Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<!DOCTYPE TEI [
<!ENTITY hellip "…">
]>
<TEI><teiHeader type="text">
	 <fileDesc>
	  <titleStmt><title type="main"/><author><name type="main">Údair éagsúla</name></author><respStmt>
		<resp>Electronic edition compiled by</resp>
		<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
		</respStmt>
	  </titleStmt><editionStmt>
                     <edition>
                         <note type="N">Sguab1923_04</note>
                         <note type="L">125</note>
                         <note type="B">1923</note>
                         <note type="C">Prós</note>
                         <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
                     </edition>
            </editionStmt><publicationStmt>
		<publisher>Foclóir na Nua-Ghaeilge</publisher>
		<pubPlace>19 Dawson Street, Dublin 2</pubPlace>
		<pubPlace>http://www.ria.ie/research/focloir-na-Nua-Ghaeilge.aspx</pubPlace><date>2016</date><idno>Sguab1923_04</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
	  </publicationStmt>
	  <sourceDesc><biblStruct><analytic><author>Údair éagsúla</author><title/></analytic><monogr>
					<title level="j">An Sguab</title><imprint><publisher>Muintir An Sguab</publisher><date>1923</date></imprint>
 </monogr> </biblStruct></sourceDesc></fileDesc>
	</teiHeader>
<text><body><div><p>
<lb n="1"/><span>AN SGUAB</span></p>
<lb n="2"/>
<lb n="3"/><p><span>Uimhir 7 ABRÁN 1923 3p. sa mhí.</span></p>
<lb n="4"/>
<lb n="5"/><p><span>REIM NA h-UIMHREACH SO.  Leath.</span></p>
<lb n="6"/>
<lb n="7"/><p><span>AN TE BHÍONN AMUIGH FUARANN A CHUID 127</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>IOLSGOIL NA MUMHAN IV. … PÁDRAIG O CADHLA129</span></p>
<lb n="10"/>
<lb n="11"/><p><span>“RÉILTHÍNÍ ÓIR” … FIACHRA ÉILGEACH 131</span></p>
<lb n="12"/>
<lb n="13"/><p><span>AN DIAMOND BUIDHE … SEOIRSE MAC CLÚIN 133</span></p>
<lb n="14"/>
<lb n="15"/><p><span>SEAN-FHOCAIL … BEIRT FHEAR 135</span></p>
<lb n="16"/>
<lb n="17"/><p><span>CARRAIG AN AIFRINN … “CRAIFTINE” 138</span></p>
<lb n="18"/>
<lb n="19"/><p><span>SAMPLA GAEDHILGE NA MBLASCAOD … TOMÁS Ó CRIOMHTHAINN 140</span></p>
<lb n="20"/>
<lb n="21"/><p><span>LEITREACHA 141</span></p>
<lb n="22"/>
<lb n="23"/><p><span>FOCAIL ÓN MBEURLA 142</span></p>
<lb n="24"/>
<lb n="25"/><p><span>LÉIRMHEASA I42</span></p>
<lb n="26"/>
<lb n="27"/><p><span>COMÓRTAS I43</span></p>
<lb n="28"/>
<lb n="29"/><p><span>CUMANN URRADHAIS MUINTIR NA h-ÉIREANN</span>
<lb n="30"/><span>(THE IRISH PEOPLE'S ASSURANCE SOCIETY)</span></p>
<lb n="31"/>
<lb n="32"/><p><span>CUMANN DO GACH AOINNE ISEADH É.  NÍL AON NIDH CHUN DEIRIDH ANN.</span>
<lb n="33"/><span>FÍOR-ÉIREANNAIGH ATÁ I MBUN NA h-OIBRE SEO.</span></p>
<lb n="34"/>
<lb n="35"/><p><span>Gach fios agus faisnéis le fagháilt ón Rúnaidhe</span></p>
<lb n="36"/>
<lb n="37"/><p><span>S. M. Ó DEORÁIN</span></p>
<lb n="38"/>
<lb n="39"/><p><span>ÁRD-OIFIG — CEARNÓG PHARNEILL a 16, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="40"/>
<lb n="41"/><p><span>DÉINIMÍD-NE</span></p>
<lb n="42"/>
<lb n="43"/><p><span>DABHACHA, PEIGÍNÍ, AGUS</span>
<lb n="44"/><span>FIRCÍNÍ</span></p>
<lb n="45"/>
<lb n="46"/><p><span>as an adhmud feagha is fearr a fhásann i dtír</span>
<lb n="47"/><span>na hÉireann agus is againn atá ceann de na</span>
<lb n="48"/><span>tighthe cúpaora agus boscaí a dheunamh is mó</span>
<lb n="49"/><span>in Éirinn.</span></p>
<lb n="50"/>
<lb n="51"/><p><span>Tá bosca an ime, bosca na</span>
<lb n="52"/><span>cáise, bosca na n-ubh, bosca an</span>
<lb n="53"/><span>éisc, a's na barrailí le fagháil</span>
<lb n="54"/><span>annso — an t-adhbhar is fearr agus</span>
<lb n="55"/><span>marga maith.</span></p>
<lb n="56"/>
<lb n="57"/><p><span>Déintear annso iad.</span></p>
<lb n="58"/>
<lb n="59"/><p><span>Gach fios agus faisnéis uainn-ne —</span></p>
<lb n="60"/>
<lb n="61"/><p><span>SEUMAS MAC MATHGHAMHNA</span>
<lb n="62"/><span>(TEOR.)</span></p>
<lb n="63"/>
<lb n="64"/><p><span>i LUIMNIGH</span></p>
<lb n="65"/>
<lb n="66"/><p><span>Tugaidh bhúr gcuid Árachais do'n</span>
<lb n="67"/><span>Chumann Gaedhealach is Fearr</span></p>
<lb n="68"/>
<lb n="69"/><p><span>AN CUMANN IBÉRNEACH</span>
<lb n="70"/><span>INSIURÁLA TEÓ.</span></p>
<lb n="71"/>
<lb n="72"/><p><span>I n-AGHAIDH TÓITEÁIN AGUS</span>
<lb n="73"/><span>COITCHINNE.</span></p>
<lb n="74"/>
<lb n="75"/><p><span>Príomh-Oifig — 48 & 49 SRÁID AN</span>
<lb n="76"/><span>DÁMA, ÁTH CLIATH.</span></p>
<lb n="77"/>
<lb n="78"/><p><span>NA POLASAITHE IS IOMLÁINE LE</span>
<lb n="79"/><span>FAGHÁIL.</span>
<lb n="80"/></p>
</div>
<pb n="126"/>
<div><lb n="81"/><p><span>SIOPA GRÓSAEREACHTA IS LÓN-TIGHIS.</span></p>
<lb n="82"/>
<lb n="83"/><p><span>SIOPA NUA É SEO I LÁR NA CATHRACH.  TÁ SÉ</span>
<lb n="84"/><span>AR OSGAILT ANOIS.</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>NÍ GÁDH DON BHEAN-TIGHE FOCAL BEURLA A LABHAIRT ANN.</span></p>
<lb n="87"/>
<lb n="88"/><p><span>Agus cuirfear a mbeadh ceannuighthe aici abhaile go dtí an dorus cúichi</span>
<lb n="89"/><span>i ngluaisteán iompar i n-aon áit 'sa chathair nó 'na comharsanacht.</span></p>
<lb n="90"/>
<lb n="91"/><p><span>Seo-igí, a lucht an Fháinne, anois an t-am agaibh bhúr gcomhar & bhur</span>
<lb n="92"/><span>gcaradas a theasbáint.  Tagaidh chughainn agus bainidh triall as an áit.</span></p>
<lb n="93"/>
<lb n="94"/><p><span>O RAOGÁIN AGUS A CHOMHLUCHT, TEORANTA,</span>
<lb n="95"/><span>SRÁID DÁSÚN A 54, BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="96"/>
<lb n="97"/><p><span>WEST & SON</span>
<lb n="98"/><span>SEODÓIRÍ, GAIBHNE AIRGID, AGUS</span>
<lb n="99"/><span>CLUIGEADÓIRÍ.</span></p>
<lb n="100"/>
<lb n="101"/><p><span>Tigh Grafton,</span>
<lb n="102"/><span>102 & 103 Sráid Grafton, Baile Átha Cliath</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>An cnuasacht is mó i n-Eirinn;</span>
<lb n="105"/><span>Fáinní pósta & Fáinní geallamhana;</span>
<lb n="106"/><span>bronntanasaí airgid; córacha</span>
<lb n="107"/><span>tae & caifí; &rl.</span></p>
<lb n="108"/>
<lb n="109"/><p><span>Tagaidh isteach chun iad dh'fheiscint.</span></p>
<lb n="110"/>
<lb n="111"/><p><span>TAE.</span></p>
<lb n="112"/>
<lb n="113"/><p><span>Togha an mhargadh gach aon tSórt Tae atá</span>
<lb n="114"/><span>againne, bíonn siad mar a chéile igcomhnuide</span>
<lb n="115"/><span>agus bíonn gach éinne sásta leo.</span></p>
<lb n="116"/>
<lb n="117"/><p><span>Luach — 2/4, 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt.</span></p>
<lb n="118"/>
<lb n="119"/><p><span>Tae ón t-Sín — 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt.</span></p>
<lb n="120"/>
<lb n="121"/><p><span>BECKER BROS., LTD.</span>
<lb n="122"/><span>Sráid Seoirse Mór Theas a 8 agus</span>
<lb n="123"/><span>Sráid an Iarla Thuaidh a 17, i mBaile Átha Cliath.</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>NIGHEACHÁN RIABHACH AN TSATHAIRN</span>
<lb n="126"/><span>NÍ BHÍONN SÉ GEAL DÉ DOMHNAIGH.</span></p>
<lb n="127"/>
<lb n="128"/><p><span>Dá bhrigh sin</span></p>
<lb n="129"/>
<lb n="130"/><p><span>Cuiridh bhúr gcuid nigheacháin chun</span></p>
<lb n="131"/>
<lb n="132"/><p><span>TIGH NIGHEACHÁIN NA CÚIRTE</span>
<lb n="133"/><span>(COURT LAUNDRY)</span></p>
<lb n="134"/>
<lb n="135"/><p><span>SRÁID HARCOURT, BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="136"/></p>
</div>
<pb n="127"/>
<div><lb n="137"/><p><span>AN TE BHÍONN AMUIGH FUARANN A CHUID</span></p>
<lb n="138"/>
<lb n="139"/><p><span>Is mór iad na caithighthe a chuirtear ar</span>
<lb n="140"/><span>sgribhneóir páipéir Gaedhilge a bheith ag sior</span>
<lb n="141"/><span>chur sios ar cúrsaí na Gaedhilge; ach sé an rud</span>
<lb n="142"/><span>a dheirtear go minic mar gheall ar páipéirí</span>
<lb n="143"/><span>Gaedhilge ach go mbíonn an iomarca trácht ar</span>
<lb n="144"/><span>an gceist sin ionnta & go mbéidís níos sui-</span>
<lb n="145"/><span>meamhla muran dthagaireódís dí in ao' chor nach</span>
<lb n="146"/><span>mar a chéile as a thagairigheann páipéirí beurla</span>
<lb n="147"/><span>don bheurla.  Ní mar a chéile an dá sgeul, ámh,</span>
<lb n="148"/><span>in aon saghas slighe, níl aon rud aca san le cur</span>
<lb n="149"/><span>i gcomparád le beirt fháinneach ag stealladh</span>
<lb n="150"/><span>teanga an namhaidh & iad ag feuchaint ar báire</span>
<lb n="151"/><span>caid ag páirc an Chrocaigh (dh'airighmear é sin</span>
<lb n="152"/><span>ar siubhal an lá fé dheire); níl aon cheist</span>
<lb n="153"/><span>leitrighthe sa mbeurla (tá an cló Romhánach</span>
<lb n="154"/><span>ann & táthar sásta leis) ach níl an cheist sin</span>
<lb n="155"/><span>socruighthe againne fós cé gur dóigh le daoine</span>
<lb n="156"/><span>éigint go bhfuil; rud breágh neamh-choitchianta</span>
<lb n="157"/><span>so thagartha iseadh an tráthnóna atá leagtha</span>
<lb n="158"/><span>amach i gcóir leanbhaí in Árus an Fháinne ach</span>
<lb n="159"/><span>cá bhfuil a leithéid, ná práidinn le na leithéid,</span>
<lb n="160"/><span>leath-ismuigh d'Éirinn.  Ba mhaith linn rud</span>
<lb n="161"/><span>éigint a rádh mar gheall ar an sgéim sgolá-</span>
<lb n="162"/><span>ireachta atá i bhfeidhm ag Co. Co. na Gaillimhe</span>
<lb n="163"/><span>& béidir go n-inneosamuis conus a cheannuighmíd</span>
<lb n="164"/><span>Bovril go reigileálta anois toisg an Ghaedhealg</span>
<lb n="165"/><span>nádúrtha a chuireann siad na gcuid fógraí le</span>
<lb n="166"/><span>deidheannaighe.  Ach is mithid dúinn stad de'n</span>
<lb n="167"/><span>sgeul sin nó beidh alt sgriobhtha againn ar cheist</span>
<lb n="168"/><span>na Gaedhilge dár n-aimhdheóin féin.</span></p>
<lb n="169"/>
<lb n="170"/><p><span>Is maith an rud go bhfuil na teachtairí Dála &</span>
<lb n="171"/><span>na Seanaidóirí ag tógaint ortha féin billí do</span>
<lb n="172"/><span>thúisiú & gan ceap na dlighthe go léir d'fhágaint</span>
<lb n="173"/><span>ag muintir an Rialtais.  An cuid is mó desna</span>
<lb n="174"/><span>dlighte ata á gcur i bhfeidm ag an Oireachtas</span>
<lb n="175"/><span>ó cromadh ar an obair go ceart baineann siad</span>
<lb n="176"/><span>le bunú nó cóiriú an Rialtais & is beag suim a</span>
<lb n="177"/><span>chuireann an ghnáth duine ionnta ach amháin na</span>
<lb n="178"/><span>daoine a bhfuil bainnt aca le pé rud atá ar</span>
<lb n="179"/><span>siubhal.  Ach ní mar sin dosna billí priomhái-</span>
<lb n="180"/><span>deacha.  Is mó duine a cheannuigheann ticeud</span>
<lb n="181"/><span>s-na “Sweeps” cuir i gcás & nár mhaith leó go</span>
<lb n="182"/><span>gcuirfí ar neamhnídh iad ach beidh sé dian ar an</span>
<lb n="183"/><span>mbille sin teacht chun críche is dócha.  Tá bille</span>
<lb n="184"/><span>á phlé leis, bille dh'iarraidh cuid de leatheanta</span>
<lb n="185"/><span>saoire na mbannc do chur ar meamh-nídh &</span>
<lb n="186"/><span>laetheanta saoire na hEaglaise do chur i bhfeidm</span>
<lb n="187"/><span>na n-áit.  Déard iad na laetheanta atá againn</span>
<lb n="188"/><span>fé láthair ach laetheanta saoire an t-Sasanaigh</span>
<lb n="189"/><span>& níl aon ciall leó san in Eirinn, tír fíor-</span>
<lb n="190"/><span>Chaitiliceach mar í, & ba cheart rud do dheumamh</span>
<lb n="191"/><span>de sin.  Agus cuireann sé sin i gcuimhne</span>
<lb n="192"/><span>dúinn go raibh cainnt ar siubhal tamall ó shoin</span>
<lb n="193"/><span>i dtaobh paidreacha sa Dáil & sa t-Seanaid.  Dé</span>
<lb n="194"/><span>chúis ná beadh sagart ann chun iad do rádh.</span>
<lb n="195"/><span>Protestúnach (iarla Cille Mantáin) adubhairt</span>
<lb n="196"/><span>sa t-Seanaid gur cheart go ndearfuidhe</span>
<lb n="197"/><span>páidreacha & dubhairt sé sin go mbeadh sé lán</span>
<lb n="198"/><span>t-sásta le sagart Catoiliceach chun iad a rádh</span>
<lb n="199"/><span>chomh fada as a bheidís ann ar chuma éigint.  Ní</span>
<lb n="200"/><span>beag san is dócha.</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p><span>Tá ceist ainm na Sráideanna ós comhair</span>
<lb n="203"/><span>na ndaoine i mBaile Átha Cliath arís.  Tá an</span>
<lb n="204"/><span>sgeul níos measa i mBaile Átha Cliath ná in</span>
<lb n="205"/><span>aon áit in Éirinn ach amháin i mBeilfeirsde</span>
<lb n="206"/><span>béidir.  I gcathair Corcaighe, cuir i gcás, ní</span>
<lb n="207"/><span>fheictear ainm puic mhóir Shasanaigh in áirde ar</span>
<lb n="208"/><span>gach cúinne sráide & táthar tréis ainm Tomáis</span>
<lb n="209"/><span>Mic Curtáin & Ólibheir Pluincéid do thabhairt</span>
<lb n="210"/><span>ar dhá shráid tabhachtach nár thaithnuig an sean-</span>
<lb n="211"/><span>ainm ro mhaith le muintir na h-áite.  Tá ainm</span>
<lb n="212"/><span>Domhnaíll Uí Chonaill ar áit mhór i ngach aon</span>
<lb n="213"/><span>Chathair beagnach, i mBaile Átha Cliath féin — ní</span>
<lb n="214"/><span>minic a chloisfeá Sráid Sackville anois & ní</span>
<lb n="215"/><span>dheirtear Droichead Carlisle leath-ismuig den</span>
<lb n="216"/><span>Kildare St. Club (má dheirtear annsan é) ach</span>
<lb n="217"/><span>mar sin féin feuch ar Grafton, Harcourt, West-</span>
<lb n="218"/><span>moreland, Belgrave, Mountjoy, Dorset, Lands-</span>
<lb n="219"/><span>downe, Earlsfort, Herbert, Pembroke, Dart-</span>
<lb n="220"/><span>mouth, Waterloo, Wellington, Northumberland,</span>
<lb n="221"/><span>Molesworth, etc., etc.;  Dá mba sráideanna</span>
<lb n="222"/><span>iargcúlta iad sin bá chuma é — ach is amhlaidh atáid</span>
<lb n="223"/><span>ar na sráideanna & na cearnóga is áilne sa</span>
<lb n="224"/><span>chathair.  Is ar na sráideanna iargcúlta &</span></p>
</div>
<pb n="128"/>
<div><lb n="225"/><p><span>suaracha a thugadh ainm na Taoisig is mó a bhí</span>
<lb n="226"/><span>in Eirinn.  Ní fios don fhurmhór desna daoine</span>
<lb n="227"/><span>cá bhfuil sráid Emmet, Sráid Sairseul, bóthair</span>
<lb n="228"/><span>an Áird Rí, Carnóg Dean Swift, sr binn buirb,</span>
<lb n="229"/><span>Sráid Brian Borumha, Sráid Naoimh brighid, naoimh</span>
<lb n="230"/><span>Micil, Naoimh Pádraig Naoimh Columcille &</span>
<lb n="231"/><span>sráid Tomás Dáibhis.  Agus ní dóigh linn go</span>
<lb n="232"/><span>bhfuil ainm Uí Domhnall, ná Uí Néill, ná Mistéil,</span>
<lb n="233"/><span>ná bholfe Toane ná Labhráis Uí Tuathail ann in</span>
<lb n="234"/><span>ao' chor, olc maith ná donaighe, gan trácht ar</span>
<lb n="235"/><span>áiteanna mar Fachairt, Beul an Átha Buidhe &</span>
<lb n="236"/><span>rl.  An té bhíonn amuigh fuarann a chuid.</span></p>
<lb n="237"/>
<lb n="238"/><p><span>Do thugamar fé ndeara an lá fé dheire go</span>
<lb n="239"/><span>raibh tig mór gairid dúinn annso á dheisiú</span>
<lb n="240"/><span>& á dheunamh suas.  Óifig & stór iseadh é.  Is</span>
<lb n="241"/><span>beag duine thugann fe obair dá shaghas fé</span>
<lb n="242"/><span>láthair nuair ná fuil a fhios ag aoinne cad</span>
<lb n="243"/><span>é an cheud tig eile a bheidh ar neamh nidh amárach,</span>
<lb n="244"/><span>ach mar sin féin ní dheunfamuis an oiread san</span>
<lb n="245"/><span>iongantais dhe go mbeimís ag tagairt do sa</span>
<lb n="246"/><span>“Sguab,” maran rud é gur bhaineadh anuas</span>
<lb n="247"/><span>Coróinn an Rí a bhí in áirde os cionn an doruis</span>
<lb n="248"/><span>le dathad bliadhan anuas.  Comhartha maith</span>
<lb n="249"/><span>bá dheadh é go bhfuil athrú tréis teacht ar an</span>
<lb n="250"/><span>aimsir.  Agus do chuir san rud eile i gcuimhne</span>
<lb n="251"/><span>dúinn: dá mhéid é an deitheanas do theasbáin</span>
<lb n="252"/><span>sé ar dtúis chun coróin an Rí do ruagadh as</span>
<lb n="253"/><span>an dtír seo tá an coróinn á theasbáint go dána</span>
<lb n="254"/><span>ag aire an Phuist fós in áiteanna; ar cúpla</span>
<lb n="255"/><span>ceann desna cearranna puist cuir i gcás,</span>
<lb n="256"/><span>tá cuid maith desna boscaí leitreacha chomh</span>
<lb n="257"/><span>dearg fós as do bhiodar-riamh, & ar na traeneacha</span>
<lb n="258"/><span>gach maidin cítear cairéiste móra & “Royal</span>
<lb n="259"/><span>Mail” i leitreacha móra ortha go díreach mar a</span>
<lb n="260"/><span>bheadh 1921 againn in ionad 1923.  B'fhuirist</span>
<lb n="261"/><span>feuchaint chun rudaí beaga den t-saghas san.</span></p>
<lb n="262"/>
<lb n="263"/><p><span>Ní thagann an dá thráigh leis an gobadán &</span>
<lb n="264"/><span>dá bhrígh sin niorbh féidir linn bheith ag éisteacht</span>
<lb n="265"/><span>le níos mó ná aon ceann amháin desna soisgéil</span>
<lb n="266"/><span>Gaedhilge lá 'le Pádraig.  Cuadhamar go dtí</span>
<lb n="267"/><span>séipéil an Chumann Iosa i sráid Gardiner &</span>
