Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main">Aistriú Thaidhg Ghaedhealaigh</title><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Sguab1924_01</note>
                         <note type="L">61</note>
                         <note type="B">1924</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Sguab1924_01</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title>Aistriú Thaidhg Ghaedhealaigh</title></analytic><monogr>
					<title level="j">An Sguab</title><imprint><publisher>Muintir An Sguab</publisher><date>1924</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SGUAB</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Im. II. Uimh. 16.  EANAIR, 1924.  3p. SA MHÍ</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>RÉIM NA h-UIMHREACH SO.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>Leath.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>TUIGEANN TADHG TAIDHGÍN 63</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>ITHIR ÚR NA GAEDHILGE TADHG GAEDHEALACH 64</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>D'Ár GCÁIRDE MÍCHEÁL BREATHNACH 65</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>IASGAIRÍ TADHG Ó CEALLAIGH 66</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>TARRACHORACHT CÚ CHULAINN 68</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>AR MO THIMTHIREACHT DOM, II.  PÁDRAIG Ó CADHLA 70</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>TRÉIS NA NODLAG "FIDEÓG STÁN" 72</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>TEACHT AN T-SNEACHTA MÍCHEÁL MAC LIAIM MHÓIR 74</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>ÉIFEACHTÚLACHT TIÚSCALACH MÍCHEÁL DE PAOR 76</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>An STÁT GAEDHEALACH LEÓN Ó BROIN 77</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>LITREACHA 79</span></p>
<lb n="30"/>
<lb n="31"/><p><span>CUMANN URRADHAIS MUINTIR NA h-ÉIREANN</span>
<lb n="32"/><span>(THE IRISH PEOPLE'S ASSURANCE SOCIETY)</span></p>
<lb n="33"/>
<lb n="34"/><p><span>CUMANN DO GACH AOINNE ISEADH É.  NÍL AON NIDH CHUN DEIRIDH ANN.</span>
<lb n="35"/><span>FÍOR-ÉIREANNAIGH ATÁ I mBUN NA h-OIBRE SEO.</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>Gach fios agus faisnéis le fagháilt ón Rúnaidhe</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>S. M. Ó DEORÁIN</span>
<lb n="40"/><span>ÁRD-OIFIG — CEARNÓG PHARNEILL a 16, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="41"/>
<lb n="42"/><p><span>LEABHRA MAITHE GAEDHILGE</span></p>
<lb n="43"/>
<lb n="44"/><p><span>AN BARRA: Leabhairín do Pháistí.  Nioclás Tóibín</span>
<lb n="45"/><span>an scríbhneóir.</span></p>
<lb n="46"/>
<lb n="47"/><p><span>Leabhairín é seo do pháistí sa tríomhadh buidhin nó sa</span>
<lb n="48"/><span>ceathrú buidhin do réir mar a thuigtear don múinteóir.</span>
<lb n="49"/><span>Mar do dhein sé sa ngeamhar tá a dhícheall déanta ag</span>
<lb n="50"/><span>Nioclás Tóibín ar adhbhar oiriúnach léighinn do sholáthar</span>
<lb n="51"/><span>don pháiste, agus a bheith cothrom maidir le ciall agus</span>
<lb n="52"/><span>cruadhas.  Ocht leathanaigh agus dachad atá ann.</span>
<lb n="53"/><span>Luach 6d. glan.</span></p>
<lb n="54"/>
<lb n="55"/><p><span>ÓIR-CHISTE: Duanaire Liricí don aos Foghluma.</span>
<lb n="56"/><span>Seamas Ó h-Aodha, M.A., do thoigh.</span></p>
<lb n="57"/>
<lb n="58"/><p><span>Cnuasacht é seo desna dánta is mó clú agus cáil i</span>
<lb n="59"/><span>nGaedhilg.  Tá 45 cinn aca ann agus na filí is fearr abhí</span>
<lb n="60"/><span>riamh againn a scríobh iad ó Oisín Mac Fhinn go dtí</span>
<lb n="61"/><span>Pádraig Mac Piarais.  Tá míniú nó argóint ag gabháil</span>
<lb n="62"/><span>le gach aiste sa leabhar agus gach míniú aca i nGaedhilg</span>
<lb n="63"/><span>bhlasta.  Tá foclóir, agus gluais ag tabhairt eolais ar</span>
<lb n="64"/><span>gach áit is ar gach duine atá luaidhte sa leabhar.  Níl</span>
<lb n="65"/><span>aon Bhéarla ann.  156 leathanaigh.  Luach 5s. glan.</span></p>
<lb n="66"/>
<lb n="67"/><p><span>BEIRT DHÉISEACH.  Cnuasacht scéilíní le Seán Ó</span>
<lb n="68"/><span>Cuirrín.  Scéal acu ar a cheann féin; Eadartheangachd</span>
<lb n="69"/><span>ar Bhéarla Washington Irving (Rip Van Winkle);</span>
<lb n="70"/><span>Tolstoí (The Long Exile); LorimerStoddard (The</span>
<lb n="71"/><span>Indian's Palm) an chuid eile.  Tá adhbhar cleachta ar</span>
<lb n="72"/><span>aistidheacht agus notaí agus foclóirín ag gabháil leó.</span>
<lb n="73"/><span>Luach 3s. 6d. glan.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Agus na Leabhra eile is fearr i nGaedhilg le fagháil ó</span></p>
<lb n="76"/>
<lb n="77"/><p><span>CHOMHLUCHT OIDEACHAIS NA hÉIREANN TEOR.,</span>
<lb n="78"/><span>89 Sráid an Talbóidigh i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="79"/>
<lb n="80"/><p><span>SCOIL NA LEANBHAÍ</span>
<lb n="81"/><span>SA RINN.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>Do leanbhaí ó 8 go dtí dhá bhliadhain</span>
<lb n="84"/><span>deug d'aois.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>Ní cead do neach Beurla na</span>
<lb n="87"/><span>Sasanach do labhairt ann.</span></p>
<lb n="88"/>
<lb n="89"/><p><span>Múintear na gnáth adhbhair léighinn</span>
<lb n="90"/><span>trí Ghaedhilg ann.</span></p>
<lb n="91"/>
<lb n="92"/><p><span>Osclófar an scoil an 25adh de</span>
<lb n="93"/><span>Eanair.</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Tuarascabháil, agus c., le faghbháil ón</span>
<lb n="96"/><span>bhFear Mór.</span>
<lb n="97"/></p>
</div>
<pb n="62"/>
<div><lb n="98"/><p><span>Tugaidh bhúr gcuid Árachais do'n</span>
<lb n="99"/><span>Chumann Gaedhealach is Fearr</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>AN CUMANN IBÉRNACH</span>
<lb n="102"/><span>INSIÚRÁLA TEÓ.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>I n-AGHAIDH TÓITEÁIN AGUS</span>
<lb n="105"/><span>COITCHINNE.</span></p>
<lb n="106"/>
<lb n="107"/><p><span>Príomh-Oifig — 48 agus 49 SRÁID AN</span>
<lb n="108"/><span>DÁMA, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="109"/>
<lb n="110"/><p><span>Na Polasaithe is iomláine le</span>
<lb n="111"/><span>Fagháil.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>DIXON & HEMPENSTALL</span>
<lb n="114"/><span>Fir Deunta Speuclairi</span></p>
<lb n="115"/>
<lb n="116"/><p><span>SEOMRAI UM TASTAIL RADHAIRC AR OSGAILT GACH LA</span></p>
<lb n="117"/>
<lb n="118"/><p><span>Cuirimíd shuim speisiáltha in oideasaí liagh-súl</span></p>
<lb n="119"/>
<lb n="120"/><p><span>Nuair a chuireann tú fios ón dtuaith ar rud</span>
<lb n="121"/><span>cuirimíd chugat é an lá ceudna.</span></p>
<lb n="122"/>
<lb n="123"/><p><span>SRAID SUFFOLK, 12, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>WEST & SON</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>SEODÓIRÍ, GAIBHNE AIRGID, AGUS</span>
<lb n="128"/><span>CLUIGEADÓIRÍ.</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Tigh Grafton,</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>102 agus 103 Sráid Grafton, Baile Átha Cliath</span></p>
<lb n="133"/>
<lb n="134"/><p><span>Tá suas le ceud duine ag</span>
<lb n="135"/><span>obair san gnó so.  Déinimid</span>
<lb n="136"/><span>duaiseanna óir agus airgid</span>
<lb n="137"/><span>le h-aghaidh feiseanna agus rl.</span>
<lb n="138"/><span>agus deuntús fíor-</span>
<lb n="139"/><span>Ghaedhealach ortha.</span></p>
<lb n="140"/>
<lb n="141"/><p><span>Tagaidh isteach chun iad dh'fheiscint.</span></p>
<lb n="142"/>
<lb n="143"/><p><span>TAE.</span></p>
<lb n="144"/>
<lb n="145"/><p><span>Togha an mhargadh gach aon tSórt Tae atá</span>
<lb n="146"/><span>againne, bíonn siad mar a chéile i gcomhnuidhe</span>
<lb n="147"/><span>agus bíonn gach éinne sásta leo.</span></p>
<lb n="148"/>
<lb n="149"/><p><span>Luach — 2/4, 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt.</span>
<lb n="150"/><span>Tae ón t-Sín — 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt.</span></p>
<lb n="151"/>
<lb n="152"/><p><span>BECKER BROS., LTD.,</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>Sráid Seoirse Mór Theas a 8 agus</span>
<lb n="155"/><span>Sráid an Iarla Thuaidh a 17, i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="156"/>
<lb n="157"/><p><span>ÚSÁID</span>
<lb n="158"/><span>GRANIA</span>
<lb n="159"/><span>TOOTH</span>
<lb n="160"/><span>PASTE</span>
<lb n="161"/><span>AR SON t'FHIACLA</span></p>
<lb n="162"/>
<lb n="163"/><p><span>ÚSÁID</span>
<lb n="164"/><span>GIBSOL</span>
<lb n="165"/><span>OINTMENT</span>
<lb n="166"/><span>AR SON DO</span>
<lb n="167"/><span>CHROICINN</span></p>
<lb n="168"/>
<lb n="169"/><p><span>Fior-dheuntús na h-Éireann iseadh iad so.  Táid le fághail</span>
<lb n="170"/><span>ósna drugadóirí ar fúd na tíre ar 1/3 gach ceann nó go</span>
<lb n="171"/><span>díreach (saor tríd an bpost) ó Gibsol, Teo., Lána an</span>
<lb n="172"/><span>Chláir, Áth Cliath.  Deuntar íce le h-aghaidh beithidhigh ann leis.</span>
<lb n="173"/></p>
</div>
<pb n="63"/>
<div><lb n="174"/><p><span>TUIGEANN TADHG TAIDHGÍN</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Tréis dúinn an oiread san cainte a bheith</span>
<lb n="177"/><span>ar suibhal againn ó mhí go mí i dtaobh airgid</span>
<lb n="178"/><span>an náisiúin níorbh cheart dúinn gan tagairt</span>
<lb n="179"/><span>don sgeul arís anois go bhfuiltear tréis</span>
<lb n="180"/><span>a t-Iasacht do chur ar bun.  Ceist náisiúnta</span>
<lb n="181"/><span>iseadh í sin, dar linn, agus ní ceist</span>
<lb n="182"/><span>poilitidheachta.  Ba chóir go mbeadh áthas</span>
<lb n="183"/><span>ar gach Éireannach gur eirigh leis an rud</span>
<lb n="184"/><span>chomh maith san.  Ní don Riaghaltas atá</span>
<lb n="185"/><span>orainn anois a tugadh an t-airgead ach ar</span>
<lb n="186"/><span>maithe len ár dtír féin; in gach aon tír</span>
<lb n="187"/><span>síbhíalta leanann dream dream eile mar</span>
<lb n="188"/><span>riaghaltas uirri ach bíonn gach aon cheann acu</span>
<lb n="189"/><span>freagarthac i bhfiacha an cheann a chuaidh roimhe.</span>
<lb n="190"/><span>'Sé an rud is fearr, pé sgeul é, mar gheall</span>
<lb n="191"/><span>ar an slighe a chuir muintir na h-Éireann a</span>
<lb n="192"/><span>gcuid airgid fé urrús an náisiúin an mí seo</span>
<lb n="193"/><span>caithte ach go bhfuil creideamhaint na</span>
<lb n="194"/><span>hÉireann ar an lámh sábháltha anois — maidir</span>
<lb n="195"/><span>le h-airgead atáimid a rádh: ní h-in aon</span>
<lb n="196"/><span>lá amháin a gheobhfuidhe creideamhaint na</span>
<lb n="197"/><span>hÉireann do mheudú in slighte eile.  Nuair</span>
<lb n="198"/><span>a bheidh sé ón Riaghaltas — is cuma dén dream</span>
<lb n="199"/><span>poilitidheach a bheidh mar cheann orrainn an</span>
<lb n="200"/><span>uair ceudna — nuair a bhéifear ad iarraidh</span>
<lb n="201"/><span>airgead d'fhághailt fé urrús an náisiúin</span>
<lb n="202"/><span>arís, gheobhfar níos saoire a's níos</span>
<lb n="203"/><span>fuiriste é, de chuid mhaith, toisg go bhfuil</span>
<lb n="204"/><span>muintir na h-Éireann tréis teasbáint go</span>
<lb n="205"/><span>bhfuil muinighin acu as a dtír féin.  Roimhe</span>
<lb n="206"/><span>seo ní sholáthróch an t-eachtrannach an t-airgead</span>
<lb n="207"/><span>dúinn gan tairbhe uathbhásach árd do bhaint</span>
<lb n="208"/><span>asainn agus gan na custuim a bheith aige</span>
<lb n="209"/><span>mar a bhíonn i dtíortha áirighthe fé láthair.</span></p>
<lb n="210"/>
<lb n="211"/><p><span>Cífidh lucht léighte an "Sguab" go bhfuil</span>
<lb n="212"/><span>nótaí an fhir eagair níos giorra an mí seo</span>
<lb n="213"/><span>ná mar is gnáthach.  Seo mar a thuit amach.</span>
<lb n="214"/><span>Fuaireamar dhá leitir an mí seo caithte (agus</span>
<lb n="215"/><span>níorbh iad na ceud ceannaibh dá saghas a</span>
<lb n="216"/><span>fuaireamar) ad iarraidh orainn Gaedhealg</span>
<lb n="217"/><span>do chur ar roinnt focal agus abairt — feuch</span>
<lb n="218"/><span>ar leathanach 79.  Do chuireadar san ag</span>
<lb n="219"/><span>machtnamh sinn agus sgríobhamar píosa le</span>
<lb n="220"/><span>h-aghaidh na nótaí seo i dtaobh úireacht agus</span>
<lb n="221"/><span>beodhacht teanga na Gaedhilge agus i dtaobh</span>
<lb n="222"/><span>neamh-chosamhlacht an Ghaedhealg agus an Beurla</span>
<lb n="223"/><span>agus mar sin de.  Bhel, ar ádhmharaidhe an</span>
<lb n="224"/><span>domhain, do bhuail Tadhg Gaedhealach fúinn</span>
<lb n="225"/><span>lá agus do theasbáineamar ceann desna</span>
<lb n="226"/><span>lei treacha úd dó agus na nótaí a bhí</span>
<lb n="227"/><span>sgríobhta againn i gcóir an leathanaigh seo</span>
<lb n="228"/><span>chomh maith.  Thug sé an leitir leis.  Tamaillín</span>
<lb n="229"/><span>na dhiaidh san fuaireamar uaidh, ní h-amháin</span>
<lb n="230"/><span>an leitir thar nais agus Gaedhealg Thaidhg</span>
<lb n="231"/><span>curtha ar na focail úd, ach aiste na fochair</span>
<lb n="232"/><span>ag cur síos ar na rudaí ceudna a bhí ráidhte</span>
<lb n="233"/><span>againn féin.  Ba sheacht bhréaghdha agus ba</span>
<lb n="234"/><span>sheacht bhríoghmhaire, dar linn, an rud a sgríobh</span>
<lb n="235"/><span>Tadhg ná an rud do sgríobhamar féin, agus</span>
<lb n="236"/><span>dá bhrígh sin támuíd á fhoillsiú agus ag cur</span>
<lb n="237"/><span>an ruda eile ar neamh-nídh.  Tá cúpla rud</span>
<lb n="238"/><span>ráidhte ag Tadhg, gan amhras, ná deur-</span>
<lb n="239"/><span>faimís-ne, ach tá a fhios ag lucht léighte an</span>
<lb n="240"/><span>"Sguab" fén am so a láidireacht atá a</span>
<lb n="241"/><span>thuairm-se ar an gceist seo agus an slighe</span>
<lb n="242"/><span>fé léith atá aige chun a thuairim do chur abhaile</span>
<lb n="243"/><span>ar an léighteoir.  Maidir leis na bun-</span>
<lb n="244"/><span>smaointe, ámhthach, atá nochtaighthe aige san</span>
<lb n="245"/><span>alt táimíd ar aon aigne leis, agus ní gádh</span>
<lb n="246"/><span>dhúinn aon leath-sgeul do ghábhailt mar gheall</span>
<lb n="247"/><span>ar gan na gnáth-nótaí a bheith sa "Sguabh"</span>
<lb n="248"/><span>so, agus rud chomh suimeamhail san ann na</span>
<lb n="249"/><span>n-ionad.</span></p>
<lb n="250"/>
<lb n="251"/><p><span>Bhíomar chun tagairt do dheunamh, leis, don</span>
<lb n="252"/><span>alt atá san uimhir seo den "Sguab" ó</span>
<lb n="253"/><span>pheann Leóin Uí Bhroin, ach níl slighe againn</span>
<lb n="254"/><span>anois.  Tá adhbhar díospóireachta ann, gan</span>
<lb n="255"/><span>dabht, agus tá súil againn go mbeidh an cheist</span>
<lb n="256"/><span>sin á plé ag lucht léighte an "Sguab" sa</span>
<lb n="257"/><span>pháipeur so an mí seo chughainn.</span></p>
<lb n="258"/>
<lb n="259"/><p><span>ITHIR ÚR NA GAEDHILGE.</span></p>
<lb n="260"/>
<lb n="261"/><p><span>Cé gur seanda an teanga í teanga na</span>
<lb n="262"/><span>Gaedhilge tá beodhacht agus glórmhaireacht</span>
<lb n="263"/><span>innte ná fuighbhtheá i dteanga an Bheurla</span>
<lb n="264"/><span>fé láthair.  Deir an dream so dár muintir</span>
<lb n="265"/><span>a rugadh agus a tógad leis an mBeurla,</span>
<lb n="266"/><span>deir siad nach féidir le lucht labhartha na</span>
<lb n="267"/><span>Gaedhilge caint chruinn, ghonta, bhríoghmhar,</span>
<lb n="268"/><span>bhlasta a sníomhadh ar chúrsaí an lae andiu;</span>
<lb n="269"/><span>gur amalach agus gur ciotach an úirlis</span>
<lb n="270"/><span>cainte í do lucht léighinn agus ealadhan.</span>
<lb n="271"/><span>Admhuighim go mb' fhéidir ná fuil focail</span>
<lb n="272"/><span>eoluidheachta agus ealadhan saothruighthe san</span></p>
</div>
<pb n="64"/>
<div><lb n="273"/><p><span>iomlán fós againn acht táimíd amach go</span>
<lb n="274"/><span>maith ar an mbóthar árd agus ní bhéimís</span>
<lb n="275"/><span>i bhfad ag teacht suas le teangthacha eile</span>
<lb n="276"/><span>'sa nídh seo féin.  Cadé an iongnadh go</span>
<lb n="277"/><span>mbéimís roinn siar 'sa réim ar focail</span>
<lb n="278"/><span>dhá leithéid seo.  Nach i rioth na haimsire</span>
<lb n="279"/><span>san naomhadh aois deug a deineadh an</span>
<lb n="280"/><span>saothrughadh mór so ar eoluidheacht, ealadhan,</span>
<lb n="281"/><span>agus ar chóracha oibre agus nach i rioth na</span>
<lb n="282"/><span>haimsire ceudna bhí an sluagh-mhallacht badh</span>
<lb n="283"/><span>mhó anuas 'sa mullach ar theanga na Gaedhilge.</span>
<lb n="284"/><span>Is ar éigin a scríobhadh aon Gaedhealg ar</span>
<lb n="285"/><span>feadh na haimsire sin agus cead a gcos</span>
<lb n="286"/><span>go lúbach leigthe ag na teangthacha a mbítear</span>
<lb n="287"/><span>dá cur i gcomórtas leo.  Caithfimíd, gan</span>
<lb n="288"/><span>aon dabht, congnamh focal d'fhághail ó theang-</span>
<lb n="289"/><span>thacha eile acht ní gábhad dhúinn dul ar ár</span>
<lb n="290"/><span>nglúine ar fad chucha; táimíd dá sníomhadh</span>
