí.</span></p>
<lb n="2045"/>
<lb n="2046"/><p><span>Ar gcáirde.</span></p>
<lb n="2047"/>
<lb n="2048"/><p><span>UIMHIR A DO — CLAR.</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>Dualgas na Cléire i</span>
<lb n="2051"/><span>ngnóthaibh na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="2052"/>
<lb n="2053"/><p><span>Seanmóin ar an</span>
<lb n="2054"/><span>Umhaluigheacht.</span></p>
<lb n="2055"/>
<lb n="2056"/><p><span>“An t-En Ego.”</span></p>
<lb n="2057"/>
<lb n="2058"/><p><span>Urnaighthe an Sgabail.</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Seanmóin ar ainm Íosa.</span></p>
<lb n="2061"/>
<lb n="2062"/><p><span>Leitir thimpall ar stáid</span>
<lb n="2063"/><span>lucht oibre</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>Cúinne na mac Léighinn.</span></p>
<lb n="2066"/>
<lb n="2067"/><p><span>“Creidim i nDia.”</span></p>
<lb n="2068"/>
<lb n="2069"/><p><span>Saighdiúir ag comhrádh le Dia</span></p>
<lb n="2070"/>
<lb n="2071"/><p><span>An bosca daingean.</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>Nótaí.</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>An Geall Gaedhealach.</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>Ar gcáirde.</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>Leath-choróinn a luac.  Síntúis bliadhna 10/— Le fághail ó:</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>M. H. Guill & a mhac,</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>SRÁID UACHT, UI CHONAILL, ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2086"/></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="2087"/><p><span>COINNLE IGCÓIR NA H-ALTÓRA</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>75%, 25%, 65% Céir na mBeach</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>Ó leathlobhair, Tta.,</span></p>
<lb n="2092"/>
<lb n="2093"/><p><span>14 CÉIBH ORMUIN, ÍOCHTAIR,</span>
<lb n="2094"/><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>DÉANTA IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>PICTIÚR NA MAIGHDINE SÍOR-CHABHRACH.</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>Clóbhuailtear an pictiúr seo ar fheabhas IN-ÉIRINN.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>Fíor-chóip de'n phictiúir atá san Róimh 'seadh í.  Sgilling</span>
<lb n="2103"/><span>a luach.  Ag cur amach ag.</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>UA FAOLÁIN & A MHAC,</span>
<lb n="2106"/><span>17 Céibh Uacht.  Ormuin,</span>
<lb n="2107"/><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>MAC AN IARLA & A CHUID.</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2112"/></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="2113"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2114"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="2115"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2116"/></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="2117"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2118"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="2119"/><p><span>BA CHEART DO GACH AON</span></p>
<lb n="2120"/>
<lb n="2121"/><p><span>tSagart i n-Eirinn na leabhair seo de leabhraibh an Athar Peadair</span>
<lb n="2122"/><span>a bheith aige: —</span></p>
<lb n="2123"/>
<lb n="2124"/><p><span>NA CHEITHRE SOISGÉIL… 4/6</span></p>
<lb n="2125"/>
<lb n="2126"/><p><span>AITHRIS AR CHRÍOST… 6/—</span></p>
<lb n="2127"/>
<lb n="2128"/><p><span>SEANMÓIN IS TRÍ FICHID I.… 4/6</span></p>
<lb n="2129"/>
<lb n="2130"/><p><span>Mara bhfuilid agut cheana cuir púnt airgid chun.</span></p>
<lb n="2131"/>
<lb n="2132"/><p><span>BRÚN AGUS Ó NÓLÁIN, TEÓR.,</span>
<lb n="2133"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH,</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>agus gheobhair láithreach bonn iad.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>MO SHLIGHE CHUN DÉ — Leabhair Úrnuighthé an Athar Peadair i lámhaibh</span>
<lb n="2138"/><span>na gclódóirí fé láthair.</span></p>
<lb n="2139"/>
<lb n="2140"/><p><span>Ár gCeol Féinig — Ullamh anois.  An t-Ath, P. Breathnach, C. M.,</span>
<lb n="2141"/><span>do chruinnigh.  2/10 glan.</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>AN GAEDHEAL TÚ?</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>MÁ'SEADH BA CHÓIR DO CHUNNTAS BAINNC A BHEITH.</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>I MBANNC NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>BANNC GAEDHEALACH MAR MHAITHE LE GAEDHLAIBH.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>£180,000,000.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>Tá an méad sin d'airgead na nGaedheal curtha i mBainnc na</span>