<lb n="268"/><span>má thug aon sagart soisgéil níos áilne níos</span>
<lb n="269"/><span>Gaedhealaighe uaidh ná an ceann a dh' airighmear</span>
<lb n="270"/><span>ó'n athair ó Donnchadha bhí an rath ar na daoine</span>
<lb n="271"/><span>a bhí ag eisteacht leis.  Do chuir sé gach saghas</span>
<lb n="272"/><span>áthais orainn bhí sé chomh breágh & chomh simplidhe</span>
<lb n="273"/><span>& chomh Gaedhealach san.  Ach má bhí ba dhóigh leat</span>
<lb n="274"/><span>go bhfuighfidhe na paidreacha roimh an aifrionn a</span>
<lb n="275"/><span>rádh aon uair amháin sa mbliadhán as Gaedhilg.</span>
<lb n="276"/><span>Ní rabhamar ag coinne le beurla i séipéil</span>
<lb n="277"/><span>Sráid Gardiner an lá san agus ní thuigimíd</span>
<lb n="278"/><span>'dé chúis a righneadh chomh beag san de n'ár</span>
<lb n="279"/><span>dteanga féin.  Sé an sgeul ceudna é tríd</span>
<lb n="280"/><span>síos — aon lá amháin sa mbliadhan Gaedhealach agus</span>
<lb n="281"/><span>gan aon t-suim dá chur sa nGaedhilg gach aon</span>
<lb n="282"/><span>lá eile, ach amáin ag sagart breágh Gaedhealach</span>
<lb n="283"/><span>annso & annsúd agus gan aon comhacht aige</span>
<lb n="284"/><span>sin sa rud as a stuaim féin amach.  Agus</span>
<lb n="285"/><span>dála an sgéil cé mhéid séipéil in Eirinn a</span>
<lb n="286"/><span>bhfuil na Stáisiúin sgriobhtha i nGaedhilg nó</span>
<lb n="287"/><span>i nGaedhilg & i mbeurla, nó an Ghaedhealg os</span>
<lb n="288"/><span>comhair na ndaoine amach ar ao 'chor.</span></p>
<lb n="289"/>
<lb n="290"/><p><span>MUINNTIR PLÉIMEANN, GUALADÓIRÍ</span></p>
<lb n="291"/>
<lb n="292"/><p><span>I DTEACH LÁMH DHEARG,</span>
<lb n="293"/><span>9 SRÁID FHEARDORCHA THUAIDH,</span>
<lb n="294"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="295"/>
<lb n="296"/><p><span>Ceannuighidh bhúr gcuid guail ó Ghaedhealaibh.</span></p>
<lb n="297"/>
<lb n="298"/><p><span>Tá an gual is fearr le fághail uainn.</span></p>
<lb n="299"/>
<lb n="300"/><p><span>Buail isteac nó sgríobh go dtí an seoladh seo thuas.</span></p>
<lb n="301"/>
<lb n="302"/><p><span>Guthán 2723.</span></p>
<lb n="303"/>
<lb n="304"/><p><span>ROINN NA TALMHUÍOCHTA AGUS AN</span>
<lb n="305"/><span>CHEÁRD OIDEACHAIS.</span></p>
<lb n="306"/>
<lb n="307"/><p><span>SCOLÁRACHTA EOLUÍOCHTA & CHEÁRDUÍOCHTA</span></p>
<lb n="308"/>
<lb n="309"/><p><span>Tairgtear suim áirid Scoláracht agus</span>
<lb n="310"/><span>Múinteoracht-i-bhFoirbhiú i gColáiste na hEoluíochta,</span>
<lb n="311"/><span>Ath Cliath, i gcóir comórtais do mhaca-léighinn</span>
<lb n="312"/><span>Eoluíochta is Coárduiochta.</span></p>
<lb n="313"/>
<lb n="314"/><p><span>Beidh Scrúdú i gcóir na Scoláracht sin i n-</span>
<lb n="315"/><span>áiteanna rá leith i rith na seachtaine, a thosuigheas</span>
<lb n="316"/><span>Dia Luain' an 25 adh de Mheitheamh, 1923.  Sé an 30</span>
<lb n="317"/><span>adh de Aibreán an lá deire le cead iarraidh (ar</span>
<lb n="318"/><span>Fhuirm S. 34) chun suidhe ag an Scrúdú.</span></p>
<lb n="319"/>
<lb n="320"/><p><span>Atá gach eolas eile, agus cóipeanna d'Fhuirm</span>
<lb n="321"/><span>S. 34, le fáil ó:</span></p>
<lb n="322"/>
<lb n="323"/><p><span>RÚNAIDHE.</span></p>
<lb n="324"/>
<lb n="325"/><p><span>Roinn na Talmhuíochta agus an Cheárd Oideachais,</span>
<lb n="326"/><span>Sráid Mhuirbhtheann Uach., Ath Cliath.</span></p>
<lb n="327"/>
<lb n="328"/><p><span>Bu chóir “Seomra a 246” a chur ar an gClúdaigh.</span>
<lb n="329"/><span>K.A.A.</span>
<lb n="330"/></p>
</div>
<pb n="129"/>
<div><lb n="331"/><p><span>IOLSCOIL NA MUMHAN I RINN Ó gCUANACH.</span></p>
<lb n="332"/>
<lb n="333"/><p><span>IV.</span></p>
<lb n="334"/>
<lb n="335"/><p><span>NA HOIDÍ SCOILE & SINN FÉIN.</span></p>
<lb n="336"/>
<lb n="337"/><p><span>D'eirigh na hoidí scoile ar a nGad Sanns</span>
<lb n="338"/><span>in ár gcoinne leis nuair a chuireamair scoil na</span>
<lb n="339"/><span>leanbhaí ar bun.  Tuigeadh go maith go ndeunfadh</span>
<lb n="340"/><span>an scoil dochair do oidí an pharóiste luath</span>
<lb n="341"/><span>nó mall agus cuireadh fé shluagh mallacht &</span>
<lb n="342"/><span>fe choinneal bháthadh an Chumainn sinn.  D'eirigh</span>
<lb n="343"/><span>idir sinn féin agus cuid den dream ba</span>
<lb n="344"/><span>mhuintiridhe bhí againn i measc na noidí ceudna.</span>
<lb n="345"/><span>Bhíodar go léir tar éis a admháil go mba'</span>
<lb n="346"/><span>cheart an Ghaedhelag bhocht a shábháil.  Bhí an</span>
<lb n="347"/><span>méid sin go maith maidir le rúnta naomhtha,</span>
<lb n="348"/><span>beannuighthe acht nuair a chuireadh chum a dheunta</span>
<lb n="349"/><span>insan t-aon tslighe amháin a fhágadh againn cum</span>
<lb n="350"/><span>a dheunta eugcóir ba eadh é, bitheamhantaigheacht</span>
<lb n="351"/><span>b'eadh é, ag baint an ghreama as bheul duine eile</span>
<lb n="352"/><span>b'eadh é agus chaithfí é chur fé chois.  Bhí leath</span>
<lb n="353"/><span>de mhúinteoirí scoile na nDeise an uair úd</span>
<lb n="354"/><span>agus caint na Gaedhilge aca chomh maith a's do</span>
<lb n="355"/><span>bhí agam-sa, nó béidir ní-b'fearr ag cuid aca,</span>
<lb n="356"/><span>acht shocruig siad in a measc féin ag cruinniu-</span>
<lb n="357"/><span>ghadh gur rud neamh-chumannamhail do oide a</span>
<lb n="358"/><span>mbeadh an Ghaedhealg aige í mhúineadh mar</span>
<lb n="359"/><span>an rud é go mbeadh sí ag na hoidí eile 'sa</span>
<lb n="360"/><span>pharóiste sin.  Cuirtear an méid sin in a leith</span>
<lb n="361"/><span>pé sceul é.  Téidheadh an Ghaedhealg bhócht in</span>
<lb n="362"/><span>ainm na pláige nuair a bhí sí chum aon streo</span>
<lb n="363"/><span>a chur ar aoinne.</span></p>
<lb n="364"/>
<lb n="365"/><p><span>Tamall in a dhiaidh sin nuair a fhógruigheadh</span>
<lb n="366"/><span>sos comhraic idir na hoidí agus Conradh na</span>
<lb n="367"/><span>Gaedhilge agus nuair a tháinig teachtairí ó</span>
<lb n="368"/><span>gach Cumann aca i gceann a chéile i mBaile Átha</span>
<lb n="369"/><span>Cliath chum go ndeunfaí gach aon rud sothuigthe</span>
<lb n="370"/><span>dhá chéile ba í ceist na Rinne ba mhó & ba theil-</span>
<lb n="371"/><span>geanta.  Cuireadh gach aon choir ba shuaraighe</span>
<lb n="372"/><span>& ba Leanabhaighe ná a chéile im'leith-se.  Dubhradh</span>
<lb n="373"/><span>go ndubhairt mé a leithéid seo chaint in a leithéid</span>
<lb n="374"/><span>seo thigh le n-a leithéid seo dhuine a leithéid seo</span>
<lb n="375"/><span>lá.  Niór thug mé fé aon phioc den chaint seo a</span>
<lb n="376"/><span>bhreugnughadh acht theastuig uaim an sceul mar</span>
<lb n="377"/><span>a thuig mé féin é a chur ós a gcomhair.</span></p>
<lb n="378"/>
<lb n="379"/><p><span>“Creidim,” arsaigh mise, go bhfuilmíd go</span>
<lb n="380"/><span>léir ar aon aigne béidir maidir leis an sceul</span>
<lb n="381"/><span>so.  Táimíd go léir sásta go gcaithfear an</span>
<lb n="382"/><span>Ghaedhealg a ath-bheochant;  Tá sí beo, glórmhar,</span>
<lb n="383"/><span>fós i measc leanbhaí na Rinne.  Ná fuilmíd</span>
<lb n="384"/><span>go léir sásta gur ceart léas a thabhairt dí san</span>
<lb n="385"/><span>áit sin.  Ní féidir é sin a dheunamh an fhaid a's</span>
<lb n="386"/><span>atá oidí scoile na Rinne ag tabhairt drom-</span>
<lb n="387"/><span>láimhe dí.  Ní fhuil an Ghaedhealg aca.  Tá</span>
<lb n="388"/><span>siad san áit bun os cionn.</span></p>
<lb n="389"/>
<lb n="390"/><p><span>Bhí an Stairceach (go ndéine dia trócaire air)</span>
<lb n="391"/><span>tar éis an Clár dá Theangthach a chur orra an</span>
<lb n="392"/><span>uair seo (caithfe mé tagairt do so leis níos</span>
<lb n="393"/><span>soiléire in a dhiaidh so). Agus tá sceul na</span>
<lb n="394"/><span>Gaedhilge ag tosnughadh ar roint fáscadh a</span>
<lb n="395"/><span>bhaint as na haedheanna anois aca.  Nár cheart,</span>
<lb n="396"/><span>ma 'seadh, arsaigh mise, go bhfuigheadh Conradh</span>
<lb n="397"/><span>na Gaedhilge, Cumann na nOidí Scoile, agus an</span>
<lb n="398"/><span>Stairceach sligh éigin a cheapadh eatorra chum</span>
<lb n="399"/><span>an sceul so a leigheas.  Ná fuighfí na hoidí</span>
<lb n="400"/><span>seo a chur in áit éigin eile agus mar an bhfuil</span>
<lb n="401"/><span>aon ait eile a gheobhadh leo ná fuighfí comh-</span>
<lb n="402"/><span>líonadh a dheunamh leo ar chailleamhaint a slighe</span>
<lb n="403"/><span>maireachtana.”</span></p>
<lb n="404"/>
<lb n="405"/><p><span>Hut! ní raibh aoinne shasta liom.  Eoin Mac</span>
<lb n="406"/><span>Néil féin ní bheadh sé sásta leis.  B'é deireadh</span>
<lb n="407"/><span>an scéil é gur iarradh orainne congnamh a</span>
<lb n="408"/><span>thabhairt d'oidí na Rinne breis páistí a tharraing</span>
<lb n="409"/><span>isteach chum na scoile chucha sa tslighe go bhfuighfí</span>
<lb n="410"/><span>congantóir a mbeadh Gaedhealg aici a chur i</span>
<lb n="411"/><span>scoil na gcailiní.  Ní raibh sa méid seo acht</span>
<lb n="412"/><span>fíor-thincéireacht leis an sceul agus dá chur ar</span>
<lb n="413"/><span>an meur fhada.  Tá maith eígin deunta pé</span>
<lb n="414"/><span>sceul é agus molaim go hárd an obair atá</span>
<lb n="415"/><span>deunta & dá dheunamh ag Cáit ní Fhlannchaighe</span>
<lb n="416"/><span>don Ghaedhilg i scoil na gcailíní sa Rinn.</span></p>
<lb n="417"/>
<lb n="418"/><p><span>Deirim annso, aon áit a bfuil an Ghaedhealg</span>
<lb n="419"/><span>ag leanbhaí na scoile nach ceart go mbeadh aon</span>
<lb n="420"/><span>oidí ag deunamh teagosca dhoibh acht oidí a</span>
<lb n="421"/><span>mbeadh an Ghaedhealg ar a dtoil aca agus gur</span>
<lb n="422"/><span>i nGaedhilg ar fad a bheadh na leanbhaí sin ag</span>
<lb n="423"/><span>fagháil teagasca.  Sin má táimíd a ndáiríre</span>
<lb n="424"/><span>i dtaobh cosanta na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="425"/>
<lb n="426"/><p><span>Is eadh, tháinig an Stairceach go dtí an Rinn</span>
<lb n="427"/><span>agus cigire in a fhochair a raibh an Ghaedhealg</span>
<lb n="428"/><span>aige.  Bhí sé sásta go mba cheart an Clár</span>
<lb n="429"/><span>dá theangthach a bheith is na scoileanna sin.  Chuir</span>
<lb n="430"/><span>sé leitir ag triall ar an mBainisteoir dá rádh</span>
<lb n="431"/><span>go gcaithfí an clár dá theangthach a bheith ar bun</span>
<lb n="432"/><span>insan da scoil a bhí sa Rinn ó thosac bliadna na</span></p>
</div>
<pb n="130"/>
<div><lb n="433"/><p><span>scoile bhí na gceann.  D'innis an sagart an</span>
<lb n="434"/><span>sceul do don bpobal ón altóir an Domhnach</span>
<lb n="435"/><span>in a dhiaidh sin agus an raibh a fhios aca é féin a</span>
<lb n="436"/><span>bheith a gcoinne na Gaedhilge i gcomnuidhe mar</span>
<lb n="437"/><span>mhaith leo féin.  Dubhairt sé go raibh Riaghaltas</span>
<lb n="438"/><span>Shasana anois ag cur na Gaedhilge mar oiblio-</span>
<lb n="439"/><span>gáid orra chum iad a choimhéad 'sa dorchadas i</span>
<lb n="440"/><span>gcomhnuidhe agus go raibh sé chum an cheist a chur</span>
<lb n="441"/><span>orra coicthidheas ón lá sin 'dé mhéid aca ar</span>
<lb n="442"/><span>theastuig an Ghaedhealg seo uatha is na scoileanna</span></p>
<lb n="443"/>
<lb n="444"/><p><span>Tháinig sé coicthidheas ón lá sin; dubhairt</span>
<lb n="445"/><span>sé go gcuirfeadh sé an cheist leath is amuigh</span>
<lb n="446"/><span>de gheata an tséipéil nuair a bheadh an t-aifrionn</span>
<lb n="447"/><span>ráidhte agus greim breacfaist ithte aige.</span>
<lb n="448"/><span>D'imthigh gach aoinne abaile dar ndóigh nó geall</span>
<lb n="449"/><span>leis.  D'fhan thimcheall deicheanabhar is fiche</span>
<lb n="450"/><span>chum a rádh gur theastuig sí uatha.  Bhíos-sa in</span>
<lb n="451"/><span>a bhfochair.  Nuair a tháinig sé amach níor chuir</span>
<lb n="452"/><span>sé an cheist acht a rád.  “Ní theastuigheann sí</span>
<lb n="453"/><span>uatha agus a rádh nár fhanadar,” agus d'iompuig</span>
<lb n="454"/><span>sé ar a sháil isteach arís.  Scríobh sé go dtí</span>
<lb n="455"/><span>an Stairceach agus adubhairt leis ná raibh an</span>
<lb n="456"/><span>Ghaedhealg ag teastail ó mhuintir na háite,</span>
<lb n="457"/><span>gur chuir sé an cheist ós comhair an phobail agus</span>
<lb n="458"/><span>ná raibh aoinne dá lorg acht má theastuig uaidh</span>
<lb n="459"/><span>an dára teangan a bheith insna scoileanna so</span>
<lb n="460"/><span>go mba mhaith leis féin dá mbeadh an Fhrainncís</span>
<lb n="461"/><span>nó an Ghearmáinis ann.</span></p>
<lb n="462"/>
<lb n="463"/><p><span>Do fhiafruigheadh de ar ghnáth leis ceist</span>
<lb n="464"/><span>oideachais mar sin a chur i gcead na ndoine</span>
<lb n="465"/><span>agus dá mba ghnáth go raibh sé ag cur ceist</span>
<lb n="466"/><span>Bainisteoractha scoile na hEireann i gcon-</span>
<lb n="467"/><span>tabhairt.  Acht pé sceul é go raibh ordughadh</span>
<lb n="468"/><span>oifig an oideachais le cur i bhfeidhim .i. go</span>
<lb n="469"/><span>gcaithfí an clár dá theangthach a chur ar bun</span>
<lb n="470"/><span>gan aon stad.  Cuireadh an clár sin ar bun</span>
<lb n="471"/><span>& bíodh san mar atá.</span></p>
<lb n="472"/>
<lb n="473"/><p><span>PADRAIG Ó CADHLA.</span></p>
<lb n="474"/>
<lb n="475"/><p><span>DIXON & HEMPENSTALL</span></p>
<lb n="476"/>
<lb n="477"/><p><span>Fir Deunta Speuclairi.</span></p>
<lb n="478"/>
<lb n="479"/><p><span>SEOMRAI UM TASTAIL RADHAIRC AR OSGAILT GACH LA</span></p>
<lb n="480"/>
<lb n="481"/><p><span>Támuíd tréis na cóireacha is deidheannaighe</span>
<lb n="482"/><span>ceapadh chun gloiní (lensaí) chur i dtreo d'fhághail.</span></p>
<lb n="483"/>
<lb n="484"/><p><span>Cuirimíd shuim speisiáltha in oideasaí liagh-súl.</span></p>
<lb n="485"/>
<lb n="486"/><p><span>Nuair a chuireann tú fios ón dtuaith ar rud</span>
<lb n="487"/><span>cuirimíd chughat é an lá ceudna.</span></p>
<lb n="488"/>
<lb n="489"/><p><span>SRAID SUFFOLK, 12, ATH CLIATH.</span></p>
<lb n="490"/>
<lb n="491"/><p><span>TOBAR NA FÍOR-</span>
<lb n="492"/><span>GHAEDHILGE</span>
<lb n="493"/><span>I</span>
<lb n="494"/><span>RINN Ó gCUANACH I</span>
<lb n="495"/><span>nDÚTHAIGH DÉISEACH.</span></p>
<lb n="496"/>
<lb n="497"/><p><span>CAITH DO SHAOIRE AR DO SHUAIMH-</span>
<lb n="498"/><span>NEAS ANN AGUS RAGHAIDH SÉ</span>
<lb n="499"/><span>CHUM TAIRBHE DO SHAOGHAIL AGUS</span>
<lb n="500"/><span>DO SHLÁINTE.</span></p>
<lb n="501"/>
<lb n="502"/><p><span>Tá tigh fada fairsing i gcomhair bhídh,</span>
<lb n="503"/><span>iostais, agus an mhúineadh ag lucht</span>
<lb n="504"/><span>Iolscoile na Mumhan ann — an fhar-</span>
<lb n="505"/><span>raige i mbeul an doiris aca agus</span>
<lb n="506"/><span>cóir folcadh idir Shamhradh agus</span>
<lb n="507"/><span>Gheimhreadh.</span></p>
<lb n="508"/>
<lb n="509"/><p><span>Tá táisc agus tuairisc an Scoil</span>
<lb n="510"/><span>Samhraidh i mbaile a's i gcéin.</span></p>
<lb n="511"/>
<lb n="512"/><p><span>SCOIL NA LEANBHAÍ</span></p>
<lb n="513"/>
<lb n="514"/><p><span>Fé chúram “An Fhir Mhóir” — Fear</span>
<lb n="515"/><span>“An Ghéilín,” Fear “An Bhreugáin,”</span>
<lb n="516"/><span>Fear “An Fhéirín,” agus Fear “An</span>
<lb n="517"/><span>tSeanchuis.”</span></p>
<lb n="518"/>
<lb n="519"/><p><span>“Ní mhúintear Gaedhealg annso,</span>
<lb n="520"/><span>labhartar í” — tuairisc Sheoirse Mhic</span>
<lb n="521"/><span>Niocaill ar obair na scoile.</span></p>
<lb n="522"/>
<lb n="523"/><p><span>Tá gach fios agus faisnéis le fagháil</span>
<lb n="524"/><span>Ó'N bhFEAR MÓR</span>
<lb n="525"/><span>I RINN Ó GCUANACH.</span></p>
<lb n="526"/>
<lb n="527"/><p><span>Nó ó PHÁDRAIG Ó CADHLA,</span>
<lb n="528"/><span>i Lúbán Díge,</span>
<lb n="529"/><span>i gCo. an Chláir.</span>
<lb n="530"/></p>
</div>
<pb n="131"/>
<div><lb n="531"/><p><span>RÉILTHINÍ ÓIR II</span></p>
<lb n="532"/>
<lb n="533"/><p><span>Isé dubhart féin nuair tháinig cuid a haon</span>
<lb n="534"/><span>den leabhar so fé chló ná gur fíorlaoch an té</span>
<lb n="535"/><span>bhí ina bhun má's rud é gur thuig sé i gceart ó</span>
<lb n="536"/><span>thúis a mbeadh dá dhuadh aige sar a mbeadh críoch</span>
<lb n="537"/><span>ar a shaothar.  Agus deirim an rud céadna tar</span>
<lb n="538"/><span>éis cuid a dó a léigheamh go mion mín.</span></p>
<lb n="539"/>
<lb n="540"/><p><span>Tá isteach is amach le cheithre míle cinnfhocal</span>
<lb n="541"/><span>siubhalta ag an Athair Seoirse Mac Clúin agus</span>
<lb n="542"/><span>cur-síos déanta aige ar abartaibh beódha bríogh-</span>
<lb n="543"/><span>mara ag baint le gach focal díobh nach mór.</span>
<lb n="544"/><span>Isé atá insa leabhar ná an sórt oibre atá curtha</span>