<lb n="291"/><span>gach aon lá as ár n-abhar féin.  Ní fhuil</span>
<lb n="292"/><span>aon eagla orainn in aon chor roimh aon</span>
<lb n="293"/><span>easnamh focal dá leithéidí seo.</span></p>
<lb n="294"/>
<lb n="295"/><p><span>Acht, inneosadh mé dhíbh, má 'seadh, cá</span>
<lb n="296"/><span>nár mhisde dhúinn scáth agus eagla agus</span>
<lb n="297"/><span>scannradh (dá ndeurfainn é) a bheith orainn</span>
<lb n="298"/><span>i dtaobh aithbheochain agus leathadh na Gaedhilge.</span>
<lb n="299"/><span>I ndul agus i sníomhadh na cainte tá an</span>
<lb n="300"/><span>contabhairt.  Ní fhuil aon lá adeir an fear</span>
<lb n="301"/><span>eagair ná curtar ceisteanna mar seo air —</span>
<lb n="302"/><span>"Cadé an Ghaedhealg atá agat ar idea,</span>
<lb n="303"/><span>motives, constitutional, code of honour,</span>
<lb n="304"/><span>snob, agus rl., agus rl.?"  Agus mar an bhfuil</span>
<lb n="305"/><span>an comhthrom focal go cruinn agus go beacht</span>
<lb n="306"/><span>i mbarr do ghuib agat deurfar gur comhartha</span>
<lb n="307"/><span>luigeacht é sin 'sa nGaedhilg.  Tá a fhios</span>
<lb n="308"/><span>againn go léir gur féidir le cainteoir maith</span>
<lb n="309"/><span>Gaedhilge tabhairt amach agus trácht a dheunamh</span>
<lb n="310"/><span>go soiléir ar gach aon rud dá thagrann na</span>
<lb n="311"/><span>focail seo thuas agus ní hamháin na daoine</span>
<lb n="312"/><span>a fuair tabhairt suas agus léigheann 'sa</span>
<lb n="313"/><span>nGaedhilg acht na daoine ná fuair aon</span>
<lb n="314"/><span>tabhairt suas i nGaedhilg ná i mBeurla.</span>
<lb n="315"/><span>Sé rud a chuirfeadh iongantas ort acht an</span>
<lb n="316"/><span>deiseacht a bhíonn is na ráidhte aca agus</span>
<lb n="317"/><span>an cruinneas a bhíonn is na focail agus</span>
<lb n="318"/><span>insan chaint.  Mar an bhfuil na scoláirí</span>
<lb n="319"/><span>agus na h-úghdair Gaedhilge sásta ar dul</span>
<lb n="320"/><span>siar go dtí an mbun san agus an Ghaedhealg</span>
<lb n="321"/><span>a shaothrughadh agus a thabhairt leo ón bpneumh</span>
<lb n="322"/><span>san beidh gan treabhadh aca.  Caithfear</span>
<lb n="323"/><span>nádúir agus dul cainte a shaothrughadh.  Ní</span>
<lb n="324"/><span>oireann nádúir agus dul na cainte Beurla</span>
<lb n="325"/><span>in aon chor dí nach an oiread gus a oireann</span>
<lb n="326"/><span>dul na cainte Gaedhilge don mBeurla.</span>
<lb n="327"/><span>Is mór ar fad an deifir atá eatorra san</span>
<lb n="328"/><span>imtheacht atá fútha.  Ní bhíonn an oiread</span>
<lb n="329"/><span>san trioblóide in aon chor ag an mBeurlóir</span>
<lb n="330"/><span>a thugann fé an Fhrainncís, nó an Ghearmáinís,</span>
<lb n="331"/><span>nó an Iodáilis, nó an Spáinnis.  Tá</span>
<lb n="332"/><span>cosamhlacht mhór i rioth na cainte is na</span>
<lb n="333"/><span>teangthacha so leis an mBeurla agus mar</span>
<lb n="334"/><span>sin ní bhíonn ag teastáil ón bhfoghluimtheoir</span>
<lb n="335"/><span>acht focail agus rud beag corr-cainte.</span>
<lb n="336"/><span>Agus sin é an áit a bhfuil an dearmhad ar</span>
<lb n="337"/><span>na daoine a théidheann in iomaidh leis an</span>
<lb n="338"/><span>nGaedhilg.  Is dóigh leo gur cheart go</span>
<lb n="339"/><span>n-oirfeadh an imtheacht ceudna don nGaedhilg</span>
<lb n="340"/><span>agus nach gábhadh dhóibh a shaothrughadh acht an</span>
<lb n="341"/><span>bhreis focal.  Ní fhuil aon rud is gránda</span>
<lb n="342"/><span>leis an té a thuigeann ceart agus cóir na</span>
<lb n="343"/><span>Gaedhilge ná caint Gaedhilge a aireachtain</span>
<lb n="344"/><span>ar imtheacht an Bheurla.  Is beag des na</span>
<lb n="345"/><span>daoine atá ag scríobhadh na Gaedhilge ar</span>
<lb n="346"/><span>an lá andiu ná fuil an locht sin orra acht</span>
<lb n="347"/><span>na daoine a rugadh agus a tógadh leí agus</span>
<lb n="348"/><span>an-chuid díobh san féin tá siad ag leigint</span>
<lb n="349"/><span>don mBeurla a bheith ag brughadh isteach</span>
<lb n="350"/><span>orra go mór.</span></p>
<lb n="351"/>
<lb n="352"/><p><span>Más maith le duine an Ghaedhealg a thabhairt</span>
<lb n="353"/><span>leis go ceart caithfidh sé dul ar a ghlúine</span>
<lb n="354"/><span>go dtí an chainteoir a bhfuil an Ghaedhealg</span>
<lb n="355"/><span>ghlan aige.</span></p>
<lb n="356"/>
<lb n="357"/><p><span>Feuch ar seo anois.  "Focla Beurla</span>
<lb n="358"/><span>chum a bheith aistrighthe isteach i nGaedhilg."</span>
<lb n="359"/><span>Imtheacht an Bheurla díreach atá ar an</span>
<lb n="360"/><span>gcaint sin.  Bheadh a leithéid seo de dhuine</span>
<lb n="361"/><span>níos sásta le "Riaghalacha onóra" mar</span>
<lb n="362"/><span>Ghaedhealg ar "Code of Honour" ná dá</span>
<lb n="363"/><span>ndeurfainn-se gur "uaisleacht" an focal</span>
<lb n="364"/><span>a bhíonn againn ag tagairt don a leithéid.</span>
<lb n="365"/><span>Agus dheurfadh sé gur amalach an rud gur</span>
<lb n="366"/><span>inghean dearbhráthar nó inghean deirbhséar atá</span>
<lb n="367"/><span>againn ar "niece."  Teastuigheann focal</span>
<lb n="368"/><span>ar "Constitutional uaidh agus fios aige</span>
<lb n="369"/><span>gur mó san brigh atá leis an bhfocal ceudna</span>
<lb n="370"/><span>sa mBeurla.  Táthar ag leigint dos na</span>
<lb n="371"/><span>focail Bheurla teacht idir sinn agus an</span>
<lb n="372"/><span>Ghaedhealg i gcomhnuidhe.  Caithfidh na daoine</span>
<lb n="373"/><span>seo iad féin a thógaint, idir corp agus</span>
<lb n="374"/><span>anam, amach as an mbeurla nuair a theas-</span>
<lb n="375"/><span>tuigheann uatha an Ghaedhealg a scríobhadh nó</span>
<lb n="376"/><span>a labhairt agus í a rioth 'sa mólda is dual</span>
<lb n="377"/><span>agus is dúthchais dí rioth.  Gheobhaidh an té</span>
<lb n="378"/><span>a bhfuil an Gaedhealg go nádúrtha, cruinn</span>
<lb n="379"/><span>blasta, agus ó dhúthchas aige í shníomhadh</span>
<lb n="380"/><span>agus í chasadh go fíor — Ghaedhealach ar chúrsaí</span>
<lb n="381"/><span>saoighil an lae andiu (d'réir an eolais</span>
<lb n="382"/><span>atá aige ar na cúrsaí seo).  Ní hiad na</span>
<lb n="383"/><span>focail ná an chirteacht cainte a theipfidh air.</span>
<lb n="384"/></p>
</div>
<pb n="65"/>
<div><lb n="385"/><p><span>'Sé rud atá chum an Ghaedhealg a mhilleadh</span>
<lb n="386"/><span>acht an comhthrom focal so idir an dá theanga.</span>
<lb n="387"/><span>Cuirtear an Ghaedhealg ar a glúine i gcomhnuidhe</span>
<lb n="388"/><span>chum oireamhaint don mBeurla; agus caithfidh</span>
<lb n="389"/><span>an dúthchas atá innte féin dul in ainm an</span>
<lb n="390"/><span>diabhail.  Ní fhuil aon ghothaí ag baint leis</span>
<lb n="391"/><span>an Ghaedhilg — fós ar aon chuma — agus tá</span>
<lb n="392"/><span>coinne agam ná beidh; acht, dar ndóigh,</span>
<lb n="393"/><span>beidh, má is iad lucht an mhór-Bheurla a bheidh</span>
<lb n="394"/><span>dá cuma agus dá casadh dhúinn.</span></p>
<lb n="395"/>
<lb n="396"/><p><span>Tá an Beurla caithte agus snoighte amach</span>
<lb n="397"/><span>go dtí an tsnáithín deirionnach; ní fhuil</span>
<lb n="398"/><span>aon úir-úireacht ná nuaidheacht cainte ann.</span>
<lb n="399"/><span>Ar Bheurla an Ameireacánaig atá sí ag</span>
<lb n="400"/><span>braith anois chum aon neamh-choithciantacht a</span>
<lb n="401"/><span>theasbáint.  Na corr-cainte ba shaidhbhre agus</span>
<lb n="402"/><span>ba dheise bhí riamh 'sa mBeurla ní fhuil</span>
<lb n="403"/><span>ionnta acht mar a dheurfadh an Franncach</span>
<lb n="404"/><span>"clichés."  Tá filí an Bheurla ar a</span>
<lb n="405"/><span>ndicheall d' iarraidh rannaidheacht nua a</span>
<lb n="406"/><span>cheapadh chum neamh-choitchiantacht éigin a</span>
<lb n="407"/><span>theasbáint leis na filí a ghaibh rompa.  Ní</span>
<lb n="408"/><span>airightear sean-fhocail an Bheurla anois acht</span>
<lb n="409"/><span>ameasc foghluimhtheoirí agus lucht scoile.</span>
<lb n="410"/><span>Ní mar sin don Ghaedhilg; tá sí mar an</span>
<lb n="411"/><span>ithir úr neamh-shaorthuighthe ag fuireach le láimh</span>
<lb n="412"/><span>chliste an fhile agus an saer-teangan.  Feuch</span>
<lb n="413"/><span>chomh deas agus chomh thaithineamhach gus a</span>
<lb n="414"/><span>chasann Seandúin caint choitchianta na</span>
<lb n="415"/><span>ndaoine chum saoghal agus beatha an lae</span>
<lb n="416"/><span>andiu a chuir ós ár gcomhair nó ar na sean-</span>
<lb n="417"/><span>sceulta mar "Aisling Mac Coinglinne"</span>
<lb n="418"/><span>atá aistrighthe ag an Athair Peadar Ó</span>
<lb n="419"/><span>Laoghaire.</span></p>
<lb n="420"/>
<lb n="421"/><p><span>In ainm Dé caithimís uainn an ghearrán</span>
<lb n="422"/><span>so ná fuighfear cúrsaí an lae andiu a</span>
<lb n="423"/><span>shníomhadh agus a chasadh go bog agus go taith-</span>
<lb n="424"/><span>ineamhach 'sa nGaedhilg.  Acht aoinne a</span>
<lb n="425"/><span>dteastuigheann uaidh rud a scríobhadh 'sa</span>
<lb n="426"/><span>nGaedhilg a bhéidh deas agus taithineamhnach</span>
<lb n="427"/><span>caithfidh sé é féin a thomadh go mionn agus</span>
<lb n="428"/><span>go minic i dtobar na fíor-Ghaedhilge — an</span>
<lb n="429"/><span>chaint atá i mBeurla na gcainteoirí is</span>
<lb n="430"/><span>fearr 'sa nGaedhealtacht.  Má théidhtear</span>
<lb n="431"/><span>ar a sheunadh san teipfidh orainn.  I m'</span>
<lb n="432"/><span>thuairm-se tá aon fhear amháin des na</span>
<lb n="433"/><span>foghluimhtheoirí tá dá dheunamh san agus sé</span>
<lb n="434"/><span>an fear é acht Aodh de Blácam.  Scríobhann</span>
<lb n="435"/><span>sé go taitheanamhach agus an chaint ag rioth</span>
<lb n="436"/><span>i mólda na bhfíor-chainteoirí Gaedhilge.</span>
<lb n="437"/><span>Fágann sé an Beurla leath is amuigh den</span>
<lb n="438"/><span>tairsing nuair a scríobhann sé an Ghaedhealg;</span>
<lb n="439"/><span>agus sin mar is ceart d'aoinne atá ag</span>
<lb n="440"/><span>tabhairt fé sgríobhadh na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="441"/>
<lb n="442"/><p><span>TADHG GAEDHEALACH.</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>D'ÁR gCÁIRDE.</span></p>
<lb n="445"/>
<lb n="446"/><p><span>Nodlaig fíor-Ghaedhealach ceart-sgléipeach</span>
<lb n="447"/><span>d'ár gcáirde,</span>
<lb n="448"/><span>Nodlaig a traochfaidh easaontas as gráin dubh,</span>
<lb n="449"/><span>Nodlaig bhreágh naomhtha ó Aon-Mhac na Páise.</span>
<lb n="450"/><span>Nodlaig fé ghéilleadh do Naomh Mhuire</span>
<lb n="451"/><span>Mháthair,</span>
<lb n="452"/><span>Nodlaig fé shuairceas gan duairceas ár</span>
<lb n="453"/><span>nguidhe dhíbh,</span>
<lb n="454"/><span>Nodlaig gan tuairisg ar buaidhreamh an</span>
<lb n="455"/><span>chroidhe díbh,</span>
<lb n="456"/><span>Nodlaig gan gruaim as gan cruadhtan gan</span>
<lb n="457"/><span>díth díbh.</span>
<lb n="458"/><span>Nodlaig gan duagh dhíbh ach suaimhneas as</span>
<lb n="459"/><span>aoibhneas,</span>
<lb n="460"/><span>Nodlaig mhéith brothallach bholgach theann dhíbh,</span>
<lb n="461"/><span>Nodlaig gan doicheall, gan dochair gan</span>
<lb n="462"/><span>clampar,</span>
<lb n="463"/><span>Nodlaig a loisgfidh le deochanna bhur</span>
<lb n="464"/><span>ndranndail.</span></p>
<lb n="465"/>
<lb n="466"/><p><span>Nodlaig a theannfaidh libh anairthe an</span>
<lb n="467"/><span>ghanndail,</span>
<lb n="468"/><span>Nodlaig mhaith fhearamhail fhlathamhail fhial díbh,</span>
<lb n="469"/><span>Nodlaig mhór fhairsing a smearfaidh gach giall</span>
<lb n="470"/><span>díbh,</span>
<lb n="471"/><span>Nodlaig gan fearg gan arg ó dhia dibh.</span>
<lb n="472"/><span>Nodlaig a sgarfaidh le cathanna an diabhail</span>
<lb n="473"/><span>sibh,</span>
<lb n="474"/><span>Nodlaig na nGaodhal dibh, sin sgléip agus</span>
<lb n="475"/><span>rinnce,</span>
<lb n="476"/><span>Nodlaig breágh aereach ar éadromacht croidhe</span>
<lb n="477"/><span>díbh,</span>
<lb n="478"/><span>Nodlaig a séidfidh gach créim-chnead le</span>
<lb n="479"/><span>gaoith díbh,</span>
<lb n="480"/><span>Nodlaig mhór-bhléineach lán-éileach sámh</span>
<lb n="481"/><span>shiochach díbh,</span>
<lb n="482"/><span>Nodlaig "na Sguaibe" díbh, suairc-cleasa 's</span>
<lb n="483"/><span>áthas</span>
<lb n="484"/><span>Nodlaig gan tuairisg ar dhuairceas ná'r</span>
<lb n="485"/><span>ghádhtar</span>
<lb n="486"/><span>Nodlaig bhog-dhuanmhar fhios-shuanmhar neamh-</span>
<lb n="487"/><span>spléadhach díbh</span>
<lb n="488"/><span>Nodlaig a ruaigfidh le suairceas gach crádh</span>
<lb n="489"/><span>dhíbh.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>MÍCHEÁL BREATHNACH.</span></p>
<lb n="492"/>
<lb n="493"/><p><span>(Bhí "Sguab" mí na Nodlag fé chló cheana nuair a</span>
<lb n="494"/><span>shrois an píosa so sinn.  Tá aimsir na Nodlag ann</span>
<lb n="495"/><span>fós agus níl sé chomh mí-oireamhnach san don uimhir</span>
<lb n="496"/><span>seo.  Is fear déidheannach ná ro-déidheannach. F. E.)</span>
<lb n="497"/></p>
</div>
<pb n="66"/>
<div><lb n="498"/><p><span>IASGAIRÍ.</span></p>
<lb n="499"/>
<lb n="500"/><p><span>Leath-chéad slat de chiumhais báin ar an</span>
<lb n="501"/><span>bhfairrge agus an chiumhais sin dhá suathadh</span>
<lb n="502"/><span>síos is aníos, amach is isteach arís in aghaidh</span>
<lb n="503"/><span>na gcarraig.  Taobh thiar de'n chiumhais cumhair</span>
<lb n="504"/><span>sin tá na hárdtuinn dá mbriseadh ag na</span>
<lb n="505"/><span>dubh-charraigreachaibh faoi'n taoille agus iad</span>
<lb n="506"/><span>go garbh-ghlórach "ag teacht go tologach</span>
<lb n="507"/><span>torannach trom."  Níl aon bheithidheach a</span>
<lb n="508"/><span>chuireans as gáir chó garbh ná chó hárd leis</span>
<lb n="509"/><span>an ollgháir garbh fadghlórach a chuireans an</span>
<lb n="510"/><span>fhairrge chugainn.  An tóirneach mhór an t-aon</span>
<lb n="511"/><span>torann nádúrdha a sháruigheans garbh-ghlór na</span>
<lb n="512"/><span>mara ar an tráigh.  Taobh thiar de'n chiumhais</span>
<lb n="513"/><span>báin agus de na tonntrachaibh árda agus</span>
<lb n="514"/><span>de'n tormán mór atá an stoirm — nuair</span>
<lb n="515"/><span>a thagans meisge ar na gaothaibh an t-am</span>
<lb n="516"/><span>a n-éirigheann eatortha amuich i lár na</span>
<lb n="517"/><span>haigéine, sin í an uair a ropann siad rómpa</span>
<lb n="518"/><span>go dtéighid i dteangbháil leis an bhfairrge</span>
<lb n="519"/><span>agus go gcuirid umhan agus uafás ar mín-</span>
<lb n="520"/><span>chlár na mara.  Rud ciúin mín 'seadh an</span>
<lb n="521"/><span>fhairrge go gcuirtear uirthi.  Nuair cuirtear</span>
<lb n="522"/><span>uirthi go teann is go dian tagann critheagla</span>
<lb n="523"/><span>uirthi agus umhan agus téigheann sí thar</span>
<lb n="524"/><span>comhraidheacht ar fad.  Is mian léithe an</span>
<lb n="525"/><span>uair sin imtheacht dá leabaidh agus dul</span>
<lb n="526"/><span>ar ais nó ar éigin thar druim na talmhan,</span>
<lb n="527"/><span>bíonn an stoirm taobh thiar dí ghá díbirt</span>
<lb n="528"/><span>agus buaileann sí ina tonntrachaibh ar aill,</span>
<lb n="529"/><span>ar charraig, is ar thráigh, nó go mbreistar</span>
<lb n="530"/><span>agus go gcaithtear a neart.  I lár na</span>
<lb n="531"/><span>stoirme sin a bhrostuigheann na tuinn chun</span>
<lb n="532"/><span>buile bíonn na hiasgairí ar snámh agus</span>
<lb n="533"/><span>iad ag árdú agus ag ísliú le suathadh an</span>
<lb n="534"/><span>uisge gan beann aca ar na gaothaibh.  Bíonn</span>
<lb n="535"/><span>na cánóga agus na crosáin annsin amuich,</span>
<lb n="536"/><span>bíonn na héanacha aille ann agus na lachain</span>
<lb n="537"/><span>mhara, na gainéid agus na géabhaí fairrge,</span>
<lb n="538"/><span>agus na hiasgairí dána uile nach dtaithigheann</span>
<lb n="539"/><span>an trágh.  Má théighir ar thuras luinge</span>
<lb n="540"/><span>chídhfir na sguainte éan amuich abhfad ó</span>
<lb n="541"/><span>thalamhain agus tógfaidh tú faoi deara nach</span>
<lb n="542"/><span>n-éirighid de'n uisge in anfa gaoithe.  Is</span>
<lb n="543"/><span>amuich san bhfairrge sgathamh fada ó'n tráigh</span>
<lb n="544"/><span>is mó a lorgann na hiasgairí seo an t-iasg.</span></p>
<lb n="545"/>
<lb n="546"/><p><span>Bhíodh sé ina sgéal fadó go ngoradh an</span>
<lb n="547"/><span>t-iasgaire cóirneach ar an muir agus go</span>
<lb n="548"/><span>mbíodh an mhuir ina clár mhín chiúin feadh</span>
<lb n="549"/><span>ama an ghuir.  Ní raibh ann ach sgéal gan</span>
<lb n="550"/><span>ughdar.  Ní ghorann éan ar bith ar uisge.</span>
<lb n="551"/><span>Is éigin do na héanachaibh is fiadháine teacht</span>
<lb n="552"/><span>i dtír le haghaidh guir.  Sin é is dlighe</span>
<lb n="553"/><span>dóibh agus muna mbéadh an dlighe is beag</span>
<lb n="554"/><span>eolas a bhéadh againn ar chánógaibh ná ar</span>