<lb n="2154"/><span>h-Éireann & gan aon phioc tairbhe ag teacht don dúthaigh as.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>Tá muinntir óg na tíre ag imtheacht i n-aghaidh an lae de ceal gnotha.</span></p>
<lb n="2157"/>
<lb n="2158"/><p><span>Cuir do chuid airgid i mBannc na Talmhan & cabhruigh le h-iad a</span>
<lb n="2159"/><span>choiméad ag baile.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>ÚNCAMAS.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>Cúnntaisí Reaithe — 2%</span>
<lb n="2164"/><span>Cúnntaisí Taisge — 3½/%</span>
<lb n="2165"/><span>Cúnntaisí Taisge Bliana — %</span>
<lb n="2166"/><span>Cúnntaisí Taisge trí mBlian — 4½%</span></p>
<lb n="2167"/>
<lb n="2168"/><p><span>Cúnntaisí Taisge cúig mBlian, 5%.</span></p>
<lb n="2169"/>
<lb n="2170"/><p><span>Tá talamh na h-Éireann mar urradhas led chuid airgid.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>FÉADFAIR DO GHNÓ GO LÉIR A DHÉANAMH LINN AS GAEDHILG.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>GACH EOLAS Ó'N RÚNAIDHE —</span></p>
<lb n="2175"/>
<lb n="2176"/><p><span>BANNC NA TALMHAN, TTA.,</span>
<lb n="2177"/><span>68, SRÁID IOCH, CHILL MHUIRE, ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2178"/>
<lb n="2179"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2180"/></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="2181"/><p><span>CLÉIRIGH & A CHUIDEACHTA</span></p>
<lb n="2182"/>
<lb n="2183"/><p><span>AN TIGH THAR BÁRR.</span></p>
<lb n="2184"/>
<lb n="2185"/><p><span>Igcóir na Cléire is ar</span>
<lb n="2186"/><span>a bhfuil eolas maith</span>
<lb n="2187"/><span>aca.</span></p>
<lb n="2188"/>
<lb n="2189"/><p><span>ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2190"/>
<lb n="2191"/><p><span>LEABHRA NUADHA.</span></p>
<lb n="2192"/>
<lb n="2193"/><p><span>THREE HILLS — Le Eoin Ua Mordha.</span></p>
<lb n="2194"/>
<lb n="2195"/><p><span>Aiste sár-chliste ar stair na tíre agus na daoine atá le feiscint ó bhárr</span>
<lb n="2196"/><span>tri cnoc i Laoighis, Ui bhFáilghe agus Lancashire.  Clúdach páipéir</span>
<lb n="2197"/><span>agus pictiúir air.</span></p>
<lb n="2198"/>
<lb n="2199"/><p><span>Luach 1/3d.; tríd an bpost 1/5d.</span></p>
<lb n="2200"/>
<lb n="2201"/><p><span>CLONTARF — Dráma stariúl Gaodhalach go sgriobh Rev. J. B. Dollard</span>
<lb n="2202"/><span>ughdar:  Irish Mist and Sunshine, The Gaels of Moondharrig, Irish</span>
<lb n="2203"/><span>Lyrics and Ballads, Collected Poems of Father Dollard, The Jesuit</span>
<lb n="2204"/><span>Trail, and other Poems of New France, etc.  Clúdach clóbhuailte go</span>
<lb n="2205"/><span>deas agus pictiúir ó láimh Grace Plunkett air.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>Luach 1/3d.; tríd an bpost 1/5d.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>THE SOCIAL TEACHINGS OF JAMES CONNOLLY — Le Rev.</span>
<lb n="2210"/><span>Lambert McKenna, S. J.  Leabhar gur ríachtanach do gach Éireannach</span>
<lb n="2211"/><span>an lae indiu é bheith leighte aige.</span></p>
<lb n="2212"/>
<lb n="2213"/><p><span>Luach 1/3d.; tríd an bpost 1/5d.</span></p>
<lb n="2214"/>
<lb n="2215"/><p><span>NELLIE M'MAHON, B.A. — Úrsgéal suimúil sár-dhéanta le Bessie</span>
<lb n="2216"/><span>O'Neill.  Clúdach láidir agus páipéar le pictiúir tri dath mór-thimpeall air.</span></p>
<lb n="2217"/>
<lb n="2218"/><p><span>Luach 2/6d.; tríd an bpost 2/9d.</span></p>
<lb n="2219"/>
<lb n="2220"/><p><span>COMHLUCHT NA FÍRINNE CATOILICE IN ÉIRINN,</span>
<lb n="2221"/><span>24 SRÁID UACH. UÍ CHONAILL,</span>
<lb n="2222"/><span>BAILE ATHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2223"/>
<lb n="2224"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span>
<lb n="2225"/></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2226"/><p><span>FEACH A CHÁIRDE!</span></p>
<lb n="2227"/>
<lb n="2228"/><p><span>Ar mhaith libh £5,000,000 a choiméad in-Éirinn?</span></p>
<lb n="2229"/>
<lb n="2230"/><p><span>Má's maith, deunidh sibh bhur geuid Urradhais leis.</span></p>
<lb n="2231"/>
<lb n="2232"/><p><span>An Gaedheal Comhlucht Taighde Um</span>
<lb n="2233"/><span>Urradhas Náisiúnta, Tta.</span></p>
<lb n="2234"/>
<lb n="2235"/><p><span>Ba chóir do gach aon tSagart a cuidíu linn!</span></p>
<lb n="2236"/>
<lb n="2237"/><p><span>ÁRD-OIFIGH: 30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE-ATH-CLIATH.</span></p>
<lb n="2238"/>
<lb n="2239"/><p><span>A léighthéoirí!  Ná déinidh dearmhad ar ár gcáirdibh thuas!</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Dublini, die 31 Decembris, 1920

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Dublini, die 31 Decembris, 1920

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