<lb n="545"/><span>in ár gcóibeannaibh de fhoclóir Uí Dhuinnín</span>
<lb n="546"/><span>ag a lán againn le fiche bliadhain anuas: dhéar-</span>
<lb n="547"/><span>fainn go bhfuil an oiread sómplaí agam féin</span>
<lb n="548"/><span>is mar atá insan dá leabhar san Réilthíní Óir.</span></p>
<lb n="549"/>
<lb n="550"/><p><span>Is fíormhaith an múnla é seo atá leagaithe</span>
<lb n="551"/><span>os ár gcomhair ag an Athair Seóirse.  Do chuir</span>
<lb n="552"/><span>Tomás Ó hEidhin aisti 'en tsórt chéadna as an</span>
<lb n="553"/><span>gClaidheamh Soluis roinnt bhliadhanta ó shoin, acht</span>
<lb n="554"/><span>is mór an iongna é nár chuimhnigh éinne go dtí so</span>
<lb n="555"/><span>ar leabhar a dhéanadh ar an gcuma san.  Dar</span>
<lb n="556"/><span>liomsa ní féidir éanfhoclóir iomlán a chur le</span>
<lb n="557"/><span>chéile i gcóir na Gaedhilge atá i mbéalaibh ár</span>
<lb n="558"/><span>seanfhondúirí indiu go dtí go mbeidh leabhra</span>
<lb n="559"/><span>againn ar dhéanamh is ar imtheacht na Réilthíní,</span>
<lb n="560"/><span>ó n-a naoi nó a deich de cheanntaraibh, (1) Oirthear</span>
<lb n="561"/><span>Mumhan, (2) Múscraighe, (3) Béarra, (4) Uibh</span>
<lb n="562"/><span>Ráthach, (5) Tuadhmhumhain, (6) Conamara is na</span>
<lb n="563"/><span>hOileáin, (7) Acaill, (8) Dún na nGall, Doire,</span>
<lb n="564"/><span>is Tír Eoghain, (9) Reachra; agus scríb éigin</span>
<lb n="565"/><span>ar Uíbh Méith Mara, Fearnmhughe, agus ar Chill</span>
<lb n="566"/><span>Chainnig.  Go dtí go mbeidh a fhios againn go</span>
<lb n="567"/><span>cruinn cad atá le fághail insna hionadaibh sin</span>
<lb n="568"/><span>is baoghal ná beidh ár bhfoclóirí acht go bearnach</span>
<lb n="569"/><span>manntach, easnamhach, agus an uair sin féin</span>
<lb n="570"/><span>b'éidir go mbeadh mórchuid eile le déanamh.</span></p>
<lb n="571"/>
<lb n="572"/><p><span>Budh bhreagh an scéal é, gan amhras, a bhfuil</span>
<lb n="573"/><span>de Ghaedhilg fós ag ár seanóiribh a bheith brea-</span>
<lb n="574"/><span>caithe os ár gcomhair i scéaltaibh agus in aistíbh</span>
<lb n="575"/><span>bhríoghmhara, dá bhféadtaidhe é, acht an uair nach</span>
<lb n="576"/><span>féidir ní léir dam éintslighe is fearr chuige</span>
<lb n="577"/><span>'ná imtheacht an leabhair seo.</span></p>
<lb n="578"/>
<lb n="579"/><p><span>Níl éanagó ná gur áluinn an raidhirse focal</span>
<lb n="580"/><span>atá breacaithe insa leabhar so, agus ná gur mó</span>
<lb n="581"/><span>ciall nár chuala cuid againn cheana atá le cuid</span>
<lb n="582"/><span>aca.  Acht níor mhór dúinn a fhios a bheith againn</span>
<lb n="583"/><span>an ó dhuine nó ó bheirt nó ó thriúr a fríoth na</span>
<lb n="584"/><span>focail sin agus a mbrígh, mar, muna bhfuil na</span>
<lb n="585"/><span>daoine sin go hanachruinn agus go hanugh-</span>
<lb n="586"/><span>darásach do thárlóch gur camchomhartha atá curta</span>
<lb n="587"/><span>suas aca go minic ag na crosróid agus gur ab</span>
<lb n="588"/><span>amhla bheidís ag cur símpleóirí ar seachran.</span></p>
<lb n="589"/>
<lb n="590"/><p><span>Níor mhór damhsa, ar éanchuma, a fhios a bheith</span>
<lb n="591"/><span>agam cé hé an Gaedhilgeóir a shíneann a mhéar,</span>
<lb n="592"/><span>dom stiúrughadh go Tiobrad Ára nó go Cathair</span>
<lb n="593"/><span>Uí Mhidhe.  Fuaireamair ár sáith den mhítreó-</span>
<lb n="594"/><span>rughadh i leabhraibh dinnseanchuis roinnt bhliadhnta</span>
<lb n="595"/><span>ó shoin, agus d' aidhneadar san an t-amhras in a</span>
<lb n="596"/><span>lán againn.</span></p>
<lb n="597"/>
<lb n="598"/><p><span>Má chuireann daoine chum leabhra ar an</span>
<lb n="599"/><span>ndéanamh chéadna a dheanamh le haghaidh dúithí</span>
<lb n="600"/><span>eile, do chomhairleóinn dóibh leanamhaint do</span>
<lb n="601"/><span>leitiriughadh Uí Dhuinnin, ionnas gur bhfusade</span>
<lb n="602"/><span>na leabhra go léir a chur i gcomh-mheas ar ball.</span>
<lb n="603"/><span>Beidh an scéal ina phraisig má dheineann muin-</span>
<lb n="604"/><span>tir Thír Conaill aithris ar an obair seo agus a</span>
<lb n="605"/><span>leitirughadh féin a chur síos, má scríobhaid</span>
<lb n="606"/><span>“hinfin” in ionad “cheana féin”: cá measa</span>
<lb n="607"/><span>é sin 'ná “unúmha” féibh mar atá i Reilthíní</span>
<lb n="608"/><span>Óir i gcóir “ionbha,” nó “umhlata” in ionad</span>
<lb n="609"/><span>“ionnalta, ionnlata”? agus tá focail eile</span>
<lb n="610"/><span>díreach chomh fada ó bhaile is mar atá  an dá</span>
<lb n="611"/><span>cheann san .i. chomh fada ó chéile is mar atá “i”</span>
<lb n="612"/><span>agus “u.”  Agus cad n-a thaobh ná cuirfaidhe</span>
<lb n="613"/><span>“ionnfairteach” go luath i ndiaidh “ionnfairt”</span>
<lb n="614"/><span>agus gan aonfhocal nodh a chur isteach i mball</span>
<lb n="615"/><span>eile .i. “únthairteach”?  Bh'fhuiris “ionnfairt”</span>
<lb n="616"/><span>a dh'aimsiughadh, bíodh ná fuil ag Ó Duinnín</span>
<lb n="617"/><span>acht aon ‘n’ amháin sa bhfocal.  Bheadh an scéal</span>
<lb n="618"/><span>go maith acht iad a scríobh mar seo:  Ionbha</span>
<lb n="619"/><span>(unúmha); ionnalta, ionnlata (umhalta, umhlata);</span>
<lb n="620"/><span>ionfairt (únthairt); uireasbha (ireasa); iscalán</span>
<lb n="621"/><span>(ioscalán); umán (iomán) nó iomán (umán)</span>
<lb n="622"/><span>fiuchadh (fliuchadh!); trúig (trúin!) iogán</span>
<lb n="623"/><span>(ugán); iarsma (iasma); oscal (ioscal), umall</span>
<lb n="624"/><span>(imeall), etc.  Níl ceanntar in Éirinn n-a</span>
<lb n="625"/><span>bhfuil an Ghaedhilg beó fós ann ná go bhfuil</span>
<lb n="626"/><span>deifir éigin, beag nó mór, sa bhfuaim aca ar fhoca-</span>
<lb n="627"/><span>laibh áirithe seochas an chuma ina bhfuilid scríobhtha</span>
<lb n="628"/><span>sa bhfoclóir, acht ní hionann san agus a rádh gur</span>
<lb n="629"/><span>ceart leitiriughadh fé leith a bheith againn i gcóir</span>
<lb n="630"/><span>gach ceanntar go haonta.  Cuir síos an fhuaim</span>
<lb n="631"/><span>má's maith leat é i ndiaidh na gnáthchuma: bíodh</span>
<lb n="632"/><span>an tosach ag an leitiriughadh coitcheann; má</span>
<lb n="633"/><span>ghabhair bunoscionn leis an riaghail sin beidh an</span>
<lb n="634"/><span>scéal ina chíorthuathal agat, na bíodh eagal ort.</span></p>
<lb n="635"/>
<lb n="636"/><p><span>Ar leathanach a 267 an leathanach deiridh díreach,</span>
<lb n="637"/><span>a gheibhim an focal is fírinnighe sa leabhar ar fad,</span>
<lb n="638"/><span>agus sidé é “Tá mianach an Bhéarla imithe</span>
<lb n="639"/><span>isteach in sa nGaoluinn atá againn.”  Nil</span>
<lb n="640"/><span>éanagó ná gur fear tuigsionach adubhairt an</span>
<lb n="641"/><span>méid sin, agus is truagh gan a shanas againn.</span>
<lb n="642"/><span>I ndian-aindheóin a bhfuil dfhoclaibh breaghtha</span></p>
</div>
<pb n="132"/>
<div><lb n="643"/><p><span>Gaedhilge aca i gCorca Dhuibhne ní dócha go</span>
<lb n="644"/><span>go bhfuil mianach an Bhéarla imthighthe chomh mór</span>
<lb n="645"/><span>san isteach in éinleagan eile Gaedhilge is mar</span>
<lb n="646"/><span>atá i gcainnt mhuinntir an cheanntair sin.  Ní</span>
<lb n="647"/><span>héanlocht é sin ar an té chnósuig an leabhar.</span>
<lb n="648"/><span>acht sidé “an chéad scoth a thugas liom ó uachtar</span>
<lb n="649"/><span>bhinn na Gaoltachta” adeir sé sa Réamh-rádh,</span>
<lb n="650"/><span>Bheinn-se níosa bhuidhchaighe dhe dá bhfágfadh sé</span>
<lb n="651"/><span>an cáthadh Béarla sa díg aca thiar.  Cá raibh an</span>
<lb n="652"/><span>gábha le turas go Ceann Sléibhe chum lán 'e</span>
<lb n="653"/><span>mhála de théarmaíbh gallda a dhfhághail agus iad</span>
<lb n="654"/><span>a chur i leabhar le míniughadh i nglan-Ghaedhilg?</span>
<lb n="655"/><span>Gheóbhainnse leabhar mór toirteamhail a líonadh</span>
<lb n="656"/><span>le foclaibh dem cheapadóireacht féinidh, mar seo:</span>
<lb n="657"/><span>drain-áil, train — áil, pass — áil bind — áil, build</span>
<lb n="658"/><span>— áil, grind — áil, round — áil, meet — áil, quilt</span>
<lb n="659"/><span>— áil, — job — áil, joult — áil, loose — áil, caper —</span>
<lb n="660"/><span>áil — bother — áil, batter — áil, clatter — áil, polish</span>
<lb n="661"/><span>— áil, whitewash — áil, etc.  Táid siad san</span>
<lb n="662"/><span>chomh maith le n-a lán dá bhfuil le fághail insa</span>
<lb n="663"/><span>leabhar (chonnac ‘batráil’ ann i mball éigin,</span>
<lb n="664"/><span>acht ná haithneóch éinne air-sean ná fuil ann</span>
<lb n="665"/><span>acht ar gcara ‘batter — áil’ fhé léir-bhréigriocht?</span>
<lb n="666"/><span>Agus féach ‘strupálaim’ ‘stradhnálaim, strá-</span>
<lb n="667"/><span>cáil, snácáil, etc.</span></p>
<lb n="668"/>
<lb n="669"/><p><span>Tar éis a bhfuil de Ghaedhilg bhreagh aca is</span>
<lb n="670"/><span>eagal liom gur shuarach é a gcor sa tsaoghal in</span>
<lb n="671"/><span>iongnais dosaein focal, cuir i gcás: amach,</span>
<lb n="672"/><span>suas, timpal, siúl, síos, tógaim, meáite, tui-</span>
<lb n="673"/><span>tim, tóin, seans, etc.  Dún do shúile, oscail an</span>
<lb n="674"/><span>leabhar, agus gheobhair rud éigin den tsórt so i</span>
<lb n="675"/><span>mball éigin ar an leacain .i.  Tá an lá ag breathú</span>
<lb n="676"/><span>suas (184), nuair a bhí m' am suas leis an</span>
<lb n="677"/><span>máistir (185), ní féidir liom aon talamh a</span>
<lb n="678"/><span>dhéanamh ar na heascainithe — ní féidir liom iad</span>
<lb n="679"/><span>a thabhairt suas (eiríghe asta) (197); níor fhéadas</span>
<lb n="680"/><span>mo sprid, nó mo spridí, do choimeád suas</span>
<lb n="681"/><span>(170); tá Tomás imithe siar an cnoc thímpal na</span>
<lb n="682"/><span>gcaorach — mar gheall ar na caoire (218); é</span>
<lb n="683"/><span>shocrú suas (219), tá sé seo ana-thiubh ag tuitim</span>
<lb n="684"/><span>amach (220); tá árdeólas ag an ndochtúir</span>
<lb n="685"/><span>timpal na gcluas (11); bfhearr liom ar (? an)</span>
<lb n="686"/><span>fear thíos a mhúscailt ná bheith rith síos na gcomh-</span>
<lb n="687"/><span>arsan (60).  Is dócha go gceapaid i nDuibhneacha</span>
<lb n="688"/><span>go bhfuil barr áilneacht na teangan aca insna</span>
<lb n="689"/><span>habartaibh sin; má cheapaid níl éinleigheas</span>
<lb n="690"/><span>againn-na ar a gcor.  Tá “seans” ina mbéal</span>
<lb n="691"/><span>aca go hanamhinic, agus cadé an díoghbháil acht</span>
<lb n="692"/><span>focail Ghaedhilge aca go líonmhar mar mhalairt</span>
<lb n="693"/><span>.i. eitim, am, caoi, aga, uain, faill (186).  Nuair</span>
<lb n="694"/><span>is áil le daoine eile a rádh ná fuil éanfhághail</span>
<lb n="695"/><span>aca air seo ná ar siúd, no ná fuil éandul aca</span>
<lb n="696"/><span>air, tá cuma fé leith aca i nDuibhneacha .i.</span>
<lb n="697"/><span>aon tseans air go dtógfad an scrúdú mar</span>
<lb n="698"/><span>táim ró-lag (138).  Nach mór an truagh nár</span>
<lb n="699"/><span>caitheadh i leathtaoibh na céadta is na céad ta is</span>
<lb n="700"/><span>na céadta abairt gan tábhacht den tsórt san</span>
<lb n="701"/><span>atá ag lot spáis insa leabhar?  Ní fheicim</span>
<lb n="702"/><span>féin éanphuinn riachtanais le sna téarmaí sin</span>
<lb n="703"/><span>slupar-slapar, neúmha-neámha, neúdar-neádar,</span>
<lb n="704"/><span>neúdaimí-neádaimí, spior-spear.</span></p>
<lb n="705"/>
<lb n="706"/><p><span>Budh mhór an nidh an leitiriughadh céadna a</span>
<lb n="707"/><span>bheith ar fhocal ó thúis go deire.  Tá oidhche, oithe,</span>
<lb n="708"/><span>oiche, insa leabhar so in ionad a chéile.  Ta an</span>
<lb n="709"/><span>cló go breagh soiléir, agus gan ann acht fo-</span>
<lb n="710"/><span>dhearmad, acht tá a trí nó a ceathair de cheannaibh</span>
<lb n="711"/><span>ar leathanach 80.</span></p>
<lb n="712"/>
<lb n="713"/><p><span>Is mó san focal atá ann fé dhá chuma, agus ní</span>
<lb n="714"/><span>gábha dham acht cupla ceann a luadhchant .i.</span>
<lb n="715"/><span>tiargálaim'tíorgálaim; naoidheanta — níanta.</span>
<lb n="716"/><span>Níl éindeallramh ar ‘níanta’ mar chinnfhocal:</span>
<lb n="717"/><span>b'é rud budh cheart a dhéanamh leis ná é chur mar</span>
<lb n="718"/><span>‘fhuaim’ (agus ‘fiarfhuaim’ féin) fén bhfocal,</span>
<lb n="719"/><span>‘naoidheanta,’ go dtí go socrófar ar ‘naointa”</span>
<lb n="720"/><span>i gcóir ár bhfoclóirí, bíodh ná hoireann san go</span>
<lb n="721"/><span>cruinn don bhfuaim, mar tá an dara ‘n’</span>
<lb n="722"/><span>leathan le ceart.</span></p>
<lb n="723"/>
<lb n="724"/><p><span>Tá anachuid focal Gaedhilge ag muinntir</span>
<lb n="725"/><span>Chorca Dhuibhne, acht ní fánach an focal bunoscionn</span>
<lb n="726"/><span>leis an gcuma ina bhfuil sé i gceanntaraibh eile</span>
<lb n="727"/><span>agus sa leitridheacht.  Ní gábha a luatchant acht</span>
<lb n="728"/><span>cúpla ceann: ruaisc atá aca don bhfocal is</span>
<lb n="729"/><span>rúisc i dTuadhmhain agus in oirthear Mumhan;</span>
<lb n="730"/><span>trúin ar trúig; tutanáluidhe ar tuatalánuidhe(?)</span>
<lb n="731"/><span>tún ar thonn; teallaire ar tallaire (?).  Acht</span>
<lb n="732"/><span>ar an dtaobh eile dhen scéal, tá nidhthe sa</span>
<lb n="733"/><span>leabhar so, go bhfuil deallramh ortha seochas an</span>
<lb n="734"/><span>chuma ina rabhadar againn go dtí so:  Chím spioda</span>
<lb n="735"/><span>fiatha ann; spide fighe a bhí againn cheana.</span></p>
<lb n="736"/>
<lb n="737"/><p><span>Is dóch gur luchtaí cló iad so .i. glocan (93);</span>
<lb n="738"/><span>ar an slí seo is ar an slí siúd (151); ar an</span>
<lb n="739"/><span>dtaobh súd (208); thit an fear bocht leis an</span>
<lb n="740"/><span>ol (250); cheithre huaire fichid (218); in ionad</span>
<lb n="741"/><span>cheithre huaire fichead; nílim baoch dom shláinte</span>
<lb n="742"/><span>(152); sciorlach mar chinnfhocal (125); sgiorlach</span>
<lb n="743"/><span>(142), gan de dheifir eatortha acht c, g; caora</span>
<lb n="744"/><span>odhara seadh na caoira so (67), acht ar leathanach</span>
<lb n="745"/><span>205 “tá na caoire &c” — B'eidir go n-abraid</span>
<lb n="746"/><span>ar an dá chuma é, acht má abraid tá an scéal</span>
<lb n="747"/><span>meas-caithe go maith aca, mar, féach 97, “tá an</span>
<lb n="748"/><span>bhó, an chaoire, 'na reangartach,” agus 93</span>
<lb n="749"/><span>“tugtar raispín ar chaoira &c.”</span></p>
<lb n="750"/>
<lb n="751"/><p><span>B'fhearra dhon té ná fuil acht ag foghluim</span>
<lb n="752"/><span>gan gach nidh riamh dá bhfuil sa leabhar a ghlacadh</span>
<lb n="753"/><span>mar thalamh slán nó beidh cathughadh air, mar</span>
<lb n="754"/><span>shampla “táim gan bearra chomh fada le riamh”</span></p>
</div>
<pb n="133"/>
<div><lb n="755"/><p><span>(99); níor b'éanchaill ar domhan an abairt sin</span>
<lb n="756"/><span>dfhágaint thiar aca — beannuighmís uainn siar</span>
<lb n="757"/><span>é!</span></p>
<lb n="758"/>
<lb n="759"/><p><span>Le deich mbliadhna anuas níor cuireadh fé chló</span>
<lb n="760"/><span>dhúinn in aon iarracht amháin an oiread seóda</span>
<lb n="761"/><span>is mar atá le fagháil i Réilthíní Óir, agus bheidís</span>
<lb n="762"/><span>san féin níosa luachmhara 'ná mar atáid dá</span>
<lb n="763"/><span>mb'áil leis an ughdar gan a bheith chomh taitneamhach</span>
<lb n="764"/><span>don mórthuile den ghalldachas atá le fághail</span>
<lb n="765"/><span>i nDuibhneachaibh: is ait ar fad agus is imigéi-</span>
<lb n="766"/><span>neach an cnuasach dfhoclaibh gallda a gheóbhthaidhe</span>
<lb n="767"/><span>thiar aca, acht ní mheasaim gur bhfiú iad san a</span>
<lb n="768"/><span>chur i leabhar leó féin, acht budh mhaith do bfhiú</span>
<lb n="769"/><span>iad a chur i gcompráid le foclaibh an Yóla a</span>
<lb n="770"/><span>bhíodh dá labhairt i Loch Garman céad bliadhain</span>
<lb n="771"/><span>ó shoin.</span></p>
<lb n="772"/>
<lb n="773"/><p><span>Insna Réiltíní Óir tá sampla foghanta is</span>
<lb n="774"/><span>inleanta agus sampla is intseachanta chomh</span>
<lb n="775"/><span>maith, don té gur fonn leis tabhairt fé Ghaedhilg</span>
<lb n="776"/><span>éincheanntair eile.  Tá mórchuid tairbhe le</span>
<lb n="777"/><span>fagháil ionnta ag an bhfoghluimóir ina theannta</span>
<lb n="778"/><span>san acht bheith aireach.</span></p>
<lb n="779"/>
<lb n="780"/><p><span>FIACHRA EILGEACH.</span></p>
<lb n="781"/>
<lb n="782"/><p><span>AN DIAMOND BUIDHE.</span></p>
<lb n="783"/>
<lb n="784"/><p><span>Bhíodar araon ag brostú leótha go tiubh</span>
<lb n="785"/><span>“Cad é an áit é sin a mholan tu?”</span></p>
<lb n="786"/>
<lb n="787"/><p><span>“An Réilthín, is is baol liom go mbeimíd</span>
<lb n="788"/><span>déanach.  Tá sé tréis a dó anois.”</span></p>