<lb n="555"/><span>chrosánaibh, ná ar na héanachaibh a thaithigheann</span>
<lb n="556"/><span>an tréan-fhairrge.  Taithnigheann comhluadar</span>
<lb n="557"/><span>a chéile leo agus tagaid i dtír ina míltíbh</span>
<lb n="558"/><span>san earrach san áit is rógha leo mar neadlann.</span></p>
<lb n="559"/>
<lb n="560"/><p><span>Éan fairrge atá go hait is go háluinn</span>
<lb n="561"/><span>'seadh an chanóg.  Is minic a tháinig páiste</span>
<lb n="562"/><span>gléigeal as bothán súghaidh.  Is as poll</span>
<lb n="563"/><span>talmhan aníos a thagans an gearrcach álainn</span>
<lb n="564"/><span>cánóige.  Ní dóigh liom go bhfuil éan ar</span>
<lb n="565"/><span>bith de na héanachaibh fairrge chó dathamhail</span>
<lb n="566"/><span>leis.  Stumpa éin 'seadh an chánóg, ruball</span>
<lb n="567"/><span>gearr, cosa gearra agus sgiatháin ghearra</span>
<lb n="568"/><span>air, agus gob gearr ach é láidir acfuinneach</span>
<lb n="569"/><span>agus daithte.  An druim, na sgiatháin agus</span>
<lb n="570"/><span>an bhaithis dubh.  An brollach, an bolg agus</span>
<lb n="571"/><span>an dá leithcheann bán.  Fásann dhá shliogán</span>
<lb n="572"/><span>daithte ar uachtar agus íochtar an ghuib.</span>
<lb n="573"/><span>Sgoitheann an t-éan na sliogáin sin an ghuib</span>
<lb n="574"/><span>san ngeimhreadh, ach fásaid arís san earrach.</span>
<lb n="575"/><span>Bíonn na sliogháin daithte ar na cánógaibh</span>
<lb n="576"/><span>óga ar theacht san bhfairrge dóibh.</span></p>
<lb n="577"/>
<lb n="578"/><p><span>Dálta mar ghníons an gainéad, an gearra</span>
<lb n="579"/><span>úisg, agus cuid eile de na lachadóiríbh, ní</span>
<lb n="580"/><span>leagann an chánóg cos ar aill ná carraig,</span>
<lb n="581"/><span>ná talmhain taobh amuich de'n neadlainn.</span>
<lb n="582"/><span>Tá áiteanna timcheall ar chóstaibh Éireann</span>
<lb n="583"/><span>ina ngorann sí.  Ar na háiteachaibh seo</span>
<lb n="584"/><span>tá Reachra Breagh, in aice le Binn Éadair,</span>
<lb n="585"/><span>na hOileáin Sáile, na Blascaoid, An Tarbh,</span>
<lb n="586"/><span>Oileán na gCánóg, Ailltreacha an Mhóthair,</span>
<lb n="587"/><span>Oileáin Árann, cóstaí thuaidh Mhuigheo, Tórach,</span>
<lb n="588"/><span>Corrán Binne agus Oileán Rachlann.  Is</span>
<lb n="589"/><span>cosúil nach maith leis na héanachaibh fairrge</span>
<lb n="590"/><span>an cineadh daonna agus go bhfuil sgáth ortha</span>
<lb n="591"/><span>rómhainn.  Nuair a thagans siad idtír toghaid</span>
<lb n="592"/><span>dóibh féin na háiteanna is uaignighe agus is</span>
<lb n="593"/><span>fiadháine dár chruthaigh Dia, agus ní thaithighid</span>
<lb n="594"/><span>aon áitreabh daonna.  Tá éadan an Chorráin</span>
<lb n="595"/><span>Bhinne cúig céad troigh ar áirde agus</span>
<lb n="596"/><span>deirtear gurb é sin an t-áitreabh cánóg</span>
<lb n="597"/><span>is mó in Éirinn.</span></p>
<lb n="598"/>
<lb n="599"/><p><span>Is andeas chugainn a thugans na cánóga</span>
<lb n="600"/><span>san earrach.  Neadann éanacha imirche san</span>
<lb n="601"/><span>taobh ó thuaidh dá réagún agus imthighid ó</span>
<lb n="602"/><span>dheas le haghaidh an gheimhridh.  Ní feasach</span>
<lb n="603"/><span>dúinn díreach cá gcaitheann canóga an</span>
<lb n="604"/><span>geimhreadh ach is fíor go mbíonn corr-cheann</span>
<lb n="605"/><span>aca san bhfairrge in aice linn mar go gcaith-</span>
<lb n="606"/><span>tear isteach leis an stoirm iad.  Ní</span></p>
</div>
<pb n="67"/>
<div><lb n="607"/><p><span>feicthear na sgatghaile ag eiteall chugainn</span>
<lb n="608"/><span>go dtí tar éis Lá Fhéile Pádhraic.  Ní</span>
<lb n="609"/><span>thagaid i dtír an chéad lá ach le cuairt a</span>
<lb n="610"/><span>thabhairt ar an neadlainn, agus imthighid arís</span>
<lb n="611"/><span>go fairrge an lá céadna.  Ní chaithid oidhche</span>
<lb n="612"/><span>ar tír go dtí go dtosuighid ar neadú tar</span>
<lb n="613"/><span>éis Lá Bealtaine.  Taithighid an neadlann</span>
<lb n="614"/><span>chéadna ó bhliain go bliain agus is iondual</span>
<lb n="615"/><span>go bhfillid andeas ar an lá cheadna de'n</span>
<lb n="616"/><span>earrach.</span></p>
<lb n="617"/>
<lb n="618"/><p><span>An t-éan aille agus an crosán ní dhéanaid</span>
<lb n="619"/><span>nead, ach gorann ar an gcarraig loim.</span>
<lb n="620"/><span>Ní réidhtigheann an charraig lom leis an</span>
<lb n="621"/><span>gcánóig.  Ní hamhlaidh a ghníons sí nead</span>
<lb n="622"/><span>mar ghníons éanacha coille agus éanacha</span>
<lb n="623"/><span>riasgaigh, ach tá dúil aice san bhfasgadh.</span>
<lb n="624"/><span>Ní shásóchadh ionad ar uachtar talmhan í agus</span>
<lb n="625"/><span>is gnáthach léi the poll trí troighthe domhann</span>
<lb n="626"/><span>a dhéanamh in éadan nó ar bharr aille go</span>
<lb n="627"/><span>leagann an t-ubh in íochtar an phuill agus</span>
<lb n="628"/><span>go ndéanann gor air.  Má fhághann sí</span>
<lb n="629"/><span>áitreabh coiníní in aice na haille cuirfidh</span>
<lb n="630"/><span>sí coinín as a pholl agus cuirfidh sí féin</span>
<lb n="631"/><span>fúithe ann.</span></p>
<lb n="632"/>
<lb n="633"/><p><span>Aon ubh amháin a bheireann cánóg go ndéanann</span>
<lb n="634"/><span>gor air, agus deirtear nach ndéanann sí</span>
<lb n="635"/><span>gor ach uair san mbliain.  Fágann soin</span>
<lb n="636"/><span>go mbíonn sí taobh le aon ghearrach amháin</span>
<lb n="637"/><span>mar ál.  Ní thagann an chánóg óg aníos</span>
<lb n="638"/><span>as an bpoll go dtí go mbíonn clúmh agus</span>
<lb n="639"/><span>cleiteacha air.  Tráth a thárla dom bheith</span>
<lb n="640"/><span>ag bádóireacht faoi bhun aille tháinigheas</span>
<lb n="641"/><span>ar sguan cánóg óg.  Bhí an snámh go maith</span>
<lb n="642"/><span>aca ach ní rabhadar go láidir ar sgiathán,</span>
<lb n="643"/><span>agus ní raibh gar aca bheith chó mór leis na</span>
<lb n="644"/><span>sean-éanachaibh.  Nuair a theannaigh an bád</span>
<lb n="645"/><span>leo is amhlaidh a ritheadar ar bharr an uisge</span>
<lb n="646"/><span>agus d'oibrigheadar cos agus sgiathán in</span>
<lb n="647"/><span>éindigh.  D'árduigh cuid aca ar sgiathán ach</span>
<lb n="648"/><span>thuiteadar go luath arís san uisge.  Thomaigh</span>
<lb n="649"/><span>cuid eile aca agus tháinigheadar aníos arís</span>
<lb n="650"/><span>gan ro-mhoill.  Ba ghleoidhte an taisbeántas</span>
<lb n="651"/><span>éan iad le n-a mbrollachaibh bána agus le</span>
<lb n="652"/><span>n-a ngobaibh ioldaithte.</span></p>
<lb n="653"/>
<lb n="654"/><p><span>Muna dtagann an chánóg óg as an bpoll</span>
<lb n="655"/><span>guir go mbíonn neart ann tá réasún leis</span>
<lb n="656"/><span>an moill.  Sanntuigheann an seabhac seilge</span>
<lb n="657"/><span>feoil na cánóige óige agus tóruigheann sé</span>
<lb n="658"/><span>na gearrcaigh go dian ar na hailltreachaibh.</span>
<lb n="659"/><span>Sgiobann sé leis na cinn bhoga má fhághann</span>
<lb n="660"/><span>sé faill ortha.  De réir mar thagans neart</span>
<lb n="661"/><span>ins na cinn óga tugann sean agus óg aghaidh</span>
<lb n="662"/><span>ar an bhfairrge.  Ní mórán nirt a bhíonn ins</span>
<lb n="663"/><span>na gearrcaigh tar éis teacht as an bpoll</span>
<lb n="664"/><span>guir dóibh agus is amhlaidh a thuiteann go</span>
<lb n="665"/><span>leor aca anuas le caitheamh na haille isteach</span>
<lb n="666"/><span>san bhfairrge.  Téidheann cuid aca i</span>
<lb n="667"/><span>dteannta i gcuasánaibh na gcarraig agus</span>
<lb n="668"/><span>fágtar san sáinn iad go dtagann an seabhac</span>
<lb n="669"/><span>seilge ortha.  Ní'l éan ar bith is dílse</span>
<lb n="670"/><span>dá gearrcach ná an chánóg.  Má ionnsuighthear</span>
<lb n="671"/><span>í seasann sí fód agus tugann sí aghaidh ar</span>
<lb n="672"/><span>an námhaid.  Ní imthigheann sí as an nead</span>
<lb n="673"/><span>roimh duine ná madadh agus tugann a hanam</span>
<lb n="674"/><span>go minic ar son na hóige.  An imirce an</span>
<lb n="675"/><span>t-aon rud amháin a chuireans isteach ar an</span>
<lb n="676"/><span>dílse sin na cánóige.  Ní ar an lá céadna</span>
<lb n="677"/><span>a thosuigheans na cánóga uile an gor.  Tos-</span>
<lb n="678"/><span>uigheann cuid aca i dtús an Bhealtaine agus</span>
<lb n="679"/><span>bíonn cuid aca ar gor i mí Iúil.  Bíonn</span>
<lb n="680"/><span>tráth ann nuair is éigin d'éanachaibh imirce</span>
<lb n="681"/><span>imtheacht thar sáile.  Bíonn an imirce ar</span>
<lb n="682"/><span>siubhal ar feadh sgathaimh ach tagann an lá</span>
<lb n="683"/><span>deireannach agus is eol do gach cánóg an</span>
<lb n="684"/><span>lá soin, amhail is dá mbadh é Lá an Luain</span>
<lb n="685"/><span>a bhéadh ann.  Tagann lá deireannach na</span>
<lb n="686"/><span>himirce — imirce na gcánóg — roimh Lá Fhéile</span>
<lb n="687"/><span>Muire i lár Lughnasa i gcomhnaidhe, agus</span>
<lb n="688"/><span>an chánóg is dílse ar bith ní fhanfadh sí tar</span>
<lb n="689"/><span>éis an lae sin.  An méad aca a bhíonn mall</span>
<lb n="690"/><span>leis an ngor tréigeann siad na gearrcaigh</span>
<lb n="691"/><span>nach mbíonn clúmh agus cleiteacha ortha agus</span>
<lb n="692"/><span>neart ionnta chun na fairrge.  An méad</span>
<lb n="693"/><span>gearrcach a tréigthear is leis an seabhac</span>
<lb n="694"/><span>seilge iad.</span></p>
<lb n="695"/>
<lb n="696"/><p><span>Ní ar sgiathán a imthigheans na cánóga</span>
<lb n="697"/><span>uainn ach ar snámh agus ní feasach dúinn</span>
<lb n="698"/><span>go n-árduigheann siad ar sgiathán ar an</span>
<lb n="699"/><span>turas ó dheas dóibh.  Laige na gceann n-óg</span>
<lb n="700"/><span>is cionntach leis seo, is dócha, agus ní hé</span>
<lb n="701"/><span>laige na sean-éan i mar is éan láidir mear</span>
<lb n="702"/><span>an tsean-chánóg san aér.  B'ait leat na</span>
<lb n="703"/><span>sguainte éan d'fheiceál ag dul ó dheas dóibh</span>
<lb n="704"/><span>thar oileánaibh iarthair Éireann i lár mí</span>
<lb n="705"/><span>lughnasa agus na mílte aca ag snámh le chéile</span>
<lb n="706"/><span>ar ucht na mara.  B'áilne ná sin arís na</span>
<lb n="707"/><span>sgatghaile ag teacht andeas ar sgiathán</span>
<lb n="708"/><span>tar éis lá Fhéile Pádhraic san earrach.</span></p>
<lb n="709"/>
<lb n="710"/><p><span>Lachadóir (tomaire) cumasach atá san</span>
<lb n="711"/><span>gcánóig agus maireann ar iasg.  An gob</span>
<lb n="712"/><span>láidir atá aice cuireann sé ar a cumas</span>
<lb n="713"/><span>iasg chó mór le sgadán a mharbhú gan strómh,</span>
<lb n="714"/><span>ach is ar mhin-éisg is mó a thagann cánóga</span>
<lb n="715"/><span>suas.  Connacthas sean-chánóg go minic ag</span>
<lb n="716"/><span>teacht go dtí an nead agus oiread agus</span>
<lb n="717"/><span>sé bhric bheaga ina gob le haghaidh an ghearrcaigh.</span>
<lb n="718"/><span>Ní thugann sí an t-iasg, ámh, do'n éan óg na</span>
<lb n="719"/><span>chéad laetheannta.  Biadh ró-láidir 'seadh é.</span>
<lb n="720"/></p>
</div>
<pb n="68"/>
<div><lb n="721"/><p><span>Is amhlaidh a shlogann an sean-éan an t-iasg</span>
<lb n="722"/><span>ina hiogán go mbíonn sé leath-leághaite agus</span>
<lb n="723"/><span>is leis sin a beathuighthear an gearrcach</span>
<lb n="724"/><span>cánóige go dtagann neart ann.</span></p>
<lb n="725"/>
<lb n="726"/><p><span>TADHG Ó CEALLAIGH.</span></p>
<lb n="727"/>
<lb n="728"/><p><span>BEATHA TEANGAIN A LABHAIRT.</span></p>
<lb n="729"/>
<lb n="730"/><p><span>Deireann na daoine so leanas go bhfuilid toiltheannach</span>
<lb n="731"/><span>a's lán-tsásta a gcuid gnótha do dheunamh i nGaedhilg</span>
<lb n="732"/><span>le haon duine a thiocfadh chucha nó a sgríobhfadh chucha.</span></p>
<lb n="733"/>
<lb n="734"/><p><span>Máire Ní Raghallaigh, Leabhair Ghaedhilge, 87 Sráid na</span>
<lb n="735"/><span>Driseóige, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Comhlucht Oideachais na hÉireann, Teor, 89 Sráid an</span>
<lb n="738"/><span>Tálbóidigh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="739"/>
<lb n="740"/><p><span>Cló-Chomhlucht an Tálbóidigh, Teor, 85 Sráid an</span>
<lb n="741"/><span>Tálbóidigh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="742"/>
<lb n="743"/><p><span>Tomás Mac Mathghamhna, Ceannaidhe, An Sgairbh, Co.</span>
<lb n="744"/><span>an Chláir.</span></p>
<lb n="745"/>
<lb n="746"/><p><span>Domhnall Ó Conchobhair, Cúntaisidhe, 13 Sráid an Fheis-</span>
<lb n="747"/><span>tighe, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="748"/>
<lb n="749"/><p><span>Ághaistín Ó hAodha, Táilliúr, 16 Sráid an Húmaigh,</span>
<lb n="750"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="751"/>
<lb n="752"/><p><span>J. L. Stewart, Siopa Choracha Oifige, 4 Faithche an</span>
<lb n="753"/><span>Choláiste, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="754"/>
<lb n="755"/><p><span>Muintir an Ráithín, Gáirdíní Oileamhna Crainn, Tuaim-</span>
<lb n="756"/><span>gréine, Co. An Chláir.</span></p>
<lb n="757"/>
<lb n="758"/><p><span>Siopa na Leabhar nGaedhealach, 45 Sráid Dáson, Baile</span>
<lb n="759"/><span>Átha Cliath.</span></p>
<lb n="760"/>
<lb n="761"/><p><span>H. Ridgeway (aon duine amháin), Bearrbóir, 22 Sráid</span>
<lb n="762"/><span>an Fheistighe, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="763"/>
<lb n="764"/><p><span>Bannc na Talmhan, Faithche an Choláiste, Baile Átha</span>
<lb n="765"/><span>Cliath.</span></p>
<lb n="766"/>
<lb n="767"/><p><span>Muintir Pléimeann, Gualadóirí, 9 Sráid Fheardorcha,</span>
<lb n="768"/><span>Thuaidh, Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="769"/>
<lb n="770"/><p><span>An Siopa Gaolach (Fountain Book Shop), An Parád</span>
<lb n="771"/><span>Mór, i gCorcaigh.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>Muintir Jules (aon duine amháin: Tomás Ó Catháin),</span>
<lb n="774"/><span>coiffeurs de dames, 26 Faithche, Stiobhna, Thuaidh,</span>
<lb n="775"/><span>Áth Cliath.</span></p>
<lb n="776"/>
<lb n="777"/><p><span>Pádraig Ó Bodhléir, Táilliúr, 2 cé Urmhumhan, Loch.</span>
<lb n="778"/><span>Ó Raogáin agus a Chomh., Teo., Grósaeracht, 54 Sráid</span>
<lb n="779"/><span>Dáson, Áth Cliath.</span></p>
<lb n="780"/>
<lb n="781"/><p><span>Irish Manufacture Depot, 18 King Street, Béil</span>
<lb n="782"/><span>Féirsde.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>S. Ó Gruagáin, Fuinteóracht, agus c, agus leabhar Gaedhilge,</span>
<lb n="785"/><span>23 an t-Sráid Mhór, Biorra.</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>Bríghid ní Aonghusa, Sráid na Feise, i gCiáll Coinnigh.</span></p>
<lb n="788"/>
<lb n="789"/><p><span>Liam Ó Cionnaith, Cúntasaidhe, 9 Sr. Uí Chonaill Ioch.,</span>
<lb n="790"/><span>Baile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="791"/>
<lb n="792"/><p><span>Ba maith linn a thuille ainmeacha d'fhagháilt le haghaidh</span>
<lb n="793"/><span>an liosta so.</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>TARRACHÓRACHT.</span></p>
<lb n="796"/>
<lb n="797"/><p><span>FÍOR AGUS CAM.</span></p>
<lb n="798"/>
<lb n="799"/><p><span>Chan fhuil mórán de thréithe an tarrachtóra</span>
<lb n="800"/><span>ionaim acht tá beagán eolais agam ar an</span>
<lb n="801"/><span>tarrachtóracht agus spéis mhór agam ann.</span>
<lb n="802"/><span>Is aoibhinn liom bheith ag féachaint ar phictiur</span>
<lb n="803"/><span>dheas — bíodh sé de shaothar tarrachtórachta</span>
<lb n="804"/><span>"dubh agus bán" no de dhathadóracht no de</span>
<lb n="805"/><span>shaothar an chamera.  Agus ag féachaint ar an</span>
<lb n="806"/><span>maisiú a bhíos de ghnathach ar na leabhraí agus</span>
<lb n="807"/><span>ar na páipéirí a cuirtear amach i nÉirinn</span>
<lb n="808"/><span>cuirim an cheist orm féin — an bhfuil aon</span>
<lb n="809"/><span>ealadhain tarrachtórachta dubh agus bán againn?</span>
<lb n="810"/><span>Is beag páipéar nuaidheachta ann ar an</span>
<lb n="811"/><span>aimsir seo nach mbíonn iarracht éigin ann</span>
<lb n="812"/><span>ar phictiuirí de'n chineal sin.  Agus ins</span>
<lb n="813"/><span>na h-Irisibh a thig os ár gcomhair gach mí</span>
<lb n="814"/><span>bíonn siad go fairsing.  Ar an pháipéar</span>
<lb n="815"/><span>chionn seachtmhaine cha bhíonn sgéal ann nach</span>
<lb n="816"/><span>mbíonn "maisighthe" leis na h-iarrachtaí</span>
<lb n="817"/><span>ceudna</span></p>
<lb n="818"/>
<lb n="819"/><p><span>Acht is ins na leabhraí is mo tchí tú an</span>
<lb n="820"/><span>"maisiú maiseamhail" seo — agus na leabhraí</span>
<lb n="821"/><span>Gaedhilge go h-áirighthe.  Cuid mhór de luach</span>
<lb n="822"/><span>leabhair anois an maisiú.</span></p>
<lb n="823"/>
<lb n="824"/><p><span>Tá beart leabhar le mo láimh anois agus</span>
<lb n="825"/><span>féadaim a rádh nach bhfuil aon phictiur amháin</span>
<lb n="826"/><span>d'á bhfuil ionnta uiligh nach bhfuil locht éigin</span>
<lb n="827"/><span>air.  Tá cuid aca go measardha agus an</span>