<lb n="789"/>
<lb n="790"/><p><span>“Cuma san, ná bíon an bia ar fóghnamh ann.</span>
<lb n="791"/><span>'E sin is an goile.  Iosfainn féinig na clocha</span>
<lb n="792"/><span>glasa ag an ocras i láthair na h-uaire?  Seadh,</span>
<lb n="793"/><span>seo 'gainn é.”</span></p>
<lb n="794"/>
<lb n="795"/><p><span>D'aimsíodar bórd deas i gcúinne den</span>
<lb n="796"/><span>tseómra ar ar dtaobh clé is shuidheadar síos</span>
<lb n="797"/><span>dóibh féinig.  Phreab an freastaluí chúcha is an</span>
<lb n="798"/><span>cárta aige.</span></p>
<lb n="799"/>
<lb n="800"/><p><span>“Mairt-fheóil,” arsa Peats — Peats Mac Eóin</span>
<lb n="801"/><span>— nuair a bhí an ainirithe sa tsiúl aca.  Chífimíd</span>
<lb n="802"/><span>i dtaobh an chuid eile ar ball.”</span></p>
<lb n="803"/>
<lb n="804"/><p><span>Agud bhaineadar súlach as má bhaineadh riamh.</span>
<lb n="805"/><span>Níor bh'aon úna é.  Bhí ainm ‘An Réilthín’ i</span>
<lb n="806"/><span>n-áirde ar fuaid na cathrach i dtaobh feabhas na</span>
<lb n="807"/><span>mairt-fheóla is an bhrannda.  Bhí clú is teist</span>
<lb n="808"/><span>air.</span></p>
<lb n="809"/>
<lb n="810"/><p><span>“Jimín,” arsa Peats ag gearra na feóla 'na</span>
<lb n="811"/><span>mhion-choda dó féinig go neafuiseach, “an</span>
<lb n="812"/><span>bhfeicean tu an triúr san atá díreach treis</span>
<lb n="813"/><span>teacht isteach?  Féach, i n-ainm Dé, is tóg bog é</span>
<lb n="814"/><span>nu braithfar thu.”</span></p>
<lb n="815"/>
<lb n="816"/><p><span>D'iompuigh Jimín tímpal go mall Stróinséirithe,</span>
<lb n="817"/><span>dar ndó.  Chuirfeadh éinne suím ionnta.  Ach</span>
<lb n="818"/><span>nuair a bhí sé casta thar n-ais airíst bhí cuid den</span>
<lb n="819"/><span>ndearg imithe as a aghaidh.</span></p>
<lb n="820"/>
<lb n="821"/><p><span>“Bheul?”</span></p>
<lb n="822"/>
<lb n="823"/><p><span>Tóg Jimín go bog é, is níor labhair sé go ceann</span>
<lb n="824"/><span>nóiminte.  Bhí sé tagtha chuige féin fé sin.</span></p>
<lb n="825"/>
<lb n="826"/><p><span>“An Barrach, má mhairim beó, an duine is</span>
<lb n="827"/><span>óige aca.  An Faoiteach ón dTig an duine is</span>
<lb n="828"/><span>giorra dhó, is n'fheadar cé 'n tríú buachail.</span>
<lb n="829"/><span>Táid suite síos chun búird anois.  Tá's aca,</span>
<lb n="830"/><span>am baic, go bhfuilimíd-ne anso.”</span></p>
<lb n="831"/>
<lb n="832"/><p><span>“Soiléir go leór, is dóc.  Ach tóg socair é.</span>
<lb n="833"/><span>Ní gá an chorrabhuais.  Fanfaid ansan go fóil.”</span></p>
<lb n="834"/>
<lb n="835"/><p><span>“Agus sinne?  Nách fearra an bóthar a bhuala?</span>
<lb n="836"/><span>Fanacht anso!  Ní féidir é.  Béarfar orainn,</span>
<lb n="837"/><span>is ansan —.  Dúbhart leat fé dhó, fé thrí, fiche</span>
<lb n="838"/><span>uair, nách ceart é dh'úmpar tímpal ar an gcuma</span>
<lb n="839"/><span>san.  Is anois?  Ní h-aon tairbhthe é thógaint</span>
<lb n="840"/><span>socair.  Sinne, a bhuachail, a togfar go socair</span>
<lb n="841"/><span>is ansan na blianta fada rómhainn.”</span></p>
<lb n="842"/>
<lb n="843"/><p><span>“Mo náire thu, a Jimín.  Ní mheasfainn go</span>
<lb n="844"/><span>deó go raibh an mheathtacht éachtach úntach so id</span>
<lb n="845"/><span>chroidhe-se.  Ní mheasfainn.  Agus féach, ní</span>
<lb n="846"/><span>fearr é cheilt ort.  Tá sé im póca anso.  Póca</span>
<lb n="847"/><span>bheiste.  Ní dh'fhéadfainn scarúint leis.  Bhain</span>
<lb n="848"/><span>an iomarca trioblóide leis an iomarca ar fad.</span>
<lb n="849"/><span>“A Fhreastaluí!</span></p>
<lb n="850"/>
<lb n="851"/><p><span>“Ubhla anso.  Ubhla róstuithe. Is brostuigh,</span>
<lb n="852"/><span>an dtuigean tu?  Tá cáirde ag feitheamh linn.</span></p>
<lb n="853"/>
<lb n="854"/><p><span>TÁILLIÚREACHT.</span></p>
<lb n="855"/>
<lb n="856"/><p><span>AGHUISTÍN Ó hAODHA,</span>
<lb n="857"/><span>(Fáinneach),</span>
<lb n="858"/><span>16 Sráid an Húmaigh,</span>
<lb n="859"/><span>Ath Cliath.</span>
<lb n="860"/></p>
</div>
<pb n="134"/>
<div><lb n="861"/><p><span>“Seadh, mar a dubhart ó chianaibh, Jimín, an</span>
<lb n="862"/><span>mhairtfheóil is an brannda a thug teist is clú</span>
<lb n="863"/><span>don dtig seo.  Tá an buidéal beag so daor</span>
<lb n="864"/><span>go leór, ach tá an mianach ann, an braon fóghanta,</span>
<lb n="865"/><span>an blas —.</span></p>
<lb n="866"/>
<lb n="867"/><p><span>“Go maith, a fhreastaluí.  An t-uachtar, Jimín,</span>
<lb n="868"/><span>is an siúicre.”  Is tosnuigh sé ar an t-ubhal</span>
<lb n="869"/><span>a bhrise is a bhrú is a chárna i lár an pláta.</span>
<lb n="870"/><span>“Tóg socair anois é.  Táid chughainn.”</span></p>
<lb n="871"/>
<lb n="872"/><p><span>“Dia is Muire dhuit, a Bharraigh, is daoibh-</span>
<lb n="873"/><span>se, leis.  Tá fáilte rómhat, a chara.  Ná</span>
<lb n="874"/><span>suidhfá?  Is féidir liom an brannda so a mhola.</span>
<lb n="875"/><span>Gloinne eile ansan, Jimín.  Seadh, is fearr é</span>
<lb n="876"/><span>sin.  Ach an dtuigean tu, ní gá dhuit mo lámh a</span>
<lb n="877"/><span>bhrú mar sin.  Ní gá go deimhin.  Tá súil agam</span>
<lb n="878"/><span>go bhfuilean tu ar fheabhas.  Is do cháirde anso?</span>
<lb n="879"/><span>Duine díobh ón dThig, cloisim.  Is an fear eile?</span>
<lb n="880"/><span>Ach, dar ndó, tá an leath-chuma aige orm.  Ní</span>
<lb n="881"/><span>cuimhin liom go bhfaca cheana é.  Díreach ansan !</span>
<lb n="882"/><span>Do chárta.  An cómhngar chun daoine do chur i</span>
<lb n="883"/><span>n-aithne.  “Domosco Mac Stánaire.”  Ridire</span>
<lb n="884"/><span>an stáin is síol an tuíncéara.  Gloinne eile,</span>
<lb n="885"/><span>Jimín, led thoil, don bhfear uasal so.  Bínn</span>
<lb n="886"/><span>liom —”.</span></p>
<lb n="887"/>
<lb n="888"/><p><span>“Triomuigh suas, Mac Eóin,” arsa Domosco,</span>
<lb n="889"/><span>“is seo leat.  Tán tu ann airíst.  An Diamond</span>
<lb n="890"/><span>Buidhe an trus so.  Seo libh go dtí uimhir 23.”</span>
<lb n="891"/><span>“Ná h-abair é go fóil,” arsa Peats, is an</span>
<lb n="892"/><span>solus geal 'na shúile.  “Féach ar an mBarrach</span>
<lb n="893"/><span>anso.  Aithníon seisean an mianach ceart.  Is</span>
<lb n="894"/><span>níl aon mhóráil air.  B'fhearra dhuit an saol a</span>
<lb n="895"/><span>thógaint bog go fhóilín is ansan má caithtear</span>
<lb n="896"/><span>e dheunamh bhuel —.  An bhfuil aithne agat ar</span>
<lb n="897"/><span>mo chara anso, Jimín?  Tá ana-mheas aige ar</span>
<lb n="898"/><span>an mBarrach.  Go deimhin duit —.”</span></p>
<lb n="899"/>
<lb n="900"/><p><span>“Críochnuigh é, a scaothaire, mar ní bhfuighidh tu</span>
<lb n="901"/><span>a leithéid eile go fóilín is ansan cuir fút go</span>
<lb n="902"/><span>socair iad gan raid a dhéanamh.  Féach” — ag</span>
<lb n="903"/><span>deimhniú bolga amach 'na póca — “tá an duine</span>
<lb n="904"/><span>uasal anso is ní fearr é chur chun feirge.  Ól</span>
<lb n="905"/><span>siar é.”</span></p>
<lb n="906"/>
<lb n="907"/><p><span>“An gcloisean tu, Jimín?  Tá cuireadh fachta</span>
<lb n="908"/><span>againn ó sna h-uaisle seo is ní bhainfeadh sé</span>
<lb n="909"/><span>le béasúlacht é eiteach.  Stuif mhaith, a Barraigh.</span>
<lb n="910"/><span>Seadh díreach, bhí fhios agam go raibh an blas ceart</span>
<lb n="911"/><span>agat.  Féach, Domosco, ní maith liom tu bheith</span>
<lb n="912"/><span>ag imeacht óm bhórd gan rud eigint a thógaint —</span>
<lb n="913"/><span>chun an mhuíntearthais, an dtuigean tu?  Tá</span>
<lb n="914"/><span>go maith, má seadh, ní bhrúghfad ort é.  A</span>
<lb n="915"/><span>fhreastaluí, coimeád an bórd so dhúinn, an</span>
<lb n="916"/><span>brannda so is na h-ubhla.  Táimíd ag dul suas</span>
<lb n="917"/><span>go dtí uimir 23.  Cáirde linn iad so, an</span>
<lb n="918"/><span>dtuigean tu? is coimeád an bórd is na h-ubhla</span>
<lb n="919"/><span>— is gan an brannda a dhearúd.  Anois, a</span>
<lb n="920"/><span>dhaoine.”</span></p>
<lb n="921"/>
<lb n="922"/><p><span>“A Pheats,” arsa Domosco, nuair a bhíodar go</span>
<lb n="923"/><span>léir sa tseómra is an doras fe-ghlas.  “Tá</span>
<lb n="924"/><span>ana-mheas agam ort, ana-mheas go léir, is</span>
<lb n="925"/><span>téighean sé go lár mo chroidhe isteach a dh'iarraidh</span>
<lb n="926"/><span>ort iad a bhaint díot.  Ní deas ná deas a</span>
<lb n="927"/><span>leithéid a dh' iarraidh ar dhuine uasal istig i</span>
<lb n="928"/><span>dtig ósta mar seo go mór mór agus níor mhaith</span>
<lb n="929"/><span>liom go dtógfá orm é.  Agus ós ag trácht</span>
<lb n="930"/><span>air sin é thabharfainn mar chómhairle dhuit — an</span>
<lb n="931"/><span>bheist anois — bheith níos cúramaighe.  Níor cheart</span>
<lb n="932"/><span>duit an cuntas cinn lae sin a d'fhágaint id</span>
<lb n="933"/><span>dhiaidh.  Na bróga anois is na stocaí.  Fuair-</span>
<lb n="934"/><span>eamair greim ar an dtríú duine mar sin, fág</span>
<lb n="935"/><span>is nár geal linn é.  Agus go deimhin niór</span>
<lb n="936"/><span>cheart dó scéachtaint mar sin.  Ní raibh puínn</span>
<lb n="937"/><span>den ndílseacht ann.  Toibh do cháirde; a</span>
<lb n="938"/><span>Pheats an chroidhe istig agus dein criathairt</span>
<lb n="939"/><span>ortha.”</span></p>
<lb n="940"/>
<lb n="941"/><p><span>Thugadar leath-uair an chluig don gcuardach —</span>
<lb n="942"/><span>gach blúire de sna h-éadaighe.  Níor chuaidh</span>
<lb n="943"/><span>na léinte féinig saor, ach bhí gan treabha.</span></p>
<lb n="944"/>
<lb n="945"/><p><span>“Dúbhart libh,” arsa Peats, do ghlór brónach,</span>
<lb n="946"/><span>“nár dheas é an íde seo a thabhairt do cháirde.</span>
<lb n="947"/><span>Mo náire sibh.  Mo bhéal, an ndeir tu Domosco?</span>
<lb n="948"/><span>Mo chuid féinig gach ceann díobh.  Dhá uair sa</span>
<lb n="949"/><span>ló a dheinim iad a sciomra.  Salan is luaithreach</span>
<lb n="950"/><span>totóige.  Dúbhart go minic leis an mBarrach</span>
<lb n="951"/><span>ansan —.</span></p>
<lb n="952"/>
<lb n="953"/><p><span>“Ach i n-ainm na scine cad tá ag teacht air?</span>
<lb n="954"/><span>An Brannda i am briathar.  Ní raibh an cleachta</span>
<lb n="955"/><span>aige ar an sagas san.  N' fheadar dá bhfuigh-</span>
<lb n="956"/><span>míst —.</span></p>
<lb n="957"/>
<lb n="958"/><p><span>Bhí an Barrach bocht 'na luighe le h-ais an fhalla;</span>
<lb n="959"/><span>an béal ar oscailt aige: an follamhas 'na</span>
<lb n="960"/><span>shúile.</span></p>
<lb n="961"/>
<lb n="962"/><p><span>“Cuir ort iad,” do scread Domosco ag</span>
<lb n="963"/><span>siosarnaigh tré n' fhiacla.  “Tá agat an trus</span>
<lb n="964"/><span>so ach nílim-so réidh leat fós.”</span></p>
<lb n="965"/>
<lb n="966"/><p><span>“Tá úntas orm is alltacht croidhe, Domosco,”</span>
<lb n="967"/><span>arsa Peats, á chóiriú féinig ar a dhítheal.  “Tá</span>
<lb n="968"/><span>san.  An déanamh so a thabhairt do dhaoine gan</span>
<lb n="969"/><span>chúis gan iarraidh is gan párdún a dh' iarraidh</span>
<lb n="970"/><span>ná leath-scéal a ghabháilt.  Mo náire thu.  Mar</span>
<lb n="971"/><span>sin héinig maithim duit é.  Tán tu saonta fós.</span>
<lb n="972"/><span>Slán agaibh anois is tugaidh aire don mBarrach.</span>
<lb n="973"/><span>Tá súil agam go bhfuil an bórd coimeádta</span>
<lb n="974"/><span>dhúinn.”</span></p>
<lb n="975"/>
<lb n="976"/><p><span>Ach bhí an díombá ag feitheamh leó.  Ní raibh</span>
<lb n="977"/><span>úbhal ná buidéal ann.  Bhí an freastaluí imithe.</span>
<lb n="978"/><span>“Th'anam 'on scian,” arsa Peats go h-árd, is</span>
<lb n="979"/><span>rabharta feirge 'na ghlór, “is nách deas an gnó</span></p>
</div>
<pb n="135"/>
<div><lb n="980"/><p><span>é seo.  Na h-úbhla is an Brannda imithe chun</span>
<lb n="981"/><span>siúil is an dial san glanta amach.  Is deas an</span>
<lb n="982"/><span>chóiriú é seo —.”</span></p>
<lb n="983"/>
<lb n="984"/><p><span>Ach tháinig focal isteach go raibh gluaisteán</span>
<lb n="985"/><span>ag feitheamh leó amuigh.</span></p>
<lb n="986"/>
<lb n="987"/><p><span>“Is beag an sásamh é, Jimín, ach beimíd ag</span>
<lb n="988"/><span>imeacht.  Má thárlaíon a leithéid airíst —.”</span></p>
<lb n="989"/>
<lb n="990"/><p><span>Chuir sé galún petróil isteach san umar,</span>
<lb n="991"/><span>thug casa don mborrathóir, is bhí an roth 'na</span>
<lb n="992"/><span>láímh aige díreach nuair a phreab Domosco</span>
<lb n="993"/><span>amach air.</span></p>
<lb n="994"/>
<lb n="995"/><p><span>“Fóil ort, a chladhaire,” is bhí an gunnán 'na</span>
<lb n="996"/><span>dhorn aige.  “Dubhart ná rabhas réidh leat.</span>
<lb n="997"/><span>Seo leat 'on stáisiún.”</span></p>
<lb n="998"/>
<lb n="999"/><p><span>“Agus an míneófá dhom led thoil Domosco —?”</span>
<lb n="1000"/><span>“Tabhair aire don roth ansan is triomuigh suas.</span>
<lb n="1001"/><span>Ní beag a luaithe dhuit.”</span></p>
<lb n="1002"/>
<lb n="1003"/><p><span>“Deintear an stán a chuardach is an t-umar”;</span>
<lb n="1004"/><span>an t-órdú a thug sé nuair a bhí an stáisiún bainte</span>
<lb n="1005"/><span>amach, “is iad a chuardach go mion.  Gheófar an</span>
<lb n="1006"/><span>Diamond Buidhe istig i gceann éigint aca.”</span>
<lb n="1007"/><span>Dheineadar cuardach, ana-chuardach, is Domosco</span>
<lb n="1008"/><span>ansan ar nós cú fola, a cholan ar crith, gach ball</span>
<lb n="1009"/><span>de, is na súile ag léime amach as a cheann.</span>
<lb n="1010"/><span>“Bhí rud ann, dar ndó.  San umar.  Seadh,</span>
<lb n="1011"/><span>san umar.  Thíos sa tóin.  Tha anso sa cúinne.</span>
<lb n="1012"/><span>Cuir do lámh isteach.  Ní baol.  Go maith, go</span>
<lb n="1013"/><span>maith.  An dial i n-ifrean —.”</span>
<lb n="1014"/><span>Thuit Domosco bocht i bhfanntais, geall leis.</span>
<lb n="1015"/><span>Tugad amach —.  Cad déarfá?  Tugadh —</span>
<lb n="1016"/><span>pinghin.</span></p>
<lb n="1017"/>
<lb n="1018"/><p><span>“Níorbh 'fhiú dhuit é.  Domosco.  Níorbh 'fhiú,</span>
<lb n="1019"/><span>im thuairim-se.  Agus ansan an cur-isteach a</span>
<lb n="1020"/><span>dheinis orm.  Tionóisc bheag é sin nuair a bhíos</span>
<lb n="1021"/><span>ag cur an phetróil isteach.  Agus féach, arsa</span>
<lb n="1022"/><span>mise liom héinig an nóimint sin díreach ‘chífidh</span>
<lb n="1023"/><span>Domosco é seo is preabfar airíst orainn.’</span>
<lb n="1024"/><span>An t-é go mbíon an donas air ar maidin bíon</span>
<lb n="1025"/><span>sé air tráthnóna, leis.  Bhí gearra-thrus le</span>
<lb n="1026"/><span>tabhairt agam is ní féidir liom breith ar an</span>
<lb n="1027"/><span>dtraen anois tréis an méid seo.  Mar sin</span>
<lb n="1028"/><span>héinig is maith an ní go bhfuil an phinghin fachta</span>
<lb n="1029"/><span>thar n-ais agam.” …</span></p>
<lb n="1030"/>
<lb n="1031"/><p><span>Cois na teine dhóibh an oíthe sin.</span></p>
<lb n="1032"/>
<lb n="1033"/><p><span>“Cad a dheinis?  Nú conus a déinis?  Nú i</span>
<lb n="1034"/><span>n-ainm na mbraitheadóirí go léir a mhair riamh</span>
<lb n="1035"/><span>ó thosach an tsaoil cá bhfuil sé agat?  Táim</span>
<lb n="1036"/><span>dall is caoch amach agat.”</span></p>
<lb n="1037"/>
<lb n="1038"/><p><span>“Símplí go leór.  An cuimhin leat an freas-</span>
<lb n="1039"/><span>taluí sin?  Bhuel, an dtuigean tu, tuig seisean</span>
<lb n="1040"/><span>an scéal.  Thuig sé mo chainnt.  Dheineas an</span>
<lb n="1041"/><span>t-ubhal a bhrise is a bhrú is an t-uachtar a leathnú</span>
<lb n="1042"/><span>tímpal air.  Bhí an Diamond Buidhe istig</span>
<lb n="1043"/><span>ann!”</span></p>
<lb n="1044"/>
<lb n="1045"/><p><span>SEÓIRSE MAC CLÚIN.</span></p>
<lb n="1046"/>
<lb n="1047"/><p><span>NA SEAN FHOCAIL.</span></p>
<lb n="1048"/>
<lb n="1049"/><p><span>Chómh fada siar is tá aon chuímhneamh i m'cheann</span>
<lb n="1050"/><span>ba mhaith liom bheith ag éisteacht le caint is le</span>
<lb n="1051"/><span>cómhradh na seandaoine.</span></p>
<lb n="1052"/>
<lb n="1053"/><p><span>Ba dheas, cruinn, oireamhnach do thairigdís na</span>
<lb n="1054"/><span>sean-fhocail chúcha 'sa chómhradh; acht níor cuireas-</span>
<lb n="1055"/><span>sa puinn suime ionnta chun ghur fhágas an baile,</span>
<lb n="1056"/><span>agus mé naoi mbliadna déag d'aois.</span></p>
<lb n="1057"/>
<lb n="1058"/><p><span>Do casadh Dáith Ó'Coimín orm bliadhain na</span>
<lb n="1059"/><span>dhiaidh sin; agus ó'n lá san go dtí lá a bháis,</span>
<lb n="1060"/><span>sé bliadna déag ó sin, bhí ana-chaidreamh againn</span>
<lb n="1061"/><span>ar a chéile.</span></p>
<lb n="1062"/>
<lb n="1063"/><p><span>Bhí an chaint go maith agam, acht níor</span>
<lb n="1064"/><span>leagas mo shúil ar leabhar gaedhilge chun</span>
<lb n="1065"/><span>gur bhuail Dáith umam.  D'iarr seisean</span>
<lb n="1066"/><span>orm na sean-fhocail agus na sean-amhráin a</span>
<lb n="1067"/><span>chuala, do scrí síos i leabhar.  Do dheineas</span>
<lb n="1068"/><span>rud air, agus do chuir seisean a lán aca i</span>
<lb n="1069"/><span>g“Cúinne na Gaedhilge” a bhíodh aige ins na</span>
<lb n="1070"/><span>páipéaraibh annso i mBaile Átha Cliath agus i</span>
<lb n="1071"/><span>gCorcaigh, sul ar cuireadh “Irisleabhar na Gae-</span>
<lb n="1072"/><span>dhilge” ar bun i mbliadhain 1882.  Bhí suas le</span>
<lb n="1073"/><span>trí chéad sean-fhocal bailighthe agam; agus</span>
<lb n="1074"/><span>nuair do bhíos ag srí ádhbhar an Leabhar Cainte</span>
<lb n="1075"/><span>i gcóir Oireachtais na bliadna 1901, do</span>
<lb n="1076"/><span>chuireas a raibh bailighthe agam in deire an</span>
<lb n="1077"/><span>leabhair; acht táim lán t-sásta gur chuala a</span>
<lb n="1078"/><span>dhá oiread eile aca ó's na sean daoine i bparóiste</span>
<lb n="1079"/><span>na tuatha, agus mé imh gharsún.</span></p>
<lb n="1080"/>
<lb n="1081"/><p><span>AN ÓIGE.</span></p>
<lb n="1082"/>
<lb n="1083"/><p><span>Is dócha gur ceart dom tosnughadh leis An</span>
<lb n="1084"/><span>Óige.</span></p>
<lb n="1085"/>
<lb n="1086"/><p><span>Mol an Óige agus tiucaidh sí, mar</span></p>
<lb n="1087"/>
<lb n="1088"/><p><span>Bíonn gach tosnúghad lag, agus</span></p>
<lb n="1089"/>
<lb n="1090"/><p><span>Ní de'n adhbhras an chéud t-snáith; acht ní dócha</span>
<lb n="1091"/><span>gur ceart iad a mholadh ró-mhór, mar deir</span>
<lb n="1092"/><span>sean-fhocal eile gur mairg a mholfadh le</span>
<lb n="1093"/><span>h-eagla go gcáinfeadh.  Acht is truagh</span>
<lb n="1094"/><span>daoine óga a cháineadh mar</span></p>
<lb n="1095"/>
<lb n="1096"/><p><span>Is iomdha croiceann a chuireann an óige dí,</span>
<lb n="1097"/><span>agus</span></p>
<lb n="1098"/>
<lb n="1099"/><p><span>Ní féidir ceann críonna a chur ar cholainn óig.</span></p>
<lb n="1100"/>
<lb n="1101"/><p><span>Seo sean fhocal a chuala ó m' shean-athair.</span>
<lb n="1102"/><span>Ní deirim ná gur mó an bhaint atá aige le daoine</span>
<lb n="1103"/><span>aosta na le daoine óga.</span></p>
<lb n="1104"/>
<lb n="1105"/><p><span>Bí bagarthach, acht ná bí buailtheach, agus</span></p>
<lb n="1106"/>
<lb n="1107"/><p><span>Ná feic a bhfeicir is ná clois a gcloisir.  Súil</span>
<lb n="1108"/><span>chaoch agus cluas bhodhar a thabhairt go minic</span>
<lb n="1109"/><span>do mhion-rudaí a bhaineann leis an aos og.</span>
<lb n="1110"/></p>
</div>
<pb n="136"/>
<div><lb n="1111"/><p><span>MAGADH.</span></p>
<lb n="1112"/>
<lb n="1113"/><p><span>An rud a scríobhann an púca, léigheann sé</span>
<lb n="1114"/><span>féin é.</span></p>
<lb n="1115"/>
<lb n="1116"/><p><span>Ni fheadar féin an fíor an sean fhocal i dtaobh</span>
<lb n="1117"/><span>an phúca, acht is minic ná fuil ann acht leath na</span>
<lb n="1118"/><span>fírinne idtaobh duine saoghalta.  Is dóca</span>
<lb n="1119"/><span>gur minic a chualabhair</span></p>
<lb n="1120"/>
<lb n="1121"/><p><span>Asachán a chiotail leis an gcorcán agus iad</span>
<lb n="1122"/><span>araon chomh dubh leis an súgha.  An té go</span>
<lb n="1123"/><span>mbíonn gach éin-ne ag tromaidheacht air,</span>
<lb n="1124"/><span>ní bhíonn de shásam aige acht a rádh:</span></p>
<lb n="1125"/>
<lb n="1126"/><p><span>Pé duine ólann é, sé Domhnall a dhíolann as.</span></p>
<lb n="1127"/>
<lb n="1128"/><p><span>Mair a chapuill, is gheobhair féar, acht</span></p>
<lb n="1129"/>
<lb n="1130"/><p><span>Faghann an capall bás an fhaid is bhíonn an féar</span>
<lb n="1131"/><span>ag fás.  Agus ó is ag trácht ar an gcapall</span>
<lb n="1132"/><span>atáim, ní miste dhom an dá shean-focal so</span>
<lb n="1133"/><span>a scaoileadh chughaibh.</span></p>
<lb n="1134"/>
<lb n="1135"/><p><span>Tá a spuir féin is capall dhuine aige, agus</span>
<lb n="1136"/><span>is úr é stiall de leathar dhuine eile.  Ta fhios</span>
<lb n="1137"/><span>ag an saogal</span></p>
<lb n="1138"/>
<lb n="1139"/><p><span>Gur maith an t-iománaidhe an té bhionn ar an</span>
<lb n="1140"/><span>gcláidhe, agus</span></p>
<lb n="1141"/>
<lb n="1142"/><p><span>Gur minic fear mór gan a phaidreacha.</span></p>
<lb n="1143"/>
<lb n="1144"/><p><span>Dúbhairt duine éigin</span>
<lb n="1145"/><span>Nách iad na fir mhóra a bhaineann an foghmhar</span>
<lb n="1146"/><span>ar fad.  “Baineann siad a gcuid de” ar</span>
<lb n="1147"/><span>sa fear mór a bhí ag éisteacht leis.</span></p>
<lb n="1148"/>
<lb n="1149"/><p><span>Is ro-dheas a thugann an dá shean fhocal so le</span>
<lb n="1150"/><span>na chéilé.</span></p>
<lb n="1151"/>
<lb n="1152"/><p><span>Ualac mhic leisce, beireadh leis nó fágadh,</span>
<lb n="1153"/><span>agus Fill orm adeir an droch-ghnó.</span></p>
<lb n="1154"/>
<lb n="1155"/><p><span>Fear caithteach scléiptheach a bhí ann, agus</span>
<lb n="1156"/><span>dúbhairt duine éigin leis.</span></p>
<lb n="1157"/>
<lb n="1158"/><p><span>Is breágh an saoghal agat é, muran déirc a</span>
<lb n="1159"/><span>dheire duit;</span>
<lb n="1160"/><span>“Má seadh féinig” ar seisean</span>
<lb n="1161"/><span>“Is aerach an obair sin.”</span></p>
<lb n="1162"/>
<lb n="1163"/><p><span>Is glas iad na cnuic a bhfad uainn,</span>
<lb n="1164"/><span>Acht má is glas iad ní féarmhar, agus</span></p>
<lb n="1165"/>
<lb n="1166"/><p><span>Is mór taidhbhseach iad adharca na mbó thar lear,</span>
<lb n="1167"/><span>is gan ionnta acht taidhbhse gan tairbhe.</span></p>
<lb n="1168"/>
<lb n="1169"/><p><span>Ni gádh dhom a radh libh, a cháirdí,</span></p>
<lb n="1170"/>
<lb n="1171"/><p><span>Ná dhéanfadh an saoghal capall rás dh'asal,</span>
<lb n="1172"/><span>agus gur suarach le radh</span></p>
<lb n="1173"/>
<lb n="1174"/><p><span>Sop in-áit na scuaibe — an trathar i leaba na</span>
<lb n="1175"/><span>diallaide, atá ag Gaedhil na h-Alban air.</span></p>
<lb n="1176"/>
<lb n="1177"/><p><span>Tóg uaim é, is gan uaim acht é, a deir duine go</span>
<lb n="1178"/><span>minic, acht ní cruinne é mar sean focal ná</span>
<lb n="1179"/><span>Tabharthaistí Bhriain, 'sa a dhá shúil na ndiaidh.</span>
<lb n="1180"/><span>An té bhí ag roinnt na hÉireann, nior fhag sé</span>
<lb n="1181"/><span>é féin chun deiridh.  Níor fhag, ná</span></p>
<lb n="1182"/>
<lb n="1183"/><p><span>An té bhí ag roinnt an domhain, mar d'fhág sé</span>
<lb n="1184"/><span>rogha aige féin.  Fear gan náire abheadh gach</span>
<lb n="1185"/><span>duine aca, acht</span></p>
<lb n="1186"/>
<lb n="1187"/><p><span>Do dhuine gan náire is usa a ghnó á dhéanamh.</span></p>
<lb n="1188"/>
<lb n="1189"/><p><span>PÓSAD.</span></p>
<lb n="1190"/>
<lb n="1191"/><p><span>A bhuachaill beidhir buartha go bpósair</span>
<lb n="1192"/><span>'S ó'n uair sin níl suaimhneas go deo dhuit, már</span>
<lb n="1193"/><span>Ní féasta go rósta, agus ní céasta go pósta.</span></p>
<lb n="1194"/>
<lb n="1195"/><p><span>Ba dheacair géireacht an t sean-focail seo</span>
<lb n="1196"/><span>do shárughadh:—</span></p>
<lb n="1197"/>
<lb n="1198"/><p><span>Fínné dhuine bhréagaigh a bhean.</span>
<lb n="1199"/><span>Agus is dócha gur fior é, gurab olc sonuachar</span>
<lb n="1200"/><span>ingean na máthar éascaidhe, an mháthair go</span>
<lb n="1201"/><span>saotharach, agus an ingean diomhaoin droch-</span>
<lb n="1202"/><span>ghnóthach.</span></p>
<lb n="1203"/>
<lb n="1204"/><p><span>Níl aon amhras ná gur fear a cheap an sean-</span>
<lb n="1205"/><span>fhocal so.</span></p>
<lb n="1206"/>
<lb n="1207"/><p><span>Níl duine go mbéadh bodóg aige ná</span>
<lb n="1208"/><span>Faghadh stopóg a chrudhfadh í.</span>
<lb n="1209"/><span>Acht is dhóig liom go raibh an bhean</span>
<lb n="1210"/><span>Maith a dhóthain do adúbhairt,</span>
<lb n="1211"/><span>Tóg banbh as banbhaidhe, agus leanbh as</span>
<lb n="1212"/><span>leanbhaidhe;</span></p>
<lb n="1213"/>
<lb n="1214"/><p><span>Ná tóg peata an chaillichín i n ao' chor.</span></p>
<lb n="1215"/>
<lb n="1216"/><p><span>AN CAT.</span></p>
<lb n="1217"/>
<lb n="1218"/><p><span>Olann an rígh fuigheallach an chait, agus</span>
<lb n="1219"/><span>Dá mbéadh cuigeann ag an gcat ba mhinic a bas</span>
<lb n="1220"/><span>innti; agus ó is fíor é</span></p>
<lb n="1221"/>
<lb n="1222"/><p><span>Go mbriseann an duthchas tré shúilibh an chait,</span>
<lb n="1223"/><span>Cad a dhéanfadh mac an chait acht luch a mhar-</span>
<lb n="1224"/><span>bhúghadh.</span></p>
<lb n="1225"/>
<lb n="1226"/><p><span>Ar mhaithe leis féin a dheineann an cat crónán,</span>
<lb n="1227"/><span>agus is ró-deas an troscadh e</span></p>
<lb n="1228"/>
<lb n="1229"/><p><span>Troscadh an chait cheannfhinn,</span>
<lb n="1230"/><span>Iosann sé feoil, acht ní hólann sé bainne.</span>
<lb n="1231"/><span>Ní deirim na go bhfuil stiall mór de'n fhírinne</span>
<lb n="1232"/><span>'sa tsean-fhocal so:</span></p>
<lb n="1233"/>
<lb n="1234"/><p><span>Bean mic is máthair céilé,</span>
<lb n="1235"/><span>Mar a bhéadh cat is luch ar aghaidh a chéilé.</span>
<lb n="1236"/><span>Cleamhnas na gcat, cléamhnas an achrainn agus</span>
<lb n="1237"/><span>an mhí-ádh</span></p>
<lb n="1238"/>
<lb n="1239"/><p><span>GAOL.</span></p>
<lb n="1240"/>
<lb n="1241"/><p><span>Trian gaoil caidreamh, agus</span>
<lb n="1242"/><span>Dá ghiorra dhuine a chóta, is giorra dhó a léine.</span>
<lb n="1243"/><span>Ó is mar sin atá an scéal ní h-iongnadh linn</span>
<lb n="1244"/><span>Gur báidheamhail iad lucht éin-chine, agus</span>
<lb n="1245"/><span>Gur neambuan é cogadh na gcarad,</span>
<lb n="1246"/><span>Má bhíonn sé cruaidh ní bhíonn sé fada.</span></p>
</div>
<pb n="137"/>
<div><lb n="1247"/><p><span>Is geal leis an bhfiach dubh a ghearrcach féin, agus</span>
<lb n="1248"/><span>sean-focal eile adeir</span></p>
<lb n="1249"/>
<lb n="1250"/><p><span>Gur geal leis gach colúr a ghearrcach féin,</span>
<lb n="1251"/><span>agus tá fhios ag an domhan gur grándha salach</span>
<lb n="1252"/><span>an aithid é gearrcach an cholúir.</span></p>
<lb n="1253"/>
<lb n="1254"/><p><span>Is mairg a bhionn i dtír gan duine leis féin,</span>
<lb n="1255"/><span>Mar lá na bruíghn' seadh luígheann an bata ar</span>
<lb n="1256"/><span>a thaobh.</span></p>
<lb n="1257"/>
<lb n="1258"/><p><span>Agus ar a tharrac chun cill ní bhíonn aon chara</span>
<lb n="1259"/><span>'n-a dhéidh (dhiaidh).</span></p>
<lb n="1260"/>
<lb n="1261"/><p><span>CRÍOCHNAMHLACHT AGUS GASTACHT.</span></p>
<lb n="1262"/>
<lb n="1263"/><p><span>Is fearr crích ná gnó;</span>
<lb n="1264"/><span>Is eascaidhe nóin ná maidean, agus</span>
<lb n="1265"/><span>Ní raibh eín-ne riamh ar a dhícheall an lá breágh;</span>
<lb n="1266"/><span>acht</span></p>
<lb n="1267"/>
<lb n="1268"/><p><span>Má tá céad gnó againn tá céad ló againn,</span>
<lb n="1269"/><span>agus Is iomdha lá bheidhir ar thaob an teampuill</span>
<lb n="1270"/><span>is ná h-iarrfaidh do dhranndal biadh.</span></p>
<lb n="1271"/>
<lb n="1272"/><p><span>Seo sean fhocal adeir</span>
<lb n="1273"/><span>go mbailigheann brobh beart, agus go</span>
<lb n="1274"/><span>ndéineann sop nead, nó go ndéinean beart</span>
<lb n="1275"/><span>stáca.</span></p>
<lb n="1276"/>
<lb n="1277"/><p><span>Is minic do chuir fear na luaithe fear na cruaiche</span>
<lb n="1278"/><span>amach, mar</span></p>
<lb n="1279"/>
<lb n="1280"/><p><span>Imthigheann gach maith le mionchaitheamh,</span>
<lb n="1281"/><span>agus Is fearr suidhe in-aice ná suidhe i n'</span>
<lb n="1282"/><span>inead.</span></p>
<lb n="1283"/>
<lb n="1284"/><p><span>Ní gádh dhom a radh libhse anois,</span>
<lb n="1285"/><span>agus seana Lá Márta nach mór buailte linn,</span>
<lb n="1286"/><span>Nách é lá na gaoithe lá na scolb.</span></p>
<lb n="1287"/>
<lb n="1288"/><p><span>CREIDEAMH AGUS CRÁIBHTHEACHT.</span></p>
<lb n="1289"/>
<lb n="1290"/><p><span>Is giorra dhuine cabhair Dé ná an doras,</span>
<lb n="1291"/><span>acht mar sin féin,</span></p>
<lb n="1292"/>
<lb n="1293"/><p><span>Iarrann Dia congnamh.</span>
<lb n="1294"/><span>Ní bheathuighid na bréithre na bráithre;</span>
<lb n="1295"/><span>agus dá chómhartha san féin,</span></p>
<lb n="1296"/>
<lb n="1297"/><p><span>'Sé deire gach soiscéil an t-airgead.</span></p>
<lb n="1298"/>
<lb n="1299"/><p><span>Níl tuitim focail ar an té a chimeádann a bhéal</span>
<lb n="1300"/><span>dúnta, acht</span></p>
<lb n="1301"/>
<lb n="1302"/><p><span>Bí seachnach ar an té ná labhras breis;</span>
<lb n="1303"/><span>Is samhail dó bheith na dhuine mhíogach</span>
<lb n="1304"/><span>Mar an áit is réidhe go ngabhann an t-eisc</span>
<lb n="1305"/><span>(uisce)</span></p>
<lb n="1306"/>
<lb n="1307"/><p><span>Is ann is doimhne díogach.</span></p>
<lb n="1308"/>
<lb n="1309"/><p><span>Is maith an capall ná faghann barra thuisle, agus</span>
<lb n="1310"/><span>Is mór an truagh an té dheineann aimhleas;</span>
<lb n="1311"/><span>acht, má seadh</span></p>
<lb n="1312"/>
<lb n="1313"/><p><span>Is fearr le duine órdlach dhá thoil ná bannlámh</span>
<lb n="1314"/><span>dha leas, mar gur</span></p>
<lb n="1315"/>
<lb n="1316"/><p><span>Beatha dhuine a thoil.</span></p>
<lb n="1317"/>
<lb n="1318"/><p><span>'Se deir sean focal eile na gur</span>
<lb n="1319"/><span>Teasbach dearg nó fíor riactanus seadh is nó</span>
<lb n="1320"/><span>a chuireann duine ar aimhleas.</span></p>
<lb n="1321"/>
<lb n="1322"/><p><span>Agus ta fhios againn go leír</span>
<lb n="1323"/><span>Ná fuil aon choill gan a dhóigh-críonn.</span></p>
<lb n="1324"/>
<lb n="1325"/><p><span>Ar rud gan leigheas sí an fhoidne is fearr, mar</span>
<lb n="1326"/><span>Níl leigheas ar an gcathughadh acht a mharbhughadh</span>
<lb n="1327"/><span>le fhoidne agus an rud is measa le duine</span>
<lb n="1328"/><span>ná a bhás ní fheadar ná gurab é lár a</span>
<lb n="1329"/><span>leasa é; agut fós</span></p>
<lb n="1330"/>
<lb n="1331"/><p><span>Tagann gach maith le cáirde,</span>
<lb n="1332"/><span>agus grásta le foidne.</span></p>
<lb n="1333"/>
<lb n="1334"/><p><span>Níl maitheas bheith ag seanchas agus an anachain</span>
<lb n="1335"/><span>déanta, agus go mór-mhór nuair atá fhios</span>
<lb n="1336"/><span>againn</span></p>
<lb n="1337"/>
<lb n="1338"/><p><span>Ná fuil ins an t-saoghal so acht treimhse mí-</span>
<lb n="1339"/><span>ádhmharach</span></p>
<lb n="1340"/>
<lb n="1341"/><p><span>Is ná fuil fhios ag éin-ne ó'ndiu go dtí'mbáireach.</span>
<lb n="1342"/><span>An té nách truagh leis do chás ná déin do ghearán</span>
<lb n="1343"/><span>leis.</span></p>
<lb n="1344"/>
<lb n="1345"/><p><span>An té is giorra dho 'n teampall, ní h'é</span>
<lb n="1346"/><span>Is giorra dho'n altóir, acht</span>
<lb n="1347"/><span>Nuair a théidheann an gabhar go dtí an</span>
<lb n="1348"/><span>teampall ní stadann go altóir.</span></p>
<lb n="1349"/>
<lb n="1350"/><p><span>Ni fheadar a' dtagann an sean-fhocal so isteach</span>
<lb n="1351"/><span>le dlighe na h-Eaglaise:</span></p>
<lb n="1352"/>
<lb n="1353"/><p><span>Guid ón ghadaidhe, guid gan pheacaidhe; acht</span>
<lb n="1354"/><span>is ró-mhinic a bhíonn deimhniughadh againn ar</span>
<lb n="1355"/><span>fhirinne an tsean-fhocail adeir:—</span>
<lb n="1356"/><span>An rud a bhailightear go bocht,</span>
<lb n="1357"/><span>Imthigheann sé go h-olc.</span></p>
<lb n="1358"/>
<lb n="1359"/><p><span>BEIRT FHEAR.</span></p>
<lb n="1360"/>
<lb n="1361"/><p><span>THE MONUMENT CREAMERY</span></p>
<lb n="1362"/>
<lb n="1363"/><p><span>AN T-IM UACHTARLAINN IS FEÁRR</span></p>
<lb n="1364"/>
<lb n="1365"/><p><span>Deunta d'uachtar glan, úr, pasturaltha:  Milis, blasta</span>
<lb n="1366"/><span>is úr i gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="1367"/>
<lb n="1368"/><p><span>Tagann uibhe toghta muinighneacha isteach chughainn</span>
<lb n="1369"/><span>gach aon lá.</span></p>
<lb n="1370"/>
<lb n="1371"/><p><span>Sráid Phárneill, 75, & Port Caoimhghin</span>
<lb n="1372"/><span>Íoch., 25, Baile Átha Cliath.</span>
<lb n="1373"/></p>
</div>
<pb n="138"/>
<div><lb n="1374"/><p><span>CARRAIG AN AIFRINN.</span></p>
<lb n="1375"/>
<lb n="1376"/><p><span>i.</span></p>
<lb n="1377"/>
<lb n="1378"/><p><span>An raibh tú ag an gcarraig, nó an bhfaca tú féin</span>
<lb n="1379"/><span>mo ghrádh?</span>
<lb n="1380"/><span>An bhfaca tú gile finne agus scéimh na mná?</span>
<lb n="1381"/><span>An bhfaca tú an t-ubhall ba chumhra 's ba mhílse</span>
<lb n="1382"/><span>bláth?</span>
<lb n="1383"/><span>Nó an bhfaca tú mo bhalentín, nó an bhfuil sí</span>
<lb n="1384"/><span>dá claoidhe mar atáim?</span></p>
<lb n="1385"/>
<lb n="1386"/><p><span>ii.</span></p>
<lb n="1387"/>