<lb n="828"/><span>chuid eile — an chuid is mó aca — go dona.</span>
<lb n="829"/><span>Tá cor-chionn chomh h-uabhthasach sin go mbainfeadh</span>
<lb n="830"/><span>duine greann mór as bheith ag féachaint air.</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>Na cinn atá go measardha 'siad na</span>
<lb n="833"/><span>pictiuirí iad ná píosa radhairc no cuid</span>
<lb n="834"/><span>ainmhidhthe.  Nuair a théidheann an tarrachtóir</span>
<lb n="835"/><span>i gcionn pictiuir de dhaoiní a dheanamh ghnidh</span>
<lb n="836"/><span>sé an donas ar fad de.</span></p>
<lb n="837"/>
<lb n="838"/><p><span>Somplaí.</span></p>
<lb n="839"/>
<lb n="840"/><p><span>Féach ar leathanach a 24 agus a 25 de</span>
<lb n="841"/><span>"Beidh Rinnce Againn."  Feach cosa an</span>
<lb n="842"/><span>fhir atá ann.  Tá a dhá chois díreach 's mar</span>
<lb n="843"/><span>bheadh sé ag tomhaisiú píosa talaimh d'réir</span>
<lb n="844"/><span>troighthe.  Tá an dá chois sin aige in a líne</span>
<lb n="845"/><span>dhíreach indéidh a chéile.  Agus na bróga:</span>
<lb n="846"/><span>tá an bhróg chlé ar an chois dheis agus an</span>
<lb n="847"/><span>bhróg dheas ar an chois chlé.  É sin no tá</span>
<lb n="848"/><span>dhá bhróig dheasa air.</span></p>
<lb n="849"/>
<lb n="850"/><p><span>An t-sean-bhean mar a gceudna.  Féach</span>
<lb n="851"/><span>ar a cosa!</span>
<lb n="852"/></p>
</div>
<pb n="69"/>
<div><lb n="853"/><p><span>"An modh díreach" — leis an Doctuir</span>
<lb n="854"/><span>Mac Enrí.  Ar leathanach a 43 tá pictiuir</span>
<lb n="855"/><span>de cheardchainn ann.  Tá an gabha ag séideadh</span>
<lb n="856"/><span>na mbuilg agus ag amharc ar iarann atá</span>
<lb n="857"/><span>sa teinidh aige.  Acht d'réir mar tá na</span>
<lb n="858"/><span>cosa ar an talamh aige tá sé, ar a laighead,</span>
<lb n="859"/><span>trí no ceithre slata o'n teallach — an áit in</span>
<lb n="860"/><span>a bhfuil an teine.  Bheadh fhios ag an ghasur</span>
<lb n="861"/><span>is óige a rabh spéis sa tarrachóracht aige</span>
<lb n="862"/><span>go rabh an pictiuir sin as órdú.</span></p>
<lb n="863"/>
<lb n="864"/><p><span>"Sochar agus Dochar" — tá pictiuir sa</span>
<lb n="865"/><span>leabhar seo ar leathanach a 31 agus chan adhbhar</span>
<lb n="866"/><span>grinn go dtí é.  Ní'l cuma nádúrach ar</span>
<lb n="867"/><span>dhuine amháin d'á bhfuil ann.  Tá na bróga</span>
<lb n="868"/><span>ar seoid 's ar seachrán ar na cosaibh.  Tá</span>
<lb n="869"/><span>cuma ar lucht éisteachta an cheoil ag an</span>
<lb n="870"/><span>fhidileóir 's mar bheadh siad in a gcodladh.</span>
<lb n="871"/><span>Tá greim ag fear amháin ar a phíopha agus</span>
<lb n="872"/><span>shaoilfeá gur lámhchrainn spáid a bhí in a</span>
<lb n="873"/><span>ghlaic aige.</span></p>
<lb n="874"/>
<lb n="875"/><p><span>Tá an fidileóir bocht fhéin ag déanamh</span>
<lb n="876"/><span>míorbhailtí 'bheith ag seinnim agus an riocht</span>
<lb n="877"/><span>in ar cuireadh é.  Agus tá sáil ar bhróig</span>
<lb n="878"/><span>leis atá níos aoirde agus níos galánta</span>
<lb n="879"/><span>na tchífea ar duine de na mnáibh daithte</span>
<lb n="880"/><span>a casfaidhe ort ar shráid Ghrafton.</span></p>
<lb n="881"/>
<lb n="882"/><p><span>"An Leabhar Beag Cainnte" — tá pictiuir</span>
<lb n="883"/><span>beag san leabhar seo: fear agus capall</span>
<lb n="884"/><span>'s trucaill.  Anois, tá 'fhios ag an duine</span>
<lb n="885"/><span>is ainbhfiosaigh ar pictiuirí go mbíonn cosa</span>
<lb n="886"/><span>beithigh agus dhá roithneal na trucaille ar an</span>
<lb n="887"/><span>chothromacht cheudna le chéile fhaid 's bhíos</span>
<lb n="888"/><span>chosa an chapaill ar an talamh.  D'réir mar</span>
<lb n="889"/><span>tá annseo tá an dá roithneal troigh no mar</span>
<lb n="890"/><span>sin san aer ó'n talamh ar fad.  É sin</span>
<lb n="891"/><span>no tá cosa an chapaill troigh thios indoimhneacht</span>
<lb n="892"/><span>sa talamh.  Tá pictiuir eile in aice leis</span>
<lb n="893"/><span>seo agus mura b'eadh go bhfuil na focla</span>
<lb n="894"/><span>"cat mór bán" faoi ní bheadh 'fhios ag duine</span>
<lb n="895"/><span>ná daondha ce'n seort péiste no ainmhidhe</span>
<lb n="896"/><span>tá ann.</span></p>
<lb n="897"/>
<lb n="898"/><p><span>Ar na páipéirí.</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>Tá tarrachtóir go bhfuil rian a láimhe</span>
<lb n="901"/><span>ar pháipéiribh nuaidheachta le cupla scór</span>
<lb n="902"/><span>bliadhain agus d'aithneochtha an ghnúis ceudna</span>
<lb n="903"/><span>ar gach fear agus bean dhá ndeanann sé a</span>
<lb n="904"/><span>tharrach.  Cuireann sé an ghnúis 's an aghaidh</span>
<lb n="905"/><span>ghruamdhach cheudna ar pháisde 's ar shean-</span>
<lb n="906"/><span>duine.</span></p>
<lb n="907"/>
<lb n="908"/><p><span>Agus nuair a ghní sé Supplement na</span>
<lb n="909"/><span>Nodlag 'sé an t-adhbhar gháiridh ar fad é.</span></p>
<lb n="910"/>
<lb n="911"/><p><span>San pháipéar cionn seachtmhaine tchí tú</span>
<lb n="912"/><span>an smig ceudna, an t-sróin cheúdna, an</span>
<lb n="913"/><span>t-eudán cheudna agus an ghnúis cheudna ar</span>
<lb n="914"/><span>Shasanaigh 's ar Phunncanaigh 's chonnaic tú</span>
<lb n="915"/><span>an t-seachtmhain roimhe sin ar an Éireannach.</span></p>
<lb n="916"/>
<lb n="917"/><p><span>Féach ar an pháipéar grinn sin a cuirtear</span>
<lb n="918"/><span>amach i mB'l'.  Ath Cliath gach mí agus gidh</span>
<lb n="919"/><span>go bhfuil na pictiuirí go measardha maith</span>
<lb n="920"/><span>tá locht ar beagnach gach pictiuir aca.  Ar</span>
<lb n="921"/><span>chlumhdach uimhir na Samhna de tchí tú beirt</span>
<lb n="922"/><span>fhear.  Anois, tá cuma maith go leor ortha</span>
<lb n="923"/><span>go n-amharcann tú ar na bróga.  Féach féin</span>
<lb n="924"/><span>ortha — agus féach a bhfuil ráidthe agam thuas</span>
<lb n="925"/><span>mar gheall ar na bróga.</span></p>
<lb n="926"/>
<lb n="927"/><p><span>Bíonn tarrachóracht measardha maith san</span>
<lb n="928"/><span>pháipéar seo gach mí, acht cuir i gcomórtas</span>
<lb n="929"/><span>é leis an tarrachóracht a bhíos ins na páipéirí</span>
<lb n="930"/><span>mar sin a thig chugainn anall as Sasain</span>
<lb n="931"/><span>gach seachtmhain agus gach mí.</span></p>
<lb n="932"/>
<lb n="933"/><p><span>Tchífea an difridheacht mhór ar an chead</span>
<lb n="934"/><span>amharc.  Iarracht an ghasuir le taobh saothair</span>
<lb n="935"/><span>an fhir críochnuighthe.</span></p>
<lb n="936"/>
<lb n="937"/><p><span>Tá duine amháin go mbíonn a ainm faoi</span>
<lb n="938"/><span>phictiuir de'n chineal seo ar na h-Irise</span>
<lb n="939"/><span>againn ó am go h-am agus is aige-sean</span>
<lb n="940"/><span>amháin bhíonn an slacht nádurach ar a chuid</span>
<lb n="941"/><span>saothair — fear darbh ainm Moncs.  Air-sean</span>
<lb n="942"/><span>amháin bhearfa tarrachtóir a rabh eolais a</span>
<lb n="943"/><span>chéirde aige.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>Ní'l fhios agam an Gaedheal é no gall.</span>
<lb n="946"/><span>Ghní "Séamus" pictiuirí go mbíonn lorg</span>
<lb n="947"/><span>láimhe an tarrachtóra ortha acht pictiuirí</span>
<lb n="948"/><span>mió-chumtha 'seadh iad agus chan d'réir nádúra.</span></p>
<lb n="949"/>
<lb n="950"/><p><span>An lámh nach maireann.</span></p>
<lb n="951"/>
<lb n="952"/><p><span>Chan fhaca mé pictiuirí tarrachta ar leabhar</span>
<lb n="953"/><span>no ar pháipéar a thaithin liom chomh maith leis</span>
<lb n="954"/><span>na cinn a ghníodh Seoirse ua Fágain.  San</span>
<lb n="955"/><span>t-sean- "Irisleabhar na Gaedhilge" bhíodh cor-</span>
<lb n="956"/><span>chionn le feiceal.  Agus ins na leabhrainí</span>
<lb n="957"/><span>úd a chuir "Connradh na Gaedhilge" amach</span>
<lb n="958"/><span>bliadhantaí ó shoin .i. "An chead leabhar"</span>
<lb n="959"/><span>"an dara leabhar" — agus iad sin.  Féach</span>
<lb n="960"/><span>ar "an treas leabhar" dóbhtha sin na</span>
<lb n="961"/><span>pictiuirí ar an Earrach, ar an Samhradh,</span>
<lb n="962"/><span>an Foghmhar 's an Geimhreadh.  Féach san</span>
<lb n="963"/><span>leabhar úd "Stair-Cheachta."  'Bhfuil aon</span>
<lb n="964"/><span>phictiuirí mar iad sin le feiceal anois</span>
<lb n="965"/><span>ag tarrachtóírí na h-aimsire seo?  Féach</span>
<lb n="966"/><span>ar an phictiuir de "Phádraig agus bain-</span>
<lb n="967"/><span>ríoghain Laoghaire," cuir i gcomórtas é sin</span>
<lb n="968"/><span>le pictiuir ar bith d'a bhfuil i leabhar Gaedhilge</span>
<lb n="969"/><span>no ar pháipéar nuaidheachta no ar Iris na</span>
<lb n="970"/><span>h-aimsire seo!</span>
<lb n="971"/></p>
</div>
<pb n="70"/>
<div><lb n="972"/><p><span>Lámh an amhrais.</span></p>
<lb n="973"/>
<lb n="974"/><p><span>Is dóigh liom go bhfuil easbhaidh mhór</span>
<lb n="975"/><span>orainn sa chéird seo in Éirinn — agus is</span>
<lb n="976"/><span>mór an truaigh é.  'Bhfuil ealadhain na</span>
<lb n="977"/><span>tarrachórachta caillte againn?  Mura bhfuil</span>
<lb n="978"/><span>cá bhfuil sí le fagháil?  Ba dhóigh le duine</span>
<lb n="979"/><span>nach rabh ins na tarrachtóirí céirdeamhala</span>
<lb n="980"/><span>a mhaisigheas na páipéirí agus na leabhraí</span>
<lb n="981"/><span>dhuinn acht gasuirí agus cailíní a ghníos</span>
<lb n="982"/><span>an obair mar chaitheamh aimsire dóbhtha féin.</span>
<lb n="983"/><span>Díreach mar dheanfadh buachaill óg a gheobhadh</span>
<lb n="984"/><span>camera nua a' chead uair agus gur maith leis</span>
<lb n="985"/><span>bheith ag fiachaint le gach saghas adhbhar pictiuire</span>
<lb n="986"/><span>— agus le pleisiur a thabhairt dó fhéin agus</span>
<lb n="987"/><span>d'a cháirdí óga.</span></p>
<lb n="988"/>
<lb n="989"/><p><span>Ní'l an crot críochnuighthe sin ortha a bhíos</span>
<lb n="990"/><span>aon obair eile a dhéantar d'réir céirde.</span></p>
<lb n="991"/>
<lb n="992"/><p><span>Cha bhíonn an dul ceart no an héidh-lámhacht</span>
<lb n="993"/><span>le feiceal ionnta ba chóir fheiceal ar obair</span>
<lb n="994"/><span>chéirdeamhail.  Cha bhíonn an bhrigh sin no</span>
<lb n="995"/><span>an t-soiléireacht sin ionnta a thiubharas beodhas</span>
<lb n="996"/><span>do phictiuir; agus cha bhíonn an chuma nádúrach</span>
<lb n="997"/><span>sin ortha a thaisbeanas lutharacht gnímh no</span>
<lb n="998"/><span>oibriú na ngéag go fírinneach.</span></p>
<lb n="999"/>
<lb n="1000"/><p><span>Bíonn crot na láimhe amhrasaighe ortha —</span>
<lb n="1001"/><span>díreach 's mar bheadh an inntin a stiuirigh</span>
<lb n="1002"/><span>an lámh i gcomhnaidhe ag fiachaint caidé</span>
<lb n="1003"/><span>mar "thiocfadh sé amach" sa deireadh.</span>
<lb n="1004"/><span>Deirfea nach rabh aon chinnteacht ag an</span>
<lb n="1005"/><span>tarrachtóir ar an saghas deilbhe bheadh aige</span>
<lb n="1006"/><span>no go rabh an stríoc deireannach curtha</span>
<lb n="1007"/><span>isteach aige.</span></p>
<lb n="1008"/>
<lb n="1009"/><p><span>A Feabhasú.</span></p>
<lb n="1010"/>
<lb n="1011"/><p><span>B'fhéidir go n-abróchaidhe liom gur fearr</span>
<lb n="1012"/><span>oireanns pictiuirí mío-chumtha do na daoiní</span>
<lb n="1013"/><span>óga, acht iad bheith go mór 's go soiléir.</span>
<lb n="1014"/><span>An t-soiléireacht cinnte, acht an neimh-</span>
<lb n="1015"/><span>fhírinneacht -!  Sin an díoghbháil mhór.</span></p>
<lb n="1016"/>
<lb n="1017"/><p><span>Is minic go ndéanann páisde go mbíonn</span>
<lb n="1018"/><span>tréithe na tarrachórachta ann — agus fonn agus</span>
<lb n="1019"/><span>dúil mhór aige san ealadhain — go ndéanann</span>
<lb n="1020"/><span>sé iarracht ar na pictiuirí a bhíos san leabhar</span>
<lb n="1021"/><span>aige a tharrach dó féin.  Agus is minic</span>
<lb n="1022"/><span>a dheanann gasur beag no cailín beag iarracht</span>
<lb n="1023"/><span>an-mhaith.  Má dhéanann siad mac-a-samhailt</span>
<lb n="1024"/><span>a mbíonn i gcuid de na leabhraí!  Nach</span>
<lb n="1025"/><span>mór an éagcóir a bhéas déanta!  Gasur</span>
<lb n="1026"/><span>beag, b'fhéadtaidhe, a mbeadh 'na tharrachtóir</span>
<lb n="1027"/><span>chliumhail lá éigin acht a b'é no somplaí</span>
<lb n="1028"/><span>mío-chumtha cama a dtearn sé aithris ortha.</span></p>
<lb n="1029"/>
<lb n="1030"/><p><span>Tá féidhim mhór ar scoil tarrachtórachta</span>
<lb n="1031"/><span>no línteórachta in Éirinn.  Sgoil in a mbeadh</span>
<lb n="1032"/><span>ceartú le taisbeaint ar lochta a bhfuil</span>
<lb n="1033"/><span>de'n ealadhain ann cheana féin agus in a</span>
<lb n="1034"/><span>gcuirfidhe ar an bhealach cheart — faoi stiuriú</span>
<lb n="1035"/><span>tarrachtóra ealadhanta a mbéadh eolas na</span>
<lb n="1036"/><span>céirde go h-iomlán aige — daoiní óga a mbeadh</span>
<lb n="1037"/><span>a ndúil ann.</span></p>
<lb n="1038"/>
<lb n="1039"/><p><span>B'é an chaill mhór d'Éirinn gur rug an</span>
<lb n="1040"/><span>bás ar Sheoirse ua Fágáin comh h-óg — ar</span>
<lb n="1041"/><span>dheis Dé go rabh sé.  Dá maireadh sé go dtí</span>
<lb n="1042"/><span>anois bheadh leabhrí maisighthe againn a</span>
<lb n="1043"/><span>chuirfeadh aoibhneas orainn n-ionad ghráin agus</span>
<lb n="1044"/><span>déistin.  Ní mhaireann.  Maireann lorg na</span>
<lb n="1045"/><span>láimhe acht ní mhaireann an lámh a línigh.  Acht</span>
<lb n="1046"/><span>caithfear rud éigin a dhéanamh feasta chun</span>
<lb n="1047"/><span>daoiní mar é 'bheith ag maisiú páipéar agus</span>
<lb n="1048"/><span>leabhar dúinn.  "CÚ CHULAINN."</span></p>
<lb n="1049"/>
<lb n="1050"/><p><span>AR MO THIMTHIREACHT DOM</span></p>
<lb n="1051"/>
<lb n="1052"/><p><span>II.</span></p>
<lb n="1053"/>
<lb n="1054"/><p><span>Bhí cuid aca fealltach má iseadh agus</span>
<lb n="1055"/><span>b'fhearr leo go bhfanfadh lucht na Gaedhilge</span>
<lb n="1056"/><span>seacht gcuid amach uatha.  "An amhlaidh,"</span>
<lb n="1057"/><span>arsa duine aca liom, lá "an amhlaidh</span>
<lb n="1058"/><span>bheifeá-sa d'iarraidh an nídh a chaitheas-sa</span>
<lb n="1059"/><span>dá fhichead bliadhain dá dhíbirt amach as</span>
<lb n="1060"/><span>an bparóiste seo, an amhlaidh bheifeá-sa</span>
<lb n="1061"/><span>d'iarraidh é chasadh arís ar na daoine bochta?"</span>
<lb n="1062"/><span>Bhíodh fuirm againn chum fios d'fhagháil ag</span>
<lb n="1063"/><span>na scoileanna dé mhéid de na leanbhaí bheadh</span>
<lb n="1064"/><span>ábalt ar an Ghaedhilg a labhairt nó a thuigsin.</span>
<lb n="1065"/><span>Theastuigheadh ó chuid aca is na ceanntair</span>
<lb n="1066"/><span>Ghaedhealach nó leath-Ghaedhealach a chuir i n-a</span>
<lb n="1067"/><span>luighe ort ná bíodh aon tuigsin in aon chor</span>
<lb n="1068"/><span>ag na leanbhaí 'sa nGaedhilg.  Chuaidh mé</span>
<lb n="1069"/><span>isteach go dtí scoil lá agus tharraing mé</span>
<lb n="1070"/><span>chugam an fhuirm seo.  Dubhairt an mhaighis-</span>
<lb n="1071"/><span>treás ná raibh aon Ghaedhealg ag aoinne</span>
<lb n="1072"/><span>'sa scoil sin.  Bhí sórt amhras agam nárbh'</span>
<lb n="1073"/><span>fhíor é.  D'innis mé scéilín beag greannmhar</span>
<lb n="1074"/><span>dóibh i nGaedhilg agus mar ar gháireadar</span>
<lb n="1075"/><span>ní lá fós é.  Níor thuig an mhaighistreás</span>
<lb n="1076"/><span>féin aon fhocal Gaedhilge agus sin é mar</span>
<lb n="1077"/><span>ba mheasa agus an greann a bhain na leanbhaí</span>
<lb n="1078"/><span>as.  Tá an Ghaedhealg ag baint fáisc as</span>
<lb n="1079"/><span>na h-aedheanna ag cuid aca súd anois.</span>
<lb n="1080"/><span>Níor chreidheadar riamh go mbeurfadh an</span>
<lb n="1081"/><span>daoirseacht ar an saoirseacht aca.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Ní fhuil paróiste ná scoil ar fúd Dúthaigh</span>
<lb n="1084"/><span>Déiseach nár fhiosruigh mé.  Is mo bealach</span>
<lb n="1085"/><span>fliuch, salach agus bóithrín cam a shiubhal agus</span>
<lb n="1086"/><span>d' aith-shiubhal mé idir samhradh agus geimhreadh.</span>
<lb n="1087"/><span>Is minic a bhí mo chroidhe go h-íseal, tréith</span>
<lb n="1088"/><span>agus mo mhisneach imthighthe uaim nuair a</span>
<lb n="1089"/><span>chínn an oiread sin caol agus cumhang romham.</span>
<lb n="1090"/></p>
</div>
<pb n="71"/>
<div><lb n="1091"/><p><span>Ní bhíodh aon dóchas againn as aon rud acht</span>
<lb n="1092"/><span>go mb'fhéidir go bhfuighfidhe an Home Rule</span>
<lb n="1093"/><span>lá éigin.  Bhí an chuid is mó de mhuintir</span>
<lb n="1094"/><span>Chonnradh na Gaedhilge sásta le glacadh leis</span>
<lb n="1095"/><span>an "Council Bill" mar go raibh sábháil</span>
<lb n="1096"/><span>na Gaedhilge ann.</span></p>
<lb n="1097"/>
<lb n="1098"/><p><span>Is beag agus is ró-bheag an toradh bhí de</span>
<lb n="1099"/><span>bharr ár gcuid oibre — aon rud acht gur</span>
<lb n="1100"/><span>chothuigheadh an Conradh le Craobhacha, gur</span>
<lb n="1101"/><span>coiméadadh an sceul ós comhair na ndaoine</span>
<lb n="1102"/><span>agus gur bailigheadh rud beag airgid.  Bhíodh</span>
<lb n="1103"/><span>an focal maith ag an-chuid daoine dhúinn</span>
<lb n="1104"/><span>acht shíl urmhór gur mór an díth-chéille a</span>
<lb n="1105"/><span>bhí orainn.</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>I bhfochair dúil agus sainnt a chuir is na</span>
<lb n="1108"/><span>daoine chum na Gaedhilge d'fhoghluim bhímís</span>
<lb n="1109"/><span>d'iarraidh an sprid náisiúnta a chorruighe</span>
<lb n="1110"/><span>ionnta.  Bhímís d'iarraidh an dith-céille bhí</span>
<lb n="1111"/><span>in ár ndaoine a theasbáint dóibh — go mbídís</span>
<lb n="1112"/><span>ag ceannach earraidhe gallda agus ag cur</span>
<lb n="1113"/><span>deuntús a muintire féin i leath-taoibh uatha.</span>
<lb n="1114"/><span>Ba dheacair a chuir i dtuigsin dóibh an feall</span>
<lb n="1115"/><span>bhíodar ag imirt orra féin.</span></p>
<lb n="1116"/>
<lb n="1117"/><p><span>Saoghal cruaidh casta bhíodh ag na timthirí</span>
<lb n="1118"/><span>an uair sin.  Bhíodh an caol agus an cúmhang</span>
<lb n="1119"/><span>agus an cam rompa agus níor mhór dóibh</span>
<lb n="1120"/><span>ciall agus tuigsin agus éirim a bheith aca</span>
<lb n="1121"/><span>chum a mbearta a thabhairt leo ó gach aoinne</span>
<lb n="1122"/><span>agus mar sin féin maith bheag éigin a dheunamh</span>
<lb n="1123"/><span>maireach an dóchas agus an mhuinghin a bhí</span>
<lb n="1124"/><span>aca as chirteacht an scéil chaithfidís uatha</span>
<lb n="1125"/><span>é in ainm na pláige.  Is minic a théidhinn</span>
<lb n="1126"/><span>féin in eudóchas nuair a bhínn ag pléidhe na</span>
<lb n="1127"/><span>ceiste liom féin ag imtheacht an bóthar dom.</span>
<lb n="1128"/><span>Bhí an-chuid de Dhúthaigh Déiseach fíor Ghaedhealach</span>
<lb n="1129"/><span>an uair sin.  Bhí píosa tíre ó Dhúngarbhán</span>
<lb n="1130"/><span>go hEochaill cois farraige agus ocht nó</span>
<lb n="1131"/><span>naoi mílte ar leithead agus is ar éigin a bhí</span>
<lb n="1132"/><span>fear, bean, ná páiste ann gan an Ghaedhealg</span>
<lb n="1133"/><span>a bheith aca 'sa límistéireacht sin.  Badh</span>
<lb n="1134"/><span>mhór an t-árdach-cróide agus meudughadh</span>
<lb n="1135"/><span>meanmann don te a bheadh ag aith-bheochain</span>
<lb n="1136"/><span>na Gaedhilge é sin acht ní i n-a measc súd</span>
<lb n="1137"/><span>d'fhágtaí é.  Is é rud a bhí ón gConnradh</span>
<lb n="1138"/><span>acht an "ghluaiseacht" a bheith ar siubhal</span>
<lb n="1139"/><span>in gach aon áit chum go mbaileofaí airgead</span>
<lb n="1140"/><span>agus cumh go láidreofaí cumhacht na "gluais-</span>
<lb n="1141"/><span>eachta" sin.  Gidheadh ná raibh aon phoilitidheacht</span>
<lb n="1142"/><span>ag baint leis an gConnradh bhíodh gach aon</span>
<lb n="1143"/><span>dream poilitidheachta d'iarraidh a tharraingt</span>
<lb n="1144"/><span>féin a bhaint asainn.  Muintir Sinn Féin</span>
<lb n="1145"/><span>an dream ba dhílse agus ba fhirinnidhe linn.</span>
<lb n="1146"/><span>Dheireadh an dream eile poilitidheachta go</span>
<lb n="1147"/><span>raibh an iomarca greim ag Sinn Féin orainn</span>
<lb n="1148"/><span>agus ní bheadh aon mhaith a bheith d'iarraidh a</span>
<lb n="1149"/><span>chur i n-a luighe orra go mbíodh lucht leanamhna</span>
<lb n="1150"/><span>Sinn Féin ag foghluim na Gaedhilge nuair</span>
<lb n="1151"/><span>a bhídís féin ag gáirsceamhalacht Bheurla.</span>
<lb n="1152"/><span>Bhí an-chuid de na sagairt ag baint leis</span>
<lb n="1153"/><span>an sean-dhream poilitidheachta agus mar sin</span>
<lb n="1154"/><span>bhí fuath aca don Chonnradh.  Dá bhfuigheadh</span>
<lb n="1155"/><span>an sean-dhream poilitidheachta greim ar an</span>
<lb n="1156"/><span>gConnradh ní bheadh ann acht gaoth agus caint —</span>
<lb n="1157"/><span>agus an chaint sin go léir 'sa mBeurla.</span>
<lb n="1158"/><span>Bhí misneach ag muintir Sinn Féin agus bhí</span>
<lb n="1159"/><span>deunamh an ghnímh in a fhochair sin ionnta.</span></p>
<lb n="1160"/>
<lb n="1161"/><p><span>Agus gídheadh go raibh an oiread sin daoine</span>
<lb n="1162"/><span>i nDúthaigh Déiseach an uair sin agus gurbh'</span>
<lb n="1163"/><span>í an Ghaedhealg an teanga ba so-lámhaighe</span>
<lb n="1164"/><span>leo ní raibh an eaglais ag tabhairt teagosca</span>
<lb n="1165"/><span>ar pháidir ná ar chré ná ar ghrásta Dé dhóibh sa</span>
<lb n="1166"/><span>teangain ba sho-labharthaighe leis na daoine.</span>
<lb n="1167"/><span>Tá an sceul ceudna fós aca agus atá sagairt</span>
<lb n="1168"/><span>óga ag fághailt éide Chríost gach aon bhliadhain</span>
<lb n="1169"/><span>i nDúthaig Déiseach agus gan focal den</span>
<lb n="1170"/><span>Ghaedhilg sin in a bpluc ná aon dúil aca</span>
<lb n="1171"/><span>innte.  Tá sagairt fé láthair ag fritheálamh</span>
<lb n="1172"/><span>Creidimh do Ghaedhilgeoirí bochta na Rinne</span>
<lb n="1173"/><span>agus gan ionnta aon sólás spriodálta a</span>
<lb n="1174"/><span>thabhairt dos na daoine sin insan teangain</span>
<lb n="1175"/><span>is taitheach leo.  Cabhair Dé chugainn!</span>
<lb n="1176"/><span>Tá sé go geur in easnamh orainn.  Tá na</span>
<lb n="1177"/><span>daoine bochta go maith agus go Críostamhail</span>
<lb n="1178"/><span>acht gach aon rud a bheith ag imtheacht ar</span>
<lb n="1179"/><span>tuathal orra.</span></p>
<lb n="1180"/>
<lb n="1181"/><p><span>Ba mhór ar fad an croidhe agus an misneach</span>
<lb n="1182"/><span>a thugadh sé dhúinn dul i measc an tsean-</span>
<lb n="1183"/><span>dhream a raibh an Ghaedhealg go fairsing</span>
<lb n="1184"/><span>agus go nádúrtha aca.  Thógfadh sé do</span>
<lb n="1185"/><span>chroidhe a bheith ag éisteacht leo ag seanchus</span>
<lb n="1186"/><span>ar aon rud a bhain len-a ngnó saoghalta</span>
<lb n="1187"/><span>nó spriodálta.  Bhí caint éifeachtamhail,</span>
<lb n="1188"/><span>éirimeamhail, fáidheamhail, glic in gach aon</span>
<lb n="1189"/><span>phioc dá gcaint agus dá ráidhte, gan aon</span>
<lb n="1190"/><span>ghligínteacht ná sgithireacht, gan aon easnamh</span>
<lb n="1191"/><span>focal ná baothaireacht acht gach aon rud</span>
<lb n="1192"/><span>go bog breaghdha nádúrtha ceolmhar, binn-</span>
<lb n="1193"/><span>ghlórach.  Mo chreach chráidhte agus mo chúmha</span>
<lb n="1194"/><span>le m' shaoghal gligínteacht lucht leath-léigheann</span>
<lb n="1195"/><span>'sa mBeurla a chuir i gcomhad i bhfad leis</span>
<lb n="1196"/><span>sin.  An chaoileacht agus an ghéireacht agus</span>
<lb n="1197"/><span>an sprionnlathacht bhí ag baint len-a gcaint</span>
<lb n="1198"/><span>so i gcomparáid leo súd — na gothaí a chaithidís</span>
<lb n="1199"/><span>a chuir ar a mbeul agus ar a dteangain</span>
<lb n="1200"/><span>chum blas agus gothaí an Bheurla a thabhairt</span>
<lb n="1201"/><span>leo.  Gach aon rud chomh bog breaghdha agus</span>
<lb n="1202"/><span>chomh nádúrtha ag an bhfear bocht gan aon</span>
<lb n="1203"/><span>tabhairt suas mar b'eadh agus an glór agus</span></p>
</div>
<pb n="72"/>
<div><lb n="1204"/><p><span>an blas mí-nádúrtha ag fear an léighinn</span>
<lb n="1205"/><span>(slán an tsamhailt é!)</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>An airigheann sibh libh mé a lucht léighte</span>
<lb n="1208"/><span>"An Sguab" mar an dtabharfaimíd-ne linn</span>
<lb n="1209"/><span>i bhfochair na Gaedhilge an bhuigeacht agus</span>
<lb n="1210"/><span>an bhinneacht agus an bhlastacht a ghabhann</span>
<lb n="1211"/><span>go nádúrtha léi ní bheidh againn acht beusa,</span>
<lb n="1212"/><span>gothaí, agus séimhíoltacht gall agus is bocht</span>
<lb n="1213"/><span>an mhalairt í.  Chífear fós é an té a mhairfidh</span>
<lb n="1214"/><span>leis.  Is dóigh le lucht léighinn agus le</span>
<lb n="1215"/><span>lucht foghluma na h-aimsire seo go gcaithfidh</span>
<lb n="1216"/><span>blas agus gothaí fé leith a bheith ag baint</span>
<lb n="1217"/><span>le caint na n-uasal mar a bhíonn ag gabháil</span>
<lb n="1218"/><span>leis an mbréigriocht léigheann atá orra sa</span>
<lb n="1219"/><span>mBeurla.  Caint bhreaghdha, nádúrtha so-</span>
<lb n="1220"/><span>labhartha mar atá ag ár sean-dhream Gaedheal</span>
<lb n="1221"/><span>atá uainn a choimeádfaidh ár gcroidhthe agus</span>
<lb n="1222"/><span>ár scartacha oscailte nádúrtha.  Caithimís</span>
<lb n="1223"/><span>uainn gothaí mar ní fhuil siad folláin don</span>
<lb n="1224"/><span>chroidhe ná don aigne ná don anam; atá</span>
<lb n="1225"/><span>an iomarca den mbréig ionnta.  Táthar</span>
<lb n="1226"/><span>durtha ón séimhíoltacht bréige seo a dtugtar</span>
<lb n="1227"/><span>deagh-iomchur air (An deagh-iomchur a chodail</span>
<lb n="1228"/><span>amuigh!)</span></p>
<lb n="1229"/>
<lb n="1230"/><p><span>Cibé áit a mbuailfidh na gothaí seo linn</span>
<lb n="1231"/><span>in aith-bheochain na Gaedhilge, bíodh sé ag</span>
<lb n="1232"/><span>an ollamh leigheanta san Iolscoil, nó ag an</span>
<lb n="1233"/><span>mbean-riaghalta 'sa chlochar, nó ag an sagart</span>
<lb n="1234"/><span>in Éide Chríost, nó ag lucht cléireachas</span>
<lb n="1235"/><span>bainc caithfear an sileadh a chaitheamh air</span>
<lb n="1236"/><span>(i gcead an cuileachta!).  Tá sé mí-</span>
<lb n="1237"/><span>nádúrtha 'sa nGaedhilg.  Má thugaimíd linn</span>
<lb n="1238"/><span>í go breághdha, bog, nádúrtha, oscailte, beidh</span>
<lb n="1239"/><span>fírinneacht agus dírigheacht in ár gcroidhthe</span>
<lb n="1240"/><span>agus in ár ráidhte a raghaidh chum tairbhe dho</span>
<lb n="1241"/><span>cibé méid den Chríostamhlacht a fhan againn.</span>
<lb n="1242"/><span>Ar an fhírinne atá seasamh na Chríostamhlachta</span>
<lb n="1243"/><span>agus ní ar ghothaí ná ar "leigeann ort."</span>
<lb n="1244"/><span>'Sí an fhírinne an uaisleacht.</span></p>
<lb n="1245"/>
<lb n="1246"/><p><span>PÁDRAIG Ó CADHLA.</span>
<lb n="1247"/><span>(Tuille le teacht)</span></p>
<lb n="1248"/>
<lb n="1249"/><p><span>TIGH-ÓSDA "CLARENS,"</span></p>
<lb n="1250"/>
<lb n="1251"/><p><span>Ag Cé Ueillington</span>
<lb n="1252"/><span>i mBaile Átha Cliath</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>Tá gach aon chompórd ann agus é so-lámhach do gach áit</span>
<lb n="1255"/><span>is fiú le rádh 'sa Chathair.</span>
<lb n="1256"/><span>70 Suainliosa.  An biadh — bog, soghmhail, so-bhlasta</span>
<lb n="1257"/><span>Solus Eleictric.  Agus an freasdal ar fheabhus.</span>
<lb n="1258"/><span>An díol fiach réasúnta.</span>
<lb n="1259"/><span>BÍONN TARRAING MHÓR DAOINE AR AN</span>
<lb n="1260"/><span>"RESTAURANT" atá ag gabháil leis.</span>
<lb n="1261"/><span>An Guthán 1217.  Telegram: "Clarence Hotel, Dublin."</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>TIGH-ÓSDA AN ROYAL EXCHANGE</span>
<lb n="1264"/><span>Sráid na Feise, i mBaile Átha Cliath.</span>
<lb n="1265"/><span>Tá sé seo ar cheann des na Tighthe-ósda is compórd-</span>
<lb n="1266"/><span>amhla 'sa Chathair.</span>
<lb n="1267"/><span>Tá gach aon chóir ann agus an díolfiach réasúnta.</span>
<lb n="1268"/><span>Guthán 2678.  Telegram: "Comfort, Dublin."</span></p>
<lb n="1269"/>
<lb n="1270"/><p><span>TAR ÉIS NA NODLAG.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Bhí an seana-bhliadhain ag tabhairt na</span>
<lb n="1273"/><span>gcastuíocht ndeireannach, mórán daoine go</span>
<lb n="1274"/><span>casaoideach t'réis rabairne na Nodlag, agus</span>
<lb n="1275"/><span>mé sínte os cómhair na teine, dórán na</span>
<lb n="1276"/><span>gaoithe am' mhealladh chun suain is rúscadh na</span>
<lb n="1277"/><span>fearthana am' tharraingt aniar a' "dúithe</span>
<lb n="1278"/><span>a' sméidthe" gach uair a chuirfeadh siolla</span>
<lb n="1279"/><span>thar meadhon na deora leath-reóidhte ag rinnce</span>
<lb n="1280"/><span>ar ghloine na fuinneóige.</span></p>
<lb n="1281"/>
<lb n="1282"/><p><span>Tháinig óig-fhear dem' aitheantas isteach.</span>
<lb n="1283"/><span>Fáiltigheas roimhe agus seo linn ag cáineadh na</span>
<lb n="1284"/><span>h-aimsire ar lán a' bhata.</span></p>
<lb n="1285"/>
<lb n="1286"/><p><span>"Dá mb'é an fíor-uisce féin e," arsa</span>
<lb n="1287"/><span>mise, "tá sé "as dath" ó tháinig an bháis-</span>
<lb n="1288"/><span>teach."</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>"Cím é sin," arsa Maidhc, a' cur na</span>
<lb n="1291"/><span>súl tré ghloine a bhí ar an mbórd, "ach</span>
<lb n="1292"/><span>deirtear gur sláintiúla an t-uisce as dath</span>
<lb n="1293"/><span>t'réis na fearthana; bíonn na mianaí meas-</span>
<lb n="1294"/><span>caithe tríd… ó!" — go h-obann,</span>
<lb n="1295"/><span>a' cur grabhais ar féin agus a' fáscadh a</span>
<lb n="1296"/><span>bhuilg, "tá iaracht de throm-luighe istigh</span>
<lb n="1297"/><span>ionam fós ag stiall de phutóig phluma</span>
<lb n="1298"/><span>d'itheas -"</span></p>
<lb n="1299"/>
<lb n="1300"/><p><span>"Ná h-abair a thuille," arsa mise, "seo</span>
<lb n="1301"/><span>gloine; féach an chúinne sin; geobhair an</span>
<lb n="1302"/><span>crúiscín innte."</span></p>
<lb n="1303"/>
<lb n="1304"/><p><span>"Is amhlaidh atáim ar aigne liostála sa</span>
<lb n="1305"/><span>Ghárda Síothchána," arsa Maidhc, ag déanamh</span>
<lb n="1306"/><span>rud orm go fonnmhar, "agus thánag chugat-sa</span>
<lb n="1307"/><span>chun go gcuirfá mé ar bhealach mo leasa.</span>
<lb n="1308"/><span>Táim meirgeach anso ó fhágas crobh an</span>
<lb n="1309"/><span>mhaighistir," ar seisean, a' cur báirr a</span>
<lb n="1310"/><span>mhéire ar a chnapóig, "agus cloisim go bhfuil</span>
<lb n="1311"/><span>an scrúdú ana-righin."</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>"Abair-se righin, a mhich ó," arsa mise,</span>
<lb n="1314"/><span>"ach is maith an áit a thángais, a dhriotháir.</span>
<lb n="1315"/><span>Tá cara liom sa Ghárda a mhínigh an cúrsa</span>
<lb n="1316"/><span>go léir dom nuair tháinig sé as an óspidéal</span>
<lb n="1317"/><span>t'réis batarál an dochtúra."</span></p>
<lb n="1318"/>
<lb n="1319"/><p><span>D'fhéach sé orm.</span></p>
<lb n="1320"/>
<lb n="1321"/><p><span>"N'fheadar an amhlaidh a bheadh na mianaí</span>
<lb n="1322"/><span>ró-láidir," ar seisean, ag árdú a ghloine,</span>
<lb n="1323"/><span>"nó b'fhéidir," — ag mion-gáirí, "gurb'</span>
<lb n="1324"/><span>amhlaidh ná fuilid meascaithe sa chomhthromacht</span>
<lb n="1325"/><span>cheart."</span></p>
<lb n="1326"/>
<lb n="1327"/><p><span>"B'fhéidir," arsa mise go searúsach mar</span>
<lb n="1328"/><span>níor thaithn a dhosaireacht liom.</span>
<lb n="1329"/></p>
</div>
<pb n="73"/>
<div><lb n="1330"/><p><span>"Caith uait an maga in ainm Chruim,"</span>
<lb n="1331"/><span>ar seisean, "agus innis dúinn cad ba</span>
<lb n="1332"/><span>cheart a dhéanamh."</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>"An rud díreach a bhíos ar tí a dhéanamh</span>
<lb n="1335"/><span>nuair chuiris isteach orm agus bheinn buidheach</span>
<lb n="1336"/><span>díot," arsa mise, "dá gcoimeádfá do bhéal</span>
<lb n="1337"/><span>dúnta nó is geárr go mbeidh deire le mo</span>
<lb n="1338"/><span>fhíor-ui -"</span></p>
<lb n="1339"/>
<lb n="1340"/><p><span>"- inne," arsa Maidhc.</span></p>
<lb n="1341"/>
<lb n="1342"/><p><span>"Humhth," arsa mise, ag leigint orm</span>
<lb n="1343"/><span>nár airigheas é, "ní mór duit litir a scríobh</span>
<lb n="1344"/><span>chuigh an seana-spailpín úd, Jimín — greadadh</span>
<lb n="1345"/><span>chuige! ní chuimhin liom. — ach, ó seadh, Jimím</span>
<lb n="1346"/><span>Créig."</span></p>
<lb n="1347"/>
<lb n="1348"/><p><span>"Créig!" arsa Maidhc, ag leigint fead'</span>
<lb n="1349"/><span>as.</span></p>
<lb n="1350"/>
<lb n="1351"/><p><span>"Go raibh maith agat, a Mhaidhc.  Sin</span>
<lb n="1352"/><span>é an ainm, ach ní gádh ceól a chur leis.  Seadh.</span>
<lb n="1353"/><span>Nuair a bheidh tú ag scríobh chuige cuir breab</span>
<lb n="1354"/><span>de phíosa raol isteach sa litir mar dhein</span>
<lb n="1355"/><span>mo chara -"</span></p>
<lb n="1356"/>
<lb n="1357"/><p><span>D'airigheas gliog.  Bhí Maidhc ag súngcadh</span>
<lb n="1358"/><span>a ghloine uaidh — comhartha é sin go raibh mearthal</span>
<lb n="1359"/><span>éigin air.  "Agus ná fuil ceapadóireacht</span>
<lb n="1360"/><span>agus áireamh sa scrúdú?" ar seisean go</span>
<lb n="1361"/><span>tréith lag i gcionn tamaillín.</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>"Aidhe, a Mhaidhc, conus a thángais chugam</span>
<lb n="1364"/><span>in ao' chor agus an t-eólas son go léir agat!"</span>
<lb n="1365"/><span>arsa mise.  "Ceapadóireacht agus Áireamh</span>
<lb n="1366"/><span>— preith!  Níor b'fhusa do ghanndal mo</span>
<lb n="1367"/><span>sheana-mháthar criochán d'alpadh siar ná dul</span>
<lb n="1368"/><span>tré an chuid sin de'n chúrsa má thagann tú</span>