<lb n="1388"/><p><span>Do bhíog ag an gcarraig agus dochonnaic me</span>
<lb n="1389"/><span>féin do ghrádh.</span>
<lb n="1390"/><span>Dochonnaic me gile finne agus scéimh na mná.</span>
<lb n="1391"/><span>Dochonnaic me an t-ubhall be chumhra 's ba mhílse</span>
<lb n="1392"/><span>bláth.</span>
<lb n="1393"/><span>Dochonnaic me do bhalentín, is ní'l sí dá claoidhe</span>
<lb n="1394"/><span>mar atáir.</span></p>
<lb n="1395"/>
<lb n="1396"/><p><span>Ag siubhal do chois fúm dam thar macha feir-</span>
<lb n="1397"/><span>meora tráthnóna bréagh samhraidh, go gcuala an</span>
<lb n="1398"/><span>uaill dá casadh leaistigh da bhuaile ag cailín</span>
<lb n="1399"/><span>deas crúidhte na mbó.  Cos liom ní raghadh</span>
<lb n="1400"/><span>thar a chéile ón nóimeat a bhuail an chéud nóta</span>
<lb n="1401"/><span>den bhfonn caoin caointe mo chluas gur scui-</span>
<lb n="1402"/><span>readh de, leis an mbriocht trom draoidheachta</span>
<lb n="1403"/><span>d'imir buige binne agus brónacht an cheoil orm.</span>
<lb n="1404"/><span>Ní raibh aon amhrán á ghabháil leis an gceol ag an</span>
<lb n="1405"/><span>gcailín crúidhte agus níor chuimhin liom an fonn</span>
<lb n="1406"/><span>ceudna do chlos riamh roimhe sin acht, nach ait</span>
<lb n="1407"/><span>leat é, gach aon uair 'na dhiaidh san a chuimhnighinn</span>
<lb n="1408"/><span>ar an bhfonn agus bhínn á chrónán go bog íseal</span>
<lb n="1409"/><span>fa'm anáil, bhíodh focail an amhráin sea rómham</span>
<lb n="1410"/><span>go bhog is go cruaidh ag iarraidh an cheoil do</span>
<lb n="1411"/><span>thionlac, amhail is dámba é a scáil nó a sprid é.</span>
<lb n="1412"/><span>Rud eile, cé go raibh an t-amhrán agam lem</span>
<lb n="1413"/><span>chuimhne cinn, níor airigh me riamh cad ba bhun</span>
<lb n="1414"/><span>leis, acht fheuch! ón uair d'airigh me é á fhuaghadh</span>
<lb n="1415"/><span>féin leis an gceol chaoin sin, rioth sé liom go</span>
<lb n="1416"/><span>raibh rud éigin fa cheilt ann seachas an grádh</span>
<lb n="1417"/><span>coitchianta — grádh diamhair nár daonda, agus</span>
<lb n="1418"/><span>ceangal éigin nár léir dam le sceul buadhartha</span>
<lb n="1419"/><span>brónach an tsinsir.</span></p>
<lb n="1420"/>
<lb n="1421"/><p><span>Bliadhain nó dhó 'na dhiaidh san is me ag</span>
<lb n="1422"/><span>gabháil lá grianmhar gléigeal samhraidh ar thóir</span>
<lb n="1423"/><span>fionnfhuarais tré dhoire coille i gcomhgar</span>
<lb n="1424"/><span>Sicagó, go gcuala an uaill chaoin cheudna ar</span>
<lb n="1425"/><span>theuda boga binne na bheidhlíne láimh liom.  Ar</span>
<lb n="1426"/><span>d'aes sidhe nó de chór na n-aingeal don chuid-</span>
<lb n="1427"/><span>eachtain shéimh dochonnac caithte chuige insúd ar</span>
<lb n="1428"/><span>bhinsín ghlas agus óg-bhean mhánla ag seinm</span>
<lb n="1429"/><span>sídh-cheoil dóibh?  Shíleas ar an dtoirt gurbh'eadh,</span>
<lb n="1430"/><span>gur aithin me ann 'na measc an trúp a chuir</span>
<lb n="1431"/><span>Connradh na Gaedhilge anonn thar sáile ag lorg</span>
<lb n="1432"/><span>cabhrach.  Ar chroidhe cloiche bhí im chliabh féin</span>
<lb n="1433"/><span>istigh gur leor liom osna do leigint in áit na</span>
<lb n="1434"/><span>frasa diana déar do shileadh, mar a shilidís</span>
<lb n="1435"/><span>cruadh-churaidhthe in Éirinn iathghlais anallód,</span>
<lb n="1436"/><span>ag eisteacht le goltraidhe mar siúd ar theuda</span>
<lb n="1437"/><span>sámh-chruite ceoil?  Ba sheasc mo shúil nár</span>
<lb n="1438"/><span>shileas, mar chorruigh an goltraidhe diamhair sin</span>
<lb n="1439"/><span>go hae me.  Nuair a sheinneadh an óg-bhean alt</span>
<lb n="1440"/><span>dob'uaignighe ná a chéile den cheol agus comh-</span>
<lb n="1441"/><span>nuidhe dhi ar nóta fada láidir go mbíodh an</span>
<lb n="1442"/><span>fhuaim agus creathán na méire ag borradh 'sag</span>
<lb n="1443"/><span>fás, annsan ag bogadh 'sag dul as, mhothuighinn</span>
<lb n="1444"/><span>mar a bheadh diúracas ag tosnú thíos ag bonn</span>
<lb n="1445"/><span>mo chos agus ag snámh suas gach ndíreach tré</span>
<lb n="1446"/><span>chuisleanna mo chuirp gorig maoil mo bhaithis,</span>
<lb n="1447"/><span>agus d'airighinn mar a bheadh sluagh-sídhe ag</span>
<lb n="1448"/><span>eitealladh thar m'aghaidh agus anáirde imbarraí</span>
<lb n="1449"/><span>na gcrann.  Scuir na héin, a bhí go ceileabhrach</span>
<lb n="1450"/><span>ó chiana beag, dá séis ag eisteacht leis an sár-</span>
<lb n="1451"/><span>cheol san, agus m'fhocal duit gur shamhluigh sí</span>
<lb n="1452"/><span>dam go dtáinigh sámhan agus tost ar an</span>
<lb n="1453"/><span>srutháinín a bhí ag gabháil go siosarnach crónánach</span>
<lb n="1454"/><span>an fánaidh síos lem ais, agus go raibh an fathach</span>
<lb n="1455"/><span>mór daraighe úd anonn uaim ag cur scrogaill</span>
<lb n="1456"/><span>air féin agus ag claonadh a chinn i leith ag iarraidh</span>
<lb n="1457"/><span>greim d'fhagháil ar an uile siolla den tséis</span>
<lb n="1458"/><span>shíreachtaigh shidhe.</span></p>
<lb n="1459"/>
<lb n="1460"/><p><span>A gcuala duine éigin ag gabháil “… nó</span>
<lb n="1461"/><span>an bhfuil sí dá claoidhe mar atáim?”?  Má</span>
<lb n="1462"/><span>chuala, níor ghuth daonda é acht guth a labhair,</span>
<lb n="1463"/><span>dar liom, ileith ón tsíorruidheacht.  Seo mo</span>
<lb n="1464"/><span>chuimhne ag tosnú thoir ag “Oidheadh Chloinne</span>
<lb n="1465"/><span>Lir” agus ag cuardach 'na raon díreach róimpe</span>
<lb n="1466"/><span>anoir gach oidheadh, gach ár agus gach sceul</span>
<lb n="1467"/><span>cráidhte grádha dár chnuasuigh sí chúiche as stáir</span>
<lb n="1468"/><span>bhuadhartha an tsinsir.  Ní bhfaghainn foighneamh</span>
<lb n="1469"/><span>ní ba shia, chaithfinn léiriú d'fhagháil, ar chuma</span>
<lb n="1470"/><span>nó ar chleas, ar adhb agus diamhar-rún an fhuinn</span>
<lb n="1471"/><span>agus an amhráin sin.</span></p>
<lb n="1472"/>
<lb n="1473"/><p><span>“An raibh tú ag an gcarraig?”!</span></p>
<lb n="1474"/>
<lb n="1475"/><p><span>Bhíodhgas nuair d'airigheas an ainm tráthnóna</span>
<lb n="1476"/><span>ar n-a bhárach, mar ní leigfeadh an mhántacht</span>
<lb n="1477"/><span>dam cur isteach ar chuideachtain an bhinsín indé</span>
<lb n="1478"/><span>roimhe sin.  Bhí an ainm agam anois ón óg-</span>
<lb n="1479"/><span>mhnaoi féin a bhí á sheinm, agus tuille fós, bhí</span>
<lb n="1480"/><span>réidhteach an rúin go léir agam.  Nárbh' fhuiris</span>
<lb n="1481"/><span>a aithint dam nárbh'é grádh cásmhar an ógánaigh</span>
<lb n="1482"/><span>dá “Mháirín de Barra” a bhí á luadh san amhrán,</span>
<lb n="1483"/><span>agus fheuch gurbh'fhíor ar rioth liom i dtaobh</span>
<lb n="1484"/><span>baint éigin do bheith ag an sceul le stáir géir-</span>
<lb n="1485"/><span>leanamhna Gaedheal:— an sagart beannuighte</span>
<lb n="1486"/><span>i gcarcar ag fuireach le breath a chrochta agus a</span></p>
</div>
<pb n="139"/>
<div><lb n="1487"/><p><span>dhí-cheannta, gan de choir 'na leith acht aifreann</span>
<lb n="1488"/><span>Dé do léigheamh: imshníomh air idtaobh a bhalentín</span>
<lb n="1489"/><span>i. an chailís a bhí ibhfolach aige thuas i gcuas an</span>
<lb n="1490"/><span>tsléibhe ag Carraig an Aifrinn: áthas thar áthas</span>
<lb n="1491"/><span>air nuair d'airigh sé nár láimhsigh lámh thruaillighthe</span>
<lb n="1492"/><span>an t-saighdiúra í, agus ná raibh sí i nguais mar</span>
<lb n="1493"/><span>a bhí sé féin.</span></p>
<lb n="1494"/>
<lb n="1495"/><p><span>Carraig an Aifrinn!</span></p>
<lb n="1496"/>
<lb n="1497"/><p><span>Ní'l leacht ná leac chuimhneacháin sa domhan</span>
<lb n="1498"/><span>bhraonach, thoir ná thiar, ar chuibhe liom a chur i</span>
<lb n="1499"/><span>gcomparáid léi.  Agus Éire féin, gidh líonmhar</span>
<lb n="1500"/><span>a leachta ag suidheamh na géirleanamhna d'fhulang</span>
<lb n="1501"/><span>sí sa droch-shaoghal dona dorcha, nuair ba</span>
<lb n="1502"/><span>chaitheamh-aimsire le amhais mhalluighthe bheith</span>
<lb n="1503"/><span>ag raobadh althóir Dé, agus ag breacadh múr</span>
<lb n="1504"/><span>an naomh-áruis le fuil an tsagairt dhil bhean-</span>
<lb n="1505"/><span>nuighthe — Éire na leacht adeirim, ní'l cill ná</span>
<lb n="1506"/><span>cloch inte is mó dheunfadh corruighe ar mo chuid</span>
<lb n="1507"/><span>fola, ná an leathan-leac liath úd i gcuim an</span>
<lb n="1508"/><span>tsléibhe amuigh nó i ndiamhair an ghleanna thíos,</span>
<lb n="1509"/><span>é táidhte fuaighte leis an bhfonn fód-ghlas, 'na</span>
<lb n="1510"/><span>fhiadhnuise insúd go bruinne brátha ar cad is</span>
<lb n="1511"/><span>creideamh Gaedheal ann.</span></p>
<lb n="1512"/>
<lb n="1513"/><p><span>Carraig an Aifrinn! adhbhal an ainm agus</span>
<lb n="1514"/><span>euchtach an sceul ceana agus cumha a ghabhann</span>
<lb n="1515"/><span>léi!  Althóirí raobtha agus tighthe ar lár!  Dia</span>
<lb n="1516"/><span>le fán agus a phobul le fuacht, acht cheana, Dia</span>
<lb n="1517"/><span>agus daoine go sámh sa bhaile nuair a chruinni-</span>
<lb n="1518"/><span>ghidís sa dorchadas agus sa bhfuacht amuigh fa</span>
<lb n="1519"/><span>íoghair na spéire thimcheall Charraig an Aifrinn.</span>
<lb n="1520"/><span>Críoste Mac Dé gan pailliún dá dhíon acht</span>
<lb n="1521"/><span>stuagh glé-ghorm nimhe — gan d'althóir faoi acht</span>
<lb n="1522"/><span>clár garbh carraige.  Gan díon, an eadh.  Eist</span>
<lb n="1523"/><span>leis an sagart 'na seasamh san éide os comhair</span>
<lb n="1524"/><span>a phobuil agus Dia dá árdach idir a mheuranna</span>
<lb n="1525"/><span>aige — “Ecce Agnus Dei qui tollit pec-</span>
<lb n="1526"/><span>cata mundi,” adeir sé leis an stuagh agus</span>
<lb n="1527"/><span>annsan labhrann go h-úiríseal le Cróist Féin</span>
<lb n="1528"/><span>— “Domine, non sum dignus ut intres sub</span>
<lb n="1529"/><span>tectum meum, sed tantum dic verbo et</span>
<lb n="1530"/><span>sanabitur anima mea.”  An sagart bocht, gan</span>
<lb n="1531"/><span>de dhíon aige a mbeurfadh sé Críost faoi acht</span>
<lb n="1532"/><span>díon a bhéil féin, gan de shuidhiste aige a tair-</span>
<lb n="1533"/><span>geochadh sé dó acht a chroidhe glan-ionraic féin —</span>
<lb n="1534"/><span>suidhiste ná h-iarrfadh Críost a malairt.</span>
<lb n="1535"/><span>Ní'l Críost gan díon adeirim, is leor leis de</span>
<lb n="1536"/><span>dhíon croidhe gach Gaedhil ghroidhe den phobul</span>
<lb n="1537"/><span>atá insúd ag suirghe le contabhairt a gcrochta le</span>
<lb n="1538"/><span>foiréigin grádha dhó.</span></p>
<lb n="1539"/>
<lb n="1540"/><p><span>A Charraigh an Aifrinn! chonnacais dearg-</span>
<lb n="1541"/><span>ár, creach is anfhorlann dá n-imirt le chéilé ar</span>
<lb n="1542"/><span>ghaedhil bhoicht.  Chonnacais gorta dá léir-scrios</span>
<lb n="1543"/><span>agus támh dá leagadh, acht in aimhdheoin an</span>
<lb n="1544"/><span>bhaoghal báis bhí ann dóibh, mhothuighis beul an</span>
<lb n="1545"/><span>tsagairt bheannuighthe an phobuil cheusta agus</span>
<lb n="1546"/><span>iad ag agallamh an Dé a thúirling chucha anuas</span>
<lb n="1547"/><span>ar chlár t'uchta.  Gan de lóchrainn id thimcheall</span>
<lb n="1548"/><span>acht solus réalt nimhe, gan de thúis chumhra ag</span>
<lb n="1549"/><span>eirighe uait anáirde acht drúcht-cheo na maidne</span>
<lb n="1550"/><span>muiche, gan de thorann ceoil orgáin ag cogar-</span>
<lb n="1551"/><span>cheileabhar leat acht scaltarnach na lon.  Cuma</span>
<lb n="1552"/><span>gach easnamh díobh leis an bpobul dhílis sin id</span>
<lb n="1553"/><span>thimcheall, a Charraig an Aifrinn.  Airighid bual-</span>
<lb n="1554"/><span>adh bog sciathán na mílte milliún aingeal atá</span>
<lb n="1555"/><span>ar foluamhan os cionn an Tighearna agus</span>
<lb n="1556"/><span>mothuighid teas teine an ghrádha diadha atá ar</span>
<lb n="1557"/><span>lasadh dóibh i gCroidhe Naomhtha Íosa.</span></p>
<lb n="1558"/>
<lb n="1559"/><p><span>Feuch ar an bpaiste odhar san ar an gcromlic</span>
<lb n="1560"/><span>cloiche.  Cad a chuir ann é?  Lamontabile</span>
<lb n="1561"/><span>dictu! — an t-aifreann binn dá rádh i log</span>
<lb n="1562"/><span>sléibhe le dobhar-shoillse na maidne muiche,</span>
<lb n="1563"/><span>na h-amhais ag snámh isteach ar gach taobh mar</span>
<lb n="1564"/><span>a bheadh faolchoin amplacha ar thréad caorach,</span>
<lb n="1565"/><span>an sagart ag nochtadh Corp Críost don phobul,</span>
<lb n="1566"/><span>glaodhach robhaidh ón lucht faire, éigheamh eug-</span>
<lb n="1567"/><span>caointe an phobuil cheusta, torann raobtha</span>
<lb n="1568"/><span>agus lasair phléasctha an phúdair, an sagart i</span>
<lb n="1569"/><span>gcróilighe treasna na lice — á dathú le fuil a</span>
<lb n="1570"/><span>chroidhe.</span></p>
<lb n="1571"/>
<lb n="1572"/><p><span>Mochean an ceol caoin-chumhach ársa a chuireann</span>
<lb n="1573"/><span>ag machtnamh ort me, a Charraig an Aifrinn,</span>
<lb n="1574"/><span>Chalbhaire na nGaedheal.</span></p>
<lb n="1575"/>
<lb n="1576"/><p><span>CRAIFTINE.</span></p>
<lb n="1577"/>
<lb n="1578"/><p><span>BANNDAÍ GLUAISTEÁIN.</span></p>
<lb n="1579"/>
<lb n="1580"/><p><span>AJAX TYRES</span></p>
<lb n="1581"/>
<lb n="1582"/><p><span>Gheibhtear go díreach ó Shasana Nuadh iad</span>
<lb n="1583"/><span>gan aon bhaint le Sean-Shasana.</span></p>
<lb n="1584"/>
<lb n="1585"/><p><span>Banndaí thar barr iseadh iad.</span></p>
<lb n="1586"/>
<lb n="1587"/><p><span>Mara bhfuil siad ag gach aon siopa</span>
<lb n="1588"/><span>gluaisteáin ar fúd na hÉireann ba</span>
<lb n="1589"/><span>cheart go mbéidís.</span></p>
<lb n="1590"/>
<lb n="1591"/><p><span>Seo an t-aon dream amháin de lucht</span>
<lb n="1592"/><span>díolta bannda san iomlán a chuireann</span>
<lb n="1593"/><span>suim i gcúrsaí na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="1594"/>
<lb n="1595"/><p><span>O g—Cae Eden, 7 Baile Átha Cliath</span>
<lb n="1596"/></p>
</div>
<pb n="140"/>
<div><lb n="1597"/><p><span>SAMPLA GAEDHILGE NA</span>
<lb n="1598"/><span>mBLASCAOD.</span></p>
<lb n="1599"/>
<lb n="1600"/><p><span>AN CAILÍN CAINNTEACH.</span></p>
<lb n="1601"/>
<lb n="1602"/><p><span>Ní fadó ó bhí óig-bhruinneall ann chuin dolta-síos leis</span>
<lb n="1603"/><span>na mná-áille do bhíodh á 'luachaint aige 's na fílí fadó,</span>
<lb n="1604"/><span>Déirdre, hélen &rl: do bhí a folt fionna-bhuidhe síos</span>
<lb n="1605"/><span>go féar léi, & na máillí ar fad léi mar leigfí as</span>
<lb n="1606"/><span>mhúnla iad.  Ach mar adubhairt an fear fadó na bíonn</span>
<lb n="1607"/><span>saoi gan locht, & do bh'in nus aici seo é.</span></p>
<lb n="1608"/>
<lb n="1609"/><p><span>Toisc an sgéimheamhlacht breágh do bheith innti, do bhíodh</span>
<lb n="1610"/><span>gach nduine a baint chainnte aiste & anuair do</span>
<lb n="1611"/><span>tháinig an chainnt di féin & í neartú is sí do chuiread an</span>
<lb n="1612"/><span>comhradh air bun chuin tosaig, & níor bhfada léi do bheadh</span>
<lb n="1613"/><span>sé ar siubhal.</span></p>
<lb n="1614"/>
<lb n="1615"/><p><span>Seadh, cad deire leis an ngalar soin ná gur cheangal</span>
<lb n="1616"/><span>dhe Siubhán ins an t-slighe ná raibh sé na cumas aon duine</span>
<lb n="1617"/><span>do leigint thairse gan cainnt & comhrád do dheunamh leis</span></p>
<lb n="1618"/>
<lb n="1619"/><p><span>Ba mhar a chéile leí an Tighearna nú an taoiseach, an</span>
<lb n="1620"/><span>sagart nú an bhráthair.  Ní raibh dul ag aoinne aca</span>
<lb n="1621"/><span>gabháil thairse gan í chur cainnte air.  Maidir le í chur</span>
<lb n="1622"/><span>a dteachtaireacht, do b'éigint stop go luath dho, mar ná</span>
<lb n="1623"/><span>raibh sé na cumas é dheunámh má tharloch na daoine léi.</span></p>
<lb n="1624"/>
<lb n="1625"/><p><span>CEISTEANNA</span></p>
<lb n="1626"/>
<lb n="1627"/><p><span>1. Cad é an t-éan sa spéir, nú an breach sa mhuir,</span>
<lb n="1628"/><span>nú an t-ainmidhe ar talamh go bhfuil dhá nádúir</span>
<lb n="1629"/><span>aige.</span></p>
<lb n="1630"/>
<lb n="1631"/><p><span>2. Cad é an Pátarún gur dheineadh an chéad long nú</span>
<lb n="1632"/><span>bhádh riamh.</span></p>
<lb n="1633"/>
<lb n="1634"/><p><span>3. Cá d'teigheann an t-uisge nuair a thrághann sé.</span></p>
<lb n="1635"/>
<lb n="1636"/><p><span>4. Cár bhuaileadh an chéad tainnge ansan Áirc.</span></p>
<lb n="1637"/>
<lb n="1638"/><p><span>5. Cad do bhí mí d'aois ar theacht do Chríost & ta ansan</span>
<lb n="1639"/><span>aois sin fós.</span></p>
<lb n="1640"/>
<lb n="1641"/><p><span>6. Cad is sía na an t-slighe.</span></p>
<lb n="1642"/>
<lb n="1643"/><p><span>7. Cá ráibh Dia faid ná raibh neamh na talamh ann.</span></p>