<lb n="1369"/><span>slán folláin as crúcaí an dochtúra."</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>"Ach -"</span></p>
<lb n="1372"/>
<lb n="1373"/><p><span>"Féach anso, a Mhaidhc; ná cuir aon</span>
<lb n="1374"/><span>"ach" treasna orm.  Congbhaigh d'aghaidh, nó</span>
<lb n="1375"/><span>an chuid is mó dhe, dúnta, agus beidh an</span>
<lb n="1376"/><span>scéal go léir agat díreach mar thuit sé as</span>
<lb n="1377"/><span>béal mo charaidh.  Seadh.</span></p>
<lb n="1378"/>
<lb n="1379"/><p><span>"Seadh," arsa mise airís i gcionn cúpla</span>
<lb n="1380"/><span>secund gan siosma as aoinn' againn, mar</span>
<lb n="1381"/><span>bhí Maidhc maolchluasach a dhóithin um an</span>
<lb n="1382"/><span>dtaca so.  "Seadh, tuigim óm' chara ná</span>
<lb n="1383"/><span>fágann an ropaire dochtúra oiread na luidhe</span>
<lb n="1384"/><span>is lugha ort.  Seasann sé ar d'aghaidh amach.</span>
<lb n="1385"/><span>Buaileann sé pleannc ort i bpongc-lár do</span>
<lb n="1386"/><span>chroidhe.  Cuireann sé a chluas do'n áit,</span>
<lb n="1387"/><span>agus go bhfóiridh Dia ort má's rud go bhfuil</span>
<lb n="1388"/><span>do chlog ag fuíbín nó ag cailliúint aimsire.</span>
<lb n="1389"/><span>Beireann sé greim ar fhabhra íochtarach do</span>
<lb n="1390"/><span>shúile.  Stracann sé anuas é, 'san am</span>
<lb n="1391"/><span>chéadna ag súngcadh na Carraige Gibráltir —</span>
<lb n="1392"/><span>do seana-chaíncín 'tuigeann tú, i leat-taoibh</span>
<lb n="1393"/><span>le barra iarainn.  Dúnann sé a leath-shúil</span>
<lb n="1394"/><span>agus féachann sé isteach.  Ní bheidh mórán</span>
<lb n="1395"/><span>le feicsint id' bholg-shúil — go socair, a</span>
<lb n="1396"/><span>Mhaidhc, go socair!  Cá rabhas?  Ó, seadh.</span>
<lb n="1397"/><span>Deineann sé fabha millteach ar do bhéal.</span>
<lb n="1398"/><span>Ní mór an t-slogaire sin d'oscailt cómh</span>
<lb n="1399"/><span>leathan agus ab' fhéidir le circ nead do dhéanamh</span>
<lb n="1400"/><span>isteach ann, — id' chás spesialta, a Mhaidhc,</span>
<lb n="1401"/><span>turcaí.  Filleann sé bannlámh ded' theangain</span>
<lb n="1402"/><span>tímpal a dhuirn agus ropann sé na leaca-</span>
<lb n="1403"/><span>reilge as do dhranndal.  Téidheann sé siar</span>
<lb n="1404"/><span>i ndiaidh a chúil, ritheann sé cliathánach chugat</span>
<lb n="1405"/><span>agus níos luaithe ná cic ó mhiúil tíncéire</span>
<lb n="1406"/><span>buaileann sé dúdac ort fé bhun na cluaise,</span>
<lb n="1407"/><span>a' rádh le n-a línn, "mothuigheann tú é sin,</span>
<lb n="1408"/><span>an eadh?"  Má dheireann tú "mothuím"</span>
<lb n="1409"/><span>tá do phort seinnte mar ní tógtar spriosáin</span>
<lb n="1410"/><span>leochailleacha sa Ghárda; ach má thugann tú</span>
<lb n="1411"/><span>"ní mhothuím" mar fhreagra, filleann sé</span>
<lb n="1412"/><span>muinirthlí a léine siar, cuireann sé drana</span>
<lb n="1413"/><span>an diabhail ar héin, agus tosnuigheann sé</span>
<lb n="1414"/><span>ag déanamh leathair de'n gcluais eile.</span></p>
<lb n="1415"/>
<lb n="1416"/><p><span>"Gabhann sé ar an gcuma son ó'n umar-an-</span>
<lb n="1417"/><span>uisce síos 'dtí an fadharcán is óige ar do</span>
<lb n="1418"/><span>shlis, go dtí ná fuil órlach ded' chonablach</span>
<lb n="1419"/><span>slán, dá reimheid é, agus id' chás-sa, a</span>
<lb n="1420"/><span>Mhaidhc, ní ramhar go dtí é, atá an croicean</span>
<lb n="1421"/><span>ort.  Nuair atáir cómh groggí le Jó Buicéad</span>
<lb n="1422"/><span>agus é sínte ag Carpentír le leangaire -"</span></p>
<lb n="1423"/>
<lb n="1424"/><p><span>Do bhíodhg mo chúairteóir agus bhuail sé</span>
<lb n="1425"/><span>lámh ar chnap an dorais ach bhreithnigheas air</span>
<lb n="1426"/><span>go raibh sé ag cur móráin suime im' chainnt</span>
<lb n="1427"/><span>mar bhí a dhá shúil ar dian-leathadh agus a</span>
<lb n="1428"/><span>bhéal ag iomaidh go treun leó, nós gamallóirín</span>
<lb n="1429"/><span>tuaithe an chéad uair a chíonn sé an slat</span>
<lb n="1430"/><span>draoidheachta á beartú ar lapa ghamaill eile</span>
<lb n="1431"/><span>insa scoil.</span></p>
<lb n="1432"/>
<lb n="1433"/><p><span>"Anson," arsa mise, ag tógaint na</span>
<lb n="1434"/><span>neithe sin isteach le súil-fheucaint, "suidheann</span>
<lb n="1435"/><span>sé síos in aice do chod' balcais, cuardeann</span>
<lb n="1436"/><span>sé na pócáí ar a shocaireacht, agus cuireann</span>
<lb n="1437"/><span>sé chuige pe pingin airgid nó blúire tobac atá</span>
<lb n="1438"/><span>ionta.  Sáitheann sé a lúidín 'na bhéal agus</span>
<lb n="1439"/><span>leigeann sé fead as.  Tagann chos-a-bacóid</span>
<lb n="1440"/><span>de tháilliúirín isteach agus tógann sé do</span>
<lb n="1441"/><span>thuise i gcóir d'éide Síothchána — mara bhfuil tú</span>
<lb n="1442"/><span>ar thaobh na Síothchána cheana.  Sa chás son</span>
<lb n="1443"/><span>speachann sé do corpán 'dtí chúinne an</span>
<lb n="1444"/><span>t-seomra agus cuireann an bitheamhnach eile</span>
<lb n="1445"/><span>sreang-scéal chuig do mhuinntir ag cur i</span>
<lb n="1446"/><span>n-iúl dóibh go bhfuil tú imithe in ainm an</span>
<lb n="1447"/><span>diabhail agus go mbeadh sé fé chomaoin aca</span>
<lb n="1448"/><span>dá mbéarfaidís do chonablach as a radharch.</span>
<lb n="1449"/><span>Ach mara bhfuil bagún deanta díot, ní mór</span>
<lb n="1450"/><span>"tomhas tirm" de chúig ghalúin ar a laigheadh</span></p>
</div>
<pb n="74"/>
<div><lb n="1451"/><p><span>a bheith istigh id' bholg — tusa á.i. anso, a</span>
<lb n="1452"/><span>Mhaidhc; agus tá sé fíor-riachtanach an scrogall</span>
<lb n="1453"/><span>a bheith troigh ghlan ionnas go mba usaide</span>
<lb n="1454"/><span>an chnáib a chur tímpal air má leigeann tú</span>
<lb n="1455"/><span>filltín do bhríste i gceal nó mara gcoimeád-</span>
<lb n="1456"/><span>ann tú cnapaí do chasóige ag glinniúint</span>
<lb n="1457"/><span>i gcomhnuí mar réilt na maidne.</span></p>
<lb n="1458"/>
<lb n="1459"/><p><span>"Anois, i dtaobh an Áirimh.  Dubhairt</span>
<lb n="1460"/><span>mo chara agus tá croicean na firin -."</span></p>
<lb n="1461"/>
<lb n="1462"/><p><span>D'airigheas fothram.  D'fhéachas suas.  Bhí</span>
<lb n="1463"/><span>Maidhc ag preabadh an doras amach nós</span>
<lb n="1464"/><span>duine a dh'iompóch' a ghoile go h-obann.</span>
<lb n="1465"/><span>"Níor aontuigh iarsma na putóige úd agus</span>
<lb n="1466"/><span>an t-uisce dathach so," arsa mise im' aigne</span>
<lb n="1467"/><span>héin.</span></p>
<lb n="1468"/>
<lb n="1469"/><p><span>Do stad sé.  D'fhéach sé thar a ghualainn.</span>
<lb n="1470"/><span>Chroith sé a cheann.  "A thiarcais!" arsa</span>
<lb n="1471"/><span>mise, nuair chonac an cruth a bhí air, "tá</span>
<lb n="1472"/><span>"sé" chugam."  Níor gádh an eagal ámhthach.</span>
<lb n="1473"/><span>Níor dhein sé ach cainnt — an t-sórt cainnte</span>
<lb n="1474"/><span>sin ná tagadh as ao' rud bheó ach ghoile bhreóite.</span>
<lb n="1475"/><span>Ar seisean, "Cómh groggí le Jó Buicéad.</span>
<lb n="1476"/><span>Groggí — sin an focal.  Mhuise ní h-iongnadh</span>
<lb n="1477"/><span>Fideóg Stán mar leas-ainm ort, dá mba</span>
<lb n="1478"/><span>leas-ainm duit é, rud ná fuil.  Ach buidheachas</span>
<lb n="1479"/><span>le Dia," ar seisean le binib, "ní thagann</span>
<lb n="1480"/><span>an Nodlaig ach uair sa bhliadhain agus is</span>
<lb n="1481"/><span>maith an bhail ar daoinibh áirithe ná tagann."</span></p>
<lb n="1482"/>
<lb n="1483"/><p><span>Do chnag sé an doras agus bhí sé imithe.</span>
<lb n="1484"/><span>Ní raghadh sé cómh saor leis, bain an chluas</span>
<lb n="1485"/><span>díom má raghadh, ach nuair thugas iaracht</span>
<lb n="1486"/><span>ar phreabadh 'na dhiaidh bhíos chómh mór fé</span>
<lb n="1487"/><span>fheirg aige ná raibh ionam éirighe as an gcathaoir.</span></p>
<lb n="1488"/>
<lb n="1489"/><p><span>Ach tar éis an t-saoghail ní ceart bheith</span>
<lb n="1490"/><span>ró cruaidh ar dhuine bhreóite, mar is eól</span>
<lb n="1491"/><span>do chách ná bíonn a bhéal ná a theanga fé'n</span>
<lb n="1492"/><span>smacht cheart aige agus casadh 'na ghoile;</span>
<lb n="1493"/><span>agus go mór mór t'réis stéill de'n phutóig</span>
<lb n="1494"/><span>phluma ní fios d'aoinne cad é an masla a</span>
<lb n="1495"/><span>steallfadh sé amach leat.  Ach a cháirde</span>
<lb n="1496"/><span>chléibh dá mba rud é go mbeadh sé de mhí-rath</span>
<lb n="1497"/><span>riamh oraibh bualadh len-a leithéid agus an</span>
<lb n="1498"/><span>t-aoitheó a' teacht air t'réis na Nodlag,</span>
<lb n="1499"/><span>bidhidh carthannach agus leigidh leis, ná chaitheann</span>
<lb n="1500"/><span>sibh uair a' chluig féin, go foighneach duadhmhar,</span>
<lb n="1501"/><span>ach i n-aisge dar ndóich, ag casadh le h-é</span>
<lb n="1502"/><span>chur ar bhealach a leasa.</span></p>
<lb n="1503"/>
<lb n="1504"/><p><span>FIDEÓG STÁN.</span></p>
<lb n="1505"/>
<lb n="1506"/><p><span>ÉARNA</span>
<lb n="1507"/><span>CEANNUIG "ÉARNA."</span></p>
<lb n="1508"/>
<lb n="1509"/><p><span>Nó beir gan aonrud.</span>
<lb n="1510"/><span>Uimhir na Nodlag.  Le fagháil insna</span>
<lb n="1511"/><span>siopaí.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>TEACHT AN SNEACHTA.</span></p>
<lb n="1514"/>
<lb n="1515"/><p><span>Annseo, imeasg na nAlp, is mór an</span>
<lb n="1516"/><span>tábhacht bhíos ag baint le athruithe na haimsire,</span>
<lb n="1517"/><span>agus is mór an áilneacht bhíos ag baint leó</span>
<lb n="1518"/><span>go minic, freisin.  San aer árd tana seo</span>
<lb n="1519"/><span>tugann duine chuile athrú, chuile dhath, chuile</span>
<lb n="1520"/><span>mhothú faoi deara.  Báine tostach niamhdha</span>
<lb n="1521"/><span>an Ghéimhridh, milse fhada órdha na laethanna</span>
<lb n="1522"/><span>Samhraidh, cumhracht ioldaithte an fhómhair,</span>
<lb n="1523"/><span>gleó is puiteacht is glóire an Earraigh —</span>
<lb n="1524"/><span>is mór an mhistéir agus an t-iongna bhaineas</span>
<lb n="1525"/><span>leis na rudaí seo uile, dar leis an te chomhnuigh</span>
<lb n="1526"/><span>in éindigh leó ar feadh achair mhaith fada, pé</span>
<lb n="1527"/><span>sgéal é, agus tig grádh is adhradh ina chroidhe</span>
<lb n="1528"/><span>dóibh.</span></p>
<lb n="1529"/>
<lb n="1530"/><p><span>Agus is aisteach an áit í Davos, an baile</span>
<lb n="1531"/><span>beag seo atá in áirde imeasg Alp na</span>
<lb n="1532"/><span>hEilbhéise thoir.  An-aisteach an áit i.</span>
<lb n="1533"/><span>Ghnímid uile gearán is cúl chainnt 'na taoibh,</span>
<lb n="1534"/><span>luchtuighimid le tarcuisne is le mí-ghreann</span>
<lb n="1535"/><span>í, cuirimid ár seacht mallacht uirri, agus</span>
<lb n="1536"/><span>bímid ag síor-rá gurab í "an áit dheiridh</span>
<lb n="1537"/><span>d'á ndearna Dia ariamh í," is ag síor-</span>
<lb n="1538"/><span>chasaoid i dtaoibh go bhfuil orainn fanacht</span>
<lb n="1539"/><span>annseo i ngeall ar shláinte is eile…</span>
<lb n="1540"/><span>acht is breágh linn uile go léir fille chuici.</span>
<lb n="1541"/><span>Taobh amuigh de'n bhaile beag féin is d'á</span>
<lb n="1542"/><span>shaol leisgiúil saothrach glionndarach diachrach,</span>
<lb n="1543"/><span>taobh amuigh de na caiféanna is de na</span>
<lb n="1544"/><span>damhsaí, de na cáirdeasaí is de'n bhiodhán</span>
<lb n="1545"/><span>is de'n sgannail, taobh amuigh de na neithibh</span>
<lb n="1546"/><span>seo go léir, tá — na sléibhte is na foraoiseacha,</span>
<lb n="1547"/><span>na bánta bláthmhara is na sruthláin reatha.</span>
<lb n="1548"/><span>Rudaí maordha uaigneacha, agus iad 'na</span>
<lb n="1549"/><span>gcomhnaidhe i ndomhan socair sgiamhach atá</span>
<lb n="1550"/><span>lán, mar chítear dhom go minic, de bheatha</span>
<lb n="1551"/><span>aisteach cheilte éigin nach bhfuil aon eólas</span>
<lb n="1552"/><span>againn-ne uirri…</span></p>
<lb n="1553"/>
<lb n="1554"/><p><span>Teacht an Sneachta ceann de na heachtraí</span>
<lb n="1555"/><span>is mó dá dtuiteann amach sa domhan seo</span>
<lb n="1556"/><span>na gcrann is an fhiadhántais.  Agus mise 'á</span>
<lb n="1557"/><span>sgríobha seo tá lá lonnrach Fómhair ag líona</span>
<lb n="1558"/><span>na ngleannta is na bhforaoiseach le solus</span>
<lb n="1559"/><span>órdha, agus le sgáileanna atá chó doimhin</span>
<lb n="1560"/><span>is chó gorm sin go gceapfá orra go bhféadfá</span>
<lb n="1561"/><span>breith orra led' láimh; acht is eól dom go bhfuil</span>
<lb n="1562"/><span>an ghaoth — an "Fohn" — ag cainnt faoi</span>
<lb n="1563"/><span>neithe nach bhfuil baint ar bith aca le crainnte</span>
<lb n="1564"/><span>buidhe is dearga, ná le balcóinte líonta</span>
<lb n="1565"/><span>le bláthannaibh.  Tá sí ag cainnt faoi'n</span>
<lb n="1566"/></p>
</div>
<pb n="75"/>
<div><lb n="1567"/><p><span>sneachta.  Agus is léir dhom go mbéidh</span>
<lb n="1568"/><span>an sgéal céadna againn i gceann seachtaine</span>
<lb n="1569"/><span>nó mar sin agus bhí againn anuraidh, tamall</span>
<lb n="1570"/><span>beag gearr tharéis fillte dhom-sa ó'n</span>
<lb n="1571"/><span>Almáinn.  Tráthnóna amháin béidh fuacht</span>
<lb n="1572"/><span>tobann san aer, agus truime aisteach;</span>
<lb n="1573"/><span>béidh brat mór de sgamall ar dhath na luaidhe ag</span>
<lb n="1574"/><span>sgríosa na spéire amach; béidh an solus</span>
<lb n="1575"/><span>go dubhach bagarthach Agus annsin…</span></p>
<lb n="1576"/>
<lb n="1577"/><p><span>Is ait agus is iongantach an rud é teacht</span>
<lb n="1578"/><span>an sneachta go Davos.  Bíonn laethanna</span>
<lb n="1579"/><span>lán de taithneamh gréine againn, agus an</span>
<lb n="1580"/><span>Fohn-ghaoth — an spioraid fealltach úd — ag</span>
<lb n="1581"/><span>séide go caomh ó dheas, agus annsin, tharéis</span>
<lb n="1582"/><span>sgathaimh, tig dorchú ar ghile na gréine,</span>
<lb n="1583"/><span>agus bíonn an Fohn ag séide i gcomhnaide,</span>
<lb n="1584"/><span>agus tugtar corruighil aisteach faoi deara</span>
<lb n="1585"/><span>san aer, agus bíonn na féitheacha mothuithe</span>
<lb n="1586"/><span>go teann sínte ar nos téadracha cláirsighe,</span>
<lb n="1587"/><span>agus tuiteann tuirse nea'ghnáthach anuas ar</span>
<lb n="1588"/><span>an anam, agus chítear do dhuine go bhfuil</span>
<lb n="1589"/><span>an saol iomlán go follamh is go huaigneach.</span>
<lb n="1590"/><span>Is cuimhin liom bheith ag siúl in éindigh le</span>
<lb n="1591"/><span>caraid thríd an bhforaois Fluela ar a leithéid</span>
<lb n="1592"/><span>sin de lá anuraidh, agus craobhacha na gcrann</span>
<lb n="1593"/><span>giúise a' dhéanamh ceóil dólásaigh 'nár</span>
<lb n="1594"/><span>dtímpeall agus an spéir 'na díon brúighte</span>
<lb n="1595"/><span>liathghlas ós ár gcionn.  Is ar éigin má</span>
<lb n="1596"/><span>labhair ceachtar againn focal.  Anois is</span>
<lb n="1597"/><span>arís ghabhadh fear nó bean thuaithe tharainn</span>
<lb n="1598"/><span>agus "Gruss Gott" asta, agus d'fhéadamar</span>
<lb n="1599"/><span>ollagón mí-thrócaireach an tsrutháin chloisteál</span>
<lb n="1600"/><span>agus é ag rith leis thríd na crainnte.  Bhí</span>
<lb n="1601"/><span>móthú tuirse is sgíthe le tabhairt faoi deara</span>
<lb n="1602"/><span>chuile áit.  Tuirse a raibh corruighil aisteach</span>
<lb n="1603"/><span>sheicréidheach i bhfolach fúithi bhí ann…</span>
<lb n="1604"/><span>agus, an oidhche chéadna úd, thosuigh an sneachta</span>
<lb n="1605"/><span>ag tuitim.</span></p>
<lb n="1606"/>
<lb n="1607"/><p><span>Bíonn an tuirse is an sgíth seo ann i</span>
<lb n="1608"/><span>gcomhnaidhe sul má thig an sneachta i gceart.</span>
<lb n="1609"/><span>Séard tá ionnta, slán agus beannacht na</span>
<lb n="1610"/><span>talmhan sul má mharbhuigheann an Geimhreadh</span>
<lb n="1611"/><span>í go gclúduigheann sé le taiséadach geal</span>
<lb n="1612"/><span>bán í.  Cheapfaí go raibh an Bás ag glaoch</span>
<lb n="1613"/><span>ar an ngaoith.  Foluigheann an spéir a</span>
<lb n="1614"/><span>haghaidh fá chaille sgamall.</span></p>
<lb n="1615"/>
<lb n="1616"/><p><span>Agus annsin, oidhche amháin, tig athrú ann.</span>
<lb n="1617"/><span>Ar fea'n lae go léir, béidir, bhí spéir</span>
<lb n="1618"/><span>dhonn-liath ag breathnú go tláith tuirseach</span>
<lb n="1619"/><span>ar shléibhte sgéirdeacha, is ar ghleannta fuara</span>
<lb n="1620"/><span>sgáiliúla, is ar bhaile gránna seachránach</span>
<lb n="1621"/><span>nach bhfuil ann cheapfá acht hótels is oifigi-</span>
<lb n="1622"/><span>puist is seipéil is siopaí is pensions;</span>
<lb n="1623"/><span>acht ar theacht na hoidhche, tráth a mbíonn na</span>
<lb n="1624"/><span>soillse d'á dtóga agus an t-aer go trom</span>
<lb n="1625"/><span>dubh fuar, tig athrú ann.  Sgaoiltear ceangal</span>
<lb n="1626"/><span>nó slabhra in áit éigin.  Tríd na cruitíní</span>
<lb n="1627"/><span>tig le duine stiall dorchadais fheiceál,</span>