<lb n="1644"/>
<lb n="1645"/><p><span>8. Cunas do tháinig an Mac o'n Athair & an Spioraid-</span>
<lb n="1646"/><span>Naomh o'n mBeirt.</span></p>
<lb n="1647"/>
<lb n="1648"/><p><span>9. Cár shaighnáil an ghrian & nár shaighnáil sí riamh ó shoin.</span></p>
<lb n="1649"/>
<lb n="1650"/><p><span>10. Cár ghlaodhaigh an coileach gur chualadh a raibh ar a</span>
<lb n="1651"/><span>saoghal é.</span></p>
<lb n="1652"/>
<lb n="1653"/><p><span>11. Cá mbíonn an tarrghad a gculaith capaill árd-</span>
<lb n="1654"/><span>ualaigh.</span></p>
<lb n="1655"/>
<lb n="1656"/><p><span>12. Cad é an blúire do'n gcaoire go bhfuil an drisín</span>
<lb n="1657"/><span>mar ainm air.</span></p>
<lb n="1658"/>
<lb n="1659"/><p><span>Amach leó so air an bpáipéur, & chugham isteach íad</span>
<lb n="1660"/><span>greannta réigh, beidh Gaedhluinn dheas aige fear a réightig.</span></p>
<lb n="1661"/>
<lb n="1662"/><p><span>TOMÁS Ó CRIOMHTHAINN.</span></p>
<lb n="1663"/>
<lb n="1664"/><p><span>BA CHÓIR A'S BA CHEART</span>
<lb n="1665"/><span>DO GACH FÍOR-GHAEDHEAL</span>
<lb n="1666"/><span>A CHUID URRADHAIS A DHEUNAMH</span>
<lb n="1667"/><span>LEIS</span></p>
<lb n="1668"/>
<lb n="1669"/><p><span>AN GAEDHEAL-COMHLUCHT</span>
<lb n="1670"/><span>TAIGHDE UM URRADHAS</span>
<lb n="1671"/><span>NÁISIÚNTA, TEORANTA</span></p>
<lb n="1672"/>
<lb n="1673"/><p><span>(THE IRISH NATIONAL ASSURANCE</span>
<lb n="1674"/><span>COMPANY, LIMITED)</span></p>
<lb n="1675"/>
<lb n="1676"/><p><span>Is féidir do dhuine gach aon tsaghas</span>
<lb n="1677"/><span>Urradhais a dheunamh leis an gComh-</span>
<lb n="1678"/><span>lucht so:—</span></p>
<lb n="1679"/>
<lb n="1680"/><p><span>AR FEADH SAOGHAIL</span>
<lb n="1681"/><span>AR FEADH TAMAILL</span>
<lb n="1682"/><span>I gCOINNE TIONÓISCE</span>
<lb n="1683"/><span>I gCOINNE DÓIGHTEÁIN</span>
<lb n="1684"/><span>AR GLUAISTEÁIN</span></p>
<lb n="1685"/>
<lb n="1686"/><p><span>MAOIN — £120,000 AGUS TÁ</span>
<lb n="1687"/><span>AN CISTE AG DUL I MEUD</span>
<lb n="1688"/><span>Ó LÁ GO LÁ.</span></p>
<lb n="1689"/>
<lb n="1690"/><p><span>RUD EILE:  IS GAEDHIL SINNE.</span></p>
<lb n="1691"/>
<lb n="1692"/><p><span>Árd Oifig:—</span></p>
<lb n="1693"/>
<lb n="1694"/><p><span>30 FAITHCHE AN CHOLÁISTE,</span>
<lb n="1695"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span>
<lb n="1696"/></p>
</div>
<pb n="141"/>
<div><lb n="1697"/><p><span>LEITREACHA.</span></p>
<lb n="1698"/>
<lb n="1699"/><p><span>Do'n Eagarthóir, “An Sguab.”</span></p>
<lb n="1700"/>
<lb n="1701"/><p><span>A Chara, —</span></p>
<lb n="1702"/>
<lb n="1703"/><p><span>An t-alt úd agat sa “Sguab” — “Cathain a bheidh</span>
<lb n="1704"/><span>an Ghaedhealg dá labhairt i n-Éirinn?” — chuir sé i</span>
<lb n="1705"/><span>gcuimhne dhom focal adubhairt gearrchaile bheag a tógadh</span>
<lb n="1706"/><span>le Gaoluinn i lár na Galldachta.  “Cad 'n-a thaobh,”</span>
<lb n="1707"/><span>ar sise “go mbíonn na leanbhaí go léir ag na béar-</span>
<lb n="1708"/><span>lóirí?”</span></p>
<lb n="1709"/>
<lb n="1710"/><p><span>Tá Gasra Átha Cliath ad' iarraidh an sgéal do leigheas</span>
<lb n="1711"/><span>maidir le comhluadar Gaodalach do sholáthar do Ghaedil-</span>
<lb n="1712"/><span>geóirí óga, agus bíonn Tír na nÓg san Árus gach Satharn</span>
<lb n="1713"/><span>anois.  Ach is baoghalach, dá dtigeadh an ghearrchaile úd</span>
<lb n="1714"/><span>isteach ann, go ndéarfadh sé an focal ceanann céadna</span>
<lb n="1715"/><span>arís.  Ba cheart a thrí oiread leanbhaí bheith ann agus a</span>
<lb n="1716"/><span>bhíonn.  Tuigimíd ar ndóigh go luigheann cúrsaí an</span>
<lb n="1717"/><span>tsaoghail go trom ar gach deagh-Ghaodal fé láthair; ach</span>
<lb n="1718"/><span>ni ghoilleann a leithéid sin ar chroidhe an leinbh, buidheachas</span>
<lb n="1719"/><span>le Dia.  Má's dóigh le tuismhitheoirí ná fuil an lá nó</span>
<lb n="1720"/><span>an uair (5.30-7) oireamhnach, abraidís é agus féachfar</span>
<lb n="1721"/><span>an féidir órdú eile do cheapadh.</span></p>
<lb n="1722"/>
<lb n="1723"/><p><span>Maidir leis na daoine fásta, táid ag baint ná sál</span>
<lb n="1724"/><span>dá chéilé ar thóir an fháinne fé láthair.  Ní beag de</span>
<lb n="1725"/><span>theist air sin tuairisc Ghasra Átha Cliath ar obair na</span>
<lb n="1726"/><span>ráithe dárab críoch Feabhra 28, 1923:  Iarrathóirí, 202;</span>
<lb n="1727"/><span>glacadh le 103, theip ar 99.  Má tá an sgéal ar an</span>
<lb n="1728"/><span>gcuma gcéadna ar fuaid na tíre, taisbeanánn sé go</span>
<lb n="1729"/><span>bhfuil labhairt na Gaoluinne ghá leathadh gan aon agó.</span>
<lb n="1730"/><span>Sin sgéal ná taithneochaidh le lucht éadóchais agus béal-</span>
<lb n="1731"/><span>bocht.</span></p>
<lb n="1732"/>
<lb n="1733"/><p><span>Ba mhaith liom a fhógairt do lucht léighte “An Sguab”</span>
<lb n="1734"/><span>go mbíonn fáilte roim gach fáinneach, pé as é i nÁrus</span>
<lb n="1735"/><span>an fáinne i mBaile Átha Cliath; agus go mbeidh na</span>
<lb n="1736"/><span>léigheachtaí ar siubhal againn gach luan (ach amháin luan na</span>
<lb n="1737"/><span>Cásga) go deire Mí Aibreáin.</span></p>
<lb n="1738"/>
<lb n="1739"/><p><span>ART Ó RIAIN,</span>
<lb n="1740"/><span>Reachtaire.</span></p>
<lb n="1741"/>
<lb n="1742"/><p><span>OIFIG AN PHUIST.</span></p>
<lb n="1743"/>
<lb n="1744"/><p><span>Do'n Fhear Lagair,</span></p>
<lb n="1745"/>
<lb n="1746"/><p><span>An duine bocht úd bhíonn ag casadh le Beurla do chur</span>
<lb n="1747"/><span>ar leitreachaí Gaedhilge in oifig an Phuist ba chóir go</span>
<lb n="1748"/><span>mbéadh sé baodhach díot toisg nár thugais chun soluis gach</span>
<lb n="1749"/><span>mí-thapaidh dár tharla dos na leitreachaí ceudna.  Ach</span>
<lb n="1750"/><span>níl an duine bocht chomh mór 'na bhreall agus is dóigh le</span>
<lb n="1751"/><span>daoíne agus dá bhfeictí cuid des na leitreachaí Gaedhilge</span>
<lb n="1752"/><span>tugtar dó le h-ionntódh go Beurla do bheadh truagh ag</span>
<lb n="1753"/><span>Fearaibh Fail do.</span></p>
<lb n="1754"/>
<lb n="1755"/><p><span>Ar an gcéad dul síos níl ainm Ghaedhilge ar mhór-</span>
<lb n="1756"/><span>chuid de shráideanna Atha-Chliath agus dá bhrigh sin ní</span>
<lb n="1757"/><span>foláir le gach duine le Gaedhilge a ainm féin do bhaisteadh</span>
<lb n="1758"/><span>ortha agus nuair is duine ar bheagán Gaedhilge do</span>
<lb n="1759"/><span>dhineann an baisteadh geallaim-se dhuit gur “baisteadh</span>
<lb n="1760"/><span>úrlair” sa cheart é.  Cad deurfí le “Straid Bean”</span>
<lb n="1761"/><span>ar “Dame St.”  “Mór-chúis Chríonáin” ar “Summer-</span>
<lb n="1762"/><span>hill Parade” “Foirgnimh Eidhneáin” ar “Iveagh Build-</span>
<lb n="1763"/><span>ings” agus mar sin de ad infinitum.  Ach ní h-íad soin</span>
<lb n="1764"/><span>is deacra.  Na sraideanna go mbíonn a dó nó a trí</span>
<lb n="1765"/><span>de ainmneacha ortha is eadh a chuireann an duine bocht</span>
<lb n="1766"/><span>Puist as a mheabhar ar fad.  Tá “Ascail Bhaile bhochth”</span>
<lb n="1767"/><span>agus “Slighe Risteamonn” ar Richmond Avenue,</span>
<lb n="1768"/><span>“Straid Stain” agus “Sraid Mhic Piarais” ar Bruns-</span>
<lb n="1769"/><span>wick Street, “Tír an pibhair” agus “Tor Fhionnbhair”</span>
<lb n="1770"/><span>ar Terenure “Sráid Ainséir” agus “Sráid Thomais</span>
<lb n="1771"/><span>Uí Mhórdha” ar Aungier Street agus a lán lán eile gur</span>
<lb n="1772"/><span>liosta liom a luadh annso.</span></p>
<lb n="1773"/>
<lb n="1774"/><p><span>Deineadh magadh fé Oifig an Phuist i dtaobh “Cnocháin</span>
<lb n="1775"/><span>an Áthais” do bheith acu ar “Mountjoy” ach ní h-íad</span>
<lb n="1776"/><span>muínntir an Phuist do chéad-cheap an ainm sin.  Le</span>
<lb n="1777"/><span>fiche bliadhan is ar an gcuma sin do scrí Gaodhala na</span>
<lb n="1778"/><span>cathrach “Mountjoy” i nGaedhilge cé ná raibh aoinne</span>
<lb n="1779"/><span>sásta leis.  Ach má's botún “Cnochán an Áthais” mar</span>
<lb n="1780"/><span>Gaedhilg ar “Mountjoy” cad deurfá le “Slighe Cnuic</span>
<lb n="1781"/><span>Áluinn” athá in úsaid anois féin mar Gaedhilg do</span>
<lb n="1782"/><span>“Belmont Avenue.”</span></p>
<lb n="1783"/>
<lb n="1784"/><p><span>Cad mar gheall ortha so mar tomhaiseanna do lucht</span>
<lb n="1785"/><span>léighte an “Scuab”</span>
<lb n="1786"/><span>“Ascail muighe dearmhaighe”</span>
<lb n="1787"/><span>Bóthar an Dúmhaigh.</span>
<lb n="1788"/><span>Bóthar Dún Chuanaigh</span>
<lb n="1789"/><span>Slighe na staide</span>
<lb n="1790"/><span>Sraid bhaile mhic Chathaoír</span></p>
<lb n="1791"/>
<lb n="1792"/><p><span>Táid síad so go léir i mBaile-Athá-Cliath agus somplaí</span>
<lb n="1793"/><span>maithe seadh íad de'n obair atá le deunamh ag an duine</span>
<lb n="1794"/><span>bocht úd luadhaim go mbíonn gach duine ag gabhailt de</span>
<lb n="1795"/><span>mhaide air.  D'fheudfainn liosta mór do dheunamh de</span>
<lb n="1796"/><span>rudaí mar sin, ach ní beag a bhfuil ráidhte agam chun a</span>
<lb n="1797"/><span>chur in iúl do Ghaodhalaibh nach bhfuil sé cómh h-éascaidh</span>
<lb n="1798"/><span>a's a ceaptar an obair seo do dheunamh chun gach aoinne do</span>
<lb n="1799"/><span>shásamh.</span></p>
<lb n="1800"/>
<lb n="1801"/><p><span>Ní mór dhá rud do bheith ann más mian le Gaodhalaibh</span>
<lb n="1802"/><span>cothrom na féinne do thabhairt dón Ghaedilg in Oifig an</span>
<lb n="1803"/><span>phuist.  Síad dhá rud íad son ná Gaedhilg do bheith ag</span>
<lb n="1804"/><span>gach duine san Oifig idir árd is íseal agus liostaí</span>
<lb n="1805"/><span>ugdharásacha do bheith ann 'na mbeidh ainm gach sráide ins</span>
<lb n="1806"/><span>gach baile in Éirinn.</span></p>
<lb n="1807"/>
<lb n="1808"/><p><span>Is mise,</span></p>
<lb n="1809"/>
<lb n="1810"/><p><span>Cara an Duine Bhoicht.</span></p>
<lb n="1811"/>
<lb n="1812"/><p><span>MAISÍNÍ CAINTE & PLÁTAÍ.</span></p>
<lb n="1813"/>
<lb n="1814"/><p><span>GACH AON DEUNTÚS.</span></p>
<lb n="1815"/>
<lb n="1816"/><p><span>Gheobha Lucht Léighte “An Sguab” Locáiste</span>
<lb n="1817"/><span>Speisialta.</span></p>
<lb n="1818"/>
<lb n="1819"/><p><span>Fuigh na Plátaí nuadh (Gaedhilge) uainn.</span></p>
<lb n="1820"/>
<lb n="1821"/><p><span>TOMÁS MAC MATHGHAMHNA,</span></p>
<lb n="1822"/>
<lb n="1823"/><p><span>AN SGAIRBH, CO. AN CHLÁIR.</span>
<lb n="1824"/></p>
</div>
<pb n="142"/>
<div><lb n="1825"/><p><span>FOCAIL ÓN mBEURLA.</span></p>
<lb n="1826"/>
<lb n="1827"/><p><span>Nil sa liosta so ach focail atá le fagailt i leabhraibh</span>
<lb n="1828"/><span>na sgribhneóirí is fearr, ach amháin cúpla tearma bhaineann</span>
<lb n="1829"/><span>leis an bhfairrge atá i nbeul na n-iasgaraí is gaedhealaighe</span>
<lb n="1830"/><span>in Éirinn.  Beidh sé dian ar na daoine a bhíonn ag sior-</span>
<lb n="1831"/><span>ghearáin mar gheall ar bheurlacas focail a gcomh-bhrígh sa</span>
<lb n="1832"/><span>bhfíor-Ghaedhilg do sholáthar.  Is fuirist focail d'fhágailt</span>
<lb n="1833"/><span>ná fuil abhfad ón mbrígh ceudhna ach má tá cruinneas</span>
<lb n="1834"/><span>cainnte uainn & slighe chun sinn féin do chur i dtuigsint</span>
<lb n="1835"/><span>go beacht caithfimíd na focail so dhúsáid docha.  Is fearr</span>
<lb n="1836"/><span>iad pé sgeul é ná focail fíor-ghaedhilge agus cuma an</span>
<lb n="1837"/><span>bheurla ortha — sin é an beurlacas is mó atá le seachant.</span>
<lb n="1838"/><span>Ainmeacha rudaí & daoine iseadh an cuid is mó díobh;</span>
<lb n="1839"/><span>ach tá cúpla briathar ann leis:—</span></p>
<lb n="1840"/>
<lb n="1841"/><p><span>Deighleáil, máirseáil, spáráil, drilleáil, tástáil,</span>
<lb n="1842"/><span>triall, (ní airighim robáil, a's a leithéid, cé go ndeineadh</span>
<lb n="1843"/><span>an t-Ath ó Laoghaire & daoine muinighneacha eile úsáid</span>
<lb n="1844"/><span>díobh).</span></p>
<lb n="1845"/>
<lb n="1846"/><p><span>Agus aidiachta (béidir gur tháinig cuid aca so go</span>
<lb n="1847"/><span>díreach ón bhFrainncis).</span></p>
<lb n="1848"/>
<lb n="1849"/><p><span>Dubláltha.</span></p>
<lb n="1850"/>
<lb n="1851"/><p><span>Priobháideach.</span></p>
<lb n="1852"/>
<lb n="1853"/><p><span>Curanta.</span></p>
<lb n="1854"/>
<lb n="1855"/><p><span>Leibheultha (ni deunfaidh “réidh” an gno amach a's</span>
<lb n="1856"/><span>amach).</span></p>
<lb n="1857"/>
<lb n="1858"/><p><span>Fleatálta (iasg fleatáltha, cuir i gcás).</span></p>
<lb n="1859"/>
<lb n="1860"/><p><span>Seicréideach.</span></p>
<lb n="1861"/>
<lb n="1862"/><p><span>Stáluighthe.</span></p>
<lb n="1863"/>
<lb n="1864"/><p><span>Reusúnta.</span></p>
<lb n="1865"/>
<lb n="1866"/><p><span>Comónta (ní h-ionann san & coitchianta).</span></p>
<lb n="1867"/>
<lb n="1868"/><p><span>Fallsa (tá difríocht idir fallsa & breugach).</span></p>
<lb n="1869"/>
<lb n="1870"/><p><span>Treusúnta, fáisiúnta, compordamhail &c&c.</span></p>
<lb n="1871"/>
<lb n="1872"/><p><span>Seo cuid desna h-ainmeacha; tá an oiread eile ann</span>
<lb n="1873"/><span>ar a luighead:—</span></p>
<lb n="1874"/>
<lb n="1875"/><p><span>Atúrnae</span></p>
<lb n="1876"/>
<lb n="1877"/><p><span>goibherneóir</span></p>
<lb n="1878"/>
<lb n="1879"/><p><span>impire</span></p>
<lb n="1880"/>
<lb n="1881"/><p><span>captaon</span></p>
<lb n="1882"/>
<lb n="1883"/><p><span>banncaeir</span></p>
<lb n="1884"/>
<lb n="1885"/><p><span>bacaer</span></p>
<lb n="1886"/>
<lb n="1887"/><p><span>buisteir</span></p>
<lb n="1888"/>
<lb n="1889"/><p><span>gúistís</span></p>
<lb n="1890"/>
<lb n="1891"/><p><span>baitsiléir</span></p>
<lb n="1892"/>
<lb n="1893"/><p><span>misinéir</span></p>
<lb n="1894"/>
<lb n="1895"/><p><span>stroinséir</span></p>
<lb n="1896"/>
<lb n="1897"/><p><span>oncail</span></p>
<lb n="1898"/>
<lb n="1899"/><p><span>áintín</span></p>
<lb n="1900"/>
<lb n="1901"/><p><span>gárda</span></p>
<lb n="1902"/>
<lb n="1903"/><p><span>páganach</span></p>
<lb n="1904"/>
<lb n="1905"/><p><span>barbarthach</span></p>
<lb n="1906"/>
<lb n="1907"/><p><span>frog</span></p>
<lb n="1908"/>
<lb n="1909"/><p><span>miúil</span></p>
<lb n="1910"/>
<lb n="1911"/><p><span>giorta</span></p>
<lb n="1912"/>
<lb n="1913"/><p><span>spor</span></p>
<lb n="1914"/>
<lb n="1915"/><p><span>banda</span></p>
<lb n="1916"/>
<lb n="1917"/><p><span>stíoróip</span></p>
<lb n="1918"/>
<lb n="1919"/><p><span>drae</span></p>
<lb n="1920"/>
<lb n="1921"/><p><span>maisín</span></p>
<lb n="1922"/>
<lb n="1923"/><p><span>barraille</span></p>
<lb n="1924"/>
<lb n="1925"/><p><span>sosur</span></p>
<lb n="1926"/>
<lb n="1927"/><p><span>cárta</span></p>
<lb n="1928"/>
<lb n="1929"/><p><span>pocar</span></p>
<lb n="1930"/>
<lb n="1931"/><p><span>forc</span></p>
<lb n="1932"/>
<lb n="1933"/><p><span>súpéir</span></p>
<lb n="1934"/>
<lb n="1935"/><p><span>cuiríní</span></p>
<lb n="1936"/>
<lb n="1937"/><p><span>sinséir</span></p>
<lb n="1938"/>
<lb n="1939"/><p><span>stairs</span></p>
<lb n="1940"/>
<lb n="1941"/><p><span>halla</span></p>
<lb n="1942"/>
<lb n="1943"/><p><span>gráta</span></p>
<lb n="1944"/>
<lb n="1945"/><p><span>pálás</span></p>
<lb n="1946"/>
<lb n="1947"/><p><span>bagáiste</span></p>
<lb n="1948"/>
<lb n="1949"/><p><span>plainncéud</span></p>
<lb n="1950"/>
<lb n="1951"/><p><span>hata</span></p>
<lb n="1952"/>
<lb n="1953"/><p><span>líneáil</span></p>
<lb n="1954"/>
<lb n="1955"/><p><span>oibliogáid</span></p>
<lb n="1956"/>
<lb n="1957"/><p><span>deiscréid</span></p>
<lb n="1958"/>
<lb n="1959"/><p><span>sailm</span></p>
<lb n="1960"/>
<lb n="1961"/><p><span>reast</span></p>
<lb n="1962"/>
<lb n="1963"/><p><span>seirbhís</span></p>
<lb n="1964"/>
<lb n="1965"/><p><span>stát</span></p>
<lb n="1966"/>
<lb n="1967"/><p><span>páipéur</span></p>
<lb n="1968"/>
<lb n="1969"/><p><span>téacs</span></p>
<lb n="1970"/>
<lb n="1971"/><p><span>soiseul</span></p>
<lb n="1972"/>
<lb n="1973"/><p><span>miosúr</span></p>
<lb n="1974"/>
<lb n="1975"/><p><span>píopa</span></p>
<lb n="1976"/>
<lb n="1977"/><p><span>sásar</span></p>
<lb n="1978"/>
<lb n="1979"/><p><span>spúin</span></p>
<lb n="1980"/>
<lb n="1981"/><p><span>tae</span></p>
<lb n="1982"/>
<lb n="1983"/><p><span>risíní</span></p>
<lb n="1984"/>
<lb n="1985"/><p><span>crústa</span></p>
<lb n="1986"/>
<lb n="1987"/><p><span>gliu</span></p>
<lb n="1988"/>
<lb n="1989"/><p><span>simné</span></p>
<lb n="1990"/>
<lb n="1991"/><p><span>staighre</span></p>
<lb n="1992"/>
<lb n="1993"/><p><span>pictiúr</span></p>
<lb n="1994"/>
<lb n="1995"/><p><span>confas</span></p>
<lb n="1996"/>
<lb n="1997"/><p><span>flainnín</span></p>
<lb n="1998"/>
<lb n="1999"/><p><span>gúna</span></p>
<lb n="2000"/>
<lb n="2001"/><p><span>faision</span></p>