<lb n="1628"/><span>agus an dorchadas sin breacuithe ag báine</span>
<lb n="1629"/><span>na slámóg sneachta atá ag tuitim.  Ní</span>
<lb n="1630"/><span>bhíonn aon deifir ann.  Go mall maordha</span>
<lb n="1631"/><span>is go socair sleamhain, ar nós na rinnceóirí</span>
<lb n="1632"/><span>i sean-damhsa éicint, eiteallann siad anuas</span>
<lb n="1633"/><span>thríd an aer, go líonann siad follaimhe</span>
<lb n="1634"/><span>na hoidhche le ceól bán dó-chloiste.  Níl</span>
<lb n="1635"/><span>rud ar bith fá'n spéir is mó áilneacht, ar</span>
<lb n="1636"/><span>a bhealach féin, ná tuitim na slámóg móra</span>
<lb n="1637"/><span>sneachta thrí dhuibhe oidhche Ghéimhridh; níl</span>
<lb n="1638"/><span>rud ar bith ann is mó mistéire nó is mó</span>
<lb n="1639"/><span>míorúilt.  Cuimhnigheann duine ar Kai i</span>
<lb n="1640"/><span>sgéal Andersen, an tráth a raibh sé, agus</span>
<lb n="1641"/><span>gan ann acht gasúr beag óg, ag dearca</span>
<lb n="1642"/><span>amach as fuinneóig an teachín 'na raibh</span>
<lb n="1643"/><span>comhnaidhe air, go bhfaca sé, agus taimhnéall</span>
<lb n="1644"/><span>áthais is uathbháis air, éadan liathbhán agus</span>
<lb n="1645"/><span>súile oidhre-fuara Bainríoghna an Sneachta</span>
<lb n="1646"/><span>ag breathnú air, agus na héin bána gur</span>
<lb n="1647"/><span>shíl sé fheiceál agus iad ag eiteall thar</span>
<lb n="1648"/><span>na pánaí thríd an stuirm, agus iad ag iarra</span>
<lb n="1649"/><span>air dhul amach in éineacht leó go mblaisfeadh</span>
<lb n="1650"/><span>sé de'n tsaol fiadhánta aerach bhíodh dá</span>
<lb n="1651"/><span>chaitheamh aca.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>Agus ar feadh dhá lá nó trí bíonn sé ag</span>
<lb n="1654"/><span>cur sneachta go tiugh is go dian, agus bíonn</span>
<lb n="1655"/><span>an t-aer go duairc doilléar ag na slámóga</span>
<lb n="1656"/><span>eiteallacha; acht sa deire, dúisigheann duine</span>
<lb n="1657"/><span>maidin gheal ghréine amáin, go bhfeiceann</span>
<lb n="1658"/><span>sé crainnte bána, sléibhte bána, bóithre bána</span>
<lb n="1659"/><span>…Bíonn taithneamh na gréine go</span>
<lb n="1660"/><span>míorúilteach.  Bíonn an spéir 'na sgiaith</span>
<lb n="1661"/><span>mhóir ghuirm.  San domhan bán is gorm is</span>
<lb n="1662"/><span>órdha seo an Ghéimhridh bíonn cosúlacht aoibhinn</span>
<lb n="1663"/><span>iongantach ar chuile rud i Davos — fiú an</span>
<lb n="1664"/><span>bhearrach féin! — cosúlacht niamhrach dhraoidh-</span>
<lb n="1665"/><span>eachta.  Bíonn an sneachta 'sna sráideanna</span>
<lb n="1666"/><span>go glan doimhin balcánta.  Bíonn cluigíní na</span>
<lb n="1667"/><span>losgann le clos chuile áit, agus gan oiread</span>
<lb n="1668"/><span>is aon roth ar bith le feiceál</span></p>
<lb n="1669"/>
<lb n="1670"/><p><span>An Géimhreadh…</span></p>
<lb n="1671"/>
<lb n="1672"/><p><span>MÍCHEÁL MAC LIAMMHÓR.</span></p>
<lb n="1673"/>
<lb n="1674"/><p><span>Gheobhfar "An Sguab" ón mBainis-</span>
<lb n="1675"/><span>teóir, 24 Cearnóg Montseoighe,</span>
<lb n="1676"/><span>Baile Átha Cliath, saor tríd an</span>
<lb n="1677"/><span>bpost ar feadh bliadhna ar 4</span>
<lb n="1678"/><span>sgillinge.</span>
<lb n="1679"/></p>
</div>
<pb n="76"/>
<div><lb n="1680"/><p><span>ÉIFEACHTÚLACHT TIÚSCALACH.</span></p>
<lb n="1681"/>
<lb n="1682"/><p><span>Gach éinne dá dtáinig ar an saoghal so</span>
<lb n="1683"/><span>riamh tá fonn air dul chun cinn.  Is cuma</span>
<lb n="1684"/><span>cadé an umhlaíocht atá ann nó cúlbhántacht,</span>
<lb n="1685"/><span>bíonn sé ag tnuth go dtiocfaidh leis gnó</span>
<lb n="1686"/><span>éigin foghanta do dhéanamh tráth éigin sara</span>
<lb n="1687"/><span>dtabharfaidh sé aghaidh ar an síorraidheacht.</span>
<lb n="1688"/><span>Ní h-amhlaidh a bhíonn dúil ag gach éinne i</span>
<lb n="1689"/><span>saidhbhreas i riocht airgid nó iol-mhaitheas,</span>
<lb n="1690"/><span>ach tá dúil ag gach mac máthar i saidhbhreas</span>
<lb n="1691"/><span>éigin — pé'ca saidhbhreas saoghalta, saidhbhreas</span>
<lb n="1692"/><span>aigne, saidhbhreas diadhsamhlachta nó fiú féin</span>
<lb n="1693"/><span>saidhbreas umhlaíochta.  Dá chomhartha san féin</span>
<lb n="1694"/><span>féach go mbíonn an chléir ad' iarraidh bárr</span>
<lb n="1695"/><span>feabhais a bhaint amach i séirbhís Dé, gur</span>
<lb n="1696"/><span>dia beag ag an ealadhantoir na h-ealadhain,</span>
<lb n="1697"/><span>agus ná bíonn éinidh ag baint codladh na</span>
<lb n="1698"/><span>h-oidhche den fheirmeóir ach cúramaí a fheirme.</span></p>
<lb n="1699"/>
<lb n="1700"/><p><span>An t-Éireannach chun deiridh.</span></p>
<lb n="1701"/>
<lb n="1702"/><p><span>Tá an dúil sa dul chun cinn go láidir ag</span>
<lb n="1703"/><span>muintir na h-Éireann, agus na fhochair sin</span>
<lb n="1704"/><span>tá éirim aigne aca, agus tá an teacht-aniar</span>
<lb n="1705"/><span>agus an fuinneamh ionnta, chun a mbeartú</span>
<lb n="1706"/><span>do chur i ngníomh, ach cur chuige i gceart</span>
<lb n="1707"/><span>is igcóir.  Na thaobh san is uile cuimhnigh</span>
<lb n="1708"/><span>gur fánach duine ortha athá in iúil ar an</span>
<lb n="1709"/><span>gceannsgríbe a chuireann sé roimhe do thabhairt</span>
<lb n="1710"/><span>chun críche.  Tá ag teip ortha in agaidh an</span>
<lb n="1711"/><span>lae — dé chúis atá leis, nó dé'ard é atá</span>
<lb n="1712"/><span>cionnstiocair leis?</span></p>
<lb n="1713"/>
<lb n="1714"/><p><span>Torthúlacht na Tíre.</span></p>
<lb n="1715"/>
<lb n="1716"/><p><span>Tá tír seo na h-Éireann suidhte ar fheabhas</span>
<lb n="1717"/><span>le h-aghaidh gnothaí tiúscail agus curadóir-</span>
<lb n="1718"/><span>eachta.  Tá sé mar atá ráidhte go minic</span>
<lb n="1719"/><span>na gheata i gcóir na h-Eúrópa, agus isé is</span>
<lb n="1720"/><span>acharaí don "dhomhain nuadh."  Ní bhfuighfí</span>
<lb n="1721"/><span>buachtaint ar na cuanta atá timpeall ar</span>
<lb n="1722"/><span>chiosa na fairige.  An talamh, agus an ithir</span>
<lb n="1723"/><span>atá inntí, táid siad go breagh tortúil.</span>
<lb n="1724"/><span>Ní bhíonn aon fhuacht mhór riamh inntí ná teas</span>
<lb n="1725"/><span>nó brothal mór ach chomh beag.  Ní h-eadh ach</span>
<lb n="1726"/><span>a mhalairt.  Chomh fada is a bhaineann an</span>
<lb n="1727"/><span>talamh, an t-aer, agus suidheamh na tíre le</span>
<lb n="1728"/><span>staid tiúiscail isé ba lugha ba ghann d'Éirinn</span>
<lb n="1729"/><span>a bheith ar an dtír is saidhbhre agus is mó</span>
<lb n="1730"/><span>maoin ar dhruim na talmhan.</span></p>
<lb n="1731"/>
<lb n="1732"/><p><span>Tréith Eigin in Easnamh.</span></p>
<lb n="1733"/>
<lb n="1734"/><p><span>Ach mar a deir an seanfhocal tá dhá innsint</span>
<lb n="1735"/><span>ar gach sgéal, agus ní dóichighe éin-nidh ná</span>
<lb n="1736"/><span>go bhfuil an dá innsint ar sgéal tiúscail na</span>
<lb n="1737"/><span>h-Éireann.  Tá tréith nó feith eigin in easnamh</span>
<lb n="1738"/><span>— agus an fhaid a thá sé in easnamh ní déanfar</span>
<lb n="1739"/><span>aon dul chun cinn — agus sé treith é sin ná</span>
<lb n="1740"/><span>ábaltacht i gcursaí gnótha.  Ar an adhbhar</span>
<lb n="1741"/><span>san bfhéidir narbh saothar in aisge suim</span>
<lb n="1742"/><span>fiosrúcháin mar a déarfá, do dhéanamh</span>
<lb n="1743"/><span>féachaint an bhfuighfí a dhéanamh amach dérd</span>
<lb n="1744"/><span>é atá bun os cionn, agus dé chúis atá sé</span>
<lb n="1745"/><span>bun os cionn.  Bfhéidir gurbh é cuma dob'</span>
<lb n="1746"/><span>fhearr cur chuige seo ná na tréithe a dheineann</span>
<lb n="1747"/><span>suas "ábaltacht gnótha" d'áireamh agus</span>
<lb n="1748"/><span>a fhiafruighe dhúinn féin, an bhfuil na tréithe</span>
<lb n="1749"/><span>san i muintir na h-Éireann.</span></p>
<lb n="1750"/>
<lb n="1751"/><p><span>Cáilidheacht na nDaoine.</span></p>
<lb n="1752"/>
<lb n="1753"/><p><span>Le h-agaidh críochnúlacht oibre, ni fheacaís</span>
<lb n="1754"/><span>aon tseó ach a thabhachtaí is atá meón agus</span>
<lb n="1755"/><span>cáilidheacht an lucht oibre.  Daoine athá go</span>
<lb n="1756"/><span>cruinn, prionsiopáltha, brioghmhar, leanúnach,</span>
<lb n="1757"/><span>slachtmhar; daoine go bhfuil macántacht is</span>
<lb n="1758"/><span>fadfhulang agus teacht-aniar ionnta, is iad</span>
<lb n="1759"/><span>is fearr chun obair do dhéanamh.  Gheobhfaí</span>
<lb n="1760"/><span>a rádh, is dócha, go bhfuil an fuinneamh cuirp,</span>
<lb n="1761"/><span>an teacht-aniar agus an macántacht i muintir</span>
<lb n="1762"/><span>na h-Éireann maith go leór, ach is baoghlach</span>
<lb n="1763"/><span>ná fuighfí a rádh go bhfuil an cruinneas, an</span>
<lb n="1764"/><span>prinsiopáltacht, an leanúnachas, ná an slacht</span>
<lb n="1765"/><span>ionnta.  Nach mó Éireannach ar mh'aithne nó</span>
<lb n="1766"/><span>ar t'aithne nuair a bhíonn obair idir lámhaibh</span>
<lb n="1767"/><span>aca go mbíd siad sásta le "maith go leór."</span>
<lb n="1768"/><span>Ní dhéanfaidh maith go leór an gnó, ach críochnúl-</span>
<lb n="1769"/><span>agus slacht.  Cor leis sin ní h-annamh go</span>
<lb n="1770"/><span>n-eirighid Éireannaigh cortha don ghnó, agus</span>
<lb n="1771"/><span>go gcaithid siad i leat-thaoibh é — nó bfhéidir</span>
<lb n="1772"/><span>fós ná bíonn siad in am.  Ní dhéanfaidh</span>
<lb n="1773"/><span>sé sin beart agus caithfimíd a mhalairt</span>
<lb n="1774"/><span>de phort do tharrach chughainn má's áil linn</span>
<lb n="1775"/><span>an báire do bhreith linn.  Tá sé ráidthe</span>
<lb n="1776"/><span>agus ní móide ná gur fíor é — go bhfuil</span>
<lb n="1777"/><span>"the finest peasantry in Europe" in</span>
<lb n="1778"/><span>Éirinn.  Dob' é ar mbuaic seift éigin a</span>
<lb n="1779"/><span>cheapadh, chun an bhreághthacht san do chur i</span>
<lb n="1780"/><span>bhfeidhm — mar mhaithe leis an náisiún.</span>
<lb n="1781"/></p>
</div>
<pb n="77"/>
<div><lb n="1782"/><p><span>Saghas agus Suim Bidh is Éadaigh.</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>Ní gádh puinn a rádh na thaobh so; mara bhfuil</span>
<lb n="1785"/><span>a dhaothaoint bídh is éadaigh ag duine ní</span>
<lb n="1786"/><span>thiocfaidh leis an gus agus an bhrigh ghátarach</span>
<lb n="1787"/><span>do chur na chuid gnóthaí.  Siúd is go</span>
<lb n="1788"/><span>mbéidir go ndeallróch sé beagainin bun</span>
<lb n="1789"/><span>os cionn, tá sé ráidhte "gur minic nach</span>
<lb n="1790"/><span>fiú duine breis págha toisg ná faghann sé</span>
<lb n="1791"/><span>níos mó."  Dá bhfuigheadh sé níos mó, gheobhadh</span>
<lb n="1792"/><span>sé biadh ceart do sholathair dhó féin, agus dá</span>
<lb n="1793"/><span>dheasgaibh sin gheobhadh sé gabhail chun a</span>
<lb n="1794"/><span>shaothair níos bríoghmhaire.  Tá gach éan deall-</span>
<lb n="1795"/><span>ramh ann go mbeidh lucht oibre na h-Éireann</span>
<lb n="1796"/><span>"ag tochras ar a gceirlín féin" na thaobh</span>
<lb n="1797"/><span>so, agus nach gádh domh-sa aon aimsir do</span>
<lb n="1798"/><span>chur amú ag tabhairt comhairle dhoibh.</span></p>
<lb n="1799"/>
<lb n="1800"/><p><span>Tuisgint na nDaoine.</span></p>
<lb n="1801"/>
<lb n="1802"/><p><span>Is cuma fuinneamh cuirp, a bheith ann</span>
<lb n="1803"/><span>nó as, mara bhfuil tuisgint sa bhfear —</span>
<lb n="1804"/><span>ní foláir tuisgint a bheith aige agus oideachas</span>
<lb n="1805"/><span>a bheith air.  Ní raibh aon oideachas ceart</span>
<lb n="1806"/><span>le fáil ag aos óg na h-Éireann go dtí seo,</span>
<lb n="1807"/><span>ach tá sé i gceist go mbeidh feasta.  Má</span>
<lb n="1808"/><span>bhíonn raghaidh sé go mór chun sochair do</span>
<lb n="1809"/><span>shaoghal an náisiúin.  Sé a fhearacht é idtaobh</span>
<lb n="1810"/><span>oiliúna teicnicha ¬,agus tréanáil ceardúil.</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>Bun agus Bárr an Sgéil.</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>Neamhnidh iseadh na rudaí san go léir</span>
<lb n="1815"/><span>mara bhfuil an sprid cheart ins na daoinibh.</span>
<lb n="1816"/><span>Mara bhfuil sé sin aca i ndeanamh a gcuid</span>
<lb n="1817"/><span>oibre, agus fonn ortha a dtréithe cuirp agus</span>
<lb n="1818"/><span>aigne do chur ibhfeidhm ar a saothar, ní</span>
<lb n="1819"/><span>dhéanfaidh siad obair fhoghanta.  Do réir</span>
<lb n="1820"/><span>gach tuairisge ní h-é seo an sprid atá idir</span>
<lb n="1821"/><span>an lucht oibre agus a bhfostuigheóirí.  Ní</span>
<lb n="1822"/><span>bhíd siad ag obair as lámhaibh a chéile, ach iad</span>
<lb n="1823"/><span>ag strachadh lena chéile agus ag déanamh</span>
<lb n="1824"/><span>toirmisg ar a chéile.  Dá luathacht a thuigfidh</span>
<lb n="1825"/><span>an dá thaobh gur ar sgath a chéile a mhaireann</span>
<lb n="1826"/><span>an pobal, iseadh is túisge a thiocfaidh an lá</span>
<lb n="1827"/><span>nuair a thógfaidh an náiaiún an áit is dual</span>
<lb n="1828"/><span>di measg náisiúin an domhain, mar thír</span>
<lb n="1829"/><span>nea-spleadhach i gcúrsaí tiúscail agus</span>
<lb n="1830"/><span>trachtála.</span></p>
<lb n="1831"/>
<lb n="1832"/><p><span>MÍCHEÁL DE PAOR.</span></p>
<lb n="1833"/>
<lb n="1834"/><p><span>AN STÁT GAEDHEALACH</span></p>
<lb n="1835"/>
<lb n="1836"/><p><span>Níl aon mhío-ádh ná donas nár thuit ar</span>
<lb n="1837"/><span>Éirinn, uair éigin ó céad-thosuigh daoine</span>
<lb n="1838"/><span>ar thuisgint go raibh a leithéid de thír ar</span>
<lb n="1839"/><span>dhruim an domhain.  Gach aon aois dhá dtáinig</span>
<lb n="1840"/><span>bhí conspóidí idir Ghaedhealaibh a réab an</span>
<lb n="1841"/><span>tír: agus le tamall maith anuas ba ghnáthach</span>
<lb n="1842"/><span>an locht a chur ar Shasana.  Ní i gcomhnuí</span>
<lb n="1843"/><span>ab 'fhíór an méid sin ach pé 'ca fíor bréag é,</span>
<lb n="1844"/><span>iomarca leisge chun na fírinne d' infhiuchadh</span>
<lb n="1845"/><span>a chosg orainn an sgéal ina cheart do'</span>
<lb n="1846"/><span>innsint.  An méid donais agus mió-ádha</span>
<lb n="1847"/><span>a tháinig orainn ó theacht na nGall go h-Éirinn</span>
<lb n="1848"/><span>an chéad turas — ní fiú biorán é go léir i</span>
<lb n="1849"/><span>gcomórtas leis an sgrios is déidheanaighe</span>
<lb n="1850"/><span>atá orainn.  An ré seo na cainte dí-</span>
<lb n="1851"/><span>chéillidhe, adeirim.  Maidir le bréaga,</span>
<lb n="1852"/><span>áidhbhéalachas, agus easbaidh tuigsiona — is í</span>
<lb n="1853"/><span>Éire ceann de na tiórtha is mío-ádhsaighe</span>
<lb n="1854"/><span>dh'á bhfuil ann.</span></p>
<lb n="1855"/>
<lb n="1856"/><p><span>Is breágh faoi láthair le gaedhil a bheith</span>
<lb n="1857"/><span>ag tabhairt fá n-a chéile; a bheith ag gearradh</span>
<lb n="1858"/><span>sgórnach a chéile; a bheith ag iarraidh a</span>
<lb n="1859"/><span>thasbáint do'n t-saoghal gur bligeáirdí tútacha</span>
<lb n="1860"/><span>gach neach beó sa tír.  Aoinne go bhfuil</span>
<lb n="1861"/><span>aon mheas aige air féin — mura bhfuil aige</span>
<lb n="1862"/><span>ar Éirinn — tuigfe sé go soiléar an chon-</span>
<lb n="1863"/><span>tabhairt móir atá i bpropaganda dhá leithéid</span>
<lb n="1864"/><span>seo.  Ní h-amháin go milleann sé Éire mar</span>
<lb n="1865"/><span>náisiún ós comhair súl na náisiún ach i leabhaidh</span>
<lb n="1866"/><span>a chéile gearrann sé an talamh dár gcosaibh</span>
<lb n="1867"/><span>agus fágann sinn gan aoinní ach náisiún</span>
<lb n="1868"/><span>de dhaoine bréagacha.</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>Ní fiú dhom iarracht a thabhairt annseo</span>
<lb n="1871"/><span>ar thaspáint céard ba bhun leis an sgéal</span>
<lb n="1872"/><span>do bheith mar tá.  Ar aon nós ní i n-alt</span>
<lb n="1873"/><span>beag a féadfaí a dhéanamh: ach ba mhaith</span>
<lb n="1874"/><span>tagairt a dhéanamh do rud amháin atá i</span>
<lb n="1875"/><span>bhfiór-thosach an sgéil agus féachaint leis</span>
<lb n="1876"/><span>an dalladh mullóg atá dhá chur aige orainn</span>
<lb n="1877"/><span>do chosg.  Do'n "Stát Gaedhealach" atáim</span>
<lb n="1878"/><span>ag tagairt.</span></p>
<lb n="1879"/>
<lb n="1880"/><p><span>An bhfuil aon fhear beo a thuigeas céard</span>
<lb n="1881"/><span>é féin?  Má tá, agus má léigheann sé</span>
<lb n="1882"/><span>an aiste seo, chuirfeadh sé comaoin mhór</span>
<lb n="1883"/><span>orm-sa dhá n-innsigheadh sé chéard is "Stát</span>
<lb n="1884"/><span>Gaedhealach" ann.</span></p>
<lb n="1885"/>
<lb n="1886"/><p><span>Tá daoine ann agus sé deirid go mba</span>
<lb n="1887"/><span>mhaith leo "an t-sean-aimsir do thabhairt</span>
<lb n="1888"/><span>ar ais."  Cé'n chiall atá leis sin?  Cáide</span></p>
</div>
<pb n="78"/>
<div><lb n="1889"/><p><span>siar an mbeádh orainn a thriall?  An go</span>
<lb n="1890"/><span>h-aimsir na bhFiann nó níos fuide siar</span>
<lb n="1891"/><span>féin a chaithfimís a dhul?  B'fhéidir go mba</span>
<lb n="1892"/><span>mhian leó an sórt culaith éadaigh a caithtear</span>
<lb n="1893"/><span>indiú a chaitheamh i leath-taoibh agus sinn a</span>
<lb n="1894"/><span>ghléasadh faoi shórt filleadh beag mar á</span>
<lb n="1895"/><span>bhíodh ag ár sin-sean-sinnsir i n- allód.</span>
<lb n="1896"/><span>Bhéadh deire le gluaisteáin, eitealláin,</span>
<lb n="1897"/><span>tramanna, traentacha agus mar sin de.</span>
<lb n="1898"/><span>Capall agus cárr a bhéadh againn: "chariot"</span>
<lb n="1899"/><span>nós cárannaí an Lucan Milk Co.  Déanfaí</span>
<lb n="1900"/><span>athrú ar gach diabhal rud: sean-nós i n-ionad</span>
<lb n="1901"/><span>an nua-nóis.  Sin ráiméis críochnuighthe ach</span>
<lb n="1902"/><span>creideann daoine gurab in é an saghas</span>
<lb n="1903"/><span>"Gaelic State" a theastuíonn ó threóraidhthe</span>
<lb n="1904"/><span>an t-Saorstáit nó na Poblachta nuair a</span>
<lb n="1905"/><span>chainntigheann siad fá n-a leithéid.</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>Ceapann daoine eile go bhfágfaí sinn</span>
<lb n="1908"/><span>faoi mar atáimíd ach amháin nach nglacfaimís</span>
<lb n="1909"/><span>le rudaí nach réidhtigheann le sprid na Gaedh-</span>
<lb n="1910"/><span>ilge?  Chuireas ceist ar duine tuisgionach,</span>
<lb n="1911"/><span>fear atá caithte seirgthe ag obair ar son</span>
<lb n="1912"/><span>tárrthála na teangan, le déidheannaighe.</span>
<lb n="1913"/><span>"Céard atá it 'aigne nuair adeir tú,"</span>
<lb n="1914"/><span>arsa mise, "go bhfuil rudaí i gcoinne</span>
<lb n="1915"/><span>sprid na Gaedhilge.  Innis dom cé 'n saghas</span>
<lb n="1916"/><span>rud a théigheas i gcoinnibh na spride sin</span>
<lb n="1917"/><span>agus cé'n chaoi?"  Chuir sé i gcás "rag-</span>
<lb n="1918"/><span>time," "sgéalta salacha," "rinncí gallda,"</span>
<lb n="1919"/><span>"cleasa-lútha mar rugby" nó "hockey"</span>
<lb n="1920"/><span>agus roinnt rudaí eile mar sin.  Is ar</span>
<lb n="1921"/><span>éigin beo a d'fhéadas mo theanga a coinnéal</span>
<lb n="1922"/><span>im bhéal, bhí an oiread sin buile orm.  Fear</span>
<lb n="1923"/><span>do b'eadh é siúd go bhfuil meas mór agam</span>
<lb n="1924"/><span>air ach is dóigh liom — is beag nach bhféadfainn</span>
<lb n="1925"/><span>a rádh le cinteacht — gur dul amudha a bhí</span>
<lb n="1926"/><span>air má's sin í an chiall cheart atá le "Stát</span>
<lb n="1927"/><span>Gaedhealach."</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>Ní bheidh 'Stát Gaedhealach" coidhche againn</span>
<lb n="1930"/><span>má bhímíd ag súil le rinncí gallda do stopadh.</span>
<lb n="1931"/><span>Tá greim aca ar an tír seo agus ní sgaoilfear</span>
<lb n="1932"/><span>an greim sin go bráthach.  Is féidir go</span>
<lb n="1933"/><span>sabháilfear an teanga — go gcuirfear í i</span>
<lb n="1934"/><span>mbéalaibh na sluagh i n-ionad an bhéarla —</span>
<lb n="1935"/><span>ach ní bhfaighidh na rinncí Gaedhealacha ariamh</span>
<lb n="1936"/><span>nó go deó an ceann is fearr ar na cinn</span>
<lb n="1937"/><span>Gallda.  Agus fiú dhá dtárlaigheadh amáireach</span>
<lb n="1938"/><span>gur Gaedhilg a labhróchaí de ghnáth idir uasal</span>
<lb n="1939"/><span>agus íseal, cé'n díobháil a dhéanfadh sé do'n</span>
<lb n="1940"/><span>"Gaelic State" dhá ndéantaí damhsaí Gallda.</span></p>
<lb n="1941"/>
<lb n="1942"/><p><span>Sé a fhearacht céanna le "rugby" agus</span>
<lb n="1943"/><span>cleasa lútha atá i n-ainm is a bheith Gallda.</span>
<lb n="1944"/><span>Cé'n dóigh an bhfuilid Gallda?  Gaill a</span>
<lb n="1945"/><span>cheap iad ach ní h-ionann cleas lúth agus</span>
<lb n="1946"/><span>babóg a déanfaí i dtír thar lear agus a</span>
<lb n="1947"/><span>bhéadh ar díol i bhfus.  Níl an cluicheann</span>
<lb n="1948"/><span>go dtí bhfuil an meitheall agat chun é imirt.</span>
<lb n="1949"/><span>Agus ma's Gaedhil agus Gaedhilgeóirí a</span>
<lb n="1950"/><span>imrigheas é, beidh an cluiche chomh Gaedhealach</span>
<lb n="1951"/><span>agus is féidir leis a bheith.  An bhfuil an</span>
<lb n="1952"/><span>iománuidheacht agus an pheil Gaedhealach fé</span>
<lb n="1953"/><span>mar a feictear an dá chleas sin dhá n-imirt</span>
<lb n="1954"/><span>indiú?  Nílid, táid chomh Gallda le "rugby"</span>
<lb n="1955"/><span>agus "hockey."</span></p>
<lb n="1956"/>
<lb n="1957"/><p><span>Maidir le "sgéalta salacha" — níor thuigeas</span>
<lb n="1958"/><span>i gceart céard ba bhrígh le sgéalta salacha.</span>
<lb n="1959"/><span>Is féidir leis an litríocht is fearr dár</span>
<lb n="1960"/><span>sgríobhadh a bheith salach, de réir aigne</span>
<lb n="1961"/><span>críostuidhe cuir i gcás, nó de réir aigne</span>
<lb n="1962"/><span>aon chreidimh ach comhartha maith go bhfuil</span>
<lb n="1963"/><span>teanga beo beathaidheach is eadh an "salachar"</span>
<lb n="1964"/><span>a fheiceál i dteannta leis an "glaine."</span>
<lb n="1965"/><span>Gan an dá rud ní bhéadh gádh le "creideamh"</span>
<lb n="1966"/><span>mar a thuigimíd indiú é.  Isteach is amach,</span>
<lb n="1967"/><span>de bhárr mo chainnte leis an sean-duine</span>
<lb n="1968"/><span>sin, ní rabhas níos comhgaraighe do'n "Gaelic</span>
<lb n="1969"/><span>State."</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>Is fadó riamh a socraigheadh nach fíor go</span>
<lb n="1972"/><span>bhfuil aigne Gaedhealach ann.  Dá mbéadh a</span>
<lb n="1973"/><span>leithéid le fághail, agus dá bhféadfaí, an</span>
<lb n="1974"/><span>aigne sin do chruthú agus do chothú, b'fhéidir,</span>
<lb n="1975"/><span>i imtheacht aimsire, go mbéadh "Gaelic State"</span>
<lb n="1976"/><span>againn.  Deir daoine faoi láthair — beagán</span>
<lb n="1977"/><span>daoine — go gcreideann siad fós go bhfuil</span>
<lb n="1978"/><span>"aigne Gaedhealach" ann.  Labhair leó, a</span>
<lb n="1979"/><span>léighteóir agus gheobhaidh tú amach gur "aigne</span>
<lb n="1980"/><span>na Gaedhilge" atá i gceist aca.  Ní h-ionann</span>
<lb n="1981"/><span>le chéile an dá rud ar chor ar bith.  Tá</span>
<lb n="1982"/><span>de dhifrídheacht eatorra gur féidir le</span>
<lb n="1983"/><span>cainnteóir ó dhúthcais rudaí do rádh ar</span>
<lb n="1984"/><span>shlighe éasgaidh atá Gaedhealach ann féin agus</span>
<lb n="1985"/><span>déanann an duine a dhfhoghluim an Ghaedhilg,</span>
<lb n="1986"/><span>tar éis do'n Bhéarla nó teanga eile a bheith</span>
<lb n="1987"/><span>aige, machtnamh ina theangaidh féin agus</span>
<lb n="1988"/><span>cuireann a bhun-theanga isteach air ar an</span>
<lb n="1989"/><span>gcuma sin.  Is fiór go n-eirighean le duine</span>
<lb n="1990"/><span>teanga d'fhoghluim chomh gasta sin amannta,</span>
<lb n="1991"/><span>gur féidir leis a smaointe do dhéanamh</span>
<lb n="1992"/><span>innte, ach mar sin féin tá an síol curtha</span>
<lb n="1993"/><span>.i. a chéad theanga, agus beidh a rian ar a</span>
<lb n="1994"/><span>chainnt sa teangaidh nua.</span></p>
<lb n="1995"/>
<lb n="1996"/><p><span>Ní beag sin do'n turn seo.  Maidir</span>
<lb n="1997"/><span>le mo thuairim féin, creidim nach fiú do</span>
<lb n="1998"/><span>dhaoine a bheith ag bacaint le h-aon rud ach</span>
<lb n="1999"/><span>leis an teangain.  Bíodh an teanga dhá</span>
<lb n="2000"/><span>labhairt ar fuaid na h-Éireann agus beidh</span>
<lb n="2001"/><span>an Stát Gaedhealach againn.  Fanadh an</span>
<lb n="2002"/><span>rinnce gallda an cluiche gallda, gach ní</span></p>
</div>
<pb n="79"/>
<div><lb n="2003"/><p><span>eile gallda ach faid is beó an teanga i ndá</span>
<lb n="2004"/><span>ríribh, tá an Stát Gaedhealach slán.</span></p>
<lb n="2005"/>
<lb n="2006"/><p><span>Dá bhféadfaí an méidh seo atá ráidhte</span>
<lb n="2007"/><span>agam i dtaoibh na tuairme sin an Stáit</span>
<lb n="2008"/><span>Ghaedhealaigh do chur i dtuisgint do threó-</span>
<lb n="2009"/><span>raidhthe poilitidheachta an lae indiú, agus</span>
<lb n="2010"/><span>do Chonnrathóirí go mór, is fearr a dh'eireóchadh</span>
<lb n="2011"/><span>leis an tír.  Tá iomarca fuinnimh dhá úsáid</span>
<lb n="2012"/><span>ar rudaí gan chéill.  B'fhearr d'Éire agus</span>
<lb n="2013"/><span>muinntir na h-Éireann dhá leigtí do na</span>
<lb n="2014"/><span>damhsaí Gallda, do na cluicí Gallda, agus</span>
<lb n="2015"/><span>do gach ní eile atá Gallda ach amháin an</span>
<lb n="2016"/><span>teanga Ghallda.  Claoidhtear í sin.  Tugadh</span>
<lb n="2017"/><span>gach n-aon fúithe agus sin gan mhoill.  Ach</span>
<lb n="2018"/><span>í sin a bheith faoi chois, bhéadh sásamh éigin</span>
<lb n="2019"/><span>le fághail ag Gaedhil — an sásamh is geal le</span>
<lb n="2020"/><span>n-a gcroidhe nach dtuighid é.</span></p>
<lb n="2021"/>
<lb n="2022"/><p><span>LEON Ó BROIN.</span></p>
<lb n="2023"/>
<lb n="2024"/><p><span>LEITREACHA.</span></p>
<lb n="2025"/>
<lb n="2026"/><p><span>A Fhir Eagair,</span></p>
<lb n="2027"/>
<lb n="2028"/><p><span>Do bhéinn buidheach díot dá gcuirfeá Gaedhealg ar</span>
<lb n="2029"/><span>na focail seo leanas.  Teastuigheann uaim gan aon</span>
<lb n="2030"/><span>dul an Bheurla a bheith ar mo chuid cainnte, ach tá</span>
<lb n="2031"/><span>rudaí ann a bhíonn i ngnáth-chainnt duine an lae indiu</span>
<lb n="2032"/><span>foraoir, ná fuighinn iad do thabhairt liom chómh pras</span>
<lb n="2033"/><span>san sa nGaedhilg:-</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>a contemporary (of Brian)</span></p>
<lb n="2036"/>
<lb n="2037"/><p><span>(making oneself) conspicuous</span>
<lb n="2038"/><span>dinning it (into his ears)</span></p>
<lb n="2039"/>
<lb n="2040"/><p><span>(the pond is deep) at one end</span></p>
<lb n="2041"/>
<lb n="2042"/><p><span>(I did not) encourage (him to do it)</span></p>
<lb n="2043"/>
<lb n="2044"/><p><span>Shareholders</span></p>
<lb n="2045"/>
<lb n="2046"/><p><span>shrugging shoulders</span></p>
<lb n="2047"/>
<lb n="2048"/><p><span>uniform (of soldier)</span></p>
<lb n="2049"/>
<lb n="2050"/><p><span>skeleton</span></p>
<lb n="2051"/>
<lb n="2052"/><p><span>password</span></p>
<lb n="2053"/>
<lb n="2054"/><p><span>odd numbers</span>
<lb n="2055"/><span>even numbers.</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>Mise,</span>
<lb n="2058"/><span>"FIOSRACH"</span></p>
<lb n="2059"/>
<lb n="2060"/><p><span>Mar seo a dhearfamuís na rudaí atá ó "Fiosrach"</span>
<lb n="2061"/><span>comh-aimsearach le Bhrian iseadh é.</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>aghaidh na ndaoine do tharraingt ort féin</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>á shíor-shéide isteach 'na chluasaibh</span>
<lb n="2066"/><span>ar cheann dé</span></p>
<lb n="2067"/>
<lb n="2068"/><p><span>níor mholas leis é dheunamh</span></p>
<lb n="2069"/>
<lb n="2070"/><p><span>lucht na sgarthacha</span></p>
<lb n="2071"/>
<lb n="2072"/><p><span>slinneán do chur ort féin</span></p>
<lb n="2073"/>
<lb n="2074"/><p><span>éide chogaidh</span></p>
<lb n="2075"/>
<lb n="2076"/><p><span>cnámhlach nó cnámharlach</span></p>
<lb n="2077"/>
<lb n="2078"/><p><span>focal na faire</span></p>
<lb n="2079"/>
<lb n="2080"/><p><span>corra-uimhreacha</span>
<lb n="2081"/><span>uimhreacha córacha (nó cóir)</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>F. E.</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>LIAM Ó TRAIGHTHIGH:</span></p>
<lb n="2086"/>
<lb n="2087"/><p><span>AISTRIÚ THAIDHG GHAEDHEALAIGH.</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>1. Dugout…</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>2. Brakes (of bicycle, Cosc.</span>
<lb n="2092"/><span>etc.)</span></p>
<lb n="2093"/>
<lb n="2094"/><p><span>3. Loyalists… Lucht leanamhna.</span></p>
<lb n="2095"/>
<lb n="2096"/><p><span>4. First aid… An ceud fhóirthin.</span></p>
<lb n="2097"/>
<lb n="2098"/><p><span>5. Bullybeef…</span></p>
<lb n="2099"/>
<lb n="2100"/><p><span>6. Snob… An téirge in áirde.</span></p>
<lb n="2101"/>
<lb n="2102"/><p><span>7. Tin (container)… Ceaintín stáin.</span></p>
<lb n="2103"/>
<lb n="2104"/><p><span>8. Dependents… Muirear.</span></p>
<lb n="2105"/>
<lb n="2106"/><p><span>9. Demobilized… (an t-airm) scurtha.</span></p>
<lb n="2107"/>
<lb n="2108"/><p><span>10. International</span></p>
<lb n="2109"/>
<lb n="2110"/><p><span>11. Pocket book… Leabhar póca.</span></p>
<lb n="2111"/>
<lb n="2112"/><p><span>12. Idea… cuimhneamh.</span></p>
<lb n="2113"/>
<lb n="2114"/><p><span>13. Volley (from rifles) maidhm-urchar.</span></p>
<lb n="2115"/>
<lb n="2116"/><p><span>14. Sneer… cli-mhagadh.</span></p>
<lb n="2117"/>
<lb n="2118"/><p><span>15. Rifle…</span></p>
<lb n="2119"/>
<lb n="2120"/><p><span>16. Adjutant…</span></p>
<lb n="2121"/>
<lb n="2122"/><p><span>17. Salute (military)… umhlughad.</span></p>
<lb n="2123"/>
<lb n="2124"/><p><span>18. Niece… inghean dearbhráthar nó</span>
<lb n="2125"/><span>inghean deirbhshéar.</span></p>
<lb n="2126"/>
<lb n="2127"/><p><span>19. Code of honour… uaisleacht.</span></p>
<lb n="2128"/>
<lb n="2129"/><p><span>20. Personal motives… mar mhaith leis féin.</span></p>
<lb n="2130"/>
<lb n="2131"/><p><span>21. From good motives… le h-inntinn mhaith.</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>22. From sheer conviction</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>23. Policy… aigne nó meon.</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>24. Constitutional (feuch ar a alt).</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>25. As will be evident from </span>
<lb n="2140"/><span>the following.</span></p>
<lb n="2141"/>
<lb n="2142"/><p><span>mar is soiléir d'aoinne as</span>
<lb n="2143"/><span>so a leanas.</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>26. Well cared for … togha an aireachais.</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>NÓTAÍ.</span></p>
<lb n="2148"/>
<lb n="2149"/><p><span>I, 5, 16 — teurmaí fé léith.</span></p>
<lb n="2150"/>
<lb n="2151"/><p><span>3. — nó lucht leanamhna Shasana.</span></p>
<lb n="2152"/>
<lb n="2153"/><p><span>4. — nó ceud-chabhair.</span></p>
<lb n="2154"/>
<lb n="2155"/><p><span>6. nó duine mór-chúiseach.</span></p>
<lb n="2156"/>
<lb n="2157"/><p><span>9. — ba mhaith liom tuairm dhuine éigin eile air seo.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>10. — idirnáisiúnta.</span></p>
<lb n="2160"/>
<lb n="2161"/><p><span>11. — leabhar phóca.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>15. — níl aon fhocal air seo ach guna.</span></p>
<lb n="2164"/>
<lb n="2165"/><p><span>9, 19, agus rl. — tuigtear (as cleachtadh a's taithighe an</span>
<lb n="2166"/><span>fhocail) ar an nóimeant cadé brigh an abairt i</span>
<lb n="2167"/><span>mBeurla.  Glacadh mar fhocal nó mar abairt</span>
<lb n="2168"/><span>é nuair a cheap duine éigin an cheud lá é.  Nuair</span>
<lb n="2169"/><span>a bhuailfidh an ócáid linn ceapfar rud éigin chomh</span>
<lb n="2170"/><span>maith leis, gan dabht.</span></p>
<lb n="2171"/>
<lb n="2172"/><p><span>22. — as lán-deimhinightheacht.</span></p>
<lb n="2173"/>
<lb n="2174"/><p><span>23. — Palasaí an nua-fhocal a úsáidtear ag tagairt</span>
<lb n="2175"/><span>do urrús.</span></p>
<lb n="2176"/>
<lb n="2177"/><p><span>24. Constitutional action: gan an guna do tarraingt</span>
<lb n="2178"/><span>chucha (nó rud éigin den t-saghas san.)</span></p>
<lb n="2179"/>
<lb n="2180"/><p><span>26. — nó cothuighthe (uaireannta) béidir.</span></p>
<lb n="2181"/>
<lb n="2182"/><p><span>FEAR EAGAIR.</span></p>
<lb n="2183"/>
<lb n="2184"/><p><span>Ná Dearmhadaidh Lucht na bhFógraí sa</span>
<lb n="2185"/><span>"Sguab."</span>
<lb n="2186"/></p>
</div>
<pb n="80"/>
<div><lb n="2187"/><p><span>BANNC NÁISIÚNTA NA TALMHAN, TTA.</span>
<lb n="2188"/><span>ÁRD-OIFIG:- FAITHCHE AN CHOLÁISTE,</span>
<lb n="2189"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2190"/>
<lb n="2191"/><p><span>DEINEANN AN BANNC GACH AON T-SÓRT</span>
<lb n="2192"/><span>GNÓTHA BHAINEAS LE BANNCAEREACHT.</span></p>
<lb n="2193"/>
<lb n="2194"/><p><span>Bun-airgead Geallta, £406,000.</span>
<lb n="2195"/><span>Bun-airgead Díolta, £203,000.</span>
<lb n="2196"/><span>Maoin Iomlán 30adh Meitheamh, 1923, £1,650,000.</span></p>
<lb n="2197"/>
<lb n="2198"/><p><span>BUNUIGHTHE 1920.</span></p>
<lb n="2199"/>
<lb n="2200"/><p><span>BRAINNSÍ:-</span>
<lb n="2201"/><span>68 Sráid Chille Mhuire, Baile Átha Cliath; Corcaigh,</span>
<lb n="2202"/><span>Luimneach, Portláirge, Tráighlí, Áth Luain, Inis,</span>
<lb n="2203"/><span>Mathchromtha.</span></p>
<lb n="2204"/>
<lb n="2205"/><p><span>THE</span>
<lb n="2206"/><span>NATIONAL</span>
<lb n="2207"/><span>LAND BANK</span>
<lb n="2208"/><span>LTD</span></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Aistriú Thaidhg Ghaedhealaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Aistriú Thaidhg Ghaedhealaigh

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