<lb n="2002"/>
<lb n="2003"/><p><span>nádúr</span></p>
<lb n="2004"/>
<lb n="2005"/><p><span>scóip</span></p>
<lb n="2006"/>
<lb n="2007"/><p><span>séasún</span></p>
<lb n="2008"/>
<lb n="2009"/><p><span>sgéim</span></p>
<lb n="2010"/>
<lb n="2011"/><p><span>tiorántacht</span></p>
<lb n="2012"/>
<lb n="2013"/><p><span>bónas</span></p>
<lb n="2014"/>
<lb n="2015"/><p><span>nóta</span></p>
<lb n="2016"/>
<lb n="2017"/><p><span>tonna</span></p>
<lb n="2018"/>
<lb n="2019"/><p><span>peannsúr</span></p>
<lb n="2020"/>
<lb n="2021"/><p><span>speucláirí</span></p>
<lb n="2022"/>
<lb n="2023"/><p><span>rásúir</span></p>
<lb n="2024"/>
<lb n="2025"/><p><span>pláta</span></p>
<lb n="2026"/>
<lb n="2027"/><p><span>dinnéir</span></p>
<lb n="2028"/>
<lb n="2029"/><p><span>caifé</span></p>
<lb n="2030"/>
<lb n="2031"/><p><span>inniún</span></p>
<lb n="2032"/>
<lb n="2033"/><p><span>brannda</span></p>
<lb n="2034"/>
<lb n="2035"/><p><span>cupórd</span></p>
<lb n="2036"/>
<lb n="2037"/><p><span>hiarta</span></p>
<lb n="2038"/>
<lb n="2039"/><p><span>síleáil</span></p>
<lb n="2040"/>
<lb n="2041"/><p><span>cúntar</span></p>
<lb n="2042"/>
<lb n="2043"/><p><span>cuilt</span></p>
<lb n="2044"/>
<lb n="2045"/><p><span>sgiorta</span></p>
<lb n="2046"/>
<lb n="2047"/><p><span>bheilbheit</span></p>
<lb n="2048"/>
<lb n="2049"/><p><span>púdar</span></p>
<lb n="2050"/>
<lb n="2051"/><p><span>pribhléid</span></p>
<lb n="2052"/>
<lb n="2053"/><p><span>siosma</span></p>
<lb n="2054"/>
<lb n="2055"/><p><span>spórt</span></p>
<lb n="2056"/>
<lb n="2057"/><p><span>pionós</span></p>
<lb n="2058"/>
<lb n="2059"/><p><span>estát</span></p>
<lb n="2060"/>
<lb n="2061"/><p><span>bille</span></p>
<lb n="2062"/>
<lb n="2063"/><p><span>columhan</span></p>
<lb n="2064"/>
<lb n="2065"/><p><span>púnt</span></p>
<lb n="2066"/>
<lb n="2067"/><p><span>traen</span></p>
<lb n="2068"/>
<lb n="2069"/><p><span>rás</span></p>
<lb n="2070"/>
<lb n="2071"/><p><span>trailléir</span></p>
<lb n="2072"/>
<lb n="2073"/><p><span>baighte</span></p>
<lb n="2074"/>
<lb n="2075"/><p><span>gonail</span></p>
<lb n="2076"/>
<lb n="2077"/><p><span>feanndúr</span></p>
<lb n="2078"/>
<lb n="2079"/><p><span>balast</span></p>
<lb n="2080"/>
<lb n="2081"/><p><span>corc</span></p>
<lb n="2082"/>
<lb n="2083"/><p><span>tac</span></p>
<lb n="2084"/>
<lb n="2085"/><p><span>reaca</span></p>
<lb n="2086"/>
<lb n="2087"/><p><span>prós</span></p>
<lb n="2088"/>
<lb n="2089"/><p><span>peannta</span></p>
<lb n="2090"/>
<lb n="2091"/><p><span>míle</span></p>
<lb n="2092"/>
<lb n="2093"/><p><span>muisriún</span></p>
<lb n="2094"/>
<lb n="2095"/><p><span>guna</span></p>
<lb n="2096"/>
<lb n="2097"/><p><span>píora</span></p>
<lb n="2098"/>
<lb n="2099"/><p><span>seipeul</span></p>
<lb n="2100"/>
<lb n="2101"/><p><span>peata</span></p>
<lb n="2102"/>
<lb n="2103"/><p><span>crampa</span></p>
<lb n="2104"/>
<lb n="2105"/><p><span>baoi</span></p>
<lb n="2106"/>
<lb n="2107"/><p><span>poinnte</span></p>
<lb n="2108"/>
<lb n="2109"/><p><span>buiséil</span></p>
<lb n="2110"/>
<lb n="2111"/><p><span>failm</span></p>
<lb n="2112"/>
<lb n="2113"/><p><span>canála</span></p>
<lb n="2114"/>
<lb n="2115"/><p><span>cé</span></p>
<lb n="2116"/>
<lb n="2117"/><p><span>ciú</span></p>
<lb n="2118"/>
<lb n="2119"/><p><span>compórd</span></p>
<lb n="2120"/>
<lb n="2121"/><p><span>náisiún</span></p>
<lb n="2122"/>
<lb n="2123"/><p><span>bolta</span></p>
<lb n="2124"/>
<lb n="2125"/><p><span>ronga</span></p>
<lb n="2126"/>
<lb n="2127"/><p><span>costas</span></p>
<lb n="2128"/>
<lb n="2129"/><p><span>péirse</span></p>
<lb n="2130"/>
<lb n="2131"/><p><span>cabáiste</span></p>
<lb n="2132"/>
<lb n="2133"/><p><span>géim</span></p>
<lb n="2134"/>
<lb n="2135"/><p><span>campa</span></p>
<lb n="2136"/>
<lb n="2137"/><p><span>loisdín</span></p>
<lb n="2138"/>
<lb n="2139"/><p><span>blac</span></p>
<lb n="2140"/>
<lb n="2141"/><p><span>pláigh</span></p>
<lb n="2142"/>
<lb n="2143"/><p><span>taoide</span></p>
<lb n="2144"/>
<lb n="2145"/><p><span>scafall</span></p>
<lb n="2146"/>
<lb n="2147"/><p><span>Tá a lán focail eile á n-úsáid gach aon lá ag Gaedhil-</span>
<lb n="2148"/><span>geóirí maithe:—  Dabht, págh, píosa, conbhint, mistéir,</span>
<lb n="2149"/><span>bhásta, speisiálta, babhta, ábalta, feusta, fortúin,</span>
<lb n="2150"/><span>pléisiúir, seans, príosún, páirt, & rl & rl. cuir i</span>
<lb n="2151"/><span>gcás, ach níor luadhas iad sa liosta toisg go bhfuil</span>
<lb n="2152"/><span>focail eile againn chun na rudaí ceudna a rádh.</span></p>
<lb n="2153"/>
<lb n="2154"/><p><span>LÉIRMHEASA.</span></p>
<lb n="2155"/>
<lb n="2156"/><p><span>Algébar.  Cuid I. 222 leath. Seóirse Mac Niocail,</span>
<lb n="2157"/><span>M.A., a scríobh.  Brún is Ó Nóláin.  5/- glan.</span></p>
<lb n="2158"/>
<lb n="2159"/><p><span>Fáilte is céad roimis an seód so leabhair mar seód</span>
<lb n="2160"/><span>seadh é, seód soillseach, is an dá shagas gheallais ag</span>
<lb n="2161"/><span>spréacharnaigh amach as.</span></p>
<lb n="2162"/>
<lb n="2163"/><p><span>Ní miste a rá go bhfuil muíntir na Gaoluinne agus</span>
<lb n="2164"/><span>muíntir an Algébair a mhúine fé árd-chomaoin ag an</span>
<lb n="2165"/><span>leabhar seo Sheóirse Mhic Niocail.  Cuirean sé ar</span>
<lb n="2166"/><span>ár gcumas, chó fada is a théighean sé, gach smaoineamh</span>
<lb n="2167"/><span>a bhainean leis an a Algébar a chur i focla, agus is</span>
<lb n="2168"/><span>mór an ní é sin.  Éinne a bhíon i mbun an Ghaoluinn a</span>
<lb n="2169"/><span>chasa tuigean sé na deacarachtaí a bhainean le ceann ar</span>
<lb n="2170"/><span>bith de sna h-ealaidheana a chur i n-úil go tuisceanach</span>
<lb n="2171"/><span>cómhngarach soiléir ins an nGaoluinn: agus éinne a</span>
<lb n="2172"/><span>dheinean leabhartha Gaoluinne a chur amach i gcló tuigean</span>
<lb n="2173"/><span>sé gur fusa bheith ag stealla Béarla tímpal cúrsaí</span>
<lb n="2174"/><span>polaitíochta ná ag taighde ar an nGaoluinn is ag saothar</span>
<lb n="2175"/><span>is ag caitheamh, leis — neart is fuinneamh a chaitheamh is</span>
<lb n="2176"/><span>airgead.  Is má dhein Seóirse coinneal na h-oíthe a</span>
<lb n="2177"/><span>chaitheamh is airgead 'na theannta, bhuel, táimíd baoch do</span>
<lb n="2178"/><span>is árd-bhaoch, is tuigimíd go bhfuil an fhóghantacht is</span>
<lb n="2179"/><span>uaisle ann, fóghantacht gnímh.</span></p>
<lb n="2180"/>
<lb n="2181"/><p><span>Ach ní h-í an Ghaoluinn amáin atá fé chomaoin aige</span>
<lb n="2182"/><span>Seóirse ach an t-Algébar féinig, leis.  Ní rialacha</span>
<lb n="2183"/><span>baotha gan tairbhthe a gheóimíd ins an leabhar so uaidh</span>
<lb n="2184"/><span>ach léiriú tuisceanach éifeachtúil.</span></p>
<lb n="2185"/>
<lb n="2186"/><p><span>Féach conus a dheineamair-ne, furmhór againn, ach go</span>
<lb n="2187"/><span>h-áirithe, an t-Algébar a dh'fhoghluim.  Riail a thogaint</span>
<lb n="2188"/><span>de glan-mheabhair, a dhuine, is ansan na ceisteana a</span>
<lb n="2189"/><span>fhreagairt dá réir.  Deich gcinn díobh, béidir, nú fiche,</span>
<lb n="2190"/><span>i ndiaidh a chéilé, is iad go léir cosúil le chéile.  Níor</span>
<lb n="2191"/><span>ghá meabhair ná tuiscint ná inithin chuige ach oiread leis</span>
<lb n="2192"/><span>an t-é a chuirean únsaí tobac fillte i bpáipéar.  Ní</span>
<lb n="2193"/><span>raibh fás ná leathnú aigne ins an stuif sin.</span></p>
<lb n="2194"/>
<lb n="2195"/><p><span>Tá bás agus deire go deó fachta ag an saghas san ag</span>
<lb n="2196"/><span>an leabhar so.  Gheófar oiliúnt is oideachas is tabhairt-</span>
<lb n="2197"/><span>suas aigne ann.</span></p>
<lb n="2198"/>
<lb n="2199"/><p><span>Éinne go dteastuíon uaidh cur le n-a mháistríocht ar</span></p>
</div>
<pb n="143"/>
<div><lb n="2200"/><p><span>an ngaoluinn, éinne go dteastuíon uaidh greim tuis-</span>
<lb n="2201"/><span>ceanach dréir na smaointe is nua is i déanaighe a dh'fháilt</span>
<lb n="2202"/><span>ar an Algébar féinig agus conus é múine amach go dtí</span>
<lb n="2203"/><span>cudromóidí cearnacha is grafana is séanta ceannuíodh</span>
<lb n="2204"/><span>sé an leabhar so.  Beidh sé baoch do n-a mharga is lán-</span>
<lb n="2205"/><span>bhaoch.</span></p>
<lb n="2206"/>
<lb n="2207"/><p><span>S. MacC.</span></p>
<lb n="2208"/>
<lb n="2209"/><p><span>CNUASACHT FILIDHEACHTA.</span></p>
<lb n="2210"/>
<lb n="2211"/><p><span>Tá an cuid is mó desna piosaí is feárr dá sgriobhadh</span>
<lb n="2212"/><span>le dhá cheud blaidhan anuas & níos sia siar bailighthe ag</span>
<lb n="2213"/><span>Seumas ó h-Aodha in “Óir-Chiste.”  Tá dánta ann nach</span>
<lb n="2214"/><span>fios cé dhein nó caithin a cumadh iad, agus ceannaibh</span>
<lb n="2215"/><span>eile do sgriobh daoine an lae indiu.  Aon cheann a</span>
<lb n="2216"/><span>righneadh san aimsir fadó fér cromadh ar Gaedhealg</span>
<lb n="2217"/><span>an lae indiu d'usáid, tá se aith-sgriobhta sa leabhar so</span>
<lb n="2218"/><span>sa t-slighe go dtuigfimíst-ne é — Muireach san ní bhfuigh-</span>
<lb n="2219"/><span>míst tóin ná ceann do bhaint de, dar ndóigh.  Bíonn</span>
<lb n="2220"/><span>leabhra dá leithéid á gcur amach gac aon lá i dteaingacha</span>
<lb n="2221"/><span>eile agus tá cupla ceann taréis teacht amach i nGaedhilg</span>
<lb n="2222"/><span>le deidheannaidhe — “Cuisle na h-Éigse” a's “Duanaire</span>
<lb n="2223"/><span>dán,” cuir i gcás.  Ach seo e an ceann a sháruigheann iad</span>
<lb n="2224"/><span>go léir.  Níl ann ach dánta is fiu filidheacht do thabhairt</span>
<lb n="2225"/><span>ortha agus cé nach leabhar mór e — Níl ach cúig cinn a's</span>
<lb n="2226"/><span>dathad de phiosaí ann — ní airighmíd uainn mórán filí</span>
<lb n="2227"/><span>tabhachtacha.  Ba cheart cúpla bheursa de “Cúirt ant</span>
<lb n="2228"/><span>Mheádhoin-oidhche” do chur isteach ba dhóigh leat, bíodh</span>
<lb n="2229"/><span>nach liric an dán san; agus maidir leis na dánta atá</span>
<lb n="2230"/><span>toghta ag Seumas ó Naodha as sgríbhínní filí áirighthe is</span>
<lb n="2231"/><span>dócha gur deachair aon bheirt d'fhághailt a bheadh ar aon</span>
<lb n="2232"/><span>aigne idtaobh cad iad na piosaí is feárr agus is oireamh-</span>
<lb n="2233"/><span>naighe dá sgriobh Céitinn nó Rafteri, cuir igcás.  Ach</span>
<lb n="2234"/><span>'na dhiaidh san as uile leabhar don aos foghluma iseadh</span>
<lb n="2235"/><span>“Óir-chiste.”  Bhí an-phráidhinn againn le na leithéid</span>
<lb n="2236"/><span>agus ní miste dúinn a rádh leis go molaimíd an méid</span>
<lb n="2237"/><span>atá sgriobhta ag Seumas sna nótaí atá ag gabhailt le</span>
<lb n="2238"/><span>gach dán sa leabhar, reamh fhocail ag cur i dtuisgint don</span>
<lb n="2239"/><span>léightheoir eirim & croidhe an amhráin agus ag innsint dó</span>
<lb n="2240"/><span>'dé an saghas fear a chum é & rl.  Go raibh a thuille leabhair</span>
<lb n="2241"/><span>chomh úsáideach & chomh deigh-deunta leis seo againn i</span>
<lb n="2242"/><span>mbliadhna.</span></p>
<lb n="2243"/>
<lb n="2244"/><p><span>C. M.</span></p>
<lb n="2245"/>
<lb n="2246"/><p><span>[An Comhlucht Oidheachais d'fhoillsig; 5/- a luach].</span></p>
<lb n="2247"/>
<lb n="2248"/><p><span>COMÓRTAS.</span></p>
<lb n="2249"/>
<lb n="2250"/><p><span>Seo dhá cheann nuadh daoibh a Ghaedheala óga.</span></p>
<lb n="2251"/>
<lb n="2252"/><p><span>1. Dhá dhúais (2/6 a' ceann) don bheirt is fearr a</span>
<lb n="2253"/><span>d'fhreagrochaidh an cheist seo:—</span></p>
<lb n="2254"/>
<lb n="2255"/><p><span>Cad é an conntaé is mó na mbíonn na sloinnte seo</span>
<lb n="2256"/><span>le fágailt:—</span></p>
<lb n="2257"/>
<lb n="2258"/><p><span>1. Mac Conmara</span></p>
<lb n="2259"/>
<lb n="2260"/><p><span>2. Ó Broin</span></p>
<lb n="2261"/>
<lb n="2262"/><p><span>3. Paorach</span></p>
<lb n="2263"/>
<lb n="2264"/><p><span>4. Seoghas</span></p>
<lb n="2265"/>
<lb n="2266"/><p><span>5. MaGuidhir</span></p>
<lb n="2267"/>
<lb n="2268"/><p><span>6. Mac Caochlaoich</span></p>
<lb n="2269"/>
<lb n="2270"/><p><span>7. Ó Suilleabháin</span></p>
<lb n="2271"/>
<lb n="2272"/><p><span>8. Ó Domhnaill</span></p>
<lb n="2273"/>
<lb n="2274"/><p><span>9. Mac Néill</span></p>
<lb n="2275"/>
<lb n="2276"/><p><span>10. Mac Mathghamhna</span></p>
<lb n="2277"/>
<lb n="2278"/><p><span>Agus cad iad na trí sloinnte is coitchianta in Éirinn?</span></p>
<lb n="2279"/>
<lb n="2280"/><p><span>2. Dhá dhuais (5/- agus 2/6).</span></p>
<lb n="2281"/>
<lb n="2282"/><p><span>Feuch ar “Sguab” mí na Márta (beartuighmíd ar an</span>
<lb n="2283"/><span>gceann san toisg go raibh an oiread san fógraí ann)</span>
<lb n="2284"/><span>agus pioc amach an fógra is fearr atá ann, dréir do</span>
<lb n="2285"/><span>thuairm; & annsan an dara ceann & an triomhadh ceann</span>
<lb n="2286"/><span>sa tslighe cheudná.  Cuir na huimhreacha 1, 2, 3, le h-ainm</span>
<lb n="2287"/><span>an fhógrathóra, mar seo, cuir i gcás:—</span></p>
<lb n="2288"/>
<lb n="2289"/><p><span>1. Gibsol, 2. An Timthire, 3. Connradh na Gaedhilge.</span></p>
<lb n="2290"/>
<lb n="2291"/><p><span>Ní rabhadar san ann tá 's agat, mí na Márta; níl</span>
<lb n="2292"/><span>ionnta ach sampla duit ar an t-slighe a theasbánfadh tú</span>
<lb n="2293"/><span>do rogha.</span></p>
<lb n="2294"/>
<lb n="2295"/><p><span>Deirfimíd gurb é an fógra is fearr ach an fógra is</span>
<lb n="2296"/><span>minicí a gheibheann an ceud áit ó lucht an triall & mar</span>
<lb n="2297"/><span>sin de.</span></p>
<lb n="2298"/>
<lb n="2299"/><p><span>Deunfaidh an coupon so an gnó den dá cheann nó do</span>
<lb n="2300"/><span>cheachtar aca.  Níor mhor duit d'iarracht a bheith istig agat</span>
<lb n="2301"/><span>roimh an 2ra lá mí na Bealltaine.</span></p>
<lb n="2302"/>
<lb n="2303"/><p><span>Comórtas IV.</span></p>
<lb n="2304"/>
<lb n="2305"/><p><span>Mise</span></p>
<lb n="2306"/>
<lb n="2307"/><p><span>M'Áit Comhnuidhthe</span></p>
<lb n="2308"/>
<lb n="2309"/><p><span>GRANIA TOOTH PASTE.</span></p>
<lb n="2310"/>
<lb n="2311"/><p><span>DEUNTUS NA h-ÉIREANN AR FAD.  NÍ BHEIDH AON PHRÁINN LE FIACLA FALLSA.</span></p>
<lb n="2312"/>
<lb n="2313"/><p><span>GIBSOL AGUS A CHUIDEACHTA — Lucht deunta an íce atá dá chur ós ár Gcomhair.</span></p>
<lb n="2314"/>
<lb n="2315"/><p><span>Ta Gibsol an Íce i mbeul gach aoinne in Éirinn.  Is eadh, má seadh bíodh “Gráine” sna fiacla aca —</span>
<lb n="2316"/><span>Coimeádfaidh sé gan lobhadh iad.  GRÁINE ainm an artha so.  Tabharfaidh GRÁINE fiacla glana,</span>
<lb n="2317"/><span>geala dhuit.  Ní'l aon ghalúnach ann; beidh do sheile go folláin nádúrtha leis agus blas táithniomhach</span>
<lb n="2318"/><span>id' bheul aige.  Ní baoghal do phlaosc na bhfiacál ná do fhéitheacha an bhéil.  Ar a nglaineacht atá</span>
<lb n="2319"/><span>seasamh na bhfiacal.</span></p>
<lb n="2320"/>
<lb n="2321"/><p><span>Is féidir “GRÁINE” d'fhagháil ó lucht díolta íce i ngach áit nó ó lucht a deunta —</span>
<lb n="2322"/><span>Gibsol & a Chuid., Lána án Chláir, i mBaile Átha Cliath.</span>
<lb n="2323"/></p>
</div>
<pb n="144"/>
<div><lb n="2324"/><p><span>BANNC NÁISIÚNTA NA TALMHAN, TTA.</span></p>
<lb n="2325"/>
<lb n="2326"/><p><span>ÁRD-OIFIG:—  FAITHCHE AN CHOLÁISTE,</span>
<lb n="2327"/><span>BAILE ÁTHA CLIATH.</span></p>
<lb n="2328"/>
<lb n="2329"/><p><span>DEINEANN AN BANNC GACH AON T-SÓRT</span>
<lb n="2330"/><span>GNÓTHA BHAINEAS LE BAINCAEREACHT.</span></p>
<lb n="2331"/>
<lb n="2332"/><p><span>Bun-airgead Geallta, £406,000.</span></p>
<lb n="2333"/>
<lb n="2334"/><p><span>Bun-airgead Díolta, £203,000.</span></p>
<lb n="2335"/>
<lb n="2336"/><p><span>Maoin Iomlán 30adh Meitheamh, 1922, £1,900,000.</span></p>
<lb n="2337"/>
<lb n="2338"/><p><span>BUNUIGHTHE 1920.</span></p>
<lb n="2339"/>
<lb n="2340"/><p><span>BRAINNSÍ:—</span></p>
<lb n="2341"/>
<lb n="2342"/><p><span>68 Sráid Chille Mhuire, Baile Átha Cliath;  Corcaigh,</span>
<lb n="2343"/><span>Luimneach, Portláirge, Tráighlí, Áth Luain, Inis,</span>
<lb n="2344"/><span>Maghchromtha.</span></p>
<lb n="2345"/>
<lb n="2346"/><p><span>THE</span>
<lb n="2347"/><span>NATIONAL</span>
<lb n="2348"/><span>LAND BANK</span>
<lb n="2349"/><span>LTD.</span></p>
<lb n="2350"/>
<lb n="2351"/><p><span>Lucht Díolta “An Sguab” 'san iomlán:—  Eason & a Chomh.  Cuirtear cló air seo ag Cló-Oifig Maunsel & Roberts Teo.,</span>
<lb n="2352"/><span>Áth Cliath, & foillsigheann Muintir “An Sguab” é ag Cearnóg Montseoighe 24, Áth Cliath.</span>
<lb n="2353"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Uimhir 7 Abrán 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Uimhir 7 Abrán 1923

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
